وقتی درگیری یا جنگ سرفصل خبرها می‌شود، می‌تواند باعث ایجاد احساساتی مانند ترس، غم، خشم و اضطراب در همه اقشار مختلف جامعه شود. کودکان حساس‌ترین اعضای جامعه هستند و بیش از دیگران تحت تاثیر این احساسات ناخوشایند قرار خواهند گرفت، در چنین شرایط معمولاً سوال اصلی والدین این است که «چگونه با فرزندان خود در مورد جنگ صحبت کنیم؟» و «چگونه کودک را از آسیب‌های روانی ناشی از شنیدن اخبار جنک برحذر کنیم؟» در این مقاله قصد داریم تا با شما در خصوص این موضوع بسیار مهم گفتگو کنیم و راهکارهایی را برای حفظ سلامت روان کودکان ارائه نماییم. کودکان همیشه احساس امنیت و آرامش را از والدین خود تمنا می‌کنند و در مواقع بحران نگاه کودکانه‌اش به واکنش و راهکارهای مدیریتی والدین‌شان است. در این مقاله تیم متخصص پینو بیبی راهکارهایی را ارائه می‌کند تا بتوانید با کودک خود در خصوص مسئله جنگ، تهاجم و خشونت ناشی از آن وارد گفتگو شوید و بتوانید با برخی اقدامات از درگیر شدن افراطی ذهن کودک درباره موضوع جنگ و وحشت از آن جلوگیری کنید. در ادامه چند نکته در مورد نحوه ایجاد یک مکالمه موثر با کودک درباره مسائل جنگ و ارائه حمایت و آرامش به او ارائه خواهد شد.
نکاتی برای حمایت و حفظ آرامش و سلامت روانی کودک در هجوم اخبار جنگ
سر صحبت را باز کنید و بگذارید او احساسش را بیان کند
ممکن است کودک از ترش و یا نگرانی زیاد در خصوص این موضوع با شما صحبت نکند و یا آن قدر کوچک باشد که مفهوم جنگ و صحبت درباره آن برای او سخت باشد اما بهر حال جنگ و اخبار آن روی ذهن و روان کودک تاثیر منفی خود را داشته بنابراین بهتر است شما به عنوان والدین و مراقبین کودک وارد عمل شوید و در یک موقعیت مناسب و در یک مکان مناسب سر صحبت را با او باز کنید. بهتر است یک زمان مناسب را انتخاب کنید که کودک توجه کافی به صحبت‌های شما داشته باشد و در ضمن مکانی باشد که کودک در آن احساس امنیت کند. قطعاً انتخاب زمان شب و تایم قبل از خواب، انتخاب مناسبی نیست و ممکن است تمام شب ذهن کودک را به خود مشغول سازد و یا ممکن است کودک دچار کابوس و یا شب ادراری شود. به سن کودک توجه کنید و متناسب با سن او صحبت را آغاز کنید. سعی کنید دریابید که اطلاعات کودک تا چه حد است، گاهی ممکن است اخبار جنگ آنقدرها هم ذهن کودک را به خود معطوف نکرده باشد پس لزومی ندارد به او استرس وارد کنید. شما بیش از هر کس دیگری فرزندانتان را می‌شناسید و محیط‌هایی که فرزندانتان در طول روز در آن مکان‌های حضور دارد بیشتر از هر کس دیگری می‌توانید ارزیابی کنید اگر کودک ساعاتی از روز را با پدربزرگ و مادربزرگش سپری می‌کند و رادیو خانه پدر بزرگ و مادربزرگ دائم روشن است و دائم در حال پخش اخبار جنگ است قطعاً کودک خواسته یا ناخواسته این اخبار هولناک را می‌شنود حتی اگر معنای بسیاری از کلمات و عبارت خبری را متوجه نشود. قضیه وقتی بغرنج‌تر می‌شود که کودک در معرض اخبار دیداری قرار می‌گیرد و صحنه‌های جنگ، چهره مضطرب افراد، خانه‌های تخریب شده و صحنه‌های جنگ را نیز مشاهده می‌کند و آن را در کنار کلمات و عبارات مجری خبر قرار می‌دهد و اینجاست که سطح اضطراب و نگرانی او دو چندان خواهد شد.
