فشار خون بالا در کودکان
فشار خون بالا (High Blood Pressure) در کودکان بر اساس سن، جنسیت تعیین شده در بدو تولد و قد متفاوت است، زیرا فشار خون سالم با رشد و نمو کودک تغییر می‌کند. کودکان اغلب علائم فشار خون بالا را ندارند، بنابراین مهم است که کودکان تحت معاینات منظم با پزشک خود قرار گیرند. با مجله اینترنتی پینو بیبی همراه باشید تا از علل و روش درمان فشار خون بالا در کودکان اطلاعات بیشتری کسب کنید.
فشار خون بالا چه تاثیری بر کودکان دارد؟
فشار خون، اندازه‌گیری فشار یا نیروی داخل رگ‌های خونی هنگام عبور خون است. فشار خون بالا به این معنی است که نیرو بیشتر از میزان طبیعی است. فشار خون بالا (High Blood Pressure) را فشار خون (Hypertension) نیز می‌نامند. فشار خون بالا در اطفال و نوجوانان را فشار خون بالا کودکان (Pediatric Hypertension) می‌نامند.
میزان شیوع فشار خون بالا در کودکان
از هر ۲۵ کودک ۱۲ تا ۱۹ ساله یک نفر به فشار خون بالا مبتلا است. از هر ۱۰ نفر یک نفر فشار خون بالا دارد که قبلاً به عنوان پیش فشار خون (Prehypertension) شناخته می‌شد.
فشار خون بالا در پسران و کودکانی که در بدو تولد مرد هستند (AMAB) نسبت به دختران و کودکانی که در بدو تولد زن تعیین می‌شوند (AFAB) شایع‌تر است. همچنین در کودکان سیاه پوست اسپانیایی تبار و غیراسپانیایی در مقایسه با کودکان سفید پوست غیراسپانیایی شایع‌تر است. فشار خون بالا در کودکان بالای ۱۲ سال نیز شایع‌تر است.
با گذشت زمان، فشار خون بالا می‌تواند به اندام‌های کودک آسیب برساند زیرا قلب و عروق خونی آن طور که باید خون را به اندام‌هایش نمی‌رسانند. این می‌تواند به تعدادی از اندام‌ها از جمله قلب، کلیه‌ها و چشم‌ها آسیب برساند. به همین دلیل، تشخیص و درمان فشار خون در کودکان در اسرع وقت ضروری است.
علائم فشار خون بالا در کودکان و نوجوانان چیست؟
در حالی که فشار خون بالا می‌تواند در موارد شدید علائم ایجاد کند، اکثر کودکان مبتلا به فشار خون بالا هیچ علامتی ندارند. پزشک اطفال معمولاً هنگام بررسی فشار خون کودک در طی یک معاینه معمول آن را کشف می‌کنند. این یکی از دلایل مهمی است که برای کودک معاینات منظم پزشکی ضروری است، به خصوص اگر دارای عوامل خطر برای فشار خون بالا باشد.
علت فشار خون بالا در کودکان و نوجوانان چیست؟
دو نوع یا علت اصلی فشار خون بالا در کودکان وجود دارد:
- فشار خون اولیه
- فشار خون ثانویه
فشار خون اولیه در کودکان
فشار خون اولیه، فشار خون بالای است که یک علت مشخص ندارد. همچنین به عنوان فشار خون ایدیوپاتیک (Idiopathic) یا اساسی شناخته می‌شود. ویژگی‌های عمومی کودکان مبتلا به فشار خون اولیه عبارت هستند از:
- ۶ ساله بودن یا سن بیشتر
- سابقه خانوادگی فشار خون بالا (والدین بیولوژیکی یا پدربزرگ و مادربزرگ دارای بیماری فشارخون)
- داشتن اضافه وزن (شاخص توده بدنی یا BMI بیشتر از ۲۵) یا چاقی (BMI بیشتر از ۳۰)
فشار خون اولیه شایع‌ترین شکل فشار خون بالا در کودکان است.
