خارش شدید در بارداری بر اثر مشکلات کبدی، تیروئید و یا دیابت بارداری ایجاد می‌شود. کلستاز بارداری یک مشکل کبدی است. جریان طبیعی صفرا از کیسه صفرا به سمت دوازدهه را کند یا متوقف می‌کند. کلستاز باعث خارش و زرد شدن پوست، چشم‌ها و غشاهای مخاطی شخص می‌شود (یرقان). گاهی اوقات کلستاز در اوایل بارداری شروع می‌شود. اما در سه ماهه دوم و سوم بارداری شایع‌تر است. اغلب در عرض چند روز پس از زایمان از بین می‌رود. سطوح بالای صفرا ممکن است مشکلات جدی برای جنین در حال رشد شما ایجاد کند. گاه برای تشخیص کلستاز بارداری، پزشک تست‌های آزمایشگاهی مانند تست‌های عملکرد کبد (از جمله میزان اسید صفراوی در خون) و مدت زمان پروترومبین (مدت زمان لخته شدن خون) را درخواست می‌کند و همچنین ممکن است آزمایش‌های دیگری مانند معاینه سونوگرافی لوله‌های حامل صفرا (مجاری صفراوی) را نیز انجام دهید. با تیم متخصص پینو بیبی همره باشید تا در باره عارضه کلستاز در بارداری اطلاعات بیشتری کسب کنید.
کلستاز بارداری ICP
متخصصان پزشکی می‌گویند خارش بیش از حد در دوران بارداری به ویژه در صورت، دست‌ها و پاها می‌تواند از علائم بیماری‌های کبدی باشد و برای جلوگیری از عوارض بعدی آن در بارداری باید بررسی و درمان شود. متخصصان به بانوان باردار نسبت به امتناع از ارزیابی و مداخله پزشکی مناسب در هنگام تجربه خارش بیش از حد در قسمت‌هایی از بدن هشدار دادند و تاکید کردند که می‌تواند نشانه‌ای از یک مشکل پزشکی باشد؛ اگرچه به ندرت برای مادر و جنین خطر جدی به همراه دارد.
خارش در بارداری مشکلی شایع است. برخی متخصصان معتقدند که خارش بدن در بارداری به دلیل افزایش سطوح برخی از مواد شیمیایی در خون، مانند هورمون‌ها، ایجاد می‌شود و با پیشرفت حاملگی و با بزرگ شدن برآمدگی شکم بانوی باردار، پوست شکم کشیده می‌شود و ممکن است احساس خارش نیز داشته باشد. با این حال، خارش می‌تواند نشانه‌ای از یک بیماری کبدی به نام کلستاز (Cholestasis) داخل کبدی بارداری (ICP) باشد که به عنوان کلستاز زایمان (OC) و یا کلستاز مامایی نیز شناخته می‌شود. کلستاز می‌تواند در اواخر بارداری ایجاد شود. علامت اصلی کلستاز، خارش شدید است. کلستاز حاملگی معمولاً پس از تولد نوزاد از بین می‌رود.
کلستاز بارداری چیست؟
کلستاز بارداری یک بیماری کبدی است که در اواخر بارداری باعث خارش شدید می‌شود. همچنین به عنوان کلستاز داخل کبدی حاملگی (ICP) یا کلستاز زایمان (OC) نیز شناخته می‌شود.
کلستاز داخل کبدی حاملگی (ICP) به طور موقت عملکرد کبد را در برخی از بانوان باردار کاهش می‌دهد. این باعث می‌شود که صفرا در کبد و جریان خون بانوی باردار جمع شود. صفرا ماده‌ای است که توسط کبد تولید می‌شود و در کیسه صفرا ذخیره می‌شود. هر بار که غذا می‌خورید، صفرا چربی‌ها را تجزیه می‌کند تا بتوانید آن‌ها را به درستی هضم کنید. هنگامی که سطح صفرا در خون شما به حد معینی می‌رسد، ممکن است شروع به خارش کنید.
کلستاز بارداری می‌تواند برای شما و جنین عوارضی ایجاد کند. برای کاهش خطر عوارض، پزشک ممکن است شما را از نزدیک در ادامه مسیر بارداری تحت نظر داشته باشد.
