زمان خواب فرا رسیده است و کودک نوپای شما کتاب قصه مورد علاقه خود را از قفسه کتاب بیرون می‌آورد. به احتمال زیاد، در ماه گذشته هر شب این قصه را برای کودک خود خوانده‌اید و از بس آن را شنیده‌اید، ترجیح می‌دهید که هر چیز دیگری به جز آن را برای فرزند خود بخوانید. ممکن است خواندن داستان دیگری را به کودک خود پیشنهاد کنید، اما کودک نوپای شما هیچ رقمه زیر بار نمی‌رود. کودک خردسال شما اصرار می‌کند که همان قصه تکراری را برایش بخوانید، کتاب داستان را در دستان شما فشار می‌دهد و به بغل شما می‌آید.
علاقه به انجام رفتارهای تکراری یا دوره‌ای در دوران خردسالی کاملا طبیعی است. انجام یک کار یکسان به صورت مکرر به کودک خردسال کمک می‌کند تا مسائل را یاد بگیرد و می‌تواند برای رشد کودک مفید باشد. انجام کارهای تکراری و یا بارها پرسیدن مجدد سوالات به کودک نوپا کمک می‌کند که احساس امنیت کند.
در این مقاله نظر تعدادی از کارشناسان در مورد این که چرا کودکان نوپا علاقه دارند کارهای تکراری را انجام دهند و یا سؤالات مشابهی را بارها و بارها بپرسند، بررسی شده است تا اطلاعات بیش‌تری در مورد آن پیدا کنید. همچنین به شما کمک می‌کنیم بدانید که باید چگونه به رفتارهای تکراری کودک واکنش نشان دهید و آیا دلیلی برای نگرانی در مورد این رفتار کودک وجود دارد یا خیر.
چرا کودکان تکرار را دوست دارند؟
کودک خردسال به تکرار علاقه دارد؛ چرا که این کار برای کودک، آشنا و آرامش بخش است. برنامه ریزی‌های ثابت و یکسان به کودک نوپا کمک می‌کنند تا دنیا را درک کند. همچنین زمانی که کودک بداند که در آینده چه اتفاقی خواهد افتاد، احساس امنیت می‌کند. برای مثال، کودک نوپایی که می‌داند زمان بازی کردن همیشه بعد از خوردن صبحانه است، می‌تواند به جای نگرانی در مورد اتفاقی که قرار است بعداً رخ دهد، استراحت کند و از صبحانه خود لذت ببرد.
تکرار همچنین بخشی ضروری از یادگیری به شمار می‌رود. بر اساس گفته متخصصان اطفال، منظور از تکرار در اینجا شامل تکرار عبارات آشنا، شعر و آهنگ و یا تکرار در خواندن یک کتاب یکسان است.
با این که ممکن است خواندن یک کتاب یکسان، انجام بازی‌های شبیه به یکدیگر و خواندن یک شعر ثابت برای شما خسته کننده و کسل کننده باشد، اما سعی کنید با این حال این کار را انجام دهید؛ زیرا تکرار واقعاً به رشد مغزی کودکان خردسال کمک می‌کند. تحقیقات نشان می‌دهند که زمانی که کودک چند بار کلمات جدید را در داستان می‌شنود، بیش‌تر احتمال دارد که کلمات جدیدی به دایره لغات او اضافه شود.
تکرار ممکن است برای بسیاری از کودکان نوپا نیز عملی غریزی باشد. پاملا گرین، مربی و مشاور مونته سوری و صاحب آناندا مونته سوری، می‌گوید: “کودکان به صورت غریزی احساس می‌کنند که علاقه دارند فعالیت‌ها یا کارهای خاصی را بارها و بارها تکرار کنند. کودک بارها یک رفتار یا فعالیت خاص را تکرار می‌کند تا زمانی که کاملا آن را یاد بگیرد و سپس به سراغ کارهای بعدی که می‌خواهد کشف کند می‌رود.”
