بیماری شب ادراری (بیماری ادراری شبانه)، ترشح تصادفی ادرار در هنگام خواب است. این یک بیماری شایع است که کودکان، نوجوانان و حتی بزرگسالان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. اگر شب ادراری برای افراد بالای ۷ سال اتفاق بیفتد و این اتفاق حداقل دو بار در هفته برای حداقل سه ماه متوالی رخ دهد از آن به عنوان بیماری یاد می‌شود و جای نگرانی دارد. دلایل زیادی برای شب ادراری وجود دارد اما قابل درمان است. پینو بیبی در این مقاله به بررسی علل شب‌ادراری و راهکارهای درمانی آن می‌پردازد.
شب ادراری (خواب ادراری) چیست؟
شب ادراری یا شب‌میزی، ترشح تصادفی یا غیرارادی ادرار در هنگام خواب است. شب‌ادراری در بین کودکان حتی پس از آموزش توالت رفتن، رایج است. در اکثر کودکان با بزرگتر شدن به تدریج خیس کردن تخت به خودی خود متوقف می‌شود. این اتفاق معمولاً بین ۴ تا ۶ سالگی اتفاق می‌افتد. اگر کودک بیش از ۱۲ سال سن داشته باشد و حداقل سه ماه متوالی ۲ یا چند بار در هفته به خیس کردن رختخواب خود ادامه دهد، این یک مشکل محسوب می‌شود. اگر چه شب‌ادراری یک بیماری جدی نباشد، اما می‌تواند برای کودک و خانواده کودک استرس ایجاد کند. کودکانی که رختخواب را خیس می‌کنند ممکن است احساس شرم یا خجالت کنند. آنها ممکن است از شرکت در فعالیت‌هایی مانند خوابیدن اجتناب کنند، زیرا نگران هستند که در زمانی که از خانه دور هستند، رختخواب خود را خیس کنند. درک این نکته مهم است که شب‌ادراری نتیجه آموزش ضعیف توالت رفتن یا تنبلی کودک نیست. عوامل زیادی منجر به شب‌ادراری در کودکان و بزرگسالان می‌شود.
انواع شب ادراری چیست؟
دو نوع اصلی شب‌ادراری وجود دارد:
- شب ادراری اولیه زمانی اتفاق می‌افتد که فرد هرگز در طول شب به مدت شش ماه متوالی یا بیشتر خشک نشده باشد.
- شب ادراری ثانویه زمانی رخ می‌دهد که فرد پس از خیس نکردن تخت به مدت شش ماه یا بیشتر، مجدداً رختخواب را خیس کند. شب ادراری ثانویه معمولاً نتیجه یک وضعیت پزشکی یا روانی است.
شب ادراری شبانه چه کسانی را تحت تاثیر قرار می‌دهد؟
شب ادراری بر افراد در هر سنی، از کودکان تا بزرگسالان تاثیر می‌گذارد. کودکان هنوز در حال یادگیری کنترل مثانه خود هستند، بنابراین عارضه قبل از ۶ سالگی شایع‌تر است. بزرگسالان مبتلا به شب ادراری معمولاً یک بیماری زمینه‌ای پزشکی و یا روانی دارند که منجر به شب‌ادراری می‌شود. شب‌ادراری بیشتر در میان پسران یا کودکانی که در بدو تولد به آنها مرد اختصاص داده شده است(AMAB) رخ می‌دهد. اگر فرد دچار ضربه روحی شده است و یا استرس دارد، ممکن است بیشتر در معرض خطر شب‌ادراری باشد. شب‌ادراری هم‌چنین می‌تواند ژنتیکی باشد و در صورتی که والدین یا خواهر و برادر کودک نیز این مشکل را داشته یا دارند، ممکن است کودک نیز دچار شب‌ادراری شود.
شب ادراری چقدر رایج است؟
از هر ۱۰ کودک در ایالات متحده، یک کودک شب‌ادراری دارد. شب‌ادراری بیشتر در میان کودکان کوچک‌تر اتفاق می‌افتد. محدود سنی کودکان ۷ ساله و کمتر در حدود ۳۰ درصد و حدود ۵ درصد از کودکان ۱۰ ساله رخ می‌دهد. برای نوجوانان، حدود یک تا ۲ درصد از نوجوانان ۱۵ ساله امریکا به شب‌ادراری مبتلا هستند. حدود ۲ تا ۳ درصد از بزرگسالان بالای ۱۸ سال شب ادراری اولیه دارند.
