اگر باردار هستید، باید همیشه با پزشک یا داروساز خود مشورت کنید تا داروهای مجاز در بارداری را که با شرایط شما سازگار باشد مصرف کنید. در این مقاله در رابطه با مسکن‌ها در بارداری و تاثیر آن بر روی جنین صحبت می‌کنیم. همینطور اطلاعات بیشتری پیرامون داروهای مجاز در بارداری در اختیارتان قرار خواهیم داد. امروزه بسیاری از داروها دیگر برای زنان باردار توصیه نمی‌شوند، و مهم‌ترین دلیل آن تاثیری است که بر روی سلامتی جنین میگذارد.
بهترین مسکن‌ها در دوران باردری
- پاراستامول
- آنتی بیوتیک‌های خاص (پنی سیلین، سفالوسپورین ها و اریترومایسین)
- کورتیکواستروئیدها تا حدی
- داروهای ضد التهابی مانند ایبوپروفن، اما فقط در ۵ ماه اول بارداری
داروهای بارداری و ضد درد (آنتالژیک) در بارداری
داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (مانند ایبوپروفن یا کتوپروفن) و آسپرین با دوز بالا (دوز بیش از ۵۰۰ میلی گرم در روز) در ۴ ماه آخر بارداری اکیدا منع مصرف دارند. اثرات نامطلوب برای مادر و جنین در صورت استفاده در این دوره نشان داده شده است. این خطر حتی با یک دوز واحد و حتی اگر بارداری در پایان است وجود دارد. در طول پنج ماه اول، حتی به عنوان یک درمان یکبار مصرف، باید از مصرف آنها خودداری شود.
هنگامی که NSAIDها (داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی) برای استفاده موضعی هستند، می‌توانند از پوست عبور کرده و وارد خون شوند. بنابراین، جنین را در معرض خطرات مشابهی قرار می‌دهند که این همین داروها از طریق دهان مصرف می‌شوند.
به ویژه هنگامی که آنها را روی سطح بزرگی از پوست یا زیر بانداژ استفاده می‌کنند می‌تواند خطرات بیشتری برای جنین داشته باشد. از این ژل‌های ضد التهابی بدون توصیه پزشکی استفاده نکنید.
پاراستامول مسکنی است که به طور کلی برای درمان درد در دوران بارداری توصیه می‌شود. کدئین که برای تسکین درد متوسط تا شدید استفاده می‌شود، فقط باید پس از توصیه پزشکی مصرف شود. در واقع، در نوزاد مادری که کمی قبل از زایمان با دوزهای بالا درمان شده است، ممکن است نارسایی تنفسی رخ دهد. اگر مادر تحت درمان منظم، حتی در دوزهای کم قرار گیرد، ممکن است سندرم محرومیت در نوزاد ظاهر شود.
چرا داروهای مسکن در دوران بارداری تجویز می‌شوند؟
وقتی روش‌های غیردارویی کافی نباشد، پزشک مراقبت‌های اولیه با این سوال مواجه می‌شود که کدام مسکن را به زن باردار ارائه دهد. حتی اگر زن در سنین باروری اغلب از سلامت خوبی برخوردار باشد، ممکن است در دوران بارداری خود با به یک عارضه دچار شود که نیاز به درمان با مسکن دارد.
این مشکل می‌تواند حاد باشد و نیاز به پاسخ سریع و اغلب کوتاه مدت دارد. با این حال، درد می‌تواند ماهیتی مزمن پیدا کند و نیاز به درمان طولانی مدت داشته باشد. همچنین ممکن است بیمار پیش از بارداری دارای درد مزمن باشد. در این موارد، پزشک موظف است ضمن حفظ جنین از مسمومیت دارویی احتمالی، درد مادر را با مسکن‌های مجاز در بارداری به طور موثر درمان کند.
لیست داروهای مجاز
مدیریت دارویی درد در زنان باردار
در انتخاب داروی مناسب برای کنترل درد در زنان باردار باید موارد زیر در نظر گرفته شود:
- دوره بارداری
- ماهیت درد
- شدت درد
به منظور تقویت اثربخشی مسکن پیشنهادی، مهم است که مکانیسم فیزیوپاتولوژیک درد را در نظر بگیرید. در زنان باردار، مدیریت درد حاد اغلب آسان‌تر است، زیرا اغلب منشأ درد دارد. درد حاد به عنوان یک وضعیت اورژانسی تعریف می‌شود که نیاز به یک پاسخ مسکن سریع دارد که اغلب کوتاه مدت و با پیامدهای جنینی کمتر خواهد بود. در اکثر موارد، در صورت درمان پاتولوژی اصلی، نیازی به درمان بیشتر نخواهد بود.
درمان درد مزمن شامل قرار گرفتن طولانی مدت جنین در معرض یک داروی خاص است. سپس رابطه بین فواید و خطرات ناشی از این درمان باید ارزیابی شود.
