برفک دهان یک عفونت قارچی بسیار شایع در نوزادان است. باعث تحریک داخل و اطراف دهان و زبان نوزاد می‌شود. این عفونت رایج می‌تواند در طول شیردهی بین مادر و نوزاد منتقل شود. برفک دهان معمولاً بی‌ضرر است. در نوزادان و افراد مسن دارای دندان مصنوعی رایج است. برفک دهان با داروهایی که از داروخانه خریداری می‌شود به راحتی قابل درمان است. با پینو بیبی همراه شوید تا از علل و درمان برفک دهان آگاه شوید.
علائم و نشانه‌های برفک دهان چیست؟
برفک دهان (که به آن کاندیدیازیس دهان نیز گفته می‌شود) می‌تواند هر کسی را مبتلا کند، اما در نوزادان کمتر از ۶ ماه و در بزرگسالان مسن‌تر شایع است. نوزادان مبتلا به برفک دهان ممکن است پوستی ترک خورده در گوشه‌های دهان و یا لکه‌های سفید روی لب‌ها، زبان یا داخل گونه‌ها داشته باشند که کمی شبیه پنیر است اما نمی‌توان آن را پاک کرد. برخی از نوزادان ممکن است به خوبی تغذیه نکنند و یا هنگام مکیدن احساس ناراحتی کنند زیرا دهانشان درد می‌کند، اما بسیاری از نوزادان هیچ درد و یا ناراحتی را احساس نمی‌کنند.
علائم برفک در نوزاد عبارت هستند از:
- کودک مبتلا به برفک دهان دارای پوشش سفید روی زبان خود خواهد بود. ممکن است شبیه پنیر به نظر برسد و به راحتی نتوان آن را مالش داد.
- زخم‌های سفید و مخملی در دهان و روی زبان
- پاک کردن زخم‌ها ممکن است باعث خونریزی شود.
- قرمزی در دهان
- راش پوشک
- تغییرات خلق و خوی، مانند بسیار پر سر و صدا بودن
- امتناع از شیر خوردن به دلیل درد (تمایلی به تغذیه نداشته باشند)
- برخی از نوزادان ممکن است اصلاً چیزی احساس نکنند.
- نوزادان می‌توانند برفک دهان را از طریق شیردهی منتقل کنند. این می‌تواند باعث برفک سینه در مادران شود.
علائم برفک در مادر عبارت هستند از:
- نوک پستان‌ها صورتی عمیق، ترک خورده و دردناک
- حساسیت و درد در حین و بعد از شیردهی
چه چیزی باعث برفک دهان می‌شود؟
میکروب‌های خاصی به طور معمول در بدن ما زندگی می‌کنند. در حالی که بیشتر میکروبها بی‌ضرر هستند، برخی می‌توانند باعث عفونت شوند. برفک زمانی رخ می‌دهد که مقدار زیادی از مخمری به نام کاندیدا آلبیکنس در دهان کودک رشد کند. در واقع برفک دهان در اثر رشد بیش از حد مخمر به نام کاندیدا آلبیکنس ایجاد می‌شود.
میکروب‌هایی به نام باکتری و قارچ به طور طبیعی در بدن ما رشد می‌کنند. سیستم ایمنی ما به کنترل این میکروبها کمک می‌کند. اما نوزادان سیستم ایمنی کاملی ندارند. این امر رشد بیش از حد مخمر (نوعی قارچ) را آسان‌تر می‌کند. اکثر مردم (از جمله نوزادان) به طور طبیعی کاندیدا در دهان و دستگاه گوارش خود دارند که رشد طبیعی در نظر گرفته می‌شود. معمولاً سیستم ایمنی سالم و برخی باکتری‌های «خوب» میزان این قارچ را در بدن کنترل می‌کنند.
