آنچه باید در مورد راش پوشک بدانید
نوزادان و کودکان در سال‌های اولیه زندگی قادر به کنترل ادرار و مدفوع خود نیستند و لاجرم برای آن‌ها از پوشک استفاده می‌شود. گرچه پوشک مانع از نشت مدفوع و ادرار به لباس و رختخواب کودک می‌شود اما گاهی استفاده از پوشک برای کودکان و نوزادان دردسرهایی را نیز به همراه دارد. یکی از مشکلات عمده استفاده از پوشک‌ها ایجاد بثورات جلدی است که از آن به عنوان راش پوشک نام برده می‌شود. در این مقاله در مورد راش پوشک و راه‌های جلوگیری از آن توضیحاتی ارائه خواهد شد.
راش پوشک چیست؟
راش پوشک، جوش پوشک بچه، یا بثوارت پوشک و یا درماتیت پوشک همگی نام‌های یک عارضه هستند. کودکان و نوزادان قادر نیستند تا ادرار و مدفوع خود را کنترل کنند بنابراین لازم است تا برای جلوگیری از آلوده شدن البسه آن‌ها از پوشک استفاده کرد. به طور کلی اغلب کودکان قبل از این که توالت رفتن را یاد بگیرند حداقل یک بار دچار این عارضه شده‌اند. در واقع راش پوشک، جوش‌های پوستی متداولی است که قسمت‌هایی از بدن کودک را به وسیله پوشک پوشانده می‌شود را مبتلا می‌سازد. حساسیت در این نواحی همراه با نوعی احساس سوزش و خارش است که معمولاً بعد از برداشتن پوشک و خاراندن پوست بدتر هم می‌شود. علت جوش پوشک بچه معمولاً تحریک و تماس پیوسته پوشک خیس و آغشته به ادرار با پوست می‌باشد. آغشته شدن پوشک به ادرار و مدفوع و تماس آن با پوست کودک اجتناب‌ناپذیر است اما با درایت و مسئولیت‌پذیری والدین می‌توان مدت زمان تماس با پوست را کاهش داد و در نتیجه احتمال بروز راش را تا حد زیادی کاهش داد.
نشانه‌های ابتدایی و زود هنگام راش پوشک
مشاهده ضایعات پوستی، قرمزی در ناحیه کشاله ران، باسن و ناحیه تناسلی نوزاد از علائم اولیه بروز راش پوشک در نوزادان و کودکان است. گاه کودک در زمان دفع احساس ناراحتی می‌کند و گاهی گریه می‌کند و یا زمانی که ناحیه پوشک شده را لمس می‌کنید و یا شست‌وشو می‌دهید نوزاد اذیت می‌شود و شروع به گریه کردن می‌کند در این هنگام می‌توان به احتمال حساس شدن پوست نوزاد پی برد و این خود مقدمه‌ای برای ایجاد راش پوشک خواهد بود.
علل ایجاد راش پوشک
از علل رایج در ایجاد راش پوشک می‌توان به تعویض دیر هنگام پوشک کثیف شده اشاره کرد همچنین زمانی که کودک اسهال می‌شود و یا زمانی که کودک برای نخستین بار بجز شیر از غذاهای جامد و آنتی‌بیوتیک استفاده می‌کند احتمال ابتلا به این عارضه وجود دارد. البته گاه نوزادانی که فقط از شیر مادر تغذیه می‌کند نیز ممکن است با توجه به غذاهایی که مادر استفاده کرده است دچار اسهال شوند که در نهایت نوزاد دچار راش پوشک می‌شود اما تحقیقات نشان داده است که کودکانی از شیر مادر تغذیه می‌کنند به دلیل کاهش سطح اسیدیته رژیم غذایی کمتر دچار راش پوشک می‌شوند. به طور کلی هر نوازد به طور متوسط هر ۳ یا ۴ ساعت یک بار پوشک خود را کثیف می‌کند. چون مدفوع انسان ماهیت اسیدی دارد و محیط مناسبی برای رشد باکتری‌ها و قارچ‌ها است بهتر است پوشک سریع‌تر تعویض شود تا پوست نوزاد تحریک نشود. گاهی دلیل ایجاد راش پوشک حساسیت کودک به یک نوع برند خاص پوشک است اگر کودک شما دچار راش پوشک شد توصیه می‌کنیم تا برند پوشک مورد استفاده را با یک برند دیگر جایگزین کنید گاهی همین اقدام ساده مشکل را به طور کلی مرتفع می‌سازد.
