سرخجه، یک بیماری مسری است که توسط ویروس ایجاد می‌شود. اکثر افرادی که سرخجه می‌گیرند معمولاً دارای یک بیماری خفیف هستند که علائم آن می‌تواند شامل تب خفیف، گلودرد و بثورات پوستی باشد که از صورت شروع شده و به بقیه بدن گسترش می‌یابد.
این بیماری می‌تواند باعث سقط جنین یا نقایص جدی مادرزادی در نوزاد در حال رشد شود اگر زنی در دوران بارداری خود به این بیماری مبتلا شود، بهترین راه محافظت در برابر این بیماری، واکسن است.
همانطور که اشاره شد سرخجه یک بیماری ویروسی است که باعث بثورات پوستی و درد مفاصل می‌شود. عفونت سرخجه برای اکثر افراد خفیف است، اما می‌تواند عوارض خطرناکی برای جنین داشته باشد.
اگر یک زن باردار به سرخجه مبتلا شود، نوزادش در معرض خطر نقایص شدید و دائمی مادرزادی یا مرگ است. این بیماری، گاهی‌اوقات سرخک آلمانی نامیده می‌شود، اما باید گفت سرخجه یک بیماری ویروسی متفاوت از سرخک است.
نحوه سرایت بیماری سرخجه
بیماری سرخجه زمانی پخش می‌شود که فردی که بیمار است، قطرات ریز مملو از میکروب را در هوا و روی سطوح عطسه یا سرفه کند.
افرادی که به این ویروس مبتلا می‌شوند تا یک هفته قبل و یک هفته بعد از ظاهر شدن بثورات، می‌توانند این بیماری را به دیگران انتقال دهند.
برخی از افراد به دلیل نداشتن علائم نمی‌دانند که آلوده شده‌اند، اما همچنان می‌توانند ویروس را به دیگران منتقل کنند. اگر بیماری سرخجه در شما تشخیص داده شده است، به افرادی که در اطراف شما هستند بگویید.
آیا سرخجه و سرخک یکی هستند؟
خیر، سرخجه و سرخک بیماریهای متفاوتی هستند. هر دوی آنها راش ایجاد می‌کنند، اما ویروس‌های مختلف باعث ایجاد جوش در این بیماری‌ها می‌شوند.
سرخجه چقدر شایع است؟
سالانه حدود ۲۶۰۰۰ مورد سرخجه در سراسر جهان وجود دارد. بیشتر در آسیا، آفریقا و خاورمیانه رایج است. از زمان حذف این بیماری، هر ساله تنها چند مورد در ایالات متحده تشخیص داده می
چگونه از سرایت سرخجه به دیگران جلوگیری کنیم؟
همانطور که اشاره شد اگر سرخجه دارید، از ۱ هفته قبل از بروز علائم و تا ۴ روز پس از اولین ظاهر شدن بثورات، به سایر افراد مسری خواهید بود. بنابراین اگر سرخجه دارید:
- پس از شروع بثورات به مدت ۴ روز از مدرسه و کار را تعطیل کنید
- از تماس نزدیک با زنان باردار خودداری کنید
عوارض بیماری
سرخجه یک عفونت خفیف است. برخی از زنانی که سرخجه داشته‌اند، آرتریت را در انگشتان، مچ دست و زانو تجربه می‌کنند که معمولاً حدود یک ماه طول می‌کشد. در موارد نادر این بیماری می‌تواند باعث عفونت گوش یا التهاب مغز شود.
با این حال، اگر زمانی که به این بیماری مبتلا می‌شوید باردار هستید، تأثیر آن روی فرزند متولد نشده شما ممکن است شدید و در برخی موارد کشنده باشد. بیش از ۹۰ درصد نوزادانی که از مادرانی که در ۱۲ هفته اول بارداری سرخجه داشتند، به سندرم سرخجه مادرزادی مبتلا می‌شوند. این سندرم می‌تواند یک یا چند مشکل ایجاد کند.
جدی‌ترین عوارض سرخجه ممکن است در دوران بارداری اتفاق بیفتد، ویروس می‌تواند از مادر به نوزاد در رحم منتقل شود. این خطر در ۳ ماه اول بارداری بیشتر است.
نوزادانی که آلوده می‌شوند ممکن است دارای نقایص مادرزادی جدی به نام سندرم سرخجه مادرزادی (CRS) باشند. این اتفاق در کشور ما بسیار نادر است، اما اگر نوزاد به کشور دیگری که در آن ویروس گسترش می‌یابد سفر کند، می‌تواند به آن مبتلا شود.