برفک دهان اغلب زمانی رخ می‌دهد که مادر و یا کودک آنتی بیوتیک مصرف کرده باشد. آنتی‌بیوتیک‌ها عفونت‌های باکتریایی را درمان می‌کنند. آنها هم چنین می‌توانند باکتری‌های «خوب» را از بین ببرند و این به مخمر اجازه رشد می‌دهد. مخمر در مناطق گرم و مرطوب رشد می‌کند. دهان نوزاد و نوک پستان‌های مادر مکان‌های مناسبی برای عفونت قارچی هستند. نوزادان هم چنین می‌توانند همزمان در ناحیه پوشک دچار عفونت قارچی شوند. مخمر وارد مدفوع کودک می‌شود و می‌تواند باعث ایجاد بثورات پوشک شود. اما اگر سیستم ایمنی ضعیف شده باشد (در اثر یک بیماری یا داروهایی مانند شیمی درمانی) یا به طور کامل رشد نکرده باشد (مانند نوزادان)، کاندیدا در دستگاه گوارش می‌تواند بیش از حد رشد کند و منجر به عفونت شود. رشد بیش از حد کاندیدا هم چنین باعث راش پوشک و عفونت‌های مخمری واژن می‌شود. نوزادان ممکن است به طور همزمان برفک دهان و بثورات پوشک داشته باشند.
رشد بیش از حد کاندیدا هم چنین ممکن است پس از دریافت آنتی بیوتیک به نوزاد برای عفونت باکتریایی رخ دهد، زیرا آنتی بیوتیک‌ها می‌توانند باکتری‌های خوب را که مانع از رشد کاندیدا می‌شوند، از بین ببرند. برفک دهان نیز ممکن است پس از استفاده از داروهای استروئیدی ایجاد شود.
تشخیص برفک دهان در کودکان
نگاهی به دهان کودک تنها چیزی است که برای تشخیص علائم آن نیاز دارید. آیا متوجه لکه‌های سفید و یا زخم در زبان، لثه‌ها ویا داخل دهان او شده‌اید؟ آیا گوشه‌های دهانش ترک خورده است؟ این‌ها نشانه ابتلای کودک به برفک است. قبل از این که به بخش درمان بروید، به خاطر داشته باشید که زبان کودک ممکن است از باقی مانده شیر سفید شود. اما این رنگ شیری باید در عرض یک ساعت پس از تغذیه ناپدید شود. با این حال، اگر مطمئن نیستید، این آزمایش سریع و آسان را انجام دهید، یک تکه گاز را دور انگشت خود بپیچید و سعی کنید به آرامی علائم باقی مانده شیر را پاک کنید. اگر پاک شد که چیز مهمی نیست، اما اگر هنوز باقی ماند، آیا زبان کودک در زیر آن لایه سفید، قرمز و دردناک است؟ آیا به راحتی خونریزی می‌کند؟ احتمالاً اکنون زمان درمان برفک است.
قبلاً اشاره کرده‌ایم که می‌توانید برفک را در جاهای دیگر نیز پیدا کنید. ناحیه گرم و مرطوب پوشک کودک شما محل مناسبی برای رشد عفونت‌های قارچی است. اگر متوجه یک جوش سرسخت با نقاط قرمز شدید، به احتمال بروز برفک فکر کنید. پزشک اغلب می‌تواند برفک دهان را با نگاه کردن به دهان و زبان کودک تشخیص دهد. زخم‌ها به راحتی قابل تشخیص هستند. معمولاً بافت خز مانند سفید رنگ در کف دهان و زبان دیده می‌شود.
برفک دهان چگونه درمان می‌شود؟
اگر فکر می‌کنید کودکتان ممکن است برفک دهان داشته باشد به پزشک مراجعه کنید. ممکن است کودک به هیچ درمانی نیاز نداشته باشد. برفک اغلب در عرض چند روز خود به خود از بین می‌رود. برخی موارد بدون درمان دارویی ظرف یک یا دو هفته از بین می‌روند، اما پزشک ممکن است محلول ضد قارچی را برای دهان کودک تجویز کند. این دارو معمولاً چند بار در روز با استفاده از یک اپلیکاتور اسفنجی در داخل دهان و زبان کودک ریخته می‌شود و کاملاً محوطه دهانی را پوشش می‌دهد.
اگر عفونت قارچی روی نوک پستان‌های خود دارید، ممکن است پزشکتان یک کرم ضد قارچ بدون نسخه یا نسخه‌ای را توصیه کند. برای درمان عفونت باید این پماد را روی نوک پستان‌های (نیپل) خود قرار می‌دهید. اگر هم شما و هم نوزادتان عفونت دارید، هر دوی شما باید همزمان تحت درمان باشید. در غیر این صورت، می‌توانید عفونت را دهان کودک و هم چنین ناحیه پوشک منتقل کنید. اگر کودک شما مدام به برفک دهان مبتلا می‌شود، به خصوص اگر بیش از ۹ ماه سن دارد، با پزشک خود صحبت کنید زیرا ممکن است نشانه‌ای از یک مشکل دیگر سلامتی باشد.
