سردرد پس از زایمان اغلب در زنان رخ می‌دهد. نتایج یک مطالعه نشان داد که ۳۹ درصد از زنان پس از زایمان در هفته اول پس از زایمان سردرد را تجربه کردند. اگر در ۶ هفته پس از زایمان در هر زمانی دچار سردرد شدید، پزشک ممکن است برای شما تشخیص سردرد پس از زایمان بدهد. دلایل مختلفی وجود دارد که ممکن است سردرد پس از زایمان داشته باشید و درمان‌ها بسته به نوع سردرد شما متفاوت است. انواع مختلفی از سردردها ممکن است در دوران پس از زایمان داشته باشید و شدت آنها متفاوت است. سردردهای پس از زایمان را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد:
- سردردهای اولیه که شامل سردردهای تنشی و میگرن می‌شود
- سردردهای ثانویه که به دلیل یک بیماری زمینه‌ای ایجاد می‌شوند
برای آشنایی بیشتر با سردردهای پس از زایمان و نحوه مدیریت ایمن آنها، ادامه مطلب را بخوانید و با پینو همراه باشید.
چرا سردرد پس از زایمان اتفاق می‌افتد؟
برخی از علل سردرد اولیه در دوره پس از زایمان عبارت هستند از:
- سابقه شخصی یا خانوادگی میگرن
- تغییر سطح هورمون‌ها
- کاهش وزن مرتبط با کاهش سطح ترشح هورمون‌ها: سطح استروژن در بدن شما با سردرد مرتبط است. سطح ثابت ترشح این هورمون می‌تواند سر درد ناشی از هورمون را از بین ببرد. اما هنگامی که سطح استروژن کاهش می‌یابد، همان طور که بلافاصله پس از بچه‌دار شدن انجام می‌شود، می‌تواند باعث سردرد شود.
- وارد شدن فشار جسمی و روحی زیاد به مادر: دوره پس از زایمان می‌تواند استرس‌زا و طاقت فرسا باشد. استرس و نگرانی می‌تواند منجر به تنش عضلات و سردرد شود.
- کمبود خواب و خستگی: هنگامی که شما یک مادر جدید هستید و تازه زایمان کرده‌اید، از نوزادی مراقبت می‌کنید و باید با برنامه کودک خود سازگار می‌شوید، ممکن است خسته‌کننده باشد. خستگی و کم خوابی محرک سردرد هستند
- کم آبی بدن و افت قند خون: هنگام مراقبت از نوزاد به راحتی می‌توانید گرسنگی خود را نادیده بگیرید، وعده‌های غذایی خود را حذف کنید یا نوشیدن مایعات کافی را فراموش کنید. اما قند خون پایین و کم آبی می‌تواند باعث سردرد شود.
- شیردهی: برخی از تازه مادران هنگام شیردهی دچار سردرد می‌شوند. ترشح هورمون اکسی توسین در طول تخلیه شیر مادر ممکن است عامل ایجاد این سردرد باشد. ممکن است برای چند هفته سردردهای شیردهی داشته باشید یا تا زمانی که فرزندتان را از شیر بگیرید ادامه پیدا کند.
- آلرژی و مشکلات سینوس: آلرژی‌های فصلی، سرماخوردگی یا عفونت سینوسی می‌تواند منجر به تورم و فشار در سینوس‌های شما شود.
- خستگی چشم: صرف زمان زیادی برای مطالعه، روی رایانه یا نگاه کردن به تلفن هوشمند می‌تواند منجر به خستگی چشم و تپش سر شود.