CRS گروهی از مشکلات سلامتی در نوزاد است که می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- نقایص قلبی
- آب مروارید
- ناشنوایی
- یادگیری با تاخیر
- آسیب کبد و طحال
- دیابت
- مشکلات تیروئید
برخی از زنانی که در دوران بارداری به سرخجه مبتلا می‌شوند، ممکن است سقط جنین کنند. در موارد دیگر، نوزاد مدت زیادی پس از تولد زنده نمی‌ماند. بهتر است قبل از بارداری واکسن سرخجه بزنید تا از کودک خود محافظت کنید. برای باردار شدن باید حداقل ۴ هفته پس از تزریق واکسن صبر کنید. اگر باردار هستید، نباید واکسن را دریافت کنید.
سرخجه همچنین می‌تواند در زنان غیر باردار و در مردان عوارض ایجاد کند. دختران و زنان جوانی که به آن مبتلا می‌شوند ممکن است دچار درد مفاصل ( آرتریت ) شوند.
این عارضه جانبی،رمعمولاً در عرض ۲ هفته از بین می‌رود، اما تعداد کمی از زنان این عوارض را طولانی‌مدت خواهند داشت. البته این عوارض به‌ندرت در مردان و کودکان اتفاق می‌افتد.
در موارد نادر، این بیماری می‌تواند باعث مشکلات سلامتی جدی‌تر، مانند عفونت‌های مغزی یا مشکلات تورم و خونریزی شود.
علائم سرخجه
عفونت و علائم سرخجه ممکن است با ۱ تا ۲ روز تب خفیف (۹۹-۱۰۰ درجه فارنهایت، ۳۷.۲-۳۷.۸ درجه سانتی‌گراد) و غدد لنفاوی متورم و حساس، معمولاً در پشت گردن یا پشت گوش شروع شود.
سپس راش روی صورت شروع شده و به سمت پایین بدن گسترش می‌یابد. با گسترش آن روی بدن از روی صورت پاک می‌شود.
بثورات سرخجه، اولین نشانه بیماری است که والدین متوجه آن می‌شوند. رنگ این بثورات ممکن است تیره و روشن باشد.
بثورات می‌تواند خارش داشته باشد و این خارش تا ۳ روز ادامه دارد. با از بین رفتن بثورات، پوست آسیب‌دیده ممکن است به صورت پوسته‌های بسیار ریز ریزش کند.
سایر علائم سرخجه که در نوجوانان و بزرگان شایع‌تر است، می‌تواند شامل سردرد، از دست دادن اشتها، ملتحمه خفیف (التهاب پوشش پلک‌ها و کره چشم)، گرفتگی یا آبریزش بینی، تورم غدد لنفاوی باشد.
در سایر قسمت‌های بدن ممکن است درد و تورم مفاصل داشته باشید . بسیاری از افراد مبتلا به این بیماری علائم کمی دارند یا هیچ علامتی ندارند.
بثورات سرخجه معمولاً ۳ روز طول می‌کشد. غدد لنفاوی ممکن است برای یک هفته یا بیشتر متورم شود و درد مفاصل می‌تواند بیش از ۲ هفته بکشد. کودکان مبتلا به سرخجه معمولا در طول یک هفته بهبود می‌یابند، اما مدت بهبودی در بزرگسالان ممکن است مدت بیشتری طول بکشد.
حدود نیمی از موارد سرخجه آنقدر خفیف هستند که هیچ علامتی ندارند. اگر علائم ظاهر شوند، معمولا بین دو تا سه هفته پس از عفونت ظاهر می‌شوند. برخی از علائم و نشانه‌های سرخجه ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- تب خفیف
- سردرد
- آبریزش بینی
- چشم درد
- بثورات پوستی
- تورم غدد لنفاوی
- درد مفاصل
- عوارض سرخجه
سرخجه در مقایسه با سرخک یک بیماری خفیف است و بیشتر افراد در عرض سه روز بهبود می‌یابند.
سندرم سرخجه مادرزادی
یک زن باردار می‌تواند عفونت سرخجه را به جنین خود منتقل کند. این می‌تواند عواقب شدیدی مانند سقط جنین یا نقایص مادرزادی به نام سندرم سرخجه مادرزادی (CRS) داشته باشد، به‌خصوص اگر مادر در سه‌ماهه اول بارداری خود به این بیماری مبتلا شود.