پاراستامول
پاراستامول که نوعی استامینوفن است با بارداری از سه ماهه اول تا سوم سازگاری دارد. داده‌های علمی حیوانی و انسانی موجود، همراه با کاهش طولانی مدت استفاده از آن، به ما این امکان را می‌دهد که به این نتیجه برسیم که حتی در صورت مصرف طولانی مدت، هیچ خطر تراتوژنیک یا سایر عوارض مرتبط با بارداری وجود ندارد.
برخی از مطالعات ارتباط بین استفاده از پاراستامول در زنان باردار و افزایش خطر ابتلا به آسم در کودکان در معرض خطر و همچنین افزایش خطر کریپتورکیدیسم در نوزادان پسر را نشان می‌دهند. در حال حاضر پزشکان در ایران توصیه می‌کنند تا حد ممکن از مصرف این دارو در بارداری خودداری نمایید.
داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs)
NSAIDهای معمولی مانند دیکلوفناک، ایبوپروفن، مفنامیک اسید یا ناپروکسن مهارکننده‌های غیرانتخابی سیکلواکسیژناز (COX-1 و COX-2) هستند. مطالعات انسانی متعدد بر اساس گروه‌های جمعیتی هیچ خطر تراتوژنیک اثبات شده‌ای را در طول استفاده از آنها در سه ماهه اول نشان نداده‌اند.
دیگران استفاده از NSAIDها را با خطر نقص دیواره بین بطنی، شکاف کام و گاستروشیزیس و سقط خودبه‌خود مرتبط می‌دانند، اگرچه خطر مطلق همچنان پایین است. از سوی دیگر، خاصیت بازدارندگی سنتز پروستاگلاندین‌های NSAID باعث بسته شدن مجرای شریانی جنین در رحم شده که منجر به عوارض شدید (مانند فشار خون غیرقابل برگشت ریوی نوزاد) حتی کشنده می‌شود. به همین دلیل است که NSAIDها منع مصرف دارند.
هفته بیست و چهارم آمنوره و فراموش نکنیم که NSAIDها می توانند منجر به نارسایی کلیه جنین و الیگوری در سه ماهه سوم شوند.
با توجه به مهارکننده‌های انتخابی سیکلواکسیژناز (به عنوان مثال سلکوکسیب)، تعداد کمی از مطالعات حیوانی موجود حاکی از افزایش قابل توجه تغییرات اسکلتی است. با این وجود، ارتباط بالینی این ناهنجاری ثابت نشده است و اطلاعات انسانی هنوز وجود ندارد.
آسپرین و ایبوپروفن
آسپرین معمولاً به عنوان مسکن در دردهای مزمن استفاده نمی‌شود. اگرچه هیچ عوارض جنینی یا نوزادی در دوزهای پایین (کمتر از ۳۲۵ میلی گرم در روز) نشان داده نشده است، خطرات در طول بارداری در دوزهای ضد درد موثر وجود دارد.
تمام داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs)، از جمله آسپرین و ایبوپروفن، به دلیل عوارض شیمیایی آنها برای جنین ممنوع هستند. در طول سه ماهه دوم و سوم، اگر گزینه دیگری وجود نداشته باشد، ممکن است استفاده گاه به گاه توسط پزشک در نظر گرفته شود، اما او تا حد امکان از تجویز آن اجتناب می کند، به خصوص نزدیک زمان زایمان.
بارداری و داروهای سرماخوردگی
داروهای مورد استفاده در درمان سرماخوردگی حاوی داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی ( NSAIDs ) در طول چهار ماه اول بارداری به شدت منع مصرف دارند. این داروها حتی با یک دوز واحد، شما را در معرض خطر مسمومیت قرار می‌دهند. علاوه بر این، مصرف آنها به خصوص در پنج ماه اول بارداری توصیه نمی‌شود.
درمان‌های دوران سرماخوردگی از جمله داروهای حاوی منقبض‌کنده‌های بهداشتی ضداحتقان ( پسودوافدرین فنیل افرین ) در طول باردارد توصیه نمی‌شوند. در واقع، آنها به احتمال زیاد باعث افزایش ضربان قلب و بیش فعالی جنین می‌شوند. شستن بینی با سالین درمان انتخابی برای سرماخوردگی در دوران بارداری است.
بیشتر بخوانید: بهترین راهکارها برای درمان سرماخوردگی در بارداری
داروهای مجاز معده در بارداری
بسیاری از زنان در دوران بارداری سوزش سر دل را تجربه می‌کنند که به آن رفلکس معده و یا سوء هاضمه می‌گویند. این افراد می‌تاونند داروهای مجاز معده را مصرف کنند که منع مصرف ندارد.
ممکن است ابتدا پزشک برای شما آنتی اسیدهای جویدنی تجویز کند. آنتی اسیدهای جویدنی از کربنات کلسیم ساخته می‌شود. مصرف آنتی اسیدهای حاوی هیدروکسید منیزیم یا اکسید منیزیم برای افرادی که در این دوران معده درد دارند انتخاب مناسبی خواهد بود. این داروها به صورت قرص یا مایع تجویز می‌شوند. در ایران معمولا به صورت شربت ام جی ساده برای زنان باردار تجویز می‌شود. همینطور ممکن است پزشک قرص فاموتیدین و امپرازول تجویز کند.