بنابراین باید دید کودک تا چه حدی در معرض این اخبار است و چقدر ذهن شما و خانواده درگیر این اخبار شوم و تلخ قرار گرفته است. شما به عنوان والدین کودک می‌توانید از رفتارهای او متوجه سطح اضطراب و استرس او بشوید. بهر جهت صحبت کردن با کودک روش منطقی است ممکن است کودک از ترس و نگرانی شدید در سکوت کامل با اخبار جنگ سرو کله بزند و این برای سلامت روان کودک یک فاجعه بزرگ است. می‌توانید با نقاشی یا داستان صحبت درباره جنگ را با او آغاز کنید.
بچه‌ها می‌توانند اخبار را از طرق مختلف کشف کنند، بنابراین مهم است که آن چه را که می‌بینند و می‌شنوند بررسی کنید. ان‌ها ممکن است به صورت آنلاین و یا در شبکه‌های اجتماعی این اخبار را بدون هیچ سانسوری مشاهده کنند. ممکن است در مدرسه و در جمع دوستان اخبار جنگ را بشنوند و همانطور که گفتیم ممکن است اخبار را از طریق رسانه‌های جمعی مانند تلویزیون، ماهواره، روزنامه و رادیو ببینند و بشنوند. لازم است ابتدا ارزیابی کنید که کودک چقدر در معرض اخبار جنگ قرار می‌گیرد و اطلاعات خود را از چه منابعی کسب می‌کند. در گام نخست باید اطلاعات درست را به کودک منتقل کنید و از کتمان حقیقت و دروغگویی در خصوص اخبار جنگ پرهیز کنید. چنین کاری باعث می‌شود کودک اعتمادش را به شما از دست بدهد و سطح استرسش بیشتر شود چرا که توجیه او از دروغگویی و یا کتمان واقعیت توسط پدر و مادر و یا اولیای مدرسه ممکن است وخامت اوضاع تلقی شود. یک جریان مداوم از تصاویر و عناوین ناراحت کننده می‌تواند این احساس را ایجاد کند که بحران در اطراف ما وجود دارد. کودکان کوچکتر ممکن است بین تصاویر روی صفحه و واقعیت شخصی خود تمایز قائل نشوند و ممکن است باور کنند که در معرض خطر فوری قرار دارند، حتی اگر درگیری دورتر اتفاق بیفتد. بچه‌های بزرگتر ممکن است چیزهای نگران‌کننده‌ای را در رسانه‌های اجتماعی دیده باشند و از چگونگی تشدید رویدادها بترسند.
مهم است که نگرانی‌های آنها را نادیده نگیرید. اگر آنها سؤالی می‌پرسند که ممکن است به نظر شما بحرانی و عجیب باشد، مانند «آیا همه ما قرار است بمیریم؟»، به آنها اطمینان دهید که این اتفاق نمی‌افتد، اما همچنین سعی کنید با اوصحبت کنید و درباره آن چه را که شنیده و دلیل نگرانی او بپرسید. سعی کنید بفهمید که نگرانی از کجا می‌آید، و به او این اطمینان را بدهید که همواره در کنار او هستید. حتماً احساسات آنها را تصدیق کنید و به آنها اطمینان دهید که هر چه احساس می‌کنند طبیعی است. به آنها توجه کامل نشان دهید و به آنها گوش می‌دهید و به آنها یادآوری کنید که هر زمان که بخواهند می‌توانند با شما یا بزرگسال مورد اعتماد دیگر درباره نگرانی‌های‌شان صحبت کنند.
