یکی از مهم‌ترین دلایل ایجاد لک روی صورت در خانمها، بارداری است. این لک با عناوین ماسک حاملگی یا ملاسما هم در اصلاحات پزشکی شناخته میشود. ملاسما اغلب در بازه سنی ۲۰ تا ۴۰ سال معمولا در ناحیه پیشانی و لب‌ها و گونه‌ها پدید می‌آید. خانم‌هایی که پوست تیره دارند بیشتر در معرض مبتلا شدن به این نوع لک‌ها هستند. این لک‌ها به دلیل تغییرات هورمونی به وجود می‌آیند و معمولا پس از زایمان و در دوران شیردهی رفع می‌شوند؛ اما امکان دارد که تعدادی از آن‌ها باقی بمانند که با مراجعه به پزشک درمان می‌شوند.
انواع لک‌های پوستی
لک‌های پوستی شبیه به هم نیستند و به وجود آمدن آن‌ها می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد. مثلا بعضی از لکه‌ها به دلیل بیماری‌های خطرناک‌اند و بعضی از لکه‌ها به صورت موقتی.
لک‌های پوستی انواع مختلفی دارند که عبارتند از:
هایپرپیگمنتاسیون صورت
زمانی که بخشی از پوست به دلیل تولید بیش از حد ملانین تیره شود یعنی هایپرپیگمنتاسیون روی پوست به صورت لکه یا مناطق تیره ظاهر شده است.
هایپوپیگمنتیشن
این عارضه دقیقا برعکس هایپرپیگمنتاسیون است و به دلیل کاهش تولید یا عدم تولید ملانین در پوست اتفاق می‌افتد. رنگ این لکه‌ها سفید رنگ است و از نظر ظاهری تاثیرات ناخوشایندی دارند و جزو مشکلات پوستی مضر محسوب نمی‌شوند.
خال‌ها
خال‌ها در اثر تجمیع ملانوسیت‌ها که سلول‌های تولید کننده ملانین هستند، ایجاد می‌شوند. خال‌ها اندازه مشخصی ندارند و از نظر رنگ و اندازه متفاوت هستند.
ویتیلیگو یا همان بیماری پیسی
لکه‌های پیسی، لکه‌هایی هستند که به دلیل عدم وجود رنگدانه‌ها روی به صورت سفید رنگ روی پوست ظاهر می‌شوند و معمولا قبل از ۴۰ سالگی پدید می‌آیند.
کک‌ومک
کک‌ومک، لکه‌های قهوه‌ای کم‌رنگی هستند که اندازه‌شان ۱ تا ۲ میلی‌متر است. کک‌ومک‌ها رنگ‌های مختلفی دارند، از جمله قرمز، زرد، برنز، قهوه‌ای روشن و سیاه؛ اما از رنگ پوست اطراف خود تیره‌تر هستند؛ به این دلیل که رنگدانه‌های باقی‌مانده و تیره به نام ملانین روی صورت جا می‌مانند؛ اما تبدیل به خال نمی‌شوند. در واقع زمانی که رنگدانه ملانین به صورت نامتوازن توزیع شود، کک‌ومک پدید می‌آید.
لک‌های پیری
ایجاد شدن لکه‌های پیری ربطی به کهولت سن ندارد و از آنجایی که نور خورشید، دارای پرتوهای فرابنفش است، معمولا این لکه‌ها در اثر قرارگرفتن پوست در معرض آفتاب پدید می‌آیند. افرادی که زیاد در معرض نور خورشید هستند، پس از مدتی شاهد دانه‌دانه شدن‌های پشت دست و صورت‌شان می‌شوند.
لکه‌های جای جوش
ایجاد جوش‌های قرمز یا چرکی می‌توانند لک قهوه‌ای یا لک قرمز از خود به جای بگذارند؛ خصوصا اگر فرد زیاد جوش‌های خود را دستکاری کند. در بسیاری از موارد زمینه‌های ارثی و ژنتیکی هم موثر است چون که فرد بدون اینکه جوش خود را دستکاری کرده باشد، دچار لکه‌های قرمز رنگ بعد از برطرف شدن جوش شده است. بد نیست بدانید که نوع جوش در به جا ماندن لک روی پوست اثر دارد، مثلا جوش‌های عمیق و کیستی و چرکی احتمال بیشتری دارند که روی پوست، آثاری از لک از خود به جای بگذارند.