- درمان پزشکی
برای برفک دهان، پزشک ممکن است داروهای ضد قارچی (قطره یا ژل) حاوی نیستاتین تجویز کند که باید چند بار در روز به مدت ۱۰ روز روی زبان و داخل دهان پخش شود. ساده‌ترین راه برای انجام این کار استفاده از اپلیکاتور اسفنجی برای نقاشی روی محلول است.
- درمان بدون نسخه
اگر برفک ناحیه پوشک و یا پوست سر یا دهان کودک را تحت تاثیر قرار می‌دهد، ممکن است بتوانید از ضد قارچ‌های بدون نسخه استفاده کنید. ابتدا با پزشک خود مشورت کنید.
اگر کودک شما بزرگ‌تر است، پزشک ممکن است اضافه کردن لاکتوباسیل (یک باکتری پروبیوتیک) را به رژیم غذایی او پیشنهاد کند. لاکتوباسیل مانند باکتری «خوب» عمل می‌کند تا به خلاص شدن از شر قارچ کمک کند. شما می‌توانید پروبیوتیک‌ها را به عنوان یک مکمل غذایی خریداری کنید.
- درمان‌های خانگی
این درمان‌های خانگی برای برفک دهان اغلب به عنوان درمان‌های معجزه‌آسا مطرح می‌شوند، اگر چه بسیاری از آنها باید با احتیاط مورد استفاده قرار گیرند. در واقع، ممکن است بخواهید آنها را به جای درمان‌های اولیه، مکمل در نظر بگیرید.
- جوش شیرین: حدود نصف قاشق چایخوری جوش شیرین را به یک فنجان آب جوشیده و خنک شده اضافه کنید. برای پاک کردن داخل دهان کودک با این محلول از یک گلوله پنبه ای تمیز استفاده کنید.
- روغن درخت چای: از ۱ یا ۲ قطره روغن درخت چای به نصف فنجان آب جوشانده و خنک شده استفاده کنید. با یک پنبه تمیز آن را در موضع آسیب دیده بمالید.
- روغن نارگیل بکر: از روغن نارگیل برای درمان عفونت‌های قارچی استفاده کنید، به ویژه اکنون که گونه‌های کاندیدا مقاوم به دارو در حال ظهور هستند.
- عصاره دانه گریپ فروت GSE: علیرغم ادعاهایی که GSE درمانی برای عفونت ارائه می‌کند، ممکن است بخواهید از این یکی دوری کنید. به این دلیل که ردیابی نحوه ساخت محصول بسیار سخت است. بنزالکونیوم کلرید (یک محرک) و تریکلوزان (ممنوع شده توسط سازمان غذا و دارو در صابون‌های ضد باکتری) را می‌توان در یک عصاره دانه گریپ فروت GSE یافت، حتی اگر این مواد شیمیایی در عصاره‌ی خود دانه‌ها دیده نمی‌شوند.
قبل از استفاده از هر گونه درمان جایگزین برای برفک نوزاد، به ویژه برفک دهان، با پزشک اطفال خود مشورت کنید. به یاد داشته باشید که کوچولوی به ناچار مقادیر کمی از هر چیزی را که به زبان مالیده می‌شود مصرف می‌کند.
چشم انداز درمانی برفک دهان کودکان
برفک دهان در نوزادان بسیار شایع است و به راحتی قابل درمان است. اگر برفک هم چنان عود می‌کند، به پزشک خود اطلاع دهید. ممکن است نشانه‌ای از یک مشکل دیگر سلامتی باشد.
چه زمانی با یک متخصص پزشکی بخاطر برفک دهان کودک تماس گرفت؟
با پزشک اطفال تماس بگیرید اگر:
- کودک شما علائم برفک را دارد.
- کودک شما از خوردن امتناع می‌کند.
- شما علائم عفونت قارچی را در نوک پستان خود دارید.