فشار خون ثانویه در کودکان
پرفشاری خون ثانویه زمانی اتفاق می‌افتد که یک بیماری زمینه‌ای باعث آن شود.
بیماری کلیه‌ها (کلیوی) و بیماری رنواسکولار (تنگ شدن شریان به یک یا هر دو کلیه) شایع‌ترین علل فشار خون ثانویه در کودک هستند. انواع خاص بیماری کلیوی عبارت هستند از:
- بیماری‌های پارانشیمی کلیه، مانند گلومرولونفریت، نفروپاتی ریفلاکس یا پیلونفریت
- مشکلات ساختاری کلیه، مانند اوروپاتی انسدادی، بیماری کلیه پلی‌کیستیک یا کلیه دیسپلاستیک
این موارد حدود ۳۴ تا ۷۹ درصد موارد فشار خون ثانویه کودکان را تشکیل می‌دهند.
سایر علل فشار خون ثانویه کودکان عبارت هستند از:
- بیماری‌های مادرزادی قلب، مانند کوآرکتاسیون آئورت
- عدم تعادل هورمونی (فشار خون غدد درون ریز)، مانند پرکاری تیروئید یا کاتکول آمین بیش از حد
- آپنه انسدادی خواب
- داروهای خاص داروهای تجویزی رایج مرتبط با افزایش فشار خون عبارت هستند از قرص‌های ضد بارداری، محرک‌های سیستم عصبی مرکزی و کورتیکواستروئیدها.
- جهش‌های ژنتیکی (پرفشاری خون مونوژنیک)، مانند سندرم لیدل یا نوروفیبروماتوز نوع یک.
- اثرات محیطی از جمله قرار گرفتن در معرض سرب، کادمیوم، جیوه و فتالات.
عوامل خطر فشار خون بالا در کودکان چیست؟
عوامل خطر فشار خون بالا در کودکان و نوجوانان عبارت هستند از:
- اضافه وزن یا چاقی: افزایش چربی بدن ممکن است با فشرده‌سازی فیزیکی کلیه‌ها، فشار خون را افزایش دهد. تقریباً ۳.۸ تا ۲۴.۸ درصد از جوانان دارای اضافه وزن یا چاقی فشار خون بالا دارند.
- سابقه خانوادگی فشار خون بالا: ژنتیک می‌تواند بر فشار خون کودک تأثیر بگذارد. داشتن یک یا چند عضو بیولوژیکی نزدیک خانواده مبتلا به فشار خون بالا قبل از سن ۶۰ سالگی به این معنی است که خطر ابتلا به آن دو برابر است.
- رژیم غذایی پر سدیم: نمک (سدیم) باعث می‌شود بدن آب را نگه دارد. اگر مقدار زیادی نمک در رژیم غذایی خود دارید، آب اضافی در خون به این معنی است که فشار اضافی روی دیواره رگ‌های خونی فرد وارد می‌شود. این باعث افزایش فشار خون می‌شود.
- عدم تحرک بدنی و ورزش: ورزش منظم قلب را قوی‌تر می‌کند، به این معنی که می‌تواند خون بیشتری را با تلاش کمتر پمپاژ کند. اگر کودک و نوجوان به طور منظم ورزش نمی‌کند، قلب او باید سخت‌تر کار کند تا خون را در سراسر بدن پمپاژ کند. این می‌تواند فشار خون را در کودک یا نوجوان افزایش دهد. برای کسب اطلاع از راهکارهای تشویق کودکان به فعالیت بدنی مقاله مربوطه با عنوان «چگونه کودک خود را تشویق کنیم که از نظر فیزیکی فعال باشد؟»
- دیابت: قند خون بالا می‌تواند به رگ‌های خونی و کلیه‌ها آسیب برساند که می‌تواند منجر به افزایش فشار خون شود. بین ۴ تا ۱۶ درصد کودکان و نوجوانان مبتلا به دیابت نوع یک فشار خون بالایی دارند. بین ۱۲ تا ۳۱ درصد کودکان و نوجوانان مبتلا به دیابت نوع ۲ فشار خون بالایی دارند.
