ممکن است در دوران بارداری، علاوه بر رژیم غذایی متنوع، به مکمل‌های دارویی حاوی ویتامین‌ها و عناصر کمیاب نیاز داشته باشید تا رشد مناسب جنین را تقویت کنید. اما همیشه قبل از مصرف مکمل از پزشک یا مامای خود راهنمایی بخواهید.
در طی این ۹ ماه که فرزندی را حمل می‌کنید، بدن شما نیاز بیشتری به ویتامین‌ها و مواد معدنی دارد. اساس این است که بیش از هر چیز یک رژیم غذایی متعادل و متنوع داشته باشید تا تمام مواد مغذی مورد نیاز جنین را در اختیار او قرار دهید. اما گاهی اوقات بدن برای دریافت میزان مصرف روزانه خود، نیاز به تقویت دارد و مصرف مکمل به عملکرد صحیح بدن کمک می‌کند. با ما همراه باشید تا اطلاعات بیشتری در رابطه با بهترین مکمل‌های بارداری و نحوه مصرف آن‌ها کسب کنید.
اهمیت مصرف مکمل در بارداری
زن باردار برای حمایت از رشد جنین به مقادیر بیشتری از ویتامین‌ها و مواد معدنی خاص نیاز دارد. به دلایل مختلف، تامین نیازهای خود به تنهایی از طریق غذا، به خصوص در مورد آهن و اسید فولیک ممکن است دشوار باشد. به همین دلیل است که متخصصان بارداری یک مولتی ویتامین حاوی اسید فولیک، ویتامین B و آهن را برای همه زنان باردار توصیه می‌کنند.
ویتامین‌ها و مواد معدنی برای بدن ما به طور روزانه ضروری هستند، اما در دوران بارداری بیشتر. بدن زن باردار دستخوش تغییرات بزرگ می‌شود و هورمون‌ها در حال افزایش هستند.
در طول ۹ ماه بارداری، غذا نقش اصلی را ایفا می‌کند، زیرا هم به مادر غذا می‌دهد و هم به رشد کودک کمک می‌کند. برای رسیدن به این هدف، بدن به مقدار قابل توجهی انرژی و در نتیجه مواد مغذی نیاز دارد. ظرفیت بدن زنان باردار برای جذب ویتامین‌ها و مواد معدنی ضروری در این دوره افزایش می‌یابد.
آن‌ها می‌توانند از مکمل‌های بارداری کمک بگیرند تا دچار کمبود نشوند. غیر معمول نیست که زنان باردار به مکمل‌های غذایی برای تکمیل ویتامین‌ها، مواد معدنی و عناصر کمیاب نیاز داشته باشند.
مکمل‌های مورد نیاز در بارداری
در واقع، جنین در طول رشد خود به مقدار زیادی مواد مغذی نیاز دارد که از ذخایر معدنی مادرش می‌گیرد. بنابراین، رژیم غذایی متنوع و غنی از ویتامین‌ها و مواد معدنی یا مصرف مکمل‌های غذایی طبیعی می‌تواند برای زنان باردار مفید باشد، هم برای رشد جنین و هم برای سلامتی مادر.
اسید فولیک
نام دیگر ویتامین B9، اسید فولیک است که در ابتدای بارداری ضروری است، زیرا سلول‌های جنین در طول ۳ ماه اول بسیار سریع تقسیم می‌شوند و بنابراین نوزادان به عدم تعادل فولات بسیار حساس هستند. به همین دلیل است که توصیه می‌شود چند ماه قبل از طرح بارداری مکمل در بالادست مصرف شود.
یک زن باردار به حدود ۰.۵ میلی گرم تا ۱ گرم اسید فولیک در روز نیاز دارد. اگر سطح اسید فولیک مادر باردار خیلی پایین باشد، ممکن است یک عامل خطر در ایجاد نقص لوله عصبی در جنین در حال رشد باشد.
اسید فولیک عمدتا در مرکبات، سبزیجات سبز رنگ و حبوبات مانند عدس و نخود یافت می‌شود.
آهن
یکی دیگر از مکمل‌های مورد نیاز دوران باردار آهن است. کمبود آهن ( کم خونی بارداری) در زنان باردار به ویژه زنان گیاهخوار بسیار شایع است و با کوچک‌ترین تلاش ممکن است باعث تنگی نفس غیرطبیعی، کسالت و خستگی مزمن شود.