چرا کودکان بازی‌های تکراری انجام می‌دهند؟
روزی که کودک شما یاد بگیرد که چگونه از نردبان سرسره در زمین بازی بالا برود، احتمالا متوجه می‌شوید که او بارها و بارها با انرژی زیاد به نردبان باز می‌گردد. همینطور ممکن است او یک کار یکسان را با عروسک‌هایش تکرار کند، به آن‌ها شام بدهد و آن‌ها را بخواباند. همچنین ممکن است متوجه شوید که بازی‌های وانمودی کودک نشان دهنده کارهای روزمره شما، برای مثال پختن شام است یا اینکه کودک نوپای شما عباراتی را که شما اغلب به زبان می‌آورید را می‌گوید.
کودکان با بازی کردن به روش‌های مختلف یاد می‌گیرند. متخصصان در این رابطه می‌گویند: «کودکان در انجام این رفتارهای تکراری، فقط روی کاری که انجام می‌دهند تمرکز می‌کنند که این باعث ایجاد احساس تسلط و موفقیت در او می‌شود.» از طریق تکرار یک حرکت، کودک در آن مهارت و رشد پیدا می‌کند و همچنین بدن او در این کار قوی‌تر می‌شود.
چرا کودکان بارها و بارها سوالات تکراری می‌پرسند؟
اگر کودک شما در هر بار سفر با ماشین، هزاران بار از شما بپرسد که “آیا ما هنوز نرسیده‌ایم؟” یا در صورتی که فرزند شما مدام در هر زمینه‌ای سوال “چرا؟” را از شما می‌پرسد، بهتر است بدانید که این رفتار فقط منحصر به کودک خردسال شما نیست. مطرح کردن سوالات تکراری در کودکان کوچک، رفتاری عادی و معمول به شمار می‌رود.
کودک ممکن است برای اطمینان خاطر و حمایت عاطفی، بارها و بارها یک سوال تکراری را بپرسد. متخصصان خاطرنشان می‌کنند که کودکان با پرسیدن سوالات تکراری، آرامش پیدا می‌کنند. این نوع تکرار، اضطراب را کاهش می‌دهد و به کودک کمک می‌کند تا اعتماد کند. کودک همچنین ممکن است سعی کند که با به کار بردن یک استراتژی که قبلاً برای تعامل با شما موثر بوده است، با شما ارتباط برقرار کند.
چگونه می‌توان رفتار تکراری کودک را تغییر داد؟
بیش‌تر رفتارهای تکراری کودک معمولا مضر نیستند، اما بیایید صادق باشیم؛ ممکن است گاهی تحمل آن‌ها سخت شود. اگر واقعا برخی از کارها اعصاب شما را خورد می‌کنند و دیگر تحمل آن را ندارید، اشکالی ندارد که برخی از رفتارهای تکراری کودک خود را تغییر دهید. اگر دیگر تحمل ندارید که دوباره کتاب قصه محبوب کودک خود را بخوانید، می‌توانید تلاش کنید که حواس او را پرت کنید و یک کتاب جدید بردارید تا در اتاق دیگری برای کودک خود بخوانید. در مواجهه با سوالات تکراری کودک نیز می‌توانید از فرزند خود بخواهید که آنچه را که قبلاً به او پاسخ داده‌اید دوباره به شما بگوید. و این که زمانی که با سوالات بی پایان «چرا؟» روبرو می‌شوید بگویید نمی‌دانم، هیچ ضرری ندارد.
علاوه بر این، در صورتی که حس می‌کنید از نظر روانی خسته شده‌اید، استراحت کردن اشکالی ندارد. از شریک زندگی یا مراقب دیگری بخواهید که زمانی را مراقب کودک باشد تا شما بتوانید استراحت کنید و یا کودک کوچک خود را تشویق به مستقل بازی کردن کنید.
در عین حال، اگر احساس می‌کنید که از رفتارهای تکراری کودک خود خسته شده‌اید و صبر شما دارد تمام می‌شود، می‌توانید به خود یادآوری کنید که کودک شما ممکن است به چه دلیل این گونه رفتار کند و انجام این کارها چه فایده‌ای برای او دارد. به هر صورت، تکرار بخش مهمی از یادگیری و رشد است. متخصصان می‌گویند: وقتی ما به عنوان بزرگسال احساس نیاز به تغییر رفتار کودک می‌کنیم، باید ابتدا به قضاوت‌ها، ترس‌ها، پیش فرض‌ها و یا سوالات خود در مورد تکرار نگاه کنیم. تکرار یک فرآیند برای کودک است و الزاما یک بزرگسال آن را درک نمی‌کند.
