نگهداری از یک کودک چهار ساله می‌تواند تجربه‌ای شگفت انگیز و هیجان انگیز برای مادران و پدران باشد. بله، هنوز هم ممکن است کودک شما در مواقعی هنوز پر دردسر باشد و این موضوع بسیار رایج است؛ اما او به سرعت در حال رشد است. کودکان چهار ساله افراد کوچک، خلاق و متفکری هستند. خود را برای صحنه نمایشی در خانه آماده کنید که نمایش خیالی روی آن با قدرت در جریان است و می‌توانید مکالمات کامل تر و جذاب تری با کودک خود داشته باشید. مهارتهای حرکتی ظریف کودک چهار ساله شما روز به روز بهتر می‌شوند و به زودی در بالا رفتن از وسایل، پریدن و دویدن خبره می‌شوند.
در این مقاله در مورد آنچه که باید در مورد رشد و تکامل کودک چهار ساله انتظار داشته باشید صحبت می‌کنیم و در رابطه با این که چه علائم هشدار دهنده‌ای ممکن است نیاز به تماس با پزشک اطفال را داشته باشد، اطلاعات بیش‌تری در اختیار شما قرار می‌دهیم.
زبان کودک ۴ ساله و رشد مهارتهای شناختی او
کودک چهار ساله شما که در سن پیش دبستانی قرار دارد، در این سن در حال تبدیل شدن به یک موجود پر حرف است. بنا به گفته متخصصان اطفال، در چهار سالگی کودک او باید بتواند با جملات کامل صحبت کند، به سؤالات ساده پاسخ دهد و مکالمات پشت سر هم داشته باشد. همه چیزهایی که کودک چهار ساله به زبان می‌آورد، باید برای یک فرد غریبه قابل درک باشد.
علاوه بر آن، کودک شما باید بتواند دستورات چند مرحله‌ای را با سه مرحله یا بیشتر دنبال کند. به عنوان مثال پس از این که از کودک خواسته شد، کودک چهار ساله شما باید بتواند یک اسباب بازی را از روی زمین بردارد، آن را در یک سبد اسباب بازی بگذارد و سپس برای خواندن کتاب در بغل شما بنشیند. بنا به گفته متخصصان، مهارتهای شناختی کودک شما نیز در این سن به سرعت در حال رشد است. کودکان در این سن باید بتوانند اشیاء را بشمارند، رنگ‌ها، شکل‌ها، اعداد و حروف را شناسایی کنند و همچنین از ضمایر به طور مناسب استفاده کنند.
کودکان در چهار سالگی، کنجکاو و عاشق دریافت اطلاعات جدید هستند. از این که کودک چهار ساله چقدر می‌تواند چیزها را درک کند، شگفت زده خواهید شد. اگر داستانی را برای او تعریف کنید یا بخوانید، او باید بتواند قسمت‌های زیادی از آن را به خاطر بیاورد. علاوه بر آن، کودکان چهار ساله در ساختن داستان از خود عالی هستند. تخیل آنها در این سن واقعاً در حال اوج گرفتن و رشد است.
کودکان چهار ساله می توانند بیشتر آنچه را که در جهان می‌گذرد را درک کنند. آنها در حال یادگیری تفاوت بین “واقعی” و “الکی” هستند و اغلب در حال ساختن تخیلات زنده مانند افسانه‌ها و هیولاها هستند. مهارتهای زبان و شناختی کودک چهار ساله شامل موارد زیر می‌باشد:
- فرزند شما شروع به درک چگونگی کارکرد زمان کرده است.
- کودک باید بداند که چگونه نام و نام خانوادگی خود را بیان کند.
- اکثر کودکان ۴ ساله می‌توانند برخی از کلمات یا عبارات آهنگ‌ها و شعرهای کودکانه را حفظ کنند و بخوانند.
- کودکان در این سن می‌توانند پیش‌بینی کنند که در یک داستان یا کتاب چه اتفاقی می‌افتد.
- کودک شما باید با جملات ساده در حدود پنج کلمه صحبت کند و حدود ۱۰۰۰ تا ۲۰۰۰ کلمه را بداند.
