دیابت یک بیماری مزمن و طولانی مدت است که بر نحوه تبدیل غذا به انرژی توسط بدن تأثیر می‌گذارد. بدن بیشتر غذایی را که شما می‌خورید را به قند (گلوکز) تجزیه می‌کند و آن را در جریان خون آزاد می‌کند. وقتی قند خون بالا می‌رود، به پانکراس (لوزالمعده) سیگنال می‌دهد که انسولین ترشح کند. انسولین مانند کلیدی عمل می‌کند که قند خون را برای استفاده به عنوان انرژی وارد سلول‌های بدن می‌کند.
در هنگام دیابت، بدن انسولین کافی تولید نمی‌کند یا نمی‌تواند آن طور که باید از آن استفاده کند. وقتی انسولین کافی وجود نداشته باشد یا سلو‌‌ها به انسولین پاسخ ندهند، قند خون بیش از حد در جریان خون باقی می‌ماند. با گذشت زمان، این امر می‌تواند باعث مشکلات جدی سلامتی مانند بیماری قلبی، از دست دادن بینایی و بیماری کلیوی شود. دو نوع دیابت شناسایی شده است. دیابت نوع I و دیابت نوع II . در دیابت نوع اول انسولین ساخته نمی‌شود و در دیابت نوع دوم انسولین ساخته می‌شود اما سایر سلول‌ها به آن پاسخ نمی‌دهند و سطح قند خون تنظیم نمی‌شود. با پینو بیبی همراه باشید تا هر کدام از انواع دیابت‌ها را به طور جداگانه بررسی کنیم.
دیابت نوع I در کودکان
دیابت نوع ۱ در کودکان وضعیتی است که در آن بدن کودک دیگر هورمون مهمی (انسولین) تولید نمی‌کند. کودک برای زنده ماندن به انسولین نیاز دارد، بنابراین انسولین از دست رفته باید با تزریق یا پمپ انسولین جایگزین شود. دیابت نوع ۱ در کودکان قبلاً به عنوان دیابت نوجوانان و یا دیابت وابسته به انسولین شناخته می‌شد.
تشخیص دیابت نوع ۱ در کودکان می‌تواند بسیار زیاد باشد. والدین کودک مبتلا (بسته به سن بچه) باید یاد بگیرند که چگونه تزریق انسولین را انجام دهند، کربوهیدرات‌ها را مورد سنجش قرار دهند و قند خون کودک را کنترل کنند. هیچ درمانی برای دیابت نوع یک در کودکان وجود ندارد، اما می‌توان آن را مدیریت کرد. پیشرفت در نظارت بر قند خون و تحویل انسولین، مدیریت قند خون و کیفیت زندگی را برای کودکان مبتلا به دیابت نوع یک بهبود بخشیده است.
علائم دیابت I در کودکان
علائم و نشانه‌های دیابت نوع یک در کودکان معمولاً به سرعت ایجاد می‌شود و ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- افزایش تشنگی
- تکرر ادرار، احتمالاً خیس کردن تخت در یک کودک آموزش دیده برای توالت رفتن
- گرسنگی شدید
- کاهش وزن ناخواسته
- خستگی
- تحریک پذیری و یا تغییر رفتار
- نفس با بوی میوه
چه زمانی باید به پزشک برای دیابت کودک مراجعه کرد؟
در صورت مشاهده هر یک از علائم یا نشانه‌های دیابت نوع ۱ به پزشک اطفال خود مراجعه کنید.
علل دیابت نوع I در کودکان
علت دقیق دیابت نوع ۱ ناشناخته است. اما در اکثر افراد مبتلا به دیابت نوع ۱، سیستم ایمنی بدن که به طور معمول با باکتری‌ها و ویروس‌های مضر مبارزه می‌کند، به اشتباه سلول‌های (جزایر) تولیدکننده انسولین را در پانکراس از بین می‌برد. به نظر می‌رسد ژنتیک و عوامل محیطی در این فرآیند نقش دارند.