- تولد زودرس و وزن کم هنگام تولد: تحقیقات اخیر نشان می‌دهد که این‌ها ممکن است با فشار خون بالا در کودکان مرتبط باشد.
اگر کودک هیچ عامل خطری برای فشار خون بالا نداشته باشد، پزشک احتمالاً در معاینات سالانه از ۳ سالگی شروع به اندازه‌گیری آن می‌کند. اگر کودک فاکتورهای خطر را داشته باشد، پزشک اطفال ممکن است زمانی که کودک شیرخوار است شروع به بررسی فشار خون کند.
فشار خون بالا در کودکان چگونه تشخیص داده می‌شود؟
پزشک فشار خون بالا را در کودکان متفاوت از بزرگسالان تشخیص می‌دهند زیرا سطح فشار خون سالم با رشد کودک تغییر می‌کند. فشار خون بالا در کودکان زمانی رخ می‌دهد که فشار خون کودک برابر یا بالاتر از فشار خون ۹۵ درصد سایر کودکان هم سن، هم قد و هم جنس تعیین شده در هنگام تولد باشد.
پزشک، فشار خون بالا را در کودکان با اندازه‌گیری‌های متعدد فشار خون تشخیص می‌دهند. باید فشار خون اکثر کودکان در هر ویزیت توسط پزشک سنجش شود و برخی دیگر از معاینات مبتنی بر مشکلات اثرگذار بر فشار خون نیز انجام شود.
برای بررسی فشار خون، یک پزشک با یک دستگاه فشارسنج اقدام به سنجش فشار خون کودک می‌کند. بازوبند را روی بازوی کودک می‌پیچد و یک گوشی پزشکی را زیر آن قرار می‌دهد. سپس پزشک، کاف را پر از هوا پمپ می‌کند و سپس در حالی که هوا از کاف خارج می‌شود، میزان فشار قرائت را می‌کند.
پزشکان قبل از تشخیص فشار خون بالا چندین اندازه‌گیری می‌کنند. این به این دلیل است که استرس ناشی از حضور در مطب پزشک می‌تواند باعث افزایش فشار خون در برخی از کودکان شود. به آن سندرم کت سفید (White Coat Syndrome) می‌گویند.
تعیین علت فشار خون بالا
پزشک اطفال نیز تلاش می‌کند تا علت زمینه‌ای فشار خون بالا را تعیین کند. آن‌ها یک معاینه فیزیکی انجام می‌دهند و در مورد تاریخچه پزشکی و سبک زندگی کودک سؤالاتی را از والدین بپرسند. سوالاتی مانند موارد زیر ممکن است پرسیده شود:
- شرایط پزشکی موجود (در صورت وجود)
- علائم (در صورت وجود)
- رژیم غذایی و الگوهای غذایی برای اطمینان از رژیم غذایی سالم فرزندتان مقاله «چگونه از یک رژیم غذایی سالم برای کودک خود اطمینان حاصل کنیم؟» را مطالعه کنید.
- سطح فعالیت بدنی
- سابقه خانوادگی فشار خون بالا
پزشک اطفال ممکن است آزمایش‌های خاصی را برای تأیید یا رد علل زمینه‌ای تجویز کنند، مانند:
- آزمایش‌های خون، مانند پانل متابولیک جامع (CMP)، آزمایش‌های عملکرد کلیه و آزمایش‌های هورمونی
- الکتروکاردیوگرام (EKG) برای ارزیابی سلامت قلب کودک
- آزمایش‌های تصویربرداری برای بررسی قلب و یا کلیه‌های کودک
فشار خون طبیعی برای کودکان چیست؟
برای نوجوانان ۱۳ سال یا بیشتر، فشار خون طبیعی زمانی است که عدد سیستولیک (عدد بالا) کمتر از ۱۲۰ و عدد دیاستولیک (عدد پایین) کمتر از ۸۰ (۱۲۰/۸۰ میلی‌متر جیوه) باشد.