رشد حرکتی، دست و انگشتان کودک ۴ ساله
کودک چهار ساله شما نه تنها قد بلندتر می‌شود، بلکه مهارتهای حرکتی ظریف و درشت او نیز رشد می‌کنند و بالغ می‌گردند. در حال حاضر شما باید بتوانید با کودک خود بازی‌های بیرون از خانه ساده مانند توپ بازی و شوت کردن توپ را انجام دهید. کارهای هنری و بازی‌های رومیزی، فعالیت‌های مورد علاقه کودک شما خواهند بود.
از نظر رشد بدنی، کودکان چهار ساله به طور متوسط ۱۸ کیلوگرم وزن و حدود ۱۰۱ سانتی متر قد دارند. قد او اکنون دو برابر زمان تولدش است. کودک چهار ساله شما با سرعت حدود ۷ گرم در روز وزن اضافه می‌کند. البته تمام این رشد مستلزم مهیا بودن عادات غذایی سالم و خواب خوب برای کودک است. شما در چهار سالگی کودک می‌توانید انتظار داشته باشید که کودک شما همچنان به ۱۱ تا ۱۳ ساعت خواب در هر شب نیاز داشته باشد.
کودک شما هر روز قوی تر و چابک تر می‌شود. به گفته متخصصان، کودک چهار ساله در این سن می‌تواند خوب بدود و بپرد، اغلب می‌تواند تعادل خود را روی یک پا حفظ کند و رو به عقب راه برود. بسیاری از کودکان در این سن شروع به دوچرخه سواری یا بازی با اسکوتر می‌کنند. اگر کودک خود را برای بازی با توپ از خانه بیرون می‌آورید، او باید بتواند توپ را از بالای سرش پرتاب کند و با شما توپ را به اطراف شوت کند.
همچنین از مهارتهای حرکتی ظریف در حال ظهور فرزندتان شگفت زده خواهید شد. کودکان در چهار سالگی می‌توانند از قیچی استفاده کنند، عمدتاً به تنهایی از ابزار نوشتن استفاده کنند و از ظروف و وسایل غذاخوری استفاده کنند. فرزند شما همچنین می‌تواند کارت بازی و بازی‌های رومیزی مناسب برای کودکان را انجام دهد و ممکن است شروع به درست کردن یک پازل کند. کودک چهار ساله همچنین تبدیل به یک هنرمند خردسال می‌شود و قادر است تصاویر ساده را نقاشی کند و کم کم شروع به نوشتن حروف نماید. مهارتهای حرکتی کودک چهار ساله شامل موارد زیر می‌باشد:
- کودک چهار ساله شما باید بتواند بپرد، از وسایل بالا برود و بپرد.
- کودک ممکن است بتوانند روی یک پا بایستد و ۱۰ ثانیه یا بیشتر تعادل خود را به همین صورت حفظ کند.
- اکثر کودکان ۴ ساله می‌توانند بدون کمک لباس بپوشند و لباس خود را در بیاورند و در حال یادگیری نحوه مسواک زدن هستند.
- فرزند شما در حال یادگیری نحوه ریختن مایعات در ظرف بدون سر ریز شدن و ریختن زیاد آن است و می‌تواند غذا را له کند.
- کودک چهار ساله احتمالاً تا این سن برای دستشویی رفتن آموزش دیده است، اما هنوز هم ممکن است تخت خود را خیس کند.
رشد مهارتهای عاطفی و اجتماعی کودک در ۴ سالگی
کودکان چهار ساله کم کم شروع به داشتن عقاید و باورهای بیش‌تری می‌کنند و بیشتر با دنیای اطراف خود ارتباط برقرار می‌نمایند. با این که کودک چهار ساله معمولاً بسیار بزرگ‌تر و پخته‌تر از چند ماه پیش به نظر می‌رسد، او هنوز هم ممکن است بد خلق و مستعد کلافه شدن باشد. در این سن هنوز طبیعی است که کودکان در کنترل احساسات خود مشکل داشته باشند و کج خلقی هنوز نسبتاً رایج است. کودکان در این سن در برنامه‌های روزانه تکرار شونده و روتین رشد می‌کنند و داشتن یک ساختار روزانه قابل پیش‌بینی می‌تواند به کودک کمک کند که احساسات خود را بهتر کنترل کند و بداخلاق نشود.