با این حال، آهن موجود در گلبول‌های قرمز به انتقال طبیعی اکسیژن در بدن جنین کمک می‌کند. با افزایش حجم خون در دوران بارداری، زنان باردار نیاز بیشتری به آهن دارند تا بتوانند برای نوزاد خود ذخیره کنند.
آهن بیشتر در گوشت قرمز و مرغ یافت می‌شود، اما در ماهی، غذاهای دریایی و تخم مرغ، عدس و لوبیا و برخی سبزیجات سبز رنگ مانند کلم پیچ نیز به مقدار کمتر وجود دارد.
برای کمک به جذب آهن بدن، مصرف ویتامین C که عمدتاً در فلفل، سیب زمینی شیرین و مرکبات وجود دارد، توصیه می‌شود. همچنین از نوشیدن چای یا قهوه در طول وعده‌های غذایی خودداری کنید، زیرا این مواد در جذب آهن و کلسیم اختلال ایجاد می‌کنند.
ویتامین D
کمبود ویتامین D یکی از شایع‌ترین موارد در زنان باردار است. اما این ویتامین به جذب طبیعی و استفاده از کلسیم روی استخوان‌ها کمک می‌کند و به عملکرد طبیعی سیستم ایمنی کمک خواهد کرد. بنابراین ویتامین D برای رشد جنین و سلامتی زن باردار ضروری است.
اگرچه غنی‌ترین منبع ویتامین D نور خورشید است، اما بسیاری از زنان باردار سطح کافی از آن را ندارند و بنابراین باید آن را در غذاهای خاصی مانند زرده تخم مرغ، نوشیدنی سویا، ماست‌های خاص، ماهی‌های چرب و مواد غنی شده با ویتامین D (شیر گاو یا بز) پیدا کنند.
ید
این ماده معدنی در حالت طبیعی خود بسیار کم در بدن ما وجود دارد. با این حال، اثرات مثبت آن بر بدن بسیار زیاد است. ید به تولید طبیعی هورمون‌های تیروئید، عملکرد شناختی طبیعی، عملکرد طبیعی سیستم عصبی و حفظ استخوان‌های طبیعی کمک می‌کند. بنابراین ید برای رشد مناسب کودک حیاتی است.
به نظر می‌رسد که نمک سفره با ید غنی شده است تا کمبودهای چند سال پیش را جبران کند. با این حال توصیه‌های تغذیه‌ای ما را تشویق می‌کنند که نمک کمتری مصرف کنیم و در نتیجه ذخایر ید کاهش می‌یابد و با غذاهای فرآوری شده از مغازه‌هایی که غنی نشده‌اند جبران نمی‌شود.
برای جبران کمبود ید، غذاهایی مانند ماهی و غذاهای دریایی، جلبک دریایی و برخی محصولات لبنی مانند پنیر را مصرف کنید.
کلسیم
آیا می‌دانستید در دوران بارداری نیاز به کلسیم ۳۰ درصد افزایش می‌یابد؟ این به دلیل استفاده از کلسیم برای ساخت اسکلت جنین و همچنین استخوان‌ها، ناخن‌ها و دندان‌ها است. در واقع ، کلسیم برای حفظ استخوان‌ها و دندان‌های طبیعی ضروری است و به عملکرد طبیعی ماهیچه‌ها کمک می‌کند. علاوه بر این، در فرآیند تقسیم سلولی و تخصصی شدن نقش دارد.
مکمل غذایی دارای یک گرم کلسیم در روز برای کاهش خطر ابتلا به فشار خون در دوران بارداری کافی است. غذاهایی که به طور طبیعی حاوی کلسیم هستند شما لبنیات، بادام، لوبیا و سبزیجات سبز و… می‌شود. کلسیم در واقع یکی از مهم‌ترین مکمل‌های بارداری به شمار می‌رود.
امگا ۳ و امگا ۶
چندین مطالعه نشان داده است که اسیدهای چرب دارای خواص زیادی برای زنان باردار و جنین آن‌ها هستند. امگا ۳ که عمدتاً در ماهی‌های چرب مانند سالمون و ساردین وجود دارد، به عملکرد طبیعی مغز کمک می‌کند. اگر ماهی دوست ندارید، می‌توانید امگا ۳ را در روغن گردو، کتان یا چیا پیدا کنید.
فیبر
اگر به زنان باردار توصیه می‌شود که مقدار زیادی آب بنوشند و فیبر مصرف کنند، به این دلیل است که باعث افزایش حجم مدفوع و عملکرد طبیعی روده می‌شود که اغلب در دوران بارداری به دلیل تغییرات هورمونی مشکل ساز است.