برای کودکان کوچکتر، فشار خون طبیعی زمانی است که کمتر از صدک ۹۰ بر اساس جنسیت کودک در هنگام تولد، سن و قد باشد.
فشار خون بالا برای کودکان چیست؟
پزشک فشار خون غیرطبیعی را به سه دسته تقسیم می‌کنند:
- افزایش یافته (که قبلاً به عنوان پیش فشار خون شناخته می‌شد).
- مرحله یک (فشار خون متوسط)
- مرحله دو (فشار خون شدید)
برای کودکان ۱۳ ساله یا بالاتر:
| فشار خون بالا | مرحله ۱ فشار خون بالا | مرحله ۲ فشار خون بالا |
| ۱۲۰/<80 تا ۱۲۹/<80 میلی‌متر جیوه | ۱۳۰/۸۰ تا ۱۳۹/۸۹ میلی‌متر جیوه | ≥۱۴۰/۹۰ میلی‌متر جیوه |
فشار خون بالا در کودکان ۱۲ ساله یا کمتر به سن و عوامل دیگر بستگی دارد. پزشک کودک اطلاعات بیشتری در مورد محدوده فشار خون سالم برای کودک در حین رشد خواهد داشت.
فشار خون بالا در کودکان چگونه درمان می‌شود؟
درمان فشار خون بالا بستگی به موقعیت منحصر به فرد کودک و علت آن دارد. در برخی موارد، درمان بیماری زمینه‌ای می‌تواند فشار خون بالا را نیز درمان کند. گزینه‌های اصلی درمان، تغییر شیوه زندگی و مصرف دارو هستند.
تغییر سبک زندگی برای فشار خون بالا در کودکان
در بیشتر موارد، پزشک ابتدا تغییرات سبک زندگی را برای درمان فشار خون بالا در کودکان توصیه می‌کنند، از جمله:
- رژیم غذایی دَش(DASH): مخفف عبارت Dietary Approaches to Stop Hypertension است. رژیم غذایی دَش (رژیم غذایی فشار خون‌کاه) شامل وعده‌های متعدد سبزیجات و میوه‌های تازه، غلات کامل، آجیل و حبوبات به همراه برخی از وعده‌های غذایی پروتئین بدون چربی است. این رژیم شامل محدود کردن غذاهای سرشار از سدیم، قند و چربی‌های اشباع شده است. پزشک اطفال احتمالاً والدین را به یک متخصص تغذیه معرفی می‌کند تا در این مورد کمک کند.
- افزایش فعالیت بدنی: فعالیت بدنی هوازی متوسط تا شدید به مدت ۴۰ دقیقه در روز به مدت حداقل سه تا پنج روز در هفته می‌تواند به کاهش فشار خون کمک کند.
- مدیریت استرس: استرس، به ویژه استرس مزمن، می‌تواند فشار خون را افزایش دهد. ابزارهای مدیریت استرس مانند تمرینات تنفسی و مدیتیشن می‌توانند به کاهش فشار خون کمک کنند.
دارو برای فشار خون بالا در کودکان
اگر فشار خون به اندازه کافی بالا باشد یا اگر تغییرات سبک زندگی فشار خون کودک را کاهش نمی‌دهد، پزشک ممکن است کودک را به یک متخصص ارجاع دهد یا دارو را برای مدیریت این بیماری توصیه کند. آن‌ها معمولاً با
با کمترین دوز ممکن داروها شروع می‌کنند، این داروها عبارت هستند از:
- مهارکننده‌های ACE
- مسدود کننده‌های گیرنده آنژیوتانسین II (ARBs)
- مسدود کننده‌های کانال کلسیم
- مسدود کننده‌های بتا
- دیورتیک‌ها
هر کدام از این داروها عوارض جانبی خاصی دارند. با پزشک فرزندتان در مورد عوارض مصرف هر کدام از داروها صحبت کنید.