از هر ۱۰ نوزاد متولد نشده‌ای که در ۱۰ هفته اول بارداری در معرض این بیماری قرار می‌گیرند، حدود ۹ نفر دارای یک ناهنجاری مادرزادی بزرگ خواهند بود. نقایص مادرزادی مرتبط با CRS عبارتند از:
- ناشنوایی
- کوری
- نقص‌های قلبی
- ناتوانی ذهنی
- اختلال در رشد
- التهاب اندام های مختلف مانند مغز، کبد یا ریه‌ها
اگر باردار هستید و مشکوک هستید که در معرض این بیماری قرار گرفته‌اید، به پزشک خود مراجعه کنید.
این ویروس می‌تواند از جریان خون زن باردار عبور کند و فرزند متولد نشده او را آلوده کند. نوزادانی که با سندرم سرخجه مادرزادی متولد می‌شوند در خطر مشکلات جدی رشد، تفکر، قلب و چشم، شنوایی و بدن، طحال و مغز استخوان هستند. همچنین می‌توانند ویروس‌ها را از طریق بیماریهای عفونی و مایعات از بینی و گلو به مدت یک سال یا بیشتر دفع کنند، بنابراین می‌توانند ویروس‌ها را در برابر آنها واکسینه نکرده باشند.
علل بروز سرخجه
سرخجه بیشتر زمانی پخش می شود که فردی قطرات سرفه یا عطسه فرد مبتلا را بخورد (بلع یا استنشاق کند). نوزادان مبتلا به CRS ویروس سرخجه را در ترشحات بینی و گلو و ادرار خود برای ماه‌ها یا حتی سال‌ها دفع می‌کنند. علائم معمولا بین ۱۴ تا ۱۷ روز (نهایت ۲۱ روز) رخ می‌دهد.
تشخیص
تشخیص این بیماری می‌تواند دشوار باشد زیرا علائم و نشانه‌های آن مبهم و غیر‌اختصاصی هستند. به‌عنوان مثال، بسیاری از بیماریهای غیر از این بیماری باعث تب می‌شوند و بثورات ظاهری شبیه سایر انواع بثورات می‌شوند. روش‌های مورد استفاده برای تشخیص این بیماری ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- سابقه پزشکی از جمله وضعیت ایمن سازی و سابقه سفر
- معاینه‌ی جسمی
- آزمایش خون
درمان بیماری سرخجه
هیچ درمان پزشکی خاصی برای این بیماری وجود ندارد و علائم معمولاً خفیف هستند. آنتی‌بیوتیک‌ها کار نمی‌کنند زیرا این بیماری ویروسی است. هدف درمان کاهش علائم و کاهش خطر عوارض است. گزینه‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- استراحت در رختخواب
- نوشیدن مایعات فراوان
- پاراستامول برای کاهش درد و تب
- مهم است که حداقل چهار روز پس از شروع بثورات، خود را ایزوله کنید تا خطر ابتلا به دیگران را کاهش دهید.
- اگر باردار هستید و به این بیماری مبتلا شده‌اید، گزینه‌های درمانی خود را با پزشک خود در میان بگذارید
ایمن‌سازی در برابر سرخجه
آنتی بیوتیک‌ها نمی‌توانند این بیماری را درمان کنند، زیرا آنها فقط علیه باکتری‌ها عمل می‌کنند.
سرخجه به خودی خود را بهبود می‌یابد. سرخجه معمولاً در کودکان خفیف است و می‌توان از آنها در خانه مراقبت کرد. در هنگام بیماری وضعیت کودکتان را چک کنید و اگر علائم بیماری بیشتر شد با پزشک تماس بگیرید.
برای کاهش ناراحتی جزئی، می توانید به کودک خود استامینوفن یا ایبوپروفن بدهید. هرگز به کودک مبتلا به بیماری ویروسی آسپرین ندهید، زیرا باعث یک بیماری جدی به نام سندرم ری می‌شود.
ایمن‌سازی بهترین راه برای پیشگیری از این بیماری است. یک عفونت سرخجه معمولاً برای اکثر افراد مصونیت مادام العمر ایجاد می‌کند. اگرچه بعید است، حتی اگر واکسیناسیون یا عفونت سرخجه قبلی داشته باشید، هنوز امکان ابتلا به این بیماری وجود دارد.
واکسن
دو نوع واکسن سرخجه وجود دارد. در نوع اول، واکسن سرخجه با واکسن‌های سرخک و اوریون ترکیب می‌شود و معمولاً به عنوان واکسن سرخک، اوریون، سرخجه (MMR) شناخته می‌شود.