از نظر اجتماعی، کودک چهار ساله در مورد دوست یابی چیزهای زیادی یاد می‌گیرد. او کم کم شروع به ایجاد ارتباط و پیوند واقعی با هم سالان خود می‌کند و در همکاری و توجه به احساسات دیگران بهتر می‌شود. این موارد مهارت‌هایی هستند که با شروع مدرسه به طور مناسبی پیشرفت خواهند کرد.
کودکان در این سن احتمالاً چند دوست خیالی نیز خواهند داشت. تخیل آنها در این سن به طور تصاعدی در حال رشد است و بیشتر بازی‌های آنها بسیار خلاقانه می‌باشند. کودکان باید در چهار سالگی بازی‌هایی در رابطه با ادا در آوردن و نقش بازی کردن زیادی انجام دهند و از تخیلات خود استفاده کنند.
- کودک شما در ۴ سالگی، احتمالاً به افراد دیگری که آسیب دیده یا غمگین هستند، دلداری می‌دهد.
- کودک یاد می‌گیرد که از خطر دوری کند و کم‌تر ریسک می‌کند.
- کودک دوست دارد کمک کند.
- او می‌تواند رفتار خود را بر اساس جایی که هستند (مانند کتابخانه یا زمین بازی) تغییر دهد.
سایر نقاط عطف رشد برای کودک چهار ساله شما
کودک چهار ساله شما بیشتر از جنسیت خود آگاه می‌شود. این موضوع می‌تواند والدین را غافلگیر کند، اما این کاملاً برای کودکان در این سن طبیعی به شمار می‌رود.
به خاطر داشته باشید که صحبت کردن در مورد جنسیت برای شما سخت‌تر از کودک چهار ساله است. سعی کنید از نحوه بیان دقیق و واقعی برای توضیح دادن آن به کودک خود استفاده کنید. اصطلاحات صحیح را برای اندام تناسلی (مثل “آلت تناسلی” و “واژن”) به جای کلماتی که به طور عامیانه برای اشاره به اندام‌های جنسی استفاده می‌شوند، به کار ببرید. همینطور ممکن است متوجه شوید که کودک شما در این سن بدن خود را بررسی می‌کند. مهم است که او را از بدن خود و داشتن اندام جنسی شرمگین نکنید، اگر چه می‌توانید به او یاد بدهید که در جمع نقاط جنسی بدن خود را لمس نکند.
چگونه به یادگیری و رشد کودک خود کمک کنیم؟
به عنوان والدین یک کودک چهار ساله، ممکن است در مورد نقش خود از نظر کمک به رشد مناسب، ایجاد نظم و انضباط و حد و مرزهای متناسب با سن کودک و اطمینان از ایمن ماندن فرزندتان سؤالاتی داشته باشید. کارهای زیادی وجود دارند که می‌توانید برای کمک به شکوفایی و رشد فرزند خود انجام دهید. مشارکت در گفتگو با کودک در هر زمانی که امکان آن را دارید، کتاب خواندن برای او و حمایت از علایق او گام‌های ساده‌ای هستند که می‌توانید در این رابطه بردارید. این سنی است که فرزند شما میلیون‌ها سوال خواهد داشت. پاسخ به سؤالات او و تکمیل سؤالاتش با منابع آموزشی، از جمله کتاب، رسانه‌های مناسب، فعالیت‌های آموزشی نیز ایده خوبی به شمار می‌رود.
شما باید یک ساختار و برنامه برای کودک خود در این سن ایجاد کنید و تکنیک‌های انضباطی مثبت را بر روی او اعمال کنید. کودک چهار ساله قادر به درک قوانین و آداب و رسوم اجتماعی است، اما به یاد داشته باشید که او هنوز در حال یادگیری است. بنابراین این که در طول مسیر به راهنمایی نیاز داشته باشد، کاملاً طبیعی است.
شما می‌توانید به کودک چهار ساله خود آموزش دهید که کارهای اولیه مانند چیدن و تمیز کردن میز غذا را انجام دهد. داشتن برنامه روزانه بسیار مفید است؛ زیرا کودک درک می‌کند که باید انتظار چه چیزی را داشته باشد. این کار به کودک شما کمک می‌کند تا احساسات خود را نیز کنترل کند. در این سن، شما بهتر است قوانین مناسبی برای زمان تماشای تلویزیون و برنامه کودک (و سایر وسایل مثل گوشی) را در رابطه با کودک داشته باشید و اطمینان حاصل کنید که فرزند شما فعالیت بدنی مناسب و کافی دارد.