روش‌های پیشگیری از فشار خون بالا در کودک
چند مرحله وجود دارد که کودک می‌تواند برای جلوگیری از فشار خون بالا انجام دهد، از جمله:
- حفظ وزن سالم برای کودک: پزشک کودک در مورد محدوده وزن سالم بر اساس سن، قد و جنسیت تعیین شده در هنگام تولد کودک تعیین می‌کند.
- محدود کردن غذاهای سرشار از نمک، چربی‌های اشباع شده و قند: مصرف مداوم مقادیر زیادی از این مواد غذایی می‌تواند خطر ابتلا به فشار خون بالا را در کودک افزایش دهد.
- ۶۰ دقیقه در روز فعالیت بدنی متوسط تا شدید هدف‌گذاری شود: این فعالیت بدنی می‌تواند به مدیریت وزن کودک کمک کند و به کاهش خطر ابتلا به فشار خون بالا کمک کند.
- داشتن خواب با کیفیت: والدین باید یک روال خواب سالم برای کودک ایجاد کنند و آن‌ها را به پیروی از این برنامه تشویق کنند. خواب باکیفیت برای سلامت کلی ضروری است. اگر مشکوک هستید که فرزندتان ممکن است اختلال خواب داشته باشد، با پزشک او صحبت کنید.
- پرهیز از استعمال دخانیات، استعمال سیگارهای الکترونیکی و دود دست دوم: سیگار کشیدن و استعمال دخانیات باعث افزایش فشار خون می‌شود. قرار گرفتن طولانی مدت در معرض دود سیگار نیز می‌تواند فشار خون را افزایش دهد.
- متأسفانه، برای تغییر برخی عوامل خطر، مانند سابقه خانوادگی، کاری نمی‌توان انجام داد. اگر سابقه خانوادگی فشار خون بالا وجود دارد، حتماً با پزشک صحبت شود، پزشکان احتمالاً نظارت دقیق‌تری بر فشار خون کودک توصیه می‌کنند.
اگر کودکی فشار خون بالا دارد چه انتظاری می‌توان داشت؟
در بیشتر موارد، تغییرات سبک زندگی و یا داروها برای مدیریت فشار خون کودک به خوبی عمل می‌کنند. فشار خون بالا درمان نشده می‌تواند به اندام‌های کودک از جمله مغز، قلب و کلیه‌ها آسیب برساند. فشار خون بالا می‌تواند تا بزرگسالی نیز ادامه یابد. با گذشت زمان، این آسیب می‌تواند منجر به عوارضی مانند:
- حمله قلبی
- نارسایی قلبی
- نارسایی کلیه
- سکته
زمان مراجعه به پزشک برای فشار خون بالا کودک
اگر تشخیص فشار خون بالا در کودک انجام گرفته است، والدین باید به طور منظم کودک را نزد پزشک ببرند تا نحوه درمان و بهبود کودک بررسی شود. اگر در مورد فشارخون بالا کودک نگرانی دارند، حتماً با پزشک او تماس بگیرید و راه‌های مختلف مدیریت فشار خون کودک را بررسی کنند.
چه سوالاتی باید از پزشک کودک در مورد فشار خون بالا پرسید؟
اگر کودک فشار خون بالا دارد، ممکن است بخواهید سوالات زیر را از پزشک بپرسید:
- چه چیزی باعث فشار خون بالای کودک شده است؟
- فشار خون بالا در این سن چقدر جدی است؟
- درمان مناسب برای کودک چیست؟
- برای کاهش فشار خون کودک در خانه چه می‌توان کرد؟
- زمان مراجعه بعدی به پزشک چه زمان باشد؟
- عوارض داروهای تجویزی چیست؟
سخن آخر
ممکن است به عنوان والدین نگران باشید که آیا فرزندتان فشار خون بالا دارد یا خیر. پاسخ این سوال هر چه باشد، بهتر است با تغییرات سبک زندگی، رژیم غذایی و فعالیت بدنی سلامتی را برای خود و خانواده به ارمغان بیاورید. خبر خوب این است که با همین راهکارهای بی‌ضرر و استفاده از دارو می‌توانید فشار خون فرزندتان را کنترل کنید.