نگرانی در مورد عملکرد روده هر فرد در بسیاری از فرهنگ‌ها رایج بوده است. تصور می‌شود که عملکرد طبیعی روده نشانه سلامتی است. معمولا پزشکان تعاریفی از یبوست دارند که با تعاریف بیشتر والدین بسیار متفاوت است. یبوست در کودکان نوپا بسیار شایع است. کودکان نوپا که یبوست دارند کمتر از حدمعمول مدفوع می‌کنند (اجابت مزاج دارند). یبوست در نوزادان معمولاً طولانی نیست، بنابراین جایی برای نگرانی نیست و به‌ندرت، نشانه یک بیماری زمینه‌ای است. در ادامه مطلب با یبوست در نوزادان و راهکارهای درمان آن بیشتر آشنا خواهید شد.
یبوست چیست؟
یبوست در نوزادان، زمانی اتفاق می‌افتد که مدفوع کودک شما راحت و خشک است و باعث می‌شود که دفع مدفوع مشکل شود. گاهی‌اوقات، یک مدفوع سخت می‌تواند دردناک باشد. زمانی که نوزادان از شیرخشک یا شیر‌مادر به‌جای غذاهای جامد استفاده می‌کنند معمولاً یبوست دارند.
چه چیزی باعث یبوست می‌شود؟
در ادامه مطلب چند مورد از عواملی که باعث یبوست می‌شوند را بررسی می‌کنیم.
- تغییر در رژیم غذایی: زمانی که کودک شما شروع به مصرف شیرخشک برای اولین‌بار (که هضم آن سخت‌تر از شیر مادر است) یا خوردن غذاهای فرآوری‌شده می‌کند، بسیار معمول است که دچار یبوست شود. این فقط به این دلیل است که بدن نوزاد یاد می‌گیرد چگونه با هضم چیزهای جدید کنار بیاید.
- کم آبی بدن: یبوست می‌تواند ناشی از کمبود مایعات باشد. دلایل مختلفی وجود دارد که کودک شما ممکن است مایعات کافی دریافت نکند. برای مثال می‌تواند ناشی از بیماری مانند سرماخوردگی، عفونت گلو یا گوش باشد.
- اگر کودکان بزرگتر باشند، ممکن است همراه با غذای خود مایعات کافی ننوشند، کمبود مایعات می‌تواند دفع کودک شما را سخت‌تر و بیرون راندن آن را سخت‌تر کند.
- کمبود فیبر: یبوست در نوزادان بزرگتر، همچنین می‌تواند ناشی از عدم‌دریافت فیبر کافی مانند میوه، سبزیجات و غلات در رژیم غذایی آنها باشد.
نوزادان شیرخوار و یبوست
نوزادانی که با شیر‌مادر تغذیه می‌شوند به‌ندرت دچار یبوست می‌شوند زیرا شیر مادر حاوی یک ملین طبیعی است.
نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند ممکن است بعد از هر بار شیر خوردن مدفوع کنند. نوزادان بزرگ‌تری که از شیر مادر تغذیه می‌کنند ممکن است تا یک هفته بدون مدفوع بمانند. اگر مدفوع نرم باشد این یبوست نیست.
نوزادی که با شیر مادر تغذیه می شود باید چند وقت یکبار تهوع کند؟
از آنجایی که شیر مادر یک ملین طبیعی است، نوزاد ۴ روزه تا ۶ هفته‌ای که به خوبی شیر می‌دهد باید حداقل ۲ بار در روز دفع می‌کند.
اگر کودک شما در ۲۴ تا ۴۸ ساعت گذشته مدفوع نکرده است، با ماما یا پزشک خود صحبت کنید زیرا ممکن است به این معنی باشد که شیر کافی دریافت نمی‌کند.
در ابتدا، کودک شما یک مدفوع سیاه و قیر مانند (به نام مکونیوم) را دفع می‌کند. در روز سوم، مدفوع باید سبک‌تر، شل و سبز رنگ شود.
ممکن است نوزادانی که با شیر‌مادر در سنین ۶ هفته یا بالاتر تغذیه می‌شوند، کمتر دچار یبوست شوند.