هنگامی که سلول‌های جزایر پانکراس از بین می‌روند، کودک انسولین کمی تولید می‌کند و یا اصلاً انسولین تولید نمی‌کند. انسولین وظیفه حیاتی انتقال قند (گلوکز) از جریان خون به سلول‌های بدن برای انرژی را انجام می‌دهد. قند هنگام هضم غذا وارد جریان خون می‌شود. بدون انسولین کافی، قند در جریان خون کودک جمع می‌شود. این امر در صورت عدم درمان می‌تواند باعث عوارض تهدید کننده زندگی شود.
عوامل خطر دیابت نوع I در کودکان
دیابت نوع ۱ اغلب در کودکان رخ می‌دهد، اما ممکن است در هر سنی رخ دهد. عوامل خطر ابتلا به دیابت نوع ۱ در کودکان عبارت هستند از:
- سابقه خانوادگی: هر فردی که والدین یا خواهر و برادری مبتلا به دیابت نوع ۱ داشته باشد، خطر ابتلا به این بیماری را کمی افزایش می‌دهد.
- ژنتیک: برخی از ژن‌ها نشان دهنده افزایش خطر ابتلا به دیابت نوع ۱ هستند.
- نژاد: در ایالات متحده، دیابت نوع ۱ در میان کودکان سفید پوست با تبار غیر اسپانیایی بیشتر از کودکان سایر نژادها شایع است.
- ویروس‌های خاص: قرار گرفتن در معرض ویروس‌های مختلف ممکن است باعث تخریب خود ایمنی سلول‌های جزایر شود.
عوارض دیابت نوع یک در کودکان
دیابت نوع ۱ می‌تواند اندام‌های اصلی بدن کودک را تحت تاثیر قرار دهد. نزدیک نگه داشتن سطح قند خون در اکثر مواقع می‌تواند خطر بسیاری از عوارض را به طور چشمگیری کاهش دهد.
عوارض می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- بیماری قلبی و عروقی: دیابت خطر ابتلای کودک به بیماری‌هایی مانند تنگی عروق خونی، فشار خون بالا، بیماری قلبی و سکته را در مراحل بعدی زندگی افزایش می‌دهد.
- آسیب عصبی: قند اضافی می‌تواند به دیواره رگ‌های خونی کوچکی که اعصاب کودک را تغذیه می‌کنند آسیب برساند. این می‌تواند باعث گزگز، بی حسی، سوزش یا درد شود. آسیب عصبی معمولاً به تدریج و در مدت زمان طولانی اتفاق می‌افتد.
- آسیب کلیه: دیابت می‌تواند به خوشه‌های متعدد عروق خونی ریز در کلیه‌ها آسیب برساند که مواد زائد خون کودک را فیلتر می‌کنند.
- آسیب چشم: دیابت می‌تواند به رگ‌های خونی شبکیه چشم آسیب برساند که ممکن است منجر به مشکلات بینایی شود.
- پوکی استخوان: دیابت ممکن است تراکم مواد معدنی استخوان را کاهش دهد و خطر پوکی استخوان را در کودک را در بزرگسالی افزایش دهد.
راه‌های پیشگیری از عوارض دیابت I در کودکان
زمانی که متاسفانه دیابت در کودک تشخصی داده شد، والدین و خود کودک (اگر در سن مناسبی است) با انجام یک سری اقدامات می‌توانند عوارض جانبی دیابت نوع I را کاهش دهند و یا مانع بروز این عوارض شوند، راهکارها عبارت هستند از:
- برای حفظ قند خون تا حد امکان با کودک کار شود تا قند او به یکباره بالا و یا پایین نشود.
- اهمیت خوردن یک رژیم غذایی سالم و شرکت در فعالیت بدنی منظم را به کودک آموزش داد.
- برنامه ریزی منظم برای ملاقات با متخصص مراقبت‌های بهداشتی دیابت کودک.