چه زمانی به متخصص اطفال مراجعه کنیم؟
این مهم است که به خاطر داشته باشید رفتارهای تکراری در کودکان نوپا و خردسال بسیار معمول است. آن‌ها ممکن است بازی‌های تکراری انجام دهند، آهنگ‌های یکسان را بخوانند، سوالات مشابهی بپرسند و یا اصرار کنند که شما یک کتاب داستان تکراری را بارها و بارها برای او بخوانید. تکرار کلمات شما توسط کودک نیز بسیار در این سن معمول است، زیرا کودکان خردسال در حال رشد مهارت‌های زبانی و اجتماعی هستند.
اگر کودک شما پس از ۳ سالگی خود تکرار در گفتار را به روشی بسیار دقیق و خاص ادامه دهد، ممکن است بهتر باشد که با پزشک متخصص اطفال یا پزشک خود تماس بگیرید. این رفتار امکان دارد بخشی از یک اختلال رشدی مانند اختلال طیف اوتیسم (ASD) باشد. متخصصان خاطرنشان می‌کنند که سایر رفتارهایی که ممکن است نگران کننده باشند، تکان دادن عجیب دست و عقب و جلو بردن بدن هستند. همچنین، ردیف کردن و به صف کردن مداوم اشیا در صورتی که تا سنین بالاتر کودکی ادامه پیدا کنند، ممکن است نگران کننده باشد. نکته اصلی این است که اگر در رابطه با حرکات کودک خود نگران هستید و یا شک دارید، ایده خوبی است که برای اطمینان از سلامت فرزندتان با متخصص اطفال مشورت کنید.
آیا همه رفتارهای تکراری برای کودک خردسال مفید است؟
توجه به این نکته مهم است که همه انواع تکرار برای کودکان نوپا مفید نیستند.
با این که تکرار می‌تواند روش مفیدی برای یادگیری و رشد کودک باشد، اما تکرار بیش از حد ممکن است مضر باشد. تکرار بیش از حد می‌تواند منجر به کسالت و ناامیدی شود و ممکن است خلاقیت و تخیل کودک نوپا را محدود کند. بنابراین مهم است که والدین و مراقبین، تعادل را در تکرار حفظ کنند و تجربیات جدیدی برای کودکان نوپا فراهم کنند.
شما می‌توانید این کار را با معرفی فعالیت‌ها و چالش‌های جدید به کودک انجام دهید و در عین حال به کودک اجازه دهید تا فعالیت‌هایی را که دوست دارد تکرار کند.
چگونه می‌توانید کودک را تشویق کنید که از تکرار آنچه که از قبل می‌داند فراتر برود؟
برای پیشرفت یادگیری کودک خود، بهتر است که او را به چالش بکشید تا یک مساله را بر اساس آنچه که قبلاً می‌داند، حل کند.
برای مثال، فرض کنید که فرزند کوچک شما مدام ۳ بلوک اسباب بازی را بر روی هم می‌چیند، اما تعداد آن را بیش‌تر نمی‌کند. بنابراین او هرگز در مورد از دست دادن تعادل و سقوط چیزی یاد نخواهد گرفت. برای به چالش کشیدن چنین کودکی، می‌توانید ۳ بلوک اسباب بازی را در مقابل او قرار دهید و سپس بلوک دیگری را به او بدهید تا احتمال این که کودک بلوک چهارم را روی آن قرار دهد بیش‌تر شود. به این ترتیب شما تمایل کودک برای چیدن سه بلوک اسباب بازی را برآورده می‌کنید، اما همینطور از او دعوت می‌کنید که پیشرفت کند و به مرحله بعدی برود. زمانی که کودک بلوک بعدی را روی برج خود قرار داد و برج سقوط کرد، با دست زدن و خندیدن به او پاداش بدهید و همراه با یکدیگر از آن لذت ببرید.