- سایر عوامل محیطی
برخی از سردردهای ثانویه پس از زایمان می‌توانند ناشی از موارد زیر باشند:
- پره اکلامپسی پس از زایمان
- استفاده از بی حسی منطقه‌ای (اپیدورال)
- ترومبوز ورید قشر مغز
- برخی از داروها
- ترک کافئین
- مننژیت
علائم سردرد پس از زایمان
معمولاً سردردهای پس از زایمان منجر به روز علائم زیر می‌شوند هر چند که بر اساس نوع سردرد، ممکن است علائم متفاوت باشند و شدت و ضعف داشته باشند:
- دردناک شدن سر
- احساس نبض و ضربان در سر
- احساس کوبیدن در سر
- فشار روی سر
- سفت شدن عضلات سر
- درد اطراف چشم
- حالت تهوع
- استفراغ
- سرگیجه
- حساسیت به صدا یا نور
آیا شیردهی باعث سردرد پس از زایمان می‌شود؟
شیردهی مستقیماً به سردردهای پس از زایمان مرتبط نیست، اما ممکن است به دلایل مختلف در حین شیردهی دچار سردرد شوید:
- هورمون‌های شما ممکن است در دوران شیردهی نوسان داشته باشد و منجر به سردرد شود.
- ممکن است از نظر جسمی یا عاطفی به دلیل نیازهای شیردهی تخلیه شده و منجر به سردرد شود.
- کمبود خواب یا کم آبی بدن می‌تواند باعث تنش یا سردرد میگرنی شود.
اگر در دوران شیردهی سردردهای مکرر یا شدید دارید، باید با پزشک خود صحبت کنید.
چه نوع سردرد پس از زایمان دارید؟
نوع سردرد پس از زایمان شما می‌تواند متفاوت باشد. برخی از آنها شایع‌تر از دیگران هستند. نتایج یک مطالعه پژوهشی نشان داد که در گروه نمونه که شامل ۹۵ زن مبتلا به سردرد پس از زایمان بودند:
- تقریباً نیمی از آنها سردرد تنشی یا میگرنی داشتند
- ۲۴ درصد سردرد مربوط به پره اکلامپسی داشتند
- ۱۶ درصد سردرد ناشی از بی حسی منطقه‌ای (اپیدورال) داشتند
سردردهای اولیه پس از زایمان
- سردرد تنشی پس از زایمان: تجربه سردرد تنشی غیر معمول نیست. به طور کلی، این سردردها خفیف هستند. ممکن است سر شما از دو طرف به شکل نواری در اطراف سرتان درد بگیرد. سردرد می‌تواند ۳۰ دقیقه طول بکشد یا تا یک هفته ادامه یابد. سردرد تنشی می‌تواند ناشی از استرس و همچنین عوامل محیطی مانند کمبود خواب یا کم آبی بدن باشد.
- میگرن پس از زایمان: میگرن سردردهای شدید و ضربانی است که اغلب در یک طرف سر شما رخ می‌دهد. سردردهای میگرنی هم چنین می‌توانند شامل علائمی مانند حالت تهوع، استفراغ و حساسیت به نور و صدا باشند. آنها می‌توانند شما را برای ساعت‌ها یا حتی روزها ناتوان از کار کنند.
گاهی اوقات تشخیص تفاوت بین سردرد تنشی بد و میگرن چندان آسان نیست. اما، چیزهایی وجود دارد که آنها را متمایز می‌کند.
میگرن معمولاً یک ضربان در یک طرف سر است که ممکن است سردرد معمولی در هر دو طرف باشد. میگرن همچنین ممکن است دردناک تر از سردرد معمولی باشد. به علاوه، در جایی که سردرد بیشتر فقط سر درد است، میگرن اغلب با علائم دیگری مانند:
- حالت تهوع با یا بدون استفراغ
- حساسیت به نور و صدا
- تغییرات بینایی مانند چراغ‌های چشمک زن یا توهم نقاط نورانی
- بی حسی و گزگز
مطالعات میگرن در زنان را با تغییرات هورمونی، به ویژه ترک استروژن مرتبط می‌دانند. در دوران بارداری، استروژن بالا است، بنابراین میگرن بهتر می‌شود. اما، هنگامی‌که سطح استروژن بدن پس از زایمان کاهش می‌یابد، میگرن تمایل به بازگشت دارد. ابتلا به میگرن برای اولین بار درست بعد از زایمان غیرعادی است. اما، طبق تحقیقات، ۳۴% از کسانی که قبل از بارداری از میگرن رنج می‌برند، در هفته اول پس از زایمان، میگرن را مشاهده می‌کنند و تقریباً ۵۵% در ماه اول به میگرن مبتلا می‌شوند.