اگر در دوران بارداری کلستاز داشته باشم چه اتفاقی می‌افتد؟
در دوران بارداری، جنین برای دفع مواد زائد از خون خود به کبد شما متکی است. اگر کبد شما به درستی کار نمی‌کند، سطح صفرا ممکن است به سطوح ناامن افزایش یابد که ممکن است به کبد جنین نیز فشار وارد کند. کبد شما عضو مهمی است که مسئول دفع مواد زائد از بدن شماست، بنابراین زمانی که به طور کامل کار نمی‌کند، می‌تواند عوارضی ایجاد کند. پزشک شما را از نزدیک تحت نظر خواهد گرفت تا مطمئن شود که کلستاز به شما یا جنین آسیبی نمی‌رساند.
کلستاز بارداری چقدر شایع است؟
کلستاز حدود ۱ تا ۲ نفر از هر ۱۰۰۰ نفر را در طول بارداری تحت تاثیر قرار می‌دهد. ابتلا به کلستاز بارداری ICP در طول زمستان نسبت به سایر زمان‌های سال بیشتر است، اما محققان علت آن را نمی‌دانند. داده‌ها نشان می‌دهد که این بیماری در افراد با سابقه اسپانیایی و سوئدی شایع‌تر است.
علت اصلی کلستاز بارداری چیست؟
صفرا ماده‌ای است که توسط کبد شما ساخته شده و در کیسه صفرا ذخیره می‌شود. کبد شما برای تجزیه چربی‌ها در طول فرایند هضم، صفرا می‌سازد که به هضم چربی‌ها کمک می‌کند. افزایش سطح استروژن و پروژسترون در دوران بارداری بر توانایی کبد شما برای انتقال صفرا تأثیر می‌گذارد. این بدان معنی است که صفرا در بدن شما حرکت نمی‌کند و باعث می‌شود که در کبد شما جمع شود و وارد جریان خون شود. صفرا که وارد خون شما می‌شود می‌تواند باعث خارش شدید در سطح پوست شما شود.
کلستاز بارداری به طور معمول در سه ماهه سوم (حدود هفته ۲۸ بارداری) زمانی که سطح هورمون بارداری در بالاترین حد خود است ایجاد می‌شود. کلستاز بارداری در برخی موارد، ژنتیکی است، به این معنی که اگر والدین بیولوژیکی شما کلستاز داشته باشند، در معرض خطر بیشتری قرار دارید.
علائم کلستاز بارداری چیست؟
علامت اصلی کلستاز بارداری خارش شدید است. این خارش از دست و پا شروع می‌شود و به سایر قسمت‌های بدن سرایت می‌کند. خارش معمولاً در شب بدتر می‌شود. برخلاف سایر شرایطی که باعث خارش می‌شوند، کلستاز شامل بثورات پوستی نیست.
علائم کمتر شایع کلستاز ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- حالت تهوع
- ادرار تیره
- مدفوع خاکستری روشن یا قهوه‌ای کم رنگ
- خستگی مفرط
- کاهش اشتها
- درد در سمت راست بالای شکم
- یرقان (زردی پوست و سفیدی چشم)
کلستاز بارداری از چه هفته‌ای شروع می‌شود؟
احتمال بروز کلستاز بارداری بعد از هفته بیست و هشتم بارداری (هفته ۲۸ حاملگی) بیشتر است اما می‌تواند زودتر شروع شود. در صورت بروز خارش خفیف یا ناراحت کننده که احتمالاً در شب بدتر می‌شود با ماما یا پزشک عمومی خود تماس بگیرید. خارش ممکن است در هر نقطه از بدن شما بروز کند، اما در کف دست‌ها و کف پاهای شما بدتر باشد. احساس خارش می‌تواند نشانه ICP باشد و باید بررسی شود.
کلستاز بارداری چگونه تشخیص داده می‌شود؟
پزشک شما، کلستاز بارداری را در طول معاینه فیزیکی و آزمایش خون تشخیص می‌دهد. این آزمایشات به پزشک شما می‌گوید که کبد شما چگونه کار می‌کند. آن‌ها همچنین سطح اسیدهای صفراوی در جریان خون شما را با استفاده از آزمایش اسید صفراوی سرم خون اندازه‌گیری می‌کنند. این آزمایشات شامل آزمایش‌هایی برای بررسی عملکرد کبد (LFT) و اندازه‌گیری سطح اسید صفراوی (BA) شما خواهد بود.
آزمایش‌ها تشخیص را زمانی تأیید می‌کنند که کل اسیدهای صفراوی ۱۰ میکرومول در لیتر یا بیشتر باشد (میکرومول واحد اندازه‌گیری است که در برخی آزمایشات پزشکی استفاده می‌شود). ممکن است در بقیه دوران بارداری به طور منظم آزمایش خون انجام دهید تا سطح صفرا در خون خود را کنترل کنید.