شب‌ادراری چگونه بر سلامت روان افراد تأثیر می‌گذارد؟
طبیعی است که کودکان و بزرگسالان از شب ادراری خجالت بکشند. حتی ممکن است از بیان آن به پزشک خود نیز خودداری کنند زیرا احساس شرم می‌کنند. احساس خجالت و شرمساری در کودکان و یا افراد دچار شب‌ادراری یک امر رایج است. انگ، انتقاد و نظرات منفی پیرامون شب‌ادراری معمولاً باعث بروز این احساسات می‌شود. شب ادراری برای هر فردی که اتفاق می‌افتد چه به عنوان یک کودک، نوجوان یا بزرگسال، معمولاً غیرارادی یا نشانه آن است که بدن آنها آن طور که انتظار دارند کار نمی‌کند. یک پزشک می‌تواند به فرد کمک کند تا این تغییرات را در بدن خود کنترل کند و به او کمک کند تا احساس بهتری داشته باشد و صبح‌ها با لباس خشک از خواب بیدار شود.
علائم شب ادراری چیست؟
بیدار شدن با لباس خواب یا ملحفه خیس از ادرار کردن، علامت اصلی شب‌ادراری است. شب‌ادراری یک وضعیت فیزیکی است، اما برای هرکسی که آن را تجربه می‌کند، می‌تواند آسیب‌های عاطفی شدیدی داشته باشد. ممکن است فرد احساس خجالت یا شرم کند. ممکن است سعی کند لباس‌ها یا ملحفه‌های خیس خود را از دید دیگران پنهان کند تا نبینند. هم چنین ممکن است از تعاملات اجتماعی در شب مانند خوابیدن در منزل افراد دیگر اجتناب کند تا از حوادثی که ممکن است در حضور دیگران رخ دهد جلوگیری کند. این علائم ناراحت کننده پس از رفع شب‌ادراری از بین می‌روند، اما در صورت وقوع می‌توانند به طور جدی روی فرد تأثیر بگذارند.
آیا شب‌ادراری نشانه یک بیماری زمینه‌ای است؟
شب ادراری می‌تواند نشانه‌ای از یک بیماری زمینه‌ای باشد که در یک فرد که برای استفاده از توالت آموزش دیده رخ دهد (یعنی از سن کودکی گذشته است) و پس از حداقل شش ماه شب ادراری مکرر دارد. برخی از نشانه‌هایی که نشان می‌دهد ممکن است یک مشکل پزشکی زمینه‌ای وجود داشته باشد که باعث شب‌ادراری شود عبارت هستند از:
- تعداد دفعات ادرار کردن و دفع ادرار در طول روز تغییر می‌کند.
- درد هنگام ادرار کردن (دیسوریا)
- داشتن یک جریان کوچک ادرار کردن
- تغییر رنگ ادرار
- تغییرات در خلق و خوی
- عدم اجابت مزاج در طول روز
چه چیزی باعث شب ادراری می‌شود؟
علت شب‌ادراری می‌تواند بسته به سن متفاوت باشد. دلایل متعددی برای این علت وجود دارد که افراد رختخواب خود را خیس می‌کنند.
علل شب ادراری در دوران کودکی
شایع‌ترین علت شب ادراری در دوران کودکی عدم کنترل مثانه است. کودکان معمولاً بین سنین ۲ تا ۴ سالگی یاد می‌گیرند که مثانه خود را کنترل کنند. معمولاً کودکان در سنین ۴ تا ۶ سالگی هنگام رشد و سازگاری با بدن خود، تخت خود را خیس می‌کنند. اکثر کودکان تا سن ۷ سالگی کنترل مثانه خود را به دست می‌آورند. پس از ۷ سالگی و در طول سال‌های نوجوانی، ممکن است حوادثی رخ دهد که باعث شب‌ادراری شوند. در برخی موارد، شب‌ادراری مکرر ممکن است نشانه یک بیماری زمینه‌ای باشد، مانند:
- عفونت ادراری
- یبوست
- اسپینا بیفیدا یا مشکلات عصبی
- دیابت
- انسداد مجاری ادراری یا مجرای ادرار باریک
- آپنه انسدادی خواب
- بیش فعالی
علل شب ادراری بزرگسالان
افراد بالای ۱۸ سال ممکن است شب ادراری داشته باشند. علل بالقوه شب‌ادراری بزرگسالان می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- مسائل ژنتیکی: برخی افراد استعداد ژنتیکی برای شب‌ادراری دارند. این بدان معناست که اگر والدین بیولوژیکی یک فرد شب ادراری داشته باشند، احتمال ابتلای فرزندانشان به همین بیماری بیشتر است.