یکی دیگر از عوامل تاثیرگذار ماندگاری جوش روی صورت است؛ به این منظور که اگر فرد مبتلا به جوش‌های مذکور، به درمان جوش‌های خود اهمیت ندهد، احتمال ایجاد لک روی صورت بیشتر میشود.
ملاسما
ملاسما یا لک حاملگی یک لک قهوه‌ای رنگ است که در دوران حاملگی به تدریج به وجود می‌آید. به این دلیل که این لک‌ها معمولا در زنان باردار ایجاد می‌شوند، لک حاملگی می‌گویند. یکی از موارد نادر این لک‌ها پدید آمدن موردی روی صورت خانم‌های مجرد و مردان است. بعضی از خانمها هم پیش از قاعدگی و بعضی خانم ها که قرص ضد بارداری استفاده می‌کنند، شاهد این نوع لک‌های روی صورت‌شان می‌شوند. برطرف شدن این لک‌ها پس از قطع مصرف قرص ضد باداری در بعضی مواقع غیر ممکن است.
زمان شروع ایجاد شدن ملاسما
گرچه زمان پدید آمدن ملاسما در زنان باردار متغیر است اما شایع‌ترین زمان ایجاد این لکه‌ها در سه ماهه اول بارداری است.
علل به وجودآمدن ملاسما
- نوسان هورمون‌های بارداری
- اشعه فرابنفش
- قرص‌های ضدبارداری
- اختلال در عملکرد غدد
- سابقه ژنتیکی و ارثی
- مصرف محصولات آرایشی و بهداشتی غیراستاندارد
- داروهای ضدصرع
درمان لک بارداری یا ملاسما
اگر پس از یک سال لک‌ها برطرف نشدند، می‌توانید با مراجعه به پزشک درمان خود را مجدانه شروع کنید. پزشک از تجویز روشن کننده پوست یا داروی موضعی حاوی ترتینوئین درمان را شروع می‌کند و در صورت عدم بهبودی یا کند بودن فرایند آن، از لایه‌بردارهای شیمیایی یا داروهای ترکیبی استفاده می‌کند. این درمان‌ها زود بازده نیستند و در بلند مدت تاثیر می‌گذارند؛ پس اگر در حال حاضر بچه شیر می‌دهید یا قصد بارداری مجدد دارید لازم است که با پزشک مشورت کنید.
در ادامه به سه روش مطرح و مؤثر در درمان لک بارداری یا ملاسما می‌پردازیم
دستگاه IPL
این دستگاه به نور پالسی شدید هم شناخته میشود که در آن از امواج نوری با انرژی بالا در مدت زمان کوتاه، به پوست تابانده میشود. عملکرد اصلی این دستگاه روشن کردن بخشی از پوست بوده که تیره شده است. در حین درمان شما کمی احساس سوزش خواهید داشت که معمولا تا چند ساعت پس از جلسه درمان ادامه خواهد داشت. این روش برای ملاسما یا لک بارداری بسیار قابل استفاده است.
لیزر فرکشنال
در این نوع لیزرها، بخشی از نواحی میکروسکوپی پوست دچار آسیب حرارتی میشود و قسمت بیشتری از پوست سالم می‌ماند تا نواحی آسیب دیده را ترمیم کند. نواحی سوخته و آسیب دیده پوست اندازی می‌شوند و به مرور زمان بهبود می‌یابند. یکی از فواید این لیزرها ایجاد نشدن زخم باز است و فقط بخش کوچکی از پوست که در معرض حرارت بوده سریع بهبود پیدا می‌کند.
لیزر کیوسوئیچ
از این لیزر هم برای برطرف کردن لک‌های بارداری یا ملاسما استفاده میشود. این لیزر به قدری قوی است که در یک جلسه، ملاسما و لک التهابی صورت را کاهش می‌دهد یا کاملا از بین می‌برد. طول موجی که از این لیزر بر روی پوست تابانده میشود ۱۰۶۴ نانومتر است.
ملاسما چگونه تشخیص داده میشود؟
با روئیت لکه‌های قهوه‌ای روی پوست پیشانی و لب‌ها، میشود تشخیص داد که ملاسما پدید آمده است.
زمان بهبودی لک‌های پوستی یا ملاسما
زمان بهبودی لک‌ها به رعایت مراقبتهای عمومی بستگی دارد.