انجمن میگرن آمریکا بیان می‌کند که از هر ۴ زن ۱ نفر در دو هفته اول پس از زایمان دچار میگرن می‌شود. بروز میگرن پس از زایمان ممکن است به دلیل کاهش هورمون‌هایی باشد که در روزهای بعد از زایمان اتفاق می‌افتد. هم چنین ممکن است به دلیل مراقبت‌های شبانه روزی که کودک شما نیاز دارد، بیشتر مستعد ابتلا به میگرن باشید. مانند سردردهای تنشی، عوامل محیطی نیز می‌توانند باعث میگرن شوند.
سردردهای ثانویه پس از زایمان
سردردهای ثانویه پس از زایمان به دلیل شرایط پزشکی دیگری رخ می‌دهد. دو مورد از شایع‌ترین علل پره اکلامپسی پس از زایمان یا بی‌حسی منطقه‌ای یا همان اپیدورال است.
پره اکلامپسی پس از زایمان
پره اکلامپسی پس از زایمان یک بیماری بسیار جدی است که می‌تواند قبل یا بعد از زایمان رخ دهد. زمانی است که فشار خون بالا و احتمالاً پروتئین در ادرار شما وجود دارد. می‌تواند منجر به تشنج، کما یا در صورت عدم درمان، مرگ شود. پره اکلامپسی می‌تواند در دوران بارداری یا پس از تولد کودک شما ایجاد شود. مطالعات نشان می‌دهد که پره اکلامپسی و فشار خون بالا در ۰.۳% تا ۲۷.۵% از تازه مادران رخ می‌دهد. علائم پره اکلامپسی شامل سردرد، فشار خون بالا، تغییرات بینایی، افزایش وزن و تورم در بدن است. در بیشتر موارد، در هفته اول پس از تولد نوزاد رخ می‌دهد، اما می‌تواند بعداً از دو تا شش هفته پس از تولد نوزاد نیز ایجاد شود.
سردردهای ناشی از پره اکلامپسی می‌تواند شدید باشد و ممکن است:
- سردردهای نبض‌دار پس از زایمان
- با فعالیت بدنی بدتر می‌شود
- در هر دو طرف سر شما ایجاد می‌شود
همچنین ممکن است علائم زیر را داشته باشید:
- فشار خون بالا یا پروتئین در ادرار شما
- بینایی تغییر می‌کند
- درد بالای شکم
- کاهش نیاز به ادرار کردن
- تنگی نفس
سایر شرایط جدی عبارت هستند از:
- سکته
- ترومبوز سینوسی دورال
- فشار خون داخل جمجمه ایدیوپاتیک
- تومور مغزی
- مننژیت
پره اکلامپسی یک اورژانس پزشکی است. اگر مشکوک به پره اکلامپسی هستید، فوراً با پزشک خود تماس بگیرید.
سردرد پس از دریافت داروی بی‌حسی هنگام زایمان
استفاده از بی حسی منطقه‌ای در طول زایمان عوارض جانبی بالقوه‌ای دارد. یکی از این موارد سردرد پس از تزریق داروی بی‌حسی است. سردرد پس از پونکسیون در صورت دریافت اپیدورال یا داروی بی‌حسی از طریق ستون فقرات که قبل از زایمان دریافت می‌کنید، رخ می‌دهد. این می‌تواند منجر به سردرد شدید در ۷۲ ساعت اول پس از عمل شود، به ویژه هنگامی که ایستاده یا نشسته‌اید. هم چنین ممکن است علائم دیگری مانند موارد زیر را نیز تجربه کنید:
- سفتی گردن
- تهوع و استفراغ
- بینایی و شنوایی تغییر می‌کند
سردرد ناشی از سوراخ نخاعی یا پس از دورال (PDPH) شدید است. تقریباً در ۱٪ از زنان دیده می‌شود و می‌تواند در عرض سه روز پس از دریافت بیهوشی از طریق اپیدورال ایجاد شود. زمانی ایجاد می‌شود که مایع ستون فقرات شما از نقطه ای که اپیدورال بوده است نشت کند. PDPH اگر بنشینید یا بایستید بدتر می‌شود، اما اگر دراز بکشید احساس بهتری پیدا می‌کند.