غذاهای غنی از فیبر عبارتند از: دانه‌های روغنی، آجیل، فندق و بادام زمینی، غلات کامل، کینوا و گندم سیاه، عدس و لوبیا و تقریباً تمام میوه‌ها و سبزیجات، به خصوص زمانی که پوست آن‌ها خوراکی باشد.
مولتی ویتامین‌ها
مولتی ویتامین در بارداری مکمل‌هایی هستند که در دوران بارداری می‌تواند توسط پزشک تجویز شوند. مولتی ویتامین‌ها حاوی ویتامین‌ها و مواد معدنی مختلفی می‌توانند باشند. آن‌ها باید همزمان با غذاهای سالم و مغذی مورد استفاده قرار گیرند. وزارت بهداشت ایران توصیه می‌کند مولتی ویتامین‌ها را پس از ماه چهارم تا سه ماه بعد از زایمان و به صورت روزانه یک عدد مصرف کنید.
روی
اگر رژیم غذایی فرد باردار نمی‌تواند به اندازه کافی روی و زینک مورد نیاز را تامین کند، مکمل روی باید این میزان را برای بدن تامین نماید. افرادی که معمولاً گوشت زیادی مصرف می‌کنند از نظر میزان روی کمبودی ندارند. اما زنان بارداری که که رژیم غذایی‌شان گیاهی است ممکن است با کمبود آن مواجه باشند.
توجه داشته باشید که میزان استفاده از روی باید توسط پزشک تایین شود. زیرا مصرف بیش از اندازه آن می‌تواند تهوع و استفراغ به همراه داشته باشد. از طرفی کمبود آن نیز می‌تواند باعث وزن پایین کودک و برخی از مشکلات بارداری و زایمان شود.
ویتامین B12
اگر به دنبال ویتامین در دوران بارداری هستید می‌توانید ویتامین‌های گروه B را مصرف کنید. ویتامین B12 برای رشد جنین ضروری است، زیرا به تشکیل طبیعی گلبول‌های قرمز خون و عملکرد طبیعی سیستم عصبی دومی کمک می‌کند.
علاوه بر این، به عملکرد صحیح سیستم ایمنی بدن کمک کرده و بر روی عملکردهای روانی طبیعی جنین نیز تاثیر می‌گذارد. ویتامین B12 تقریباً به طور انحصاری در گوشت و سایر غذاهای با منشاء حیوانی (ماهی، تخم مرغ، محصولات لبنی) یافت می‌شود.
منیزیم
منیزیم یک نمک معدنی ضروری هم برای سلامت جنین و هم برای سلامت مادر است. در دوران بارداری، نیاز زنان به منیزیم افزایش می‌یابد. این جزء اصلی استخوان‌ها، ماهیچه‌ها و بافت عصبی است. بنابراین برای رشد عصبی، مغزی، استخوانی و عضلانی جنین ضروری خواهد بود.
همچنین منیزیم در سطح ایمنی مداخله می‌کند و بنابراین به زن باردار اجازه می‌دهد در برابر تهاجمات خارجی بهتر محافظت شوند. در تنظیم حمل و نقل و انقباض عضلانی شرکت کرده و در نتیجه دفعات و شدت گرفتگی عضلات در دوران بارداری را به میزان قابل توجهی کاهش می‌دهد.
مصرف کافی به مبارزه با خستگی و عصبی بودن که در این دوره از زندگی، رایج است کمک می‌کند. در نهایت، منیزیم خطر نارسی جنین را کاهش می‌دهد. باید بدانید که کمبود این نمک معدنی در زنان باردار باعث اختلال در خواب، خستگی شدید، اضطراب، اختلالات گوارشی و درد عضلانی می‌شود.
زمان و نحوه استفاده از مکمل‌ها
به طور کلی، مصرف مکمل ویتامین برای زنان باردار در طول بارداری توصیه می‌شود. برخی از مکمل های غذایی قبل از بارداری توصیه می‌شوند، مانند اسید فولیک، برخی در آغاز، برخی دیگر در ماه ششم، مانند ویتامین D.
برخی دیگر از مکمل‌های بارداری زمانی که علائم بارداری ظاهر می‌شوند مانند خستگی، گرفتگی عضلات، کم خونی و… باید مصرف شوند. برای مصرف مکمل‌ها باید به پزشک مراجعه کنید و تحت نظر پزشک آن را مصرف نمایید.