تغذیه و یبوست
نوزادانی که با شیر خشک تغذیه می‌شوند، مدفوع حجیم‌تری دارند و در مقایسه با نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند، نیاز به دفع بیشتری دارند.
اگر نوزاد شما از شیرخشک برای کودک خود تغذیه می‌کند، مطمئن شوید که از تعداد پیمانه‌های شیرخشک به درستی استفاده کنید.
درمان یبوست نوزاد
شما می‌توانید برای درمان یبوست در نوزادان موارد زیر را انجام دهید:
- شما می‌توانید نوزاد را حمام کنید، یک حمام آب گرم تا باعث شود روده کودک آرام بگیرد.
- به آرامی شکم نوزاد را در جهت عقربه‌های ساعت ماساژ دهید. حرکات دایره‌ای محکم اما ملایم از ناف به سمت بیرون انجام دهید.
- کودک خود را به پشت بخوابانید و به آرامی پاهای او را با حرکت “دوچرخه” به عقب و جلو حرکت دهید.
- هرگز به نوزادتان ملین ندهید مگر اینکه پزشک یا پرستار بهداشت عمومی به شما توصیه کند.
- اطمینان حاصل کنید که کودک شما نیاز روزانه خود به مایعات را تامین می‌کند. نوزادان ۰ تا ۶ ماهه باید ۷۰۰ میلی‌لیتر مایعات در روز از شیر مادر یا شیرخشک دریافت کنند.
چگونه علائم یبوست را تشخیص دهیم؟
نشانه‌های اصلی یبوست، مدفوع صاف و خشک است. علائم زیر سایر علائم یبوست است:
- کودک شما ممکن است هنگام تلاش برای دفع مدفوع علائم زور زدن را نشان دهد.
- کودک شما ممکن است ناآرام باشد، ممکن است بداخلاق یا عصبانی به نظر برسد.
- ممکن است کودک شما کمتر از حدمعمول غذا بخورد، ممکن است یک پارگی یا ترک در پوست اطراف مقعد ظاهر شود.
- در برخی موارد، اگر کودک شما یبوست داشته باشد، ممکن است نفخ به نظر برسد یا شکمش بزرگتر از حد معمول به نظر برسد.
چگونه یبوست را در خانه درمان کنیم؟
این نکات را برای کمک به نوزادانی که در دفع مدفوع مشکل دارند، امتحان کنید:
- اگر کودک شما شیرخشک مصرف می‌کند همیشه قبل از اضافه کردن پودر شیرخشک ابتدا آب را داخل شیشه بریزید، مطمئن شوید که نسبت آب به شیر خشک درست اندازه گیری است.
- اگر کودک شما به اندازه کافی بزرگ است که آب بنوشد، نوشیدنی اضافی (ابتدا بهتر است غذای آب پز و خنک‌‌شده به او بدهید.
- به‌آرامی معده او را مالش دهید تا به حرکت روده کمک کند، همچنین ممکن است کودک شما با ماساژ معده احساس بهتری داشته باشد.
- حمام آب گرم می‌تواند به آرامش و التیام درد نوزاد شما کمک کند و ناراحتی را از بین ببرد.
- اگر کودک شما بیشتر از ۶ ماهه است، مقدار میوه و سبزیجات را به رژیم غذایی اضافه کنید تا فیبر دریافت کنید یا افزایش دهید.
- اگر کودک شما بزرگتر از ۹ ماه است، اضافه کردن آلو یا زردآلو به وعده غذایی او ممکن است کمک کند. همچنین کودکان می‌توانند تا ۳ قاشق غذاخوری آلو را ۳ بار در هفته مصرف کنند.
- غلاتی که سبوس دارند ممکن است به یبوست خفیف کمک کنند. نوزادان بزرگتر می‌توانند آب‌آلو رقیق شده با آب (نصف آب آلو و نیمی آب) را امتحان کنند. به آرامی با ۱۰ میلی‌لیتر شروع کنید. در صورت ادامه یبوست، مقدار آن را افزایش دهید.