پیشگیری از راش پوشک در کودکان
قطعاً پیشگیری بهتر از درمان است. برای جلوگیری از راش پوشک در کودکان بکار بستن چند نکته ساده می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد. از آنجا که راش پوشک برای کودک بسیار آزاردهنده است و متاسفانه بسیار هم شایع است با رعایت چند نکته ساده می‌توان تا حدود زیادی از بروز آن جلوگیری کرد.
- به هنگام تعویض پوشک باسن و ناحیه تناسلی کودک را به خوبی با آب ولرم بشویید و با یک حوله نرم و یا یک پارچه نخی به خوبی خشک کنید.
- حتی المقدور از دستمال مرطوب برای پاک کردن ناحیه کثیف شده استفاده نکنید، دستمال‌های مرطوب حاوی مقادیری الکل و اسانس هستند که ممکن است به پوست حساس کودک آسیب بزنند.
- در انتخاب مواد شوینده دقت کنید. لیبل روی مواد را با دقت ارزیابی کنید و از مواد شوینده‌ای استفاده کنید که کمترین میزان مواد شیمیایی مضر مانند سرب، پاربن، فرمالدهید و فسفات را دارا هستند.
- در انتخاب پوشک کودک دقت کنید و پوشک را متناسب با جثه کودک خود انتخاب کنید. پوشک کوچک و تنگ امکان بروز راش را افزایش می‌دهد. همچنین در انتخاب پوشک به داشتن علامت استاندارد و سیب سلامت نیز دقت فرمایید. سعی کنید برندهای معتبر را انتخاب کنید. اگر پوشک در دسترس‌تان نبود هرگز از دستمال کاغذی به جای پوشک استفاده نکنید چرا که ممکن است ذرات ریز دستمال کاغذی به ناحیه تناسلی و یا معقد کودک وارد شوند و باعث بروز حساسیت در کودک شوند. بنابراین اگر پوشک در دسترس‌تان نبود از یک پارچه نخی نرم و تمیز استفاده کنید. لازم است پیش از مصرف پارچه را به خوبی ضدعفونی کنید و برای چند ساعتی در معرض هوای آزاد و یا تابش نور خورشید قرار دهید تا آثار مواد ضدعفونی‌کننده از روی پارچه زدوده شود.
- پوشک را کمی شل ببندید تا جریان هوا به پوست کودک برسد. همین کار ساده باعث می‌شود تا ۵۰ درصد احتمال بروز راش پوشک کاهش یابد.
- چند ساعتی در روز از پوشک استفاده نکنید به خصوص زمانی که کودک خواب است این کار ساده‌تر است یک زیرانداز دو لایه مخصوص کودک پهن کنید و کودک را روی آن بگذارید تا اگر لباس خودش را خیس کرد، ادرار و یا مدفوع به تشک و تخت او سرایت نکند. اگر این امکان برای شما وجود ندارد حداقل به هنگام تعویض پوشک دقایقی را به ورزش دادن پاهای کودک اختصاص دهید تا هوا به خوبی به تمام نقاط پوست ناحیه مذکور برسد.
- از شورت‌ها و لباس‌های نخی برای کودک استفاده کنید و در فصول گرم سال مراقب عرق سوختگی پای کودک باشید چرا که سوختگی می‌تواند علائم و عوارض راش را دو چندان کند.