- یبوست: فشار ناشی از مدفوع اضافی داخل راست روده ممکن است با سیگنال‌های عصبی که مثانه به مغز ارسال می‌کند، تداخل ایجاد کند. رکتوم کامل هم چنین می‌تواند میزان ادراری که مثانه می‌تواند نگه دارد را کاهش دهد یا از تخلیه کامل آن جلوگیری کند.
- اختلالات هورمونی: هورمونی به نام وازوپرسین حجم ادرار تولید شده توسط بدن در طول شب را محدود می‌کند. وازوپرسین به این ترتیب عمل می‌کند که باعث می‌شود آب موجود در ادرار توسط جریان خون دوباره جذب شود. این باعث می‌شود حجم کمتری از ادرار وارد مثانه شود. افرادی که وازوپرسین کافی تولید نمی‌کنند ممکن است بیشتر بستر خود را خیس کنند.
- ظرفیت عملکردی کم مثانه: افرادی که ظرفیت عملکردی مثانه آنها کوچک است، مثانه‌هایی با اندازه طبیعی دارند، اما احساس می‌کنند که مثانه‌هایشان پر است، حتی زمانی که مثانه هنوز می‌تواند ادرار بیشتری داشته باشد. آنها در طول روز بیشتر ادرار می‌کنند و ممکن است برای جلوگیری از نشت ادرار به طور ناگهانی به سمت توالت بدوند. این هم چنین باعث می‌شود که آنها در طول شب بستر خود را بیشتر خیس کنند.
- بیدار نشدن در طول شب: گاهی اوقات افراد نمی‌توانند به موقع از خواب بیدار شوند تا به دستشویی بروند. همان طور که مثانه با ادرار پر می‌شود، سیگنالی به مغز ارسال می‌کند، مغز سیگنالی را به مثانه برای استراحت می‌فرستد تا بتواند ادرار بیشتری را نگه دارد. مثانه پر به ارسال سیگنال به مغز ادامه می‌دهد تا فرد از خواب بیدار شود. گاهی اوقات، یک بیماری زمینه‌ای می‌تواند این سیگنال‌ها را قطع کند، که از بیدار شدن در نیمه شب جلوگیری می‌کند.
- مشکلات روانی یا عاطفی: استرس عاطفی ناشی از حوادث آسیب‌زا یا اختلال در روال عادی زندگی می‌تواند باعث شب‌ادراری شود. به عنوان مثال، نقل مکان به خانه جدید، ثبت نام در یک مدرسه جدید، مرگ یکی از عزیزان یا سوء استفاده جنسی ممکن است باعث بروز شب‌ادراری شود. این موارد با گذشت زمان کمتر می‌شوند و پس از صحبت با یک متخصص بهداشت روان بهبود می‌یابند.
- شرایط پزشکی: یک بیماری زمینه‌ای ممکن است علت شب‌ادراری بزرگسالان باشد، مانند بیماری سلول داسی شکل، تغییرات عصبی و ناهنجاری‌های کلیه یا مثانه. اگر بعد از شش ماه یا بیشتر شب‌های خشک، شب‌ادراری دوباره تکرار شود، ممکن است یک وضعیت پزشکی باعث آن شده باشد.
یک پزشک می‌تواند به بیمار کمک کند تا علت آن چه باعث شب‌ادراری شده است را دریابد و علت آن را برطرف کند و به فرد کمک کند هر روز صبح احساس بهتری داشته باشد.
شب ادراری چگونه تشخیص داده می‌شود؟
یک پزشک پس از معاینه فیزیکی و گرفتن تاریخچه پزشکی کامل، خواب ادراری را تشخیص می‌دهد. پزشک ممکن است آزمایش‌هایی مانند آزمایش ادرار، آزمایش خون یا آزمایش تصویربرداری را برای تعیین این که آیا یک بیماری زمینه‌ای باعث شب‌ادراری شده است، ارائه دهد. اگر پزشک مشکوک است که عوامل عاطفی یا روانی باعث شب‌ادراری شده است، ممکن است به فرد توصیه کند با یک روانشناس صحبت کند.
آیا باید در مورد شب‌ادراری به یک پزشک مراجعه کرد؟
شب ادراری بسیار عادی و رایج است. اگر عدم کنترل مثانه در شب اتفاق افتاد، ایده خوبی است که با پزشک در مورد آن مشورت شود. با این حال، خیس شدن در طول روز (روز ادراری) معمولاً طبیعی نیست. اگر کودک بیش از حد مشغول بازی است و نمی‌خواهد به دستشویی برود، ممکن است در طول روز شلوارش را خیس کند. از آن جایی که خیس شدن در روز چندان رایج نیست، همیشه لازم است تا علت آن ارزیابی شود.