اکثر موارد را می‌توان با رویکردهای درمانی محافظه کارانه‌تر در عرض ۲۴ تا ۴۸ ساعت برطرف کرد. درمان محافظه کارانه ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- استراحت
- مایعات IV
- نوشیدن آب بیشتر
- کافئین
سردرد بیهوشی ممکن است خود به خود از بین برود، اما اگر ادامه یابد، ممکن است نیاز به یک درمان تهاجمی‌تر و یک لکه خونی داشته باشید. لکه خونی جراحی است که خون شما را به محل سوراخ تزریق می‌کند تا نشت مایع نخاعی را متوقف کند. پزشک باید بر درمان این بیماری نظارت کند.
چه زمانی به خاطر سردرد بعد از زایمان باید به دنبال کمک بود؟
در حالی که سردرد یک اتفاق نسبتاً رایج است، باید به علائم سردرد پس از زایمان توجه کنید. در صورت بروز سردرد، فوراً با پزشک خود تماس بگیرید:
- شدید هستند
- پس از مدت کوتاهی به اوج خود می‌رسد
- با علائم نگران کننده دیگری مانند تب، سفتی گردن، تهوع یا استفراغ، تغییرات بینایی یا مشکلات شناختی همراه است.
- در طول زمان یا زمانی که به موقعیت دیگری منتقل می‌شوید تغییر می‌کند
- شما را از خواب بیدار کنید
- بعد از فعالیت بدنی رخ می‌دهد
پزشک علائم شما را مورد بحث قرار می‌دهد و هم چنین معاینه‌ای انجام می‌دهد. ممکن است برای تشخیص سردرد ثانویه به آزمایش‌ها و روش‌های اضافی نیاز داشته باشید. سردرد می‌تواند طبیعی و بی ضرر باشد یا می‌تواند نشانه‌ای از بیماری دیگری باشد. بنابراین، اگر سردرد شدید یا مکرر دارید، پزشک ممکن است بخواهد آزمایش‌هایی را تجویز کند:
- آزمایش خون
- سی تی اسکن
- ام آر آی
- و تست‌های دیگر
سردردهای پس از زایمان چگونه درمان می‌شوند؟
درمان سردرد بستگی به نوع آن دارد که سردرد از نوع سردردهای اولیه یا سردردهای ثانویه پس از زایمان باشد.
درمان سردردهای اولیه پس از زایمان
سردردهای تنشی و میگرنی را می‌توان با داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی بدون نسخه مانند ناپروکسن (Aleve) و ایبوپروفن (Advil) درمان کرد. مصرف بیشتر اینها در دوران شیردهی، به استثنای آسپرین، بی خطر است. اگر نوع دیگری از دارو برای سردرد مصرف می‌کنید و می‌خواهید تعیین کنید که آیا با شیردهی سازگار است یا خیر، با پزشک خود تماس بگیرید.
درمان سردردهای ثانویه پس از زایمان
سردردهای ثانویه همیشه باید توسط پزشک معالجه شوند و ممکن است درمان شدیدتری نسبت به سردردهای اولیه داشته باشند. در صورت شیردهی باید در مورد خطرات درمان سردرد ثانویه صحبت کنید.
چگونه از سردرد پس از زایمان جلوگیری کنیم؟
مراقبت از خود راه مهمی برای جلوگیری از تنش و سردردهای میگرنی است. گفتن این کار آسان‌تر از انجام آن در روزهای اولیه مراقبت از نوزاد است.
در اینجا چند نکته برای جلوگیری از بروز سردردهای اولیه وجود دارد:
- استراحت کافی داشته باشید. سعی کنید زمانی که کودک شما چرت می‌زند چرت بزنید و از شریک زندگی یا دوست خود بخواهید در فواصل بین شیر خوردن مراقب کودک باشد.