- کودکان مبتلا به دیابت نوع ۱ در معرض خطر سایر اختلالات خود ایمنی مانند بیماری تیروئید و سلیاک هستند. پزشک کودک ممکن است آزمایش‌هایی را برای این شرایط توصیه کند.
جلوگیری از دیابت نوع ۱ در کودکان
در حال حاضر هیچ راه مطمئنی برای پیشگیری از دیابت نوع ۱ وجود ندارد، اما این یک حوزه تحقیقاتی بسیار فعال است. آنتی بادی‌های مرتبط با دیابت نوع ۱ در کودکانی که در معرض خطر بالای این اختلال هستند را می‌توان ماه‌ها یا حتی سال‌ها قبل از ظهور اولین علائم دیابت نوع ۱ شناسایی کرد. محققان در حال کار بر روی:
- پیشگیری یا تاخیر در شروع دیابت نوع ۱ در افرادی که در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستند.
- جلوگیری از تخریب بیشتر سلول‌های جزایر لانگرهوس در پانکراس در کودکانی که به تازگی برای آنها دیابت نوع ۱ تشخیص داده شده‌اند.
دیابت نوع II در کودکان
دیابت نوع ۲ در کودکان یک بیماری مزمن است که بر نحوه پردازش قند (گلوکز) برای سوخت توسط بدن کودک تأثیر می‌گذارد. بدون درمان، این اختلال باعث تجمع قند در جریان خون می‌شود که می‌تواند منجر به عواقب جدی طولانی مدت شود. دیابت نوع ۲ بیشتر در بزرگسالان رخ می‌دهد. در واقع، قبلاً به آن دیابت بزرگسالان می‌گفتند. اما افزایش تعداد کودکان مبتلا به چاقی منجر به موارد بیشتر دیابت نوع ۲ در جوانان و حتی نوجوان نیز شده است.
کارهای زیادی می‌توان برای کمک به مدیریت و یا پیشگیری از دیابت نوع ۲ برای کودک انجام داد. کودک را به خوردن غذاهای سالم، فعالیت بدنی زیاد و حفظ وزن مناسب تشویق کرد. اگر تغذیه سالم و ورزش برای کنترل دیابت نوع ۲ کافی نباشد، ممکن است به داروی خوراکی و یا درمان با انسولین نیاز باشد.
علائم دیابت نوع II در کودکان
دیابت نوع ۲ در کودکان ممکن است به تدریج ایجاد شود که علائم قابل توجهی وجود نداشته باشد. گاهی اوقات، این اختلال در طی یک معاینه معمول تشخیص داده می‌شود. برخی از کودکان ممکن است این علائم و نشانه‌ها را در نتیجه قند بیش از حد در جریان خون خود تجربه کنند:
- افزایش تشنگی
- تکرر ادرار
- افزایش گرسنگی
- خستگی
- تاری دید
- نواحی تیره پوست، اغلب در اطراف گردن یا در زیر بغل و کشاله ران
- کاهش وزن ناخواسته، اگرچه این کاهش در کودکان مبتلا به دیابت نوع ۲ کمتر از کودکان مبتلا به دیابت نوع ۱ است.
- عفونت‌های مکرر
چه زمانی باید برای دیابت نوع ۲ در کودکان به پزشک مراجعه کرد؟
در صورت مشاهده هر یک از علائم و یا نشانه‌های دیابت نوع ۲ به پزشک خود مراجعه کند. تشخیص داده نشده، این بیماری می‌تواند آسیب جدی ایجاد کند. غربالگری دیابت برای کودکانی که شروع به بلوغ کرده‌اند یا حداقل ۱۰ سال سن دارند، اضافه وزن و یا چاق هستند و حداقل یک عامل خطر دیگر برای دیابت نوع ۲ دارند، توصیه می‌شود.