شب ادراری (خواب ادراری) چگونه درمان می‌شود؟
درمان شب ادراری بر اساس علت آن متفاوت است. گزینه‌های درمانی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- تغییرات رفتاری قبل یا در حین خواب مانند استفاده از زنگ هشدار
- مدیریت یا درمان هر گونه بیماری زمینه‌ای
- مصرف داروهایی که می‌توانند تولید ادرار شبانه را کاهش دهند.
- صحبت با یک متخصص سلامت روان، روانشناس یا درمانگر برای مدیریت استرس، آسیب یا چالش‌های عاطفی.
بزرگسالان مبتلا به شب‌ادراری که تمام روش‌های غیرتهاجمی دیگر درمان را بدون موفقیت امتحان کردند، ممکن است کاندید عمل جراحی باشند. جراحی می‌تواند مثانه، روده‌ها و کف لگن (عصب خاجی) را تحریک کند یا عضله اطراف مثانه را برای بهبود انقباضات مثانه از بین ببرد.
تغییرات رفتاری برای کنترل شب ادراری
پزشک ممکن است به فرد پیشنهاد دهد که تغییرات رفتاری برای توقف شب‌ادراری را انجام دهد. تکنیک‌های رفتاری کارهایی هستند که می‌توان برای برنامه‌های شبانه خود یا فرزندتان انجام دهید که شامل دارو نمی‌شود. این تکنیک‌ها می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
محدود کردن مصرف مایعات قبل از خواب: حداقل دو ساعت قبل از خواب به کودک خود چیزی برای نوشیدن ندهید. اطمینان حاصل کنید که کودک در طول روز مایعات زیادی می‌نوشد. مصرف کمتر مایعات در شب، همیشه از شب‌ادراری جلوگیری نمی‌کند، اما می‌تواند میزان ادرار کردن کودک در شب را کاهش دهد.
رفتن به دستشویی قبل از خواب: مطمئن شوید که کودک قبل از خواب به دستشویی رفته و مثانه خود را خالی می‌کند. حتی اگر کودک تمایلی به ادرار کردن ندارد، از او بخواهید چند دقیقه قبل از خواب ادرار کند یا روی توالت بنشیند و سعی کند مثانه خود را تخلیه کند.
تنظیم زنگ هشدار: زنگ شب‌ادراری وسیله‌ای است که صدای بلندی ایجاد می‌کند یا به لرزه در می‌آید تا شما یا فرزندتان را با تشخیص خیسی بیدار کند. دارای سنسوری است که زنگ هشدار را فعال می‌کند تا بتوانید از خواب بیدار شوید و در سرویس بهداشتی ادرار کنید. با گذشت زمان، یاد می‌گیرید که با احساس پر بودن مثانه از خواب بیدار شوید و در نهایت بتوانید در طول شب بدون نیاز به ادرار کردن بخوابید. این تکنیک ممکن است چندین ماه طول بکشد تا نتیجه موفقیت آمیزی داشته باشد.
مثانه درمانی: رویکرد دیگر افزایش تدریجی ظرفیت عملکردی مثانه است و باعث می‌شود در طول روز منتظر رفتن به دستشویی باشد. افزایش فاصله زمانی بین مراجعه به سرویس بهداشتی به بزرگ شدن مثانه کمک می‌کند تا بتواند ادرار بیشتری را نگه دارد.
مصرف داروها برای کنترل شب ادراری
داروهای زیر ممکن است به تنهایی یا همراه با تکنیک‌های رفتاری برای درمان شب‌ادراری استفاده شوند:
دسموپرسین: این دارو، نسخه مصنوعی هورمون وازوپرسین است که باعث می‌شود کلیه‌ها ادرار کمتری تولید کنند. در حدود نیمی از موارد موثر است و در کودکان بزرگتر که ظرفیت مثانه طبیعی دارند نتایج بهتری دارد. این دارو می‌تواند سطح سدیم را در کودکانی که آن را مصرف می‌کنند کاهش دهد، بنابراین باید میزان مایعاتی که کودکتان بعد از شام می‌نوشد را محدود کنید.