- چند ساعتی قبل از آن که کودک را استحمام کنید پاها و باسن او را با کرم‌های گیاهی چرب کنید اما توجه داشته باشید که کرم نباید زیاد روی پوست کودک بماند به خصوص در فصول گرم سال که ممکن است باعث سوختگی پوست کودک شود. بهتر است چند ساعت قبل از استحمام پوست کودک را چرب کنید تا آثار باقی‌مانده کرم و پماد را به هنگام حمام کردن از پوست کودک پاک کنید.
- همیشه به خصوص زمانی که خارج از منزل هستید پماد اکسید روی و یا وازلین به همراه داشته باشید تا در صورت بروز نشانه‌های راش از آن‌ها برای چرب کردن پای کودک استفاده کنید.
- وسواسی نباشید و مدام پوست حساس کودک را با شوینده‌های مختلف شست‌وشو ندهید. بهترین ماده برای شستن پوست کودک آب معمولی است.
- وسواسی باشید شاید تعجب کنید که در مورد قبلی گفتیم وسواسی نباشید بله درست است در شست‌وشوی کودک حساسیت به خرج ندهید اما در ضدعفونی کردن دست‌های خود و رعایت بهداشت فردی به هنگام تعویض پوشک کودک حساس باشید. گاهی دست‌های آلوده شما در تماس با پوشک کودک یا پوست حساس او منجر به بروز بثورات جلدی و یا حتی بروز عفونت‌های قارچی و باکتریایی می‌شود.
- پوشک کودک را در مکانی خشک و تمیز نگهداری کنید. اگر مجبور هستید که پوشک را از کاور اصلی آن خارج کنید و در ساک کودک قرار دهید بهتر است آن را داخل یک کیسه پلاستیکی تمیز و سترون بگذارید تا از پاکیزه و استریل بودن آن مطمئن شوید.
- در ضمن توجه داشته باشید که برخی از علل بروز راش پوشک مسری است و ممکن است از کودکی به کودک دیگر منتقل شود پس بهتر است به هنگام تعویض پوشک کودک را به یک منطقه خلوت ببرید و حتماً از لوازم شخصی کودک استفاده کنید. لباس دیگر کودکان به خصوص لباس زیر آن‌ها را بر تن کودک خود نپوشانید.
راه‌های درمانی راش پوشک
اصولاً دو راه اصلی برای درمان راش پوشک نوزادان و کودکان وجود دارد. یکی درمان‌های خانگی است که والدین باید به هنگام مشاهده اولین علائم راش آن‌ها را به کار بگیرند و دیگری راه‌های کلینیکی و مراجعه به پزشک متخصص است. در صورتی که درمان‌های خانگی افاقه نکند باید در اسرع وقت کودک را نزد پزشک متخصص برد.
راه‌های درمان خانگی راش پوشک
در اولین گام معالجه تنها کاری که باید انجام گیرد این است که ناحیه حساس شده را پاک و تمیز کرد و خشک نگاه داشت. این عمل را می‌توان از طریق عدم استفاده از شورت‌های با نخ‌های پلاستیکی انجام داد و به جای آن از شورت‌های نخی برای کودک و نوزاد استفاده کرد حداقل تا زمانی‌که جوش‌ها التیام یابد. اکثر مادران جوان حتی بعد از بروز راش پوشک و ملتهب شدن پوست نوزاد همچنان استفاده از پوشک و شورت پلاستیکی را ادامه می‌دهند و این سبب وخیم‌تر شدن شرایط کودک خواهد شد. علاوه بر این لازم است تا آنجایی که امکان دارد پوشک را در اسرع وقت و حتی بلافاصله بعد از خیس شدن تعویض کرد. شستن ناحیه‌ای از پوست نوزاد که با پوشک در تماس است بسیار مناسب است اما در زمانی‌که نوزاد دچار راش پوشاک شده است بهتر است که ناحیه مورد نظر را کمتر بشویید و پوست آن ناحیه را با حوله نرم و تمیز خشک کنید. برخی والدین با حساسیت‌های کاذب برای شست‌وشوی کودک از مواد شوینده استفاده