علل دیابت نوع II در کودکان
علت دقیق دیابت نوع ۲ ناشناخته است. اما به نظر می‌رسد سابقه خانوادگی و ژنتیک نقش مهمی را ایفا می‌کنند. آن چه واضح است این است که کودکان مبتلا به دیابت نوع ۲ نمی‌توانند قند (گلوکز) را به درستی پردازش کنند. بیشتر قند موجود در بدن از غذا تامین می‌شود. وقتی غذا هضم می‌شود، قند وارد جریان خون می‌شود. انسولین اجازه می‌دهد تا قند وارد سلول‌ها شود و میزان قند خون را کاهش می‌دهد.
انسولین توسط غده‌ای که در پشت معده قرار دارد به نام پانکراس تولید می‌شود. لوزالمعده هنگام خوردن غذا انسولین را به خون می‌فرستد. هنگامی که سطح قند خون شروع به کاهش می‌کند، لوزالمعده ترشح انسولین در خون را کند می‌کند. هنگامی که کودک دیابت نوع ۲ دارد، این روند به خوبی کار نمی‌کند. در نتیجه، به جای سوخت رسانی به سلول‌ها، قند در جریان خون کودک جمع می‌شود. این می‌تواند اتفاق بیفتد زیرا:
- ممکن است لوزالمعده، انسولین کافی تولید نکند.
- سلول‌ها در برابر انسولین مقاوم می‌شوند و اجازه ورود قند زیادی را نمی‌دهند.
عوامل خطر دیابت نوع ۲ در کودکان
محققان به طور کامل درک نمی‌کنند که چرا برخی از کودکان به دیابت نوع ۲ مبتلا می‌شوند و برخی دیگر به دیابت مبتلا نمی‌شوند، حتی اگر آنها عوامل خطر مشابهی داشته باشند. با این حال، واضح است که برخی عوامل خطر را افزایش می‌دهند، از جمله:
- وزن: اضافه وزن یک عامل خطر قوی برای دیابت نوع ۲ در کودکان است. هر چه بافت چربی کودکان بیشتر باشد (به ویژه در داخل و بین ماهیچه و پوست اطراف شکم) سلول‌های بدن آنها در برابر انسولین مقاوم‌تر می‌شوند.
- عدم تحرک: هر چه کودکان تحرک کمتری داشته باشند، خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ در آنها بیشتر است.
- رژیم غذایی: خوردن گوشت قرمز و گوشت فرآوری شده و نوشیدنی‌های شیرین شده با قند مانند نوشابه با خطر بالاتر دیابت نوع ۲ مرتبط است.
- سابقه خانوادگی: اگر والدین یا خواهر و برادری مبتلا به این بیماری باشند، خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ در کودکان افزایش می‌یابد.
- نژاد یا قومیت: اگر چه مشخص نیست که چرا، برخی از افراد از جمله سیاه پوستان، اسپانیایی تبارها، سرخپوستان آمریکایی و آمریکایی‌های آسیایی بیشتر در معرض ابتلا به دیابت نوع ۲ هستند.
- سن و جنس: بسیاری از کودکان در اوایل نوجوانی به دیابت نوع ۲ مبتلا می‌شوند، اما ممکن است در هر سنی رخ دهد. احتمال ابتلای دختران نوجوان به دیابت نوع ۲ بیشتر از پسران نوجوان است.
- دیابت بارداری مادر: کودکان متولد شده از زنانی که در دوران بارداری دیابت بارداری داشتند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ هستند.
- وزن کم هنگام تولد و یا زایمان زودرس: داشتن وزن کم هنگام تولد با خطر بالاتر ابتلا به دیابت نوع ۲ مرتبط است. نوزادانی که نارس متولد می‌شوند (قبل از هفته ۳۹ تا ۴۲ بارداری) بیشتر در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ هستند.
- دیابت نوع ۲ در کودکان اغلب با سندرم متابولیک و سندرم تخمدان پلی کیستیک همراه است.