داروهای بارداری و ارتباط با بیش فعالی کودک
مصرف مسکن، پاراستامول در دوران بارداری مجاز است. اما به گفته محققان انگلیسی، این روش درمانی خطر بیش فعالی و مشکلات رفتاری را در کودکان افزایش می‌دهد. سردرد و دوره‌های تب برای مبارزه با این مشکلات خفیف روزمره، زنان باردار می‌توانند پاراستامول مصرف کنند. اما این مصرف بر رفتار کودک تأثیر میگذارد.
برای پاسخ به این سوال، محققان ۱۴۰۰۰ کودک ۶ ماهه تا ۱۱ ساله را زیر نظر گرفتند. حافظه و IQ آنها تا سن ۱۷ سالگی ارزیابی شد. پروفسور ژان گلدینگ، نویسنده اصلی این مطالعه، توضیح می‌دهد: «در ۷ ماهگی، ۴۳ درصد از مادران این کودکان، پاراستامول را در موارد متعدد، گاهی اوقات یا اغلب، به‌ویژه در سه ماهه اول بارداری مصرف می‌کردند».
پروفسور گلدینگ توضیح می‌دهد که در نتیجه، کودکانی که پاراستامول در رحم مصرف می‌کردند، بیشتر مستعد بیش‌فعالی و اختلالات توجه بودند. پدیده‌ای که در پسران بیشتر از دختران مشاهده می‌شود.
ارتباط با اوتیسم
یک مطالعه اخیر شواهد جدیدی از ارتباط احتمالی بین مصرف خودسرانه داروها در دوران بارداری و آسیب به جنین را نشان داده است. استفاده طولانی مدت در واقع می‌تواند خطر اختلالات عصبی رشدی مانند اوتیسم یا اختلال نقص توجه (ADHD) را افزایش دهد.
تاثیر مسکن بر جنین
پیامدهای دارو بر روی جنین می‌تواند چندگانه باشد:
- اختلال در رشد اندام‌ها،
- اختلال در بلوغ آنها،
- ناهنجاری در عملکرد آنها،
- خطر شروع بیماری در دوران کودکی یا بزرگسالی
سه ماهه اول
در طول سه ماهه اول، خطر ناهنجاری‌های بیشتری وجود دارد، زیرا دوره طرح کلی اندام‌ها است. داروهایی که باید از آنها اجتناب شود شامل داروهای ضد انعقاد (آنتاگونیست‌های ویتامین K)، ضد صرع، ضد تومور، هورمون‌های جنسی، درمان بیماری‌های قلبی یا گوارشی، سرکوب‌کننده‌های ایمنی، رتینوئیدها، تالیدومید و ویتامین‌ها هستند.
بیشتر بخوانید: مکمل های مورد نیاز در دوران بارداری
سه ماهه دوم
در طول سه ماهه دوم، خطرات بیشتر به رشد ضعیف جنین و همچنین اختلال در بلوغ اندام‌ها مربوط می‌شود. در واقع در این دوره است که بخش بزرگی از آنها آموزش خود را تکمیل کرده و شروع به فعالیت می‌کنند. بنابراین بهتر است از مصرف برخی داروها در کلاس ضد انعقادها، آنتی بیوتیک‌ها، داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی، داروهای ضد تیروئید، بتابلوکرها، درمان‌های بیماری قلبی یا آسپرین‌ها خودداری کنید. در مورد داروهای ضد افسردگی شک باقی می‌ماند.
سه ماهه سوم
در طول سه ماهه سوم، دوره‌ای شدید از نظر رشد، خطرات مربوط به تاخیر این رشد و همچنین خطرات مربوط به زایمان وجود دارد. به داروهایی که در سه ماهه دوم باید از آنها اجتناب کنید، باید داروهای خاصی را اضافه کنیم که می‌توانند بر انقباضات تأثیر بگذارند و خونریزی را افزایش دهند (آسپرین، ایبوپروفن).
مراجعه به پزشک
به هیچ عنوان نباید در دوران بارداری بدون هماهنگی با پزشک دارویی را مصرف کرد. مصرف سرخود دارو عوارض جبران ناپذیری برای جنین و مادر به همراه دارد. در صورت بروز درد و سایر عوارش در دوران بارداری با مراجعه به پزشک می‌تاونید داروهای مجاز را دریافت نمایید. برخی از داروهای ضد درد و مسکن در ماه‌های اولیه بارداری منع مصرف دارند و برخی دیگر در زمان نزدیکی به زایمان.
سخن آخر
اگر باردار هستید، باید همیشه با پزشک یا داروساز خود مشورت کنید که داروهایی که مصرف می‌کنید با شرایط شما سازگار باشد. به خصوص داروهای مسکن که در ایران نیز به وفور و بدون تجویز پزشک مصرف می‌شوند. داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (مانند ایبوپروفن یا کتوپروفن) و آسپرین با دوز بالا (دوز بیش از ۵۰۰ میلی گرم در روز) در ۴ ماه آخر بارداری اکیدا منع مصرف دارند. زیرا اثرات نامطلوب برای مادر و جنین در صورت استفاده در این دوره نشان داده شده است.