آیا می‌توان از برفک دهان پیشگیری کرد؟
قارچ کاندیدا واقعاً مسری است. این به این دلیل است که یک قارچ دو شکل است، به این معنی که بسته به دما می‌تواند بین مخمر یا کپک بودن تغییر کند. این توانایی شگفت انگیز به کاندیدا کمک می‌کند تا به راحتی گسترش یابد، زنده بماند و باعث بیماری شود. اطمینان حاصل کنید که هم شما و هم کودک تحت درمان هستید تا کاندیدا از دهان کودک به نوک پستان و برگشت به دهان او نرود.
برفک دهان یک عفونت شایع در نوزادان است، اما شما می‌توانید از آن پیشگیری کنید:
- اگر به نوزادتان شیر خشک می‌دهید یا از پستانک استفاده می‌کنید، پس از هر بار استفاده، نوک سر شیشه و پستانک‌ها را در آب داغ و یا ماشین ظرفشویی کاملاً تمیز کنید (کامل بشوئید تا مایع ظرف شویی در نوک سر شیشه باقی نماند)، هم چنین می‌توانید ظروف غذایی کودک را در آب نمک غلیظ و جوش شیرین قرار دهید تا کاملاً ضد عفونی شود. به این ترتیب، اگر مخمر روی نوک بطری و یا پستانک وجود داشته باشد، کودک شما مجدداً آلوده نخواهد شد. شیر و بطری‌های شیر آماده را در یخچال نگهداری کنید تا از رشد مخمر جلوگیری شود.
- سایر اسباب بازی‌هایی را که در دهان کودک می‌رود تمیز و استریل کنید.
- حوله‌ها، لباس‌ها و سوتین‌هایی که ممکن است با کاندیدا تماس داشته باشند را بشویید. بهترین روش استفاده از چرخه شستشوی گرم است.
- اگر نوزاد را با شیر خود تغذیه می‌کنید و نوک سینه‌هایتان قرمز و دردناک است، ممکن است یک عفونت قارچی روی نوک پستان‌هایتان داشته باشید که شما و نوزادتان می‌توانید آن را به شما و خودش منتقل کنید. با پزشک خود صحبت کنید، او ممکن است استفاده از پماد ضد قارچ روی نوک پستان‌های شما را در زمانی که کودک با محلول ضد قارچ درمان می کند، توصیه کند.
- برای کمک به جلوگیری از ایجاد بثورات پوشک، پوشک کودک را مرتب عوض کنید و از روغن نارگیل برای پوست ناحیه تناسلی نوزاد استفاده کنید که علاوه بر جلوگیری از خشک شدن پوست نوزاد، خواص ضدعفونی دارد.
- اگر شیر خود را پمپاژ می‌کنید، آن را تا قبل از استفاده در یخچال نگهداری کنید تا از رشد مخمر جلوگیری کنید. از استریل کردن پمپ پستان و قطعات آن غافل نشوید، حتی اگر آماده خوابیدن به رختخواب هستید.
در اینجا لیستی از نکات پیشگیری عمومی برای کمک به شما آورده شده است:
- مطمئن شوید که سینه هایتان بعد از هر بار شیر خوردن نوزاد، خشک است.
- استفاده از پدهای پرستاری یکبار مصرف با پشتی پلاستیکی خودداری کنید و به یاد داشته باشید که هنگام خیس شدن پدهای پرستاری خود را تعویض کنید.
- به کاهش مصرف شکر فکر کنید. مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۷ میلادی نشان می‌دهد که غلظت‌های بالاتر گلوکز ممکن است باعث رشد کاندیدا شود. (با این حال، از آن جایی که این موضوع ثابت نشده است، ما نمی‌گوییم که آیا این توصیه را نادیده می‌گیرید، به خصوص زمانی که کودک گریه می‌کند و به راحتی شکلات نیاز دارید. در چنین شرایطی فقط به سراغ گزینه‌های کم قند یعنی شکلات دارک بروید).
سخن آخر
اگر چه برفک دهان جدی نیست، اما مطمئناً برای کودک و برای شما ناخوشایند است. این دردهای تیز می‌توانند تمام لذت شیردهی را از بین ببرند. بنابراین اگر علائم برفک دهان ادامه یافت، به پزشک اطفال خود مراجعه کنید. به یاد داشته باشید این فقط یک ناراحتی گذرا است و رایج است.