مکمل‌های پر ریسک (A , C ,E)
اول از همه برای استفاده از مکمل های مورد نیاز دوران بارداری به هیچ عنوان بدون نظر پزشک، مصرف آن‌ها را در دوران بارداری شروع نکنید.
در حالی که برخی از ویتامین‌ها نیاز به افزایش دارند، برخی دیگر مانند ویتامین‌های A , C ,E که بیش از حد مصرف شوند می‌توانند عواقب نامطلوبی داشته باشند. به ویژه ویتامین A، که بیش از حد آن می‌تواند منجر به خطرات ناهنجاری جنین شود. بنابراین بهتر است روی بتاکاروتن، پیش ساز ویتامین A، تمرکز کنید، که بدن آن را تنها در صورت نیاز به ویتامین A (رتینول) تبدیل می‌کند.
عوارض مکمل‌های دوران بارداری
در دوران بارداری، مصرف روزانه مکمل‌ها ویتامین‌ها و مواد معدنی توصیه می‌شود. در واقع آن‌ها برای تکمیل رژیم غذایی و تامین نیازهای غذایی ضروری برای سلامت مادر و نوزاد هستند. اما آیا مصرف چنین مکملی می تواند عوارضی ایجاد کند؟ بله، مصرف مکمل‌های دوران بارداری می‌تواند عوارض جانبی ایجاد کند. شایع‌ترین آن‌ها حالت تهوع یا یبوست است. این ناراحتی‌ها اگرچه آزاردهنده هستند، اما عموماً خفیف می‌باشند.
اگر فکر می‌کنید عوارض جانبی مرتبط با مصرف مکمل خود دارید با پزشک خود مشورت کنید. همچنان مهم است که به مصرف آن ادامه دهید تا از کمبودهای تغذیه ای جلوگیری کنید. گزینه‌های مختلفی برای کاهش ناراحتی‌هایی مانند حالت تهوع و یبوست وجود دارد. بهتر است راه حلی برای جلوگیری از بروز آن‌ها پیدا کنید تا اینکه مصرف مکمل را متوقف کنید.
مکمل ها به تفکیک ماه بارداری
اسید فولیک / فولات
اسید فولیک یا فولات از خطر تولد نوزاد با نقص لوله عصبی مانند اسپینا بیفیدا جلوگیری می‌کند. در حالت ایده آل، زنان باید اسید فولیک را از قبل از برنامه ریزی برای باردار شدن، درست تا سه ماهه اول مصرف کنند.
قرص اسید فولیک/فولات حداقل تا ۴۰۰ میکروگرم، هر روز، از ۱۲ هفته قبل از لقاح تا پایان سه ماهه اول (۱۲ هفته یا سه ماه اول بارداری) باید مصرف شود. با این حال بهتر است با پزشک خود مشورت کنید. اگر بدون برنامه ریزی باردار شده اید باید مصرف این مکمل را بلافاصله آغاز کنید.
بیشتر بخوانید: هر آنچه در مورد اسید فولیک در بارداری باید بدانید
ید
مکمل‌های ید حاوی ۱۵۰ میکروگرم، هر روز، از ۳ ماه قبل و در طول بارداری و در دوران شیردهی باید مصرف شود. با پزشک خود نیز مشورت کنید.
آهن
زنان باردار بهتر است روزانه قرص آهن مصرف کنند. بر اساس دستورالعمل وزارت بهداشت ایران زنان باردار باید پس از پایان ماه چهارم بارداری تا سه ماه بعد از زایمان این مکمل را مصرف کنند.
مکمل اسید فولیک باید سه ماه قبل از بارداری شروع به مصرف شود. پس از پایان ماه چهارم بارداری قرص فروفولیک که ترکیبی از آهن و اسید فولیک به شمار می‌رود تجویز می‌شود. با شروع مصرف این قرص دیگر نیازی به مکمل اسید فولیک نیست.
مکمل کلسیم و ویتامین D
زنان باردار برای دریافت ویتامین D بهتر است با پزشک خود مشورت کنند. آن‌ها می‌توانند روزانه ۱۵ تا ۳۰ دقیقه در معرض نور خورشید باشند.
مکمل امگا ۳ و امگا ۶
بهتر از زنان باردار هفته دو مرتبه و به اندازه ۳۰۰ میلی گرم مکمل امگا ۳ مصرف کنند. برای دریافت مکمل امگا ۶ نیز می‌توانند همزمان با امگا ۳ روغن‌های ذرت و آفتابگردان مصرف کنند.