اکسی بوتینین یا تولترودین: این دارو مثانه بیش فعال را با کاهش انقباضات مثانه درمان می‌کند. می‌توانید این دارو را با دسموپرسین یا روش هشدار شب‌ادراری مصرف کنید. ممکن است برای کودکانی که هر شب بیش از یک بار رختخواب را خیس می‌کنند و در طول روز نیز خود را خیس می‌کنند، موثر باشد.
ایمی‌پرامین: این دارو در حدود ۴۰ درصد موارد با افزایش سیگنال‌های مغزی به قسمت‌های مختلف بدن، مانند مثانه، از شب‌ادراری جلوگیری می‌کند. پزشک از هر گونه تداخل دارویی یا عوارض جانبی مرتبط با این دارو که ممکن است مضر باشد به فرد اطلاعاتی می‌دهد.
سولیفناسین: سولیفناسین یک داروی آنتی کولینرژیک که تکانه‌های عصبی را کنترل می‌کند تا از فعالیت بیش از حد مثانه جلوگیری کند. این دارو عوارض جانبی کمتری نسبت به داروهای آنتی کولینرژیک سنتی دارد.
کلرید‌تروسپیوم: دارویی که با مسدود کردن گیرنده‌های سلولی عضلانی روی دیواره مثانه به آرامش مثانه کمک می‌کند و از فعالیت بیش از حد مثانه جلوگیری می‌کند.
چگونه می‌توان از شب ادراری جلوگیری کرد؟
شب ادراری طبیعی و رایج است. در حالی که نمی‌توان از همه موارد شب‌ادراری جلوگیری کرد، می‌توان احتمال وقوع آن را با موارد زیر کاهش داد:
- دو ساعت قبل از خواب مایعات زیاد ننوشند و از مصرف نوشیدنی‌های کافئین‌دار خودداری کرد.
- رفتن به دستشویی قبل از خواب
- پوشیدن شلوار جاذب در شب
- توالت به راحتی در دسترس باشد.
- استفاده از جملات تاکیدی مثبت برای تصدیق زمانی که کودک با تشت خشک از خواب بیدار می‌شود.
- از شرمساری یا تمسخر فردی که شب ادراری دارد، در خانواده یا گروه دوستان خودداری کنید.
شب ادراری چقدر طول می‌کشد؟
شب ادراری، عارضه رایجی است و معمولاً برای همیشه باقی نمی‌ماند. کودکان معمولاً زمانی که یاد می‌گیرند مثانه خود را کنترل کنند، از‌این وضعیت خارج می‌شوند. اگر یک بیماری زمینه‌ای باعث شب ادراری شود، درمان آن وضعیت شب‌ادراری را متوقف یا کاهش می‌دهد. مدیریت شب‌ادراری ممکن است زمان ببرد، اما این یک بیماری قابل درمان است. خواب ادراری می‌تواند برای هر کسی که شب ادراری دارد و هم‌چنین برای والدین و پرستار فرد یک مسئله بسیار استرس‌زا باشد. برخی از افراد هنگام مشورت با یک متخصص سلامت روان احساس بهتری خواهند داشت و استرس کمتری را تجربه می‌کنند.
چه زمانی باید به خاطر شب‌ادراری به پزشک مراجعه کرد؟
در صورتی که:
- در مورد دفعات شب‌ادراری سؤالاتی دارید.
- شب‌ادراری که با خیس شدن در طول روز اتفاق می‌افتد.
- خیس کردن شلوار ناگهانی پس از چند ماه دوباره رخ می‌دهد.
- شب‌ادراری بعد از ۱۲ سالگی اتفاق می‌افتد.
در مورد شب ادراری چه سوالاتی باید از پزشک پرسید؟
- چه چیزی باعث شب ادراری شده است؟
- چه تغییراتی در رفتار فرزندم از شب‌ادراری جلوگیری می‌کند؟
- آیا داروهای تجویز شده عوارض جانبی دارد؟
- اگر کودک خجالتی است چگونه احساس بهتری در او ایجاد کنیم؟
سخن آخر
شب ادراری یک وضعیت بسیار احساسی و اغلب چالش برانگیز برای مدیریت است. شما یا فرزندتان ممکن است از این که نمی‌توانید حرکات روده و مثانه خود را در شب کنترل کنید، احساس خجالت یا استرس کنید. تشویق و ساختن تغییرات کوچک رفتاری مثبت قبل از خواب می‌تواند به افراد مبتلا به شب ادراری کمک کند. اگر تغییرات رفتاری موفقیت‌آمیز نبود، پزشک شما می‌تواند گزینه‌های درمانی را ارائه دهد تا بتوانید خشک و راحت از خواب بیدار شوید.