آیا فرزند من نیاز به مراجعه به پزشک دارد؟
گفتیم که یبوست یک بیماری شایع است، اگر نگران این هستید که کودکتان یبوست دارد، ناراحت است یا درد دارد، پزشک او می‌تواند آنها را ارزیابی کند و راهکارهای ایمن برای نوزادان را توصیه کند. درمان‌های پزشکی که پزشک ممکن است توصیه کند بر اساس شرایط کودک شما در نظر گرفته می‌شود.
اگر کودک شما قبلا تحت‌درمان بوده است، اما همچنان در تلاش است که مدفوع کند، مهم است که برای بررسی مجدد به پزشک مراجعه کنید. اگر نوزاد شما موارد زیر را دارد پس بهتر است به پزشک مراجعه کنید؛
- نوزاد هنگام مدفوع درد و ناراحتی شدیدی دارد
- خونریزی بعد از استفراغ شدید دارد
- تب دارد
- استفراغ می‌کند
- اسهال خونی دارد
- شکم پف‌کرده دارد
- کودک وزن اضافه نمی‌کند یا در حال کاهش وزن است
یبوست به دلیل یک بیماری دیگر
در موارد نادر، کودک شما ممکن است به دلیل یک بیماری زمینه‌ای یبوست داشته باشد.
- برخی از شرایط عصبی (مشکلات با سیستم عصبی کودک شما)
- مشکلاتی که بر غده تیروئید کودک شما تأثیر می‌گذارد
- فیبروز کیستیک (معمولاً توسط آزمایش خارپاشنه کودک شما بلافاصله پس از تولد تشخیص داده می‌شود)
بیماری‌های بسیار نادر روده
نشانه‌هایی که نشان می‌دهد کودک شما ممکن است یک بیماری دیگر داشته باشد، به شرح زیر است؛
- کودک شما در ۲ روز اول زندگی اولین مدفوع خود را دفع نمی‌کند
- کودک کاهش وزن دارد یا اینکه کودک شما به خوبی وزن اضافه نمی‌کند
- استفراغ زیاد
- یک شکم بسیار متورم
- هنجاری در قسمت پایینی (مقعد)، به‌عنوان مثال، اگر روی آن بسته شده باشد.
علل یبوست در نوزادان
یبوست در نوزادان ممکن است دلایل زیادی داشته باشد. اما اغلب، هیچ دلیل واضحی برای یبوست در نوزادان وجود ندارد.
پزشکان به این یبوست که علت آن ناشناخته است ایدیوپاتیک می‌گویند، یبوست ایدیوپاتیک می‌تواند برای دوره‌های کوتاه‌مدت یا طولانی‌تر اتفاق بیفتد.
دوره‌های کوتاه یبوست
برای نوزادان و کودکان کوچک معمولا دوره کوتاه‌مدت یبوست وجود دارد که پس از ۱ یا ۲ روز برطرف می‌شود. در این نوع یبوست، معمولا نیازی به دریافت کمک پزشکی ندارید و شما می‌توانید کارهایی را برای رفع یبوست کودک خود انجام دهید.
دوره‌های طولانی یبوست
هنگامی که کودک شما بیش از ۱ تا ۲ روز یبوست دارد، به دوره طولانی‌مدت یبوست ابتلا شده و ممکن است در طول این دوره یبوست نوزاد عود کند.
چگونه تشخیص دهیم که کودک شما یبوست دارد؟
- مدفوع سفت، خشک یا توده ای که بزرگ، دردناک یا به سختی دفع می شود.
- اگر مدفوع نوزاد نرم باشد، کودک شما یبوست ندارد.
- زور زدن نوزاد هنگام دفع مدفوع می‌تواند طبیعی باشد. زور زدن همراه با گریه اغلب نشانه یبوست است. هنگامی که کودک زور می‌زند، صورت او اغلب قرمز می‌شود و ممکن است غرغر کند یا صداهای دیگری تولید کند.
- مدفوع کمتر از دو بار در هفته.
- حالات و حرکات غیرمعمول، مانند ایستادن روی نوک پا که این می‌تواند نشانه‌ای باشد که کودک از مدفوع اجتناب می‌کند یا آن را به تأخیر می‌اندازد.