می‌کنند که به حساس شدن پوست کودک منجر می‌شود. گاهی نیز والدین برای خوشبو کردن کودک خود از عطر یا دستمال‌های مرطوب معطر استفاده می‌کنند این قبیل مواد شیمیایی ممکن است خود باعث بروز بثورات جلدی شود و راش پوشک در کودکان را شدیدتر کند. به طور کلی راش پوشک با تعویض مکرر و منظم پوشک و خشک نگه داشتن ناحیه مربوطه بهبود می‌یابد. استفاده از پمادهای گیاهی که حاوی آلوئه‌ورا و گل همیشه بهار هستند می‌تواند تا حدود زیادی التهاب و تورم ناحیه مذکور را بهبود ببخشد. گیاه آلوئه‌ورا خاصیت ضدمیکروبی دارد و گل همیشه بهار دارای ماده‌ای به نام کالاندولا است که حاوی مقادیر زیادی روی (زینک) است که به بازسازی و ترمیم پوست آسیب‌دیده کمک می‌کند. همچنین استفاده از پمادهای مثل زینک اکساید، پماد آ.د، والمکس، دزیتین، لوترینین و یا وازلین برای چرب نگه داشتن ناحیه پوست ملتهب شده می‌تواند اثربخش باشد و التهاب، خارش و سوزش ناحیه مذکور را کاهش دهد. البته مالش و تماس بیش از حد این ناحیه باعث آسیب بیشتر پوست می‌شود بنابراین نباید در استفاده از این نوع پمادها افراط کرد و ناحیه آسیب‌دیده را دستکاری نمود. چنانچه مقدور است کودک را کمتر پوشک کنید تا بیشتر در معرض جریان هوا باشد بهتر است سه بار در طی روز برای مدت ۱۰ تا ۲۰ دقیقه این کار را انجام دهید. در هنگام بستن پوشک مطمئن شوید پوشک درست در سر جای خودش قرار گرفته است؛ پوشک را محکم نبندید و کمی آن را آزاد بگذارید تا هوا بین پوست کودک و پوشک در جریان باشد.
راه‌های درمان کلینیکی راش پوشک
چنانچه راه‌حل‌های خانگی ذکر شده به کار نیامد و هنوز کودک دچار مشکل است لازم است برای معالجه از مسکن‌ها و حفاظت‌کننده‌هایی چون لوسیون‌ها و روغن‌های چرب استفاده شود. گاه برخی کودکانی که پوشک استفاده می‌کنند ممکن است به انواع دیگری از بثوارت پوستی دچار شوند مانند سایر شکل‌های درماتیت پوستی، پسوریازیس و بثوارتی که از بیماری‌های مثل سفلیس، HIV و زرد زخم ایجاد می‌شود. در چنین مواردی مراجعه به پزشک ضروری است و پزشک با تجویز دارو بیماری را کنترل می‌کند. نوع و میزان دارو را پزشک متخصص کودکان تشخیص می‌دهد. پزشک معمولاً داروهایی نظیر کرم استروئیدی ملایم را تجویز می‌کند. در صورتی که کودک دچار عفونت قارچی شده باشد پماد ضدقارچ برای او تجویز خواهد شد و اگر عفونت باکتریایی مشاهده شود آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی و یا به صورت پماد موضعی برای درمان تجویز می‌شود. اگر پوست کودک ملتهب و قرمز شود و بوی ادرار کودک نیز بسیار شدید باشد لازم است که به پزشک متخصص مراجعه شود. همچنین اگر راش پوشک با تب همراه باشد و درجه حرارت بدن کودک بالا برود نشانه عفونت است و لازم است تا کودک را سریعاً نزد پزشک متخصص برد.
توجه داشته باشید که راش پوشک می‌تواند منجر به بدخلقلی و گریه مدام کودک شود. به طور کلی بروز راش پوشک بسیار آزاردهنده است بنابراین لازم است تا والدین در چنین شرایط صبوری پیشه کنند و مراقبت از کودک را بیش از پیش جدی بگیرند. در آغوش کشیدن کودک در کنار راه‌ها و شیوه‌های درمانی ذکر شده می‌تواند در آرام کردن کودک نقش بسزایی داشته باشد.