پزشک شما همچنین ممکن است آزمایش مدت زمان پروترومبین را برای بررسی مدت زمان لخته شدن خون یا سونوگرافی برای بررسی مجاری صفراوی و کبد شما تجویز کند.
کلستاز بارداری چگونه مدیریت یا درمان می‌شود؟
مدیریت کلستاز بر دو اساس است: مدیریت دارویی و مدیریت غیر دارویی.
مدیریت دارویی کلستاز بارداری
استفاده از کرم‌هایی مانند کرم آبی با منتول در بارداری بی‌خطر است و می‌تواند تا حدودی خارش را تسکین دهد.
پزشکان از دارویی به نام Ursodeoxycholic Acid (UDCA، Ursodiol یا Actigall) برای درمان کلستاز بارداری استفاده می‌کنند. این دارو می‌تواند عملکرد کبد شما را بهبود بخشد و سطح صفرا را در خون کاهش دهد.
اگر خارش در شب مانع از خواب شبانه می‌شود و شما را بیدار نگه دارد، یک جایگزین احتمالی که می‌تواند مفید باشد داروهای آنتی هیستامین مانند کلرفنامین است. کلرفنامین ایجاد خواب آلودگی می‌کند، بنابراین می‌تواند به مشکلات خواب و همچنین خارش کمک کند. اگر احساس خواب آلودگی می‌کنید رانندگی نکنید و با دستگاه‌ها و ماشین‌آلات کار نکنید.
مدیریت غیردارویی کلستاز بارداری
درمان‌های غیردارویی برای مدیریت علائم کلستاز بارداری عبارت هستند از:
- داروی ضد خارش (قبل از مصرف هر دارویی با پزشک خود صحبت کنید)
- پوشیدن لباس‌های نرم و گشاد که کمتر باعث سایش و تحریک پوست می‌شود.
- استفاده از پوشاکی از جنس پنبه است و قابلیت تنفس (عبور هوا) دارد.
- استراحت و داشتن خواب کافی
- برخی از بانوان متوجه می‌شوند که محصولات با عطرهای قوی می‌توانند پوست آن‌ها را تحریک کنند، بنابراین می‌توانید از لوسیون یا صابون بدون عطر استفاده کنید.
- اگر دارو سطح صفرا را کاهش ندهد، ممکن است پزشک زایمان زودهنگام نوزاد را توصیه کند. القای زایمان در حدود هفته‌های ۳۷ یا ۳۸ بارداری ممکن است خطر عوارض کلستاز بارداری را کاهش دهد. پزشک شما با استفاده از آزمایش‌هایی مانند نمایه بیوفیزیکی یا تست بدون استرس، جنین را برای نشانه‌هایی از مشکلات احتمالی زیر نظر خواهد گرفت.
اگر پزشک شما نوزادتان را زود به دنیا بیاورد، احتمالاً به شما استروئیدی می‌دهد که به بلوغ ریه‌های جنین شما کمک می‌کند و مکمل ویتامین K برای جلوگیری از خونریزی داخلی را نیز تجویز می‌کند زیرا کلستاز ICP می‌تواند بر جذب ویتامین K شما تأثیر بگذارد که برای انعقاد خون بسیار مهم است.
البته متخصصان در صورتی ویتامین K را تجویز می‌کنند که مادر آینده مدفوع کم رنگ، مشکل لخته شدن خون برای او شناخته شده و یا ICP بسیار شدید از اوایل بارداری داشته باشد.
چه عوارضی با کلستاز بارداری همراه است؟
کلستاز بارداری ممکن است عوارضی ایجاد کند. ممکن است در جذب ویتامین K مشکل داشته باشید که خطر خونریزی (خونریزی داخلی شدید) را افزایش می‌دهد. همچنین با پره اکلامپسی و دیابت بارداری مرتبط است.
عوارض جنینی مربوط به کلستاز بارداری عبارت هستند از:
- زایمان زودرس (تولد زودرس)
- مرده‌زایی
- پریشانی جنین برای مثال اکسیژن کافی دریافت نمی‌کند.
- آسپیراسیون مکونیوم (مکونیوم در مایع آمنیوتیک بدان معناست که کودک شما قبل از تولد اجابت مزاج دارد. این ممکن است باعث مشکلات تنفسی بسیار جدی برای نوزاد شود).
- مشکلات تنفسی (ممکن است کودک شما در نوزادی مشکلات تنفسی داشته باشد).