آرام و متناسب با سن با او صحبت کنید
کودکان حق دارند بدانند در دنیا چه می‌گذرد، اما بزرگسالان نیز مسئولیت دارند که آنها را از ناراحتی در امان نگه دارند. یادتان باشد «تو بچه‌ات را بهتر از هر کس دیگه‌ای میشناسی» از زبان مناسب سن کودک استفاده کنید، واکنش‌های او را تماشا و ارزیابی کنید و نسبت به سطح اضطراب او حساس باشید. اگر نسبت به اتفاقی که در حال رخ دادن است نیز احساس غمگینی یا نگرانی داشته باشید، طبیعی است. اما به خاطر داشته باشید که بچه‌ها نشانه‌های عاطفی خود را از بزرگسالان می‌گیرند، بنابراین سعی کنید هیچ ترسی را بیش از حد با کودک خود در میان نگذارید. آرام صحبت کنید و مراقب زبان بدن خود مانند حالات چهره باشید.
تا جایی که می‌توانید به فرزندان خود اطمینان دهید که از هر خطری در امان هستند. به آنها یادآوری کنید که بسیاری از مردم در سراسر جهان سخت کار می‌کنند تا درگیری را متوقف کنند و صلح ایجاد شود. به یاد داشته باشید که اشکالی ندارد که پاسخ هر سوالی را نداشته باشید. می‌توانید بگویید که باید آن را جستجو کنید یا از آن به عنوان فرصتی با بچه‌های بزرگتر استفاده کنید تا با هم پاسخ‌ها را پیدا کنید. از وب سایت‌های سازمان‌های خبری معتبر یا سازمان‌های بین‌المللی مانند یونیسف و سازمان ملل استفاده کنید. توضیح دهید که برخی از اطلاعات آنلاین دقیق نیستند و اهمیت یافتن منابع قابل اعتماد را برای آنها تشرح کنید.
شفقت را گسترش دهید و تعصب را کنار بگذارید
درگیری اغلب می‌تواند تعصب و تبعیض را به همراه داشته باشد. وقتی با فرزندان خود صحبت می‌کنید، از برچسب‌هایی مانند «افراد بد» یا «دشمن» اجتناب کنید و در عوض از آن به عنوان فرصتی برای تشویق ترحم و همدردی استفاده کنید، مثلاً همدردی با خانواده‌هایی که مجبور به ترک خانه‌های خود هستند. حتی اگر درگیری در یک کشور دور اتفاق می‌افتد، می‌تواند احساس تعصب و تبعیض را در شما شعله‌ور کند، پس مراقب کلامخود و کلماتی که استفاده می‌کنید باشید. آن چه که می‌گویید، لحن و انتخاب کلمات حتی حالت چهره شما می‌تواند تاثیر مستقیمی بر کودک داشته باشد اگر به یک سمت جناح جنگ متمایل هستید ممکن است لحن شما باعث شود کودک احساس خشم بیشتری نسبت به جناح مخالف داشته باشد و چنین برخوردی ممکن است باعث شود فرزندتان در مدرسه یا سایر محیط‌های اجتماعی قلدری کند و با پرخاش با دیگران صحبت کند و نواند خشم خود را کنترل کند. بررسی کنید که فرزندانتان قلدری را تجربه نکرده و یا در آن مشارکت نداشته باشند. اگر در مدرسه بد نام شده یا مورد آزار و اذیت قرار گرفته، او را تشویق کنید تا با شما یا بزرگسالی که به آنها اعتماد دارد، صحبت کند. به فرزندان خود یادآوری کنید که همه شایسته امنیت در مدرسه و جامعه هستند. قلدری و تبعیض همیشه اشتباه است و هر کدام باید سهم خود را در گسترش مهربانی و حمایت از یکدیگر انجام دهد.