سندرم متابولیک مرنبط با دیابت نوع ۲
هنگامی که شرایط خاصی با چاقی رخ می‌دهد، با مقاومت به انسولین همراه است و می‌تواند خطر ابتلا به دیابت و بیماری قلبی و سکته را افزایش دهد. ترکیبی از شرایط زیر اغلب سندرم متابولیک نامیده می‌شود:
- فشار خون بالا
- سطوح پایین لیپوپروتئین‌های با چگالی بالا (HDL)، کلسترول «خوب».
- تری گلیسیرید بالا
- سطح قند خون بالا
- سایز دور کمر بزرگ
سندرم تخمدان پلی کیستیک
سندرم تخمدان پلی کیستیک(PCOS) زنان جوان را بعد از بلوغ تحت تاثیر قرار می‌دهد. PCOS ناشی از عدم تعادل هورمونی است. علائمی مانند افزایش وزن، دوره‌های قاعدگی نامنظم و موهای زائد صورت و بدن را به همراه دارد. افراد مبتلا به PCOS اغلب مشکلاتی در متابولیسم دارند که می‌تواند منجر به مقاومت به انسولین و دیابت نوع ۲ شود.
عوارض دیابت نوع ۲ در کودکان
دیابت نوع ۲ می‌تواند تقریباً بر هر اندام بدن کودک از جمله رگ‌های خونی، اعصاب، چشم‌ها و کلیه‌ها تأثیر بگذارد. عوارض دراز مدت دیابت نوع ۲ به تدریج در طی سالیان متمادی ایجاد می‌شود. در نهایت، عوارض دیابت ممکن است شدید یا حتی تهدید کننده زندگی باشد.
عوارض دیابت نوع ۲ مربوط به قند خون بالا است و عبارت هستند از:
- کلسترول بالا
- بیماری قلبی و عروقی
- سکته
- آسیب عصبی
- بیماری کلیوی
- بیماری چشم، از جمله نابینایی
نگه داشتن سطح قند خون کودک در بیشتر مواقع نزدیک به محدوده استاندارد می‌تواند خطر این عوارض را به طور چشمگیری کاهش دهد. والدین می‌توانند با موارد زیر به کودک خود در پیشگیری از عوارض دیابت کمک کنند:
- برای حفظ قند خون تا حد امکان با کودک کار کرد.
- اهمیت تغذیه سالم و شرکت در فعالیت بدنی منظم را باید به کودک آموزش داد.
- برنامه ریزی ویزیت منظم با تیم درمان دیابت کودک
جلوگیری از دیابت نوع II در کودکان
انتخاب سبک زندگی سالم می‌تواند به پیشگیری از دیابت نوع ۲ در کودکان کمک کند. کودک را باید تشویق کرد:
- خوردن غذاهای سالم: مصرف غذاهای کم چربی و کم کالری، افزایش روی میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل تمرکز کرد. تلاش برای تنوع غذایی برای جلوگیری از خستگی در کودک.
- افزایش فعالیت بدنی بیشتر: کودک را تشویق کرد تا فعال شود. کودک را در یک تیم ورزشی و یا کلاس‌های رقص ثبت نام کرد.
بهتر است، آن را به یک امر خانوادگی تبدیل کرد. انتخاب‌های سبک زندگی که می‌تواند به پیشگیری از دیابت نوع ۲ در کودکان کمک کند، می‌تواند همین کار را برای بزرگسالان نیز انجام دهد.
سخن آخر
تشخیص دیابت یک رویداد تغییر دهنده زندگی است، اما به این معنا نیست که نمی‌توان زندگی شاد و سالمی داشته باشد. مدیریت دیابت مستلزم مراقبت و پشتکار مداوم است. در حالی که احتمالاً در ابتدا بسیار طاقت فرسا خواهد بود، با گذشت زمان درک بهتری از مدیریت شرایط و هماهنگی با بدن خود خواهد داشت. مطمئن شوند که به طور منظم به پزشک خود مراجعه کنند. مدیریت دیابت در کودکان مستلزم یک تلاش گروهی است و والدین باید تلاش کنند تا با متخصصان و پزشکان در تماس منظم باشند تا شرایط کودک تحت کنترل باشد.