- حالت تهوع
- مدفوع خونی
چه آزمایشاتی برای تشخیص یبوست انجام می‌شود؟
احتمالاً فرزند شما برای تشخیص وضعیت خود به هیچ آزمایشی نیاز نخواهد داشت. در صورتی که یبوست کودک شما به دلیل یک بیماری زمینه‌ای ایجاد شده باشد، ممکن است پزشک کودک شما آزمایش‌هایی را تجویز کند. آزمایشاتی که ممکن است توصیه عبارتند از:
- اشعه ایکس شکم: عکسبرداری با اشعه ایکس می‌تواند مدفوع را که هنوز در روده بزرگ کودک شما قرار دارد نشان دهد.
- آزمایش خون: آزمایش‌های خون، مانند شمارش کامل خون، می‌تواند نشانه‌هایی از برخی بیماری‌ها را نشان دهد.
- آزمایش مدفوع: آزمایش مدفوع می‌تواند علائم عفونت یا خون در مدفوع کودک شما را نشان دهد.
- آزمایش ادرار: آزمایش ادرار می‌تواند علائم التهاب یا عفونت مثانه را نشان دهد.
- تست عملکرد روده: این آزمایش می‌تواند نشان دهد که مدفوع چقدر در روده بزرگ کودک شما حرکت می‌کند.
- بیوپسی رکتوم: یک قطعه کوچک از بافت رکتوم کودک شما زیر میکروسکوپ بررسی می‌شود.
عوارضی که در اثر یبوست ممکن است رخ دهد چیست؟
یبوست در کودکان نوپا معمولا برای مدت طولانی دوام نمی‌آورد. اما اجتناب از مدفوع می‌تواند منجر به موارد زیر شود:
- نهفتگی مدفوع: مدفوع سفت روده و رکتوم کودک شما را خیلی سفت و محکم می‌کند تا بتواند بیرون رانده شود.
- ناتوانی در تنظیم دفع مدفوع.
- شقاق مقعد: پارگی‌های کوچک در مقعد کودک شما که باعث خونریزی، خارش یا درد می‌شود.
- افتادگی رکتوم : راست روده کودک شما از مقعد بیرون می‌آید.
- هموروئید : وریدهای متورم در داخل راست روده کودک یا خارج از مقعد او
یبوست کودک نوپا چگونه درمان می‌شود؟
پزشک کودک شما ممکن است برای کمک به درمان یبوست به کودکتان یک تنقیه یا ملین بدهید. بیشتر ملین‌ها داروهایی هستند که بدون نسخه تجویز می‌شوند تا زمانی که حرکات روده کودک شما طبیعی شود و از طریق دهان مصرف می‌شوند.
پزشک کودک شما ممکن است پس از اینکه کودک شما عادات غذا خوردن و اجابت مزاج بهتری داشت، قطع مصرف ملین را توصیه کند. شما نباید به کودک ملین بدهید مگر اینکه پزشک به او گفته باشد.
اگر کودک شما از داروها یا مکمل‌های بدون نسخه استفاده می‌کند که می‌تواند باعث یبوست شود، پزشک کودک شما ممکن است قطع آن، تغییر دوز آن را توصیه کند. قبل از قطع هر دارویی با پزشک کودک خود صحبت کنید.
سخن پایانی
یبوست در نوزادان معمولا یک مشکل موقتی و قابل‌درمان است. با رژیم غذایی مناسب و مصرف مایعات، کودک شما می‌تواند حرکات روده منظم‌تری داشته باشد.
اگر یبوست درمان نشود، یبوست می‌تواند بدتر شود. اگر مدفوع کودک در داخل روده بزرگ باقی بماند، بزرگتر، سفت‌تر و خشک‌تر می‌شود. این باعث می‌شود که دفع آن دردناک‌تر شود و کودک شما بیشتر احتمال دارد مدفوع خود را مهار کند.
خوشبختانه، یبوست معمولا موقتی است. اما اگر درمان‌های خانگی کمکی نکرد، با پزشک فرزندتان تماس بگیرید. اگر یبوست بیش از دو هفته طول بکشد، ممکن است کودک شما به درمان اضافی نیاز داشته باشد.