روی مهربانی و کمک کنندگان تمرکز کنید
برای کودکان مهم است که بدانند مردم با اعمال شجاعانه و مهربانی به یکدیگر کمک می‌کنند. اخبار و داستان‌های مثبت را پیدا کنید، مانند اولین کسانی که برای کمک به افرد جنگ زده اقدام کرده‌اند و یا گروه‌هایی که مردم را به صلح دعوت می‌کنند. حتی از کودک دعوت کنید تا او نیز مشارکت داشته باشد مثلاً یک نقاشی در خصوص گسترش صلح بکشد و احساسش را بیان کند. ببینید آیا فرزندتان مایل است در انجام اقدامات مثبت شرکت کند یا خیر. شاید آنها بتوانند یک پوستر بکشند یا شعری برای صلح بنویسند، یا شاید شما می‌توانید در یک جمع آوری کمک مالی محلی شرکت کنید یا یک طومار اینترنتی را برای خاتمه جنگ امضا کنید. به خاطر داشته باشید احساس انجام کاری، هر چقدر هم که کوچک باشد، اغلب می‌تواند آرامش زیادی به ارمغان بیاورد.
مکالمات درباره جنگ را با دقت تمام کنید
همان طور که مکالمه خود را پایان می‌دهید، مهم است که مطمئن شوید که فرزندتان را در حالت پریشانی رها نمی‌کنید. سعی کنید سطح اضطراب او را با تماشای زبان بدنش ارزیابی کنید، در نظر بگیرید که آیا او از لحن معمول خود استفاده می‌کند، ظاهر آرامی دارد، ریتم تنفسش متعادل است. به او یادآوری کنید که برای او اهمیت زیادی قائل هستید و هر زمان که احساس نگرانی می‌کند حاضرید به حرف‌ها و نگرانی‌های او گوش دهید و او را حمایت کنید.
به بررسی شرایط سلامت فرزند خود ادامه دهید
همانطور که اخبار مربوط به درگیری ادامه دارد، باید به بررسی وضعیت فرزندتان ادامه دهید تا ببینید وضعیت او چگونه است. او چه احساسی دارد؟ آیا او سؤال یا ابهام جدیدی دارد که مایل است در مورد آن با شما صحبت کند؟ اگر به نظر می‌رسد فرزندتان نگران یا مضطرب است، مراقب هر گونه تغییر در نحوه رفتار یا احساس او باشید، مانند معده درد، سردرد، کابوس‌ها یا مشکلات خواب.
کودکان واکنش‌های متفاوتی نسبت به رویدادهای نامطلوب دارند و برخی از نشانه‌های پریشانی ممکن است چندان آشکار نباشند. کودکان کوچکتر ممکن است بیشتر از حد معمول به شما بچسبند و وابستگی بیشتری از خود نشان بدهند، در حالی که نوجوانان ممکن است غم و اندوه یا عصبانیت شدید را نشان دهند. بسیاری از این واکنش‌ها فقط برای مدت کوتاهی دوام می‌آورند و واکنش‌های طبیعی به رویدادهای استرس‌زا هستند. اگر این واکنش‌ها برای مدت طولانی ادامه داشته باشد، ممکن است کودک شما به حمایت متخصص و مشاوره با روانشناس نیاز داشته باشد. شما می‌توانید از طریق انجام فعالیت‌هایی مانند تنفس عمیق استفاده کنید تا سطح استرس کودک را کاهش دهید مانند:
با کودک در یک موقیع مناسب و در یک مکان ایمن بنشیند. از ا. بخواهید دستش را روی دیافراگرام بالای شکمش قرار دهد. حالا از کودک بخواهید یک نفس عمیق بکشد و ۵ ثانیه نفس خود را حبس کند. حالا کودک باید با فشار هوای حبس شده در قفسه سینه‌اش را بیرون بدهد. لازم است او عمل دم را از راه بینی و عمل بازدم را از راه دهان انجام دهد. چند دقیقه این تمرین را با کودک خود انجام دهید.