- چراغ‌ها و تلویزیون را خاموش کنید و در یک اتاق تاریک و ساکت دراز بکشید. پاهایتان را بالا بگذارید، چشمانتان را ببندید و سعی کنید چرت بزنید.
- مایعات فراوان بنوشید. مطمئن شوید که همیشه یک لیوان آب در کنار خود دارید. ارگ نوشیدن آب خالی برای شما دشاورا است مصرف دتاکس واتر را امتحان کنید.
- به طور منظم غذاهای سالم بخورید. یخچال و کمد خود را با غذاهای مغذی پر کنید که برای تهیه و خوردن راحت هستند.
- مدیتیشن، یوگا، تمرینات کششی، یا حمام یا دوش آب گرم می‌تواند به شما کمک کند تا آرامش داشته باشید و تنش را در عضلات خود کاهش دهید.
- از حوله‌های گرم و سرد استفاده کنید. سعی کنید یک کمپرس گرم یا سرد روی سر خود قرار دهید. از آن چه برای شما بهتر است استفاده کنید یا بین گرم و سرد جایگزین کنید.
- سعی کنید برای کاهش استرس استراحت کنید. برای کاهش استرس، پیاده روی آسان داشته باشید، کتاب بخوانید یا با یک دوست چت کنید.
- یک مسکن بدون نسخه معمولاً برای اکثر سردردهای معمولی کافی است، اما اگر از میگرن رنج می‌برید، ممکن است نیاز به نسخه داشته باشید. برخی از گزینه‌ها عبارت هستند از:
- تیلنول (استامینوفن)
- موترین یا ادویل (ایبوپروفن)
- آلو (ناپروکسن)
- آسپرین
- داروهای ترکیبی مانند Excedrin یا Tylenol Ultra با کافئین
- داروهای تجویزی برای درد، حالت تهوع یا علائم دیگر
آیا سردرد پس از زایمان از بین می‌رود؟
سردردهای پس از زایمان دلایل زیادی دارد. علیرغم علت، سردردهای پس از زایمان باید در عرض ۶ هفته یا بیشتر پس از زایمان از بین بروند. اغلب سردردهای پس از زایمان، سردردهای تنشی یا میگرنی هستند که می‌توانید آن را در خانه یا با کمک پزشک خود درمان کنید. سردردهای ثانویه شدیدتر باید فوراً توسط پزشک معالج شوند و ممکن است برای جلوگیری از بروز علائم جدی‌تر به سطح بالاتری از درمان نیاز داشته باشند.
سخن آخر
بعد از ۹ ماه بارداری، ملاقات با نوزاد جدیدتان هیجان انگیز است. هم چنین خداحافظی با برخی از علائم آزاردهنده بارداری باعث آرامش می‌شود اما متأسفانه، ممکن است به علائم دیگر سلام کنید. همراه با همه شادی‌ها، دوره پس از زایمان می‌تواند خستگی و برخی ناراحتی‌های جدید را به همراه داشته باشد. یکی از شکایات رایج سردرد است. سردرد در شش هفته اول پس از زایمان، سردرد پس از زایمان نامیده می‌شود. سردردهای پس از زایمان معمولاً خطرناک نیستند. با این حال، آنها می‌توانند نشانه‌ای از یک مشکل سلامتی باشند.
یادتان باشد سردرد بخشی از زندگی است. سردرد می‌تواند در هر زمانی ظاهر شوند، حتی بعد از بچه دار شدن. در هفته‌های بعد از تولد فرزندتان اتفاقات زیادی در زندگی و بدن شما می‌افتد، که جای تعجب نیست که سردردها رایج هستند. در حالی که آنها دردناک و ناخوشایند هستند، معمولاً مضر نیستند و اغلب با خوردن کمی غذا، استراحت و شاید مقداری تایلنول تسکین می‌یابند. سعی کنید کمی برای مراقبت از خود وقت بگذارید. اما، به علائم هشداردهنده‌ای که ممکن است همراه با سردرد باشد توجه کنید و در صورت برطرف نشدن، بدتر شدن یا داشتن علائم دیگری حتماً با پزشک تماس بگیرید.