چگونه کودک ۴ ساله خود را ایمن نگه داریم؟
کودک چهار ساله شما نسبت به گذشته بسیار مستقل‌تر و تواناتر به نظر می‌رسد؛ اما هنوز هم یک بچه کوچک است و برای بیشتر فعالیت‌های خود به نظارت و راهنمایی بزرگسالان نیاز دارد. شما می‌توانید در مواردی مانند استفاده ایمن از قیچی و نحوه انجام فعالیت‌هایی مانند شوت کردن توپ یا گرفتن توپ بدون آسیب رساندن به خود یا دیگران، کودک خود را راهنمایی کنید.
به زودی پس از این که کودک شما به چهار سالگی رسید، او توسط پزشک ویزیت می‌شود. کودکان بین ۴ تا ۶ سال چندین واکسن دریافت خواهند کرد که ممکن است شامل واکسن DTaP (واکسن سه گانه دیفتری، کزاز و سیاه سرفه) یا واکسن پنجگانه، واکسن MMR (واکسن ترکیبی سرخک، اوریون و سرخجه)، واکسن IPV (فلج اطفال) و واکسن واریسلا باشد. همچنین ممکن است تزریق واکسن آنفولانزا نیز به کودک چهار ساله شما پیشنهاد شود.
پزشک اطفال شما در مورد رشد و تکامل کودک با شما صحبت خواهد کرد و نکات ایمنی مهمی مانند پوشیدن کلاه ایمنی هنگام دوچرخه سواری، استفاده از صندلی ماشین مهار شده و مخصوص کودک، استفاده از کرم ضد آفتاب و اهمیت نظارت دقیق بر کودکتان در نزدیکی آب و خیابان‌ها را با شما مرور خواهد کرد.
چه زمانی نگران فرزند خود باشیم؟
هر کودکی با سرعت مخصوص به خود و به روش خود رشد می‌کند؛ اما علائم و نشانه‌های خاصی وجود دارند که نشان می‌دهند کودک شما ممکن است تاخیر در رشد را تجربه کند. به گفته متخصصان اطفال، در چهار سالگی کودک پزشک نگران است که کودک نتواند به صورت گروهی بازی کند و همکاری لازم را داشته باشد یا در تعامل با هم سالان خود یا سایر کودکان مشکل داشته باشد. همچنین این که گفتار کودکان در این سن غیر قابل درک باشد یا اگر او برای پیروی از دستورالعمل‌ها یا درک خواسته‌های دیگران مشکل داشته باشد، نگران کننده است.
مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC) برخی از “علائم خطر” را در مورد رشد و تکامل کودک فهرست کرده است. از نظر مهارتهای حرکتی، اگر کودک شما نمی‌تواند بپرد یا در نوشتن یا خط خطی کردن مشکل دارد، لازم است این موضوع را با پزشک اطفال خود در میان بگذارید. نگرانی‌های دیگر پزشک شامل کودکانی است که اصلاً نمی‌توانند خودشان لباس بپوشند و نمی‌توانند از دستشویی استفاده کنند یا قادر به پاسخگویی به سوالات ساده نیستند.
فقدان مهارتهای اجتماعی که بهتر است در مشاهده آن با پزشک اطفال خود تماس بگیرید، شامل عدم علاقه کودک به نقش بازی کردن یا بازی با دیگران و عدم معاشرت با افراد خارج از خانواده نزدیک است. در صورتی که شما یا دیگران نمی‌توانید وقتی کودک شما صحبت می‌کند کلمات او را بفهمید، اگر کودک از ضمایر به درستی استفاده نمی‌کند یا اگر به نظر می‌رسد که کودک نمی‌تواند داستان‌هایی را که برای او گفته شده به خاطر بیاورد، با پزشک اطفال خود تماس بگیرید.
به طور کلی، اگر مهارتهای کودک شما به هر نحوی پسرفت کرده است، CDC توصیه می‌کند که این یک نشانه هشدار دهنده است که ممکن است چیزی اشتباه باشد و مشکلی در رشد کودک وجود داشته باشد.