تفریحات شاد و سالمی را برای کودک فراهم کنید. مثلاً یک انیمیشن شاد برای کودک خود پخش کنید و یا یک بعدازظهر با فرزندتان به پارک بروید و با او بازی کنید.
اگر فرزندتان استرس و نگرانی خود را مطرح کرد، آماده باشید که با او صحبت کنید معمولاً این اتفاق درست قبل از خواب پیش می‌آید، سعی کنید با کارهای مثبتی مانند خواندن یک داستان مورد علاقه، نوازش کودک، و یا خواندن لالایی او را آرام کنید و تا زمانی که کودک به خواب عمیق فرو نرفته است در کنار او بمانید.
سیل اخبار را محدود کنید
مراقب باشید که فرزندانتان تا چه اندازه در معرض اخبار قرار دارند، توجه داشته باشید که اخبار جنگ مملو از عناوین هشدار دهنده و تصاویر ناراحت کننده است. توجه داشته باشید که کودکان کوچکتر را از اخبار جنگ دور نگه دارید و تلویزیون و رادیو را خاموش کنید. با بچه‌های بزرگتر، می‌توانید از آن به عنوان فرصتی برای بحث در مورد این که چقدر زمان صرف دنبال کردن اخبار می‌کنند و به چه منابع خبری اعتماد می‌کنند، استفاده کنید. تا حد امکان سعی کنید ذهن کودک را از موضوع و اخبار جنگ دور کنید و حواس‌پرتی‌های مثبتی مانند بازی کردن یا پیاده‌روی با هم ایجاد کنید.
به عنوان مراقبین کودک، مراقب خودتان باشید
شما نیز به عنوان والدین کودک مهم هستید، استرس و نگرانی شما به کودک و سایر اعضای خانواده منتقل می‌شود پس مهم است که شما نیز با اخبار جنگ کنار بیایید تا بتوانید بهتر به فرزندانتان کمک کنید. کودکان واکنش شما به اخبار را مشاهده می‌کنند، بنابراین به آنها این حس را منتقل کنید که آرام هستید و روی شرایط کنترل دارید. اگر احساس اضطراب یا ناراحتی می‌کنید، برای خود وقت بگذارید و با سایر خانواده، دوستان و افراد مورد اعتماد تماس بگیرید و صحبت کنید. مراقب هجوم اخبار باشید، سعی کنید به جای آنلاین بودن مداوم، زمان‌های کلیدی در طول روز را برای بررسی آن چه اتفاق می‌افتد تعیین کنید. تا جایی که می‌توانید، برای انجام کارهایی که به آرامش و بهبودی خلق و خوی شما کمک می‌کند، وقت بگذارید.
سخن آخر
مواجهه با اخبار جنگ می‌تواند اثرات نامطلوب روانی بر کودکان داشته باشد. کودکان ممکن است نتوانند احساسات عمیق خود را بیان کنند و درباره آن چه که باعث نگرانی آنها می‌شود به طور مستقیم صحبت کنند و این مسئله را وخیم‌تر می‌کند. شنیدن و دیدن اخبار جنگ ممکن است باعث شود کودکان احساساتی مانند خشم، نفرت، اضطراب جدایی، استرس، غم و اندوه را تجربه کنند و ممکن است در واکنش به این احساسات کودکان دچار بی‌قراری، بروز رفتارهای خشونت‌آمیز، قلدری، شب ادراری، اختلالات خوردن، کاهش تمرکز و کمبود توجه، اختلالات خوابیدن، افسردگی و عملکرد ضعیف در فعالیت‌های روزمره و مدرسه شود. ممکن است کودک دچار این احساس شود که والدین خود را از دست بدهد و بدون حامی بماند. ترس از دست دادن والدین و مرگ والدین، اثرات عمیقی بر روح و روان کودک خواهد گذاشت. لذا لازم است با ارائه راهکارهایی که در این مقاله ارائه شد در معرض اخبار و رویدادهای جنگ قرار گرفتن را برای کودکان محدود و مدیریت کرد.