همین روش می‌تواند در مورد زبان نیز صدق کند. یک راه مناسب برای کمک به کودکانی که می‌توانند فقط کلمات یا عبارات کوتاه را بیان کنند، این است که این کلمات یا عبارات را برای او تکرار کنید و یک یا دو کلمه دیگر به آن اضافه کنید تا به فرزند خود نشان دهید که آنچه را که می‌گوید را می‌توان به صورت عبارات طولانی تری هم ساخت.
این روش آموزشی توسط بسیاری از متخصصان گفتار و زبان تشویق می‌شود. یکی از بهترین تکنیک‌ها در یادگیری زبان و گفتار این است که یک کلمه را به چیزهایی که کودک از قبل می‌داند اضافه کنید. بنابراین اگر کودک بگوید “خرس”، شما بگویید “بله، خرس عروسکی” و این کلمه اضافه زمینه را برای یادگیری کودک آماده می‌کند. بدین ترتیب کودک شروع به یادگیری نحوه ساخت جملات ابتدایی می‌کند. اشتباهات کودک را اصلاح نکنید، فقط کمی کلمه بیش‌تر به کلمات قبلی اضافه کنید. هرچه کودک بیش‌تر بشنود که شما عبارات طولانی تری را به زبان می‌آورید، احتمال بیش‌تری نیز وجود دارد که خود او نیز شروع به استفاده از عبارات طولانی تر کند.
چرا کودک دوست دارد یک داستان تکراری را بارها و بارها بشنود؟
این فقط کارها و رفتارهای تکراری نیست که کودکان با تکرار آن‌ها چیزهای جدید یاد می‌گیرند. این احتمال وجود دارد که اگر مادر یا پدر یک کودک نوپا هستید، مجبور شده باشید داستان مورد علاقه کودک خود را بارها به صورت مکرر برای او بخوانید. باز هم تاکید می‌کنیم که کودکان قابل پیش بینی بودن کارها را دوست دارند.
کودکان با تکرار می‌دانند که باید انتظار چه چیزی را داشته باشند و به همین دلیل دوباره انجام دادن برخی از کارها برای آن‌ها مفید است. اما دلیل این موضوع فقط ترشح دوپامین نیست.بلکه کودکان با تکرار بیش‌تر احساس کنترل می‌کنند؛ زیرا غافلگیر نمی‌شوند و یا نمی‌ترسند. زمانی که کودک از آنچه که در طول روز قرار است پیش بیاید آگاهی داشته باشند و احساس اطمینان کنند، بهتر زبان را یاد می‌گیرند. بر اساس گفته متخصصان، کودکی که احساس آرامش می‌کند، بهتر می‌تواند به کلمات و عبارات توجه کند.
مطالعه ای که توسط دانشگاه وست ساسکس انجام شد، این موضوع را به خوبی نشان می‌دهد. در این مطالعه، زمانی که کودکان یک داستان را بارها و بارها شنیده بودند، یادآوری کلمات جدید بسیار بهتر از زمانی بود که داستان‌های مختلف برای آن‌ها خوانده می‌شد.
سخن آخر
رفتارهای تکراری بخش مهمی از رشد کودک نوپا به شمار می‌روند. این رفتارها می‌توانند حس اعتماد و امنیت را برای کودک فراهم کنند و به یادگیری فیزیکی و شناختی کودک کمک کنند.
کودکان از طریق بازی کردن چیزهای جدید یاد می‌گیرند؛ فعالیتی که اغلب تکرارهای زیادی در آن اتفاق می‌افتد. آن‌ها همچنین ممکن است ترجیح دهند که هر شب یک قصه یکسان را بشنوند و یا همان بازی را بارها و بارها انجام دهند. این چیزها برای کودک نوپا شما معمولی و مفید است، بنابراین بهتر است او را تشویق کنید و با او همراهی کنید. با این حال اگر هر گونه نگرانی در مورد حرکات کودک خود دارید، توصیه می‌کنیم که حتماً با پزشک اطفال یا پزشک فرزندتان تماس بگیرید و در این رابطه با او مشورت کنید.