مولتی ویتامین
وزارت بهداشت ایران توصیه می‌کند زنان باردار پس از پایان ماه چهارم تا سه ماه بعد از زایمان به صورت روزانه یک عدد قرص مولتی ویتامین مصرف کنند. بهتر است آن را به صورت مواد غذایی دریافت کنید.
ویتامین B
برای مصرف ویتامین B12 و ویتامینB6 در دوران بارداری باید به پزشک مراجعه کنید.
مکمل‌های مورد نیاز قبل از بارداری
بهتر است مکمل‌هایی را که در رابطه با آن‌ها صحبت کردیم سه ماه قبل از بارداری و تا سه ماه بعد از زایمان استفاده کنید. یکی از مهم‌ترین مکمل‌هایی که باید در دوران بارداری مصرف کنید اسید فولیک است. حتما باید قبل از بارداری مصرف شود.
مکمل‌های سه ماهه اول بارداری
در سه ماه اول بارداری باید مکمل‌هایی از جمله اسید فولیک، ویتامین A، کلسیم، آهن، ویتامین گروه B ، ید، منیزیم و… مصرف شود. توجه داشته باشید که ویتامین A باید با توجه به نظر پزشک مصرف گردد.
در سه ماهه اول بارداری مصرف ویتامین B6 می‌تواند کاهش علائم تهوع کمک کند. مصرف روزانه ۵۰۰ میلی گرم کلسیم، منیزیم در سه ماهه اول بارداری برای جنین مناسب خواهد بود.
مکمل‌های لازم در سه ماهه دوم بارداری
تا بعد از زایمان علاوه بر مکمل هایی که در سه ماهه اول بارداری نیاز است، مکمل‌هایی از جمله فروفولیک، مولتی‌ویتامین و آهن باید پس از پایان ماه چهارم تا ۳ ماه بعد از زایمان نیز توسط فرد مورد مصرف قرار گیرد.
مکمل‌های بارداری برای زنان گیاهخوار
برخی از ویتامین‌ها و مکمل‌هایی که باید زنان باردار مصرف کنند مانند B12 و B2، ید، ویتامین D، ممکن است در رژیم گیاهخواری دستیابی به آن‌ها سخت باشد. بنابراین زنان باردار که گیاه خوار هستند باید قرص‌های مکمل مصرف کنند و مولتی ویتامین‌ها را در رژیم غذایی خود بگنجانند.
کمبود ویتامین و مراجعه به پزشک
پس از آنکه متوجه شده باردار هستید باید بلافاصله به پزشک مراجعه کنید. پزشک با انجام آزمایش‌های لازم در رابطه با میزان ویتامین‌های مورد نیاز شما اطلاعات لازم را در اختیارتان قرار می‌دهد. بدون مشورت با پزشک از مصرف بی‌رویه ویتامین‌ها و قرص‌های مکمل خودداری کنید. زیرا می‌تواند عوارضی از جمله سقط جنین را به همراه داشته باشد.
سخن آخر
زن باردار برای حمایت از رشد جنین به مقادیر بیشتری از ویتامین‌ها و مواد معدنی خاص نیاز دارد. به دلایل مختلف، تامین نیازهای خود به تنهایی از طریق غذا، به خصوص در مورد آهن و اسید فولیک ممکن است دشوار باشد. به همین دلیل است که متخصصان بارداری یک مولتی ویتامین حاوی اسید فولیک، ویتامین B و آهن را برای همه زنان باردار توصیه می‌کنند. ویتامین‌ها و مواد معدنی برای بدن ما به طور روزانه ضروری هستند، اما در دوران بارداری بیشتر. بدن زن باردار دستخوش تغییرات بزرگ می‌شود و هورمون‌ها در حال افزایش هستند.
باید بدانید که در دوران بارداری باید به هر قیمتی از مصرف برخی مکمل‌های غذایی خودداری کرد. در واقع، برخی از مواد فعال می‌توانند مشکلاتی ایجاد کنند. بنابراین قبل از شروع خوددرمانی، مراقب باشید و البته به فکر مشورت با یک متخصص سلامت باشید تا نظر او را جویا شوید. اگر مطمئن نیستید که مکمل‌های غذایی خطری برای شما و فرزندتان ندارند، مصرف نکنید.