- کلستاز بارداری همچنین می‌تواند منجر به کمبود ویتامین K شود. این کمبود باید قبل از زایمان درمان شود، زیرا ممکن است در هنگام وضع حمل باعث خونریزی بیش از حد شما شود.
پزشک متخصص ممکن است نوزاد شما را زودتر به دنیا بیاورد تا خطر این عوارض را کاهش دهد.
آیا می‌توانید با کلستاز بارداری نوزاد سالمی داشته باشید؟
بله، فقط به این دلیل که شما در دوران بارداری کلستاز دارید به این معنی نیست که کودک شما ناسالم خواهد بود.
در صورت ابتلا به کلستاز در بارداری از چه غذاهایی اجتناب کنم؟
پزشک بارداری شما ممکن است محدود کردن برخی از مواد غذایی را بر اساس شرایط شما توصیه کند. با این حال، رژیم غذایی استانداردی برای پیروی از کلستاز بارداری وجود ندارد. در دوران بارداری باید یک رژیم غذایی متعادل با تکیه بر میوه‌ها، سبزیجات، گوشت بدون چربی یا سایر منابع پروتئینی داشته باشید.
آیا می‌توان از کلستاز بارداری پیشگیری کرد؟
شما نمی‌توانید از کلستاز بارداری جلوگیری کنید. آزمایش ژنتیک ممکن است به شما در درک احتمال انتقال این اختلال به فرزندتان کمک کند.
عوامل خطر برای کلستاز بارداری چیست؟
اگر یکی از عوامل زیر در مادر یا خانواده وجود داشته باشد احتمال ابتلا به کلستاز در بارداری بالا می‌رود.
- یکی از اعضای خانواده مبتلا به این بیماری باشد.
- قبلاً به ICP مبتلا بوده‌اید.
- دو قلو، سه قلو یا بیشتر باردار هستید.
- سابقه بیماری کبدی یا هپاتیت C داشته باشید.
- سابقه آسیب کبدی داشته باشید.
- یک بیماری ژنتیکی دارید که بر نحوه ساخت و استفاده از صفرا توسط بدن شما تأثیر می‌گذارد.
پیش آگاهی (چشم انداز) برای افراد مبتلا به کلستاز بارداری چیست؟
کلستاز حاملگی چند روز پس از تولد نوزاد از بین می‌رود. سطح صفرا پس از زایمان به حالت عادی باز می‌گردد. وقتی سطح صفرای شما به سطح معمولی برگشت، می‌توانید مصرف دارو را متوقف کنید.
اکثر افراد مبتلا به این عارضه دیگر این مشکل کبدی را نخواهند داشت مگر این که دوباره باردار شوند. تقریباً ۶۰ درصد احتمال دارد که در بارداری‌های بعدی به کلستاز مبتلا شوید. اگر یک مورد کلستاز شدید داشتید، احتمال ابتلا به کلستاز در بارداری‌های آینده تا ۹۰ درصد افزایش می‌یابد.
چه زمانی برای ابتلا به کلستاز باید با پزشک تماس بگیرم؟
اگر خارش شدیدی داشتید که در دوران بارداری از بین نمی‌رود یا اگر پوست یا سفیدی چشم‌تان زرد به نظر می‌رسد، با پزشک خود تماس بگیرید.
چه سوالاتی باید از پزشک خود در رابطه با کلستاز بپرسید؟
اگر کلستاز بارداری دارید، ممکن است بخواهید سوالات زیر را بپرسید:
- کلستاز بارداری چقدر جدی است؟
- گزینه‌های درمانی من برای کلستاز چیست؟
- چگونه می‌توانم از خودم و جنینم در برابر کلستاز محافظت کنم؟
- اگر ICP داشته باشم در مورد بارداری‌های آینده چه باید بدانم؟
سخن آخر
کلستاز بارداری باعث خارش شدید در دوران بارداری می‌شود. پزشک شما را از نزدیک تحت نظر می‌گیرد تا مطمئن شود که هیچ عارضه‌ای وجود ندارد. کلستاز پس از تولد نوزاد از بین می‌رود و معمولاً تهدید کننده زندگی نیست. در صورتی که ایمن‌ترین گزینه درمانی باشد، ممکن است پزشک شما، نوزادتان را زود به دنیا بیاورد. از پرسیدن سوالاتی از پزشک خود در مورد تشخیص و نحوه درمان هراس نداشته باشید. پزشک آنجاست تا به دغدغه‌های شما گوش کنند و سلامت و ایمنی شما و جنین را فراهم کند.