در نوع دوم واکسن، واکسن سرخجه با واکسن‌های سرخک، اوریون و آبله مرغان ترکیب می‌شود و معمولاً به عنوان MMRV شناخته می‌شود.
چه افرادی نباید واکسیناسیون شوند؟
واکسیناسیون علیه سرخجه برای برخی افراد توصیه نمی‌شود. در ادامه چند مورد از آنها را معرفی می‌کنیم:
- فردی که سیستم ایمنی او ضعیف است نباید واکسینه شود. برخی از علل احتمالی نقص ایمنی عبارتند از:
- عفونت با ویروس نقص ایمنی انسانی (HIV) یا وجود سندرم نقص ایمنی اکتسابی (ایدز) از عفونت HIV
- مصرف برخی داروها، مانند کورتیکواستروئیدها با دوز بالا
- داشتن درمان سرکوب‌کننده سیستم ایمنی از جمله شیمی‌درمانی و رادیوتراپی
- داشتن برخی از انواع سرطان
- داشتن نقص ایمنی با سطوح بسیار‌پایین آنتی‌بادی
عوارض واکسن سرخجه
اکثر مردم هیچ عارضه جانبی از واکسن را تجربه نمی‌کنند. برای برخی افراد، عوارض جانبی جزئی ممکن است حدود دو هفته پس از واکسیناسیون ظاهر شود، اما معمولا کمتر پس از واکسن دوم رخ می‌دهد. این موارد می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- درد بازو در محل تزریق
- تب
- بثورات خفیف یا قرمزی در محل تزریق
افراد بسیار کمی این موارد را تجربه می‌کنند:
- درد یا سفتی موقت مفاصل، به ویژه در نوجوانان و زنان بزرگسالی که قبلاً در برابر این بیماری مصون نبودند.
- تورم غدد در گونه‌ها یا گردن
- تشنج‌هایی که همراه با تب رخ می‌دهد
- سطح پایین سلول‌های خونی که به لخته شدن کمک می‌کنند (پلاکت‌ها)، که می‌تواند باعث خونریزی یا کبودی غیرمعمول شود.
- بثورات در سراسر بدن
- واکنش آلرژیک جدی، بسیار نادر است
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر فکر می‌کنید که شما یا فرزندتان ممکن است در معرض این بیماری قرار گرفته‌اید یا اگر متوجه علائم یا نشانه‌های این بیماری شدید، با ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی خود تماس بگیرید.
اگر قصد بارداری دارید، سوابق واکسیناسیون خود را بررسی کنید تا مطمئن شوید که واکسن MMR خود را دریافت کرده اید . اگر باردار هستید و به این بیماری مبتلا می شوید، به‌خصوص در سه ماهه اول، این ویروس می‌تواند باعث مرگ یا نقص‌های مادرزادی جدی در جنین در حال رشد شود. این بیماری در دوران بارداری شایع ترین علت ناشنوایی مادرزادی است. بهتر است قبل از بارداری از بروز سرخجه محافظت کنید.
اگر باردار هستید، احتمالاً تحت یک غربالگری روتین از نظر ایمنی در برابر این بیماری قرار خواهید گرفت. اما اگر هرگز واکسن را دریافت نکرده‌اید و فکر می‌کنید ممکن است در معرض این بیماری قرار گرفته باشید، فوراً با ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی خود تماس بگیرید. آزمایش خون ممکن است تأیید کند که شما از قبل مصون بودید.
چه آزمایشاتی برای تشخیص سرخجه استفاده می‌شود؟
آزمایشات مورد‌استفاده برای تشخیص این بیماری عبارتند از:
- آزمایشات خون: پزشک شما با یک سوزن کوچک از بازوی شما نمونه خون می‌گیرد. آنها به دنبال آنتی‌بادی‌هایی برای این بیماری می‌گردند، که نشان می‌دهد شما یا در حال حاضر بیمار هستید، قبلا سرخجه داشته‌اید یا علیه سرخجه واکسینه شده‌اید.
- سواب بینی یا گلو: پزشک شما از یک چوب با نوک نرم (سواب) برای گرفتن نمونه از بینی یا گلوی شما استفاده می‌کند. یک آزمایشگاه نمونه را برای علائم سرخجه آزمایش می‌کند.
- آزمایشات ادرار؛ در یک فنجان استریل ادرار خواهید کرد. یک آزمایشگاه (ادرار) شما را برای علائم سرخجه آزمایش می‌کند.