یکی از موارد مهم، محافظت از پوست خود در مقابل نور خورشید است. دور ماندن از تابش مستقیم نور خورشید باعث میشود که لکه‌های پوستی به تدریج به رنگ طبیعی پوست در بیایند. برای جلوگیری از آسیب رساندن خورشید به پوست‌تان، می‌توانید از کرم‌های ضد آفتاب استاندارد و معتبر استفاده کنید. یکی دیگر از مراقب‌های موثر پوست استفاده از محصولات آرایشی و بهداشتی معتبر و مناسب است. از محصولات و کرم های ملایم با توجه به چرب یا خشک بودن پوست‌تان استفاده کنید و از استفاده محصولاتی که باعث خارش و تحریک پوست‌تان میشود پرهیز کنید.
استفاده از قرص‌های ضد بارداری حاوی استروژن باعث پدید آمدن لکه‌های پوستی در شما میشود؛ پس بهتر است از قرص‌های ضدبارداری که فقط حاوی پروژسترون است یا روش‌های دیگری مثل استفاده از کاندوم را برای جلوگیری از بارداری در نظر بگیرید.
پیشگیری از به وجودآمدن ملاسما
- استفاده از کرم ضدآفتاب: همانطور که گفته شد استفاده از کرم ضد آفتاب مناسب در جلوگیری از دچار شدن به ملاسما و لک حاملگی تاثیر ویژه‌ای دارد.
- استفاده از کلاه در فضای باز: استفاده از کلاه‌های پهن و لبه‌دار از تابش مستقیم نور خورشید به پوست صورت جلوگیری می‌کند.
- مراقبتهای ویژه از پوست: از محصولات آرایشی و بهداشتی استفاده کنید که به خارش و سوزش پوست منجر نشود. ضمنا می‌توانید از روغن‌های ارگانیک موجود در طب سنتی که در سلامت و شفافیت پوست تاثیر بسزایی دارند استفاده کنید.
آیا ملاسما خود به خود از بین می‌رود؟
همانطور که اشاره کردیم ملاسما خود به خود از بین نمی‌رود بلکه ملاسما با رعایت بعضی مراقبت‌ها و پیش‌گیری‌ها اعم از جلوگیری از تابش مستقیم نور آفتاب به پوست، استفاده نکردن از لوازم آرایشی و بهداشتی نامناسب و نامعتبر، استفاده نکردن از قرص‌های حاوی استروژن و جلوگیری از بارداری به روش‌های دیگر قابل کنترل و برطرف‌شدن است.
لک صورت در زمان بارداری و جنسیت جنین
این سوال برای همه مادران باردار پیش می‌آید که آیا میان لکه‌های پوستی ایجاد شده بر قسمت‌های مختلف بدن و جنسیت جنین رابطه‌ای وجود دارد یا نه؟ سوالی که خیلی از مادران باردار را می‌ترساند و باعث دلشوره آنان میشود.
در زمان‌های قدیم مردم به این خرافه باورد داشتند که جنین دختر لکه‌ها و عوارض پوستی را به مادر خود می‌دهد که با لطمه زدن به زیبایی مادرش، زیبایی او را به نفع خود مصادره کند؛ از این رو اگر مادر دچار لک، تیرگی، جوش یا آکنه پوستی شود یعنی فرزند دختر است؛ اما امروزه، در عصر علم و تکنولوژی این حرف‌ها دیگر از کسی پذیرفته نیست و همه می‌دانند که این نقل قول‌ها پایه‌ای سست و بی‌معنا دارند؛ پس ایجاد لکه و تیرگی هیچ ارتباطی با جنسیت جنین ندارد.
آیا لک صورت طبیعی است؟
نشانه‌های مختلف و متعدد دوران بارداری اعم از:
- تکرر ادرار
- خستگی
- درد و گرفتگی شکم
- حالت تهوع
- پریود نشدن
- حساس‌شدن سینه‌ها
این موارد با توجه به تغییرات و فعل‌و‌انفعالاتی که در بدن اتفاق می‌افتند، طبیعی هستند. ایجاد لکه و تیرگی‌ها هم به دلیل همین تغییرات و فعل‌وانفعالات هورمونی است که اصلا جای نگرانی ندارد. در این دوران سطح ترشح هورمون‌ها بالا می‌رود و تولید رنگدانه و ملانین باعث ایجاد لکه و تیرگی بر روی پوست میشود. از آنجایی که این تیرگی‌ها جلب توجه می‌کنند، غیر طبیعی و آزاردهنده به نظر می‌رسند؛ در صورتی که این یک پدیده موقت و چند ماهه است و در فرایند برگشتن بدن به حالت قبل از حاملگی برطرف خواهد شد.