پریاپیسم نعوظ دردناکی است که چندین ساعت طول می‌کشد. مشکل زمانی ایجاد می‌شود که خون در آلت تناسلی باقی می‌ماند و نمی‌تواند تخلیه شود. این عارضه می‌تواند بدون علت رخ دهد، یا ممکن است ناشی از یک بیماری زمینه‌ای، استفاده غیرپزشکی از داروها یا آسیب باشد. برای جلوگیری از آسیب دائمی به آلت تناسلی نیاز به درمان فوری پزشکی دارد. برای آشنایی با این عارضه با تیم متخصص پینو بیبی همراه باشید.
پریاپیسم چیست؟
پریاپیسم (Priapism) یک نعوظ طولانی مدت است که بدون تحریک جنسی رخ می‌دهد. نعوظ بی‌اختیار معمولاً دردناک است و می‌تواند بیش از چهار ساعت طول بکشد. این عارضه زمانی اتفاق می‌افتد که خون در آلت تناسلی مردان باقی می‌ماند و نمی‌تواند تخلیه شود. نعوظ بی‌اختیار نیاز به درمان فوری دارد. نعوظ بی‌اختیار بدون درمان، می‌تواند باعث آسیب دائمی به آلت تناسلی فرد شود.
انواع پریاپیسم چیست؟
انواع نعوظ بی‌اختیار عبارت هستند از:
- پریاپیسم کم جریان (ایسکمیک): پریاپیسم کم جریان زمانی رخ می‌دهد که خون در اتاق‌های نعوظ یا همان اجسام غاری (Corpora Cavernosa) باقی می‌ماند و نمی‌تواند از آن خارج شود. در نوع ایسکمیک تمام آلت سفت شده اما نوک آلت به حالت طبیعی است. این بیماری اغلب بدون علت شناخته شده در افراد بدون شرایط قبلی رخ می‌دهد، اما افراد مبتلا به بیماری‌های سلول داسی شکل، سرطان خون (لوسمی) یا مالاریا را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد. نوع ایسکمیک رایج‌ترین نوع نعوظ بی‌اختیار است.
- پریاپیسم مکرر (لکنتی): پریاپیسم لکنتی یا پریاپیسم متناوب نوعی پریاپیسم کم جریان است. نعوظ طولانی مدت ممکن است به طور مکرر از بین برود و دوباره عود کند. ممکن است مدت بیشتری طول بکشد و هر بار که عود می‌کند دردناک‌تر شود.
- پریاپیسم با جریان بالا (غیر ایسکمیک): پریاپیسم جریان بالا نادرتر از پریاپیسم جریان کم است و معمولاً دردناک نیست. در نعوظ بی‌اختیار غیر اسکمیک تمام آلت کمی سفت است. علل ممکن است شامل آسیب به آلت تناسلی یا ناحیه بین کیسه بیضه و مقعد (پرینه) باشد. این آسیب باعث جریان خون کنترل نشده در بافت‌های آلت تناسلی می‌شود و باعث ایجاد نعوظ طولانی مدت می‌گردد.
پریاپیسم چقدر رایج است؟
نعوظ بی‌اختیار به طور کلی نسبتاً نادر است، اما در صورت داشتن شرایط خاص ممکن است احتمال ابتلا به آن بیشتر باشد. این بیماری در ۳۰ تا ۴۵ درصد افراد مبتلا به بیماری سلول داسی شکل رخ می‌دهد.
علائم پریاپیسم چیست؟
علامت اصلی پریاپیسم، نعوظ طولانی مدت است که معمولاً بیش از چهار ساعت بدون تحریک جنسی طول می‌کشد. علائم دیگر به نوع نعوظ بی‌اختیار بستگی دارد. اگر نعوظ بی‌اختیار کم جریان خون داشته باشد، علائم ممکن است شامل موارد زیر نیز باشد:
اگر نعوظ بی‌اختیار با جریان خون بالا باشد، علائم ممکن است شامل موارد زیر نیز باشد:
- نعوظی که در شفت است و کاملاً سفت نیست.
- نعوظی که دردناک نیست.
علت اصلی پریاپیسم چیست؟
نعوظ معمولاً در پاسخ به تحریک فیزیکی یا روانی رخ می‌دهد. این تحریک باعث شل شدن برخی از ماهیچه‌های صاف و افزایش جریان خون به بافت‌های اسفنجی آلت تناسلی می‌شود. در نتیجه آلت تناسلی پر از خون، نعوظ پیدا می‌کند. پس از پایان تحریک، خون به بیرون جریان می‌یابد و آلت تناسلی به حالت غیر سفت (شل) خود باز می‌گردد.
پریاپیسم زمانی اتفاق می‌افتد که بخشی از این سیستم – خون، عروق، ماهیچه‌های صاف یا اعصاب – جریان خون طبیعی را تغییر دهد و نعوظ ادامه یابد. علت اصلی پریاپیسم را اغلب نمی‌توان تعیین و یا مشخص کرد، اما شرایط متعددی ممکن است در بروز آن نقش داشته باشند. ۳۳ درصد از تمام موارد نعوظ بی‌اختیار علت شناخته شده‌ای ندارند. علل پریاپیسم کم جریان ممکن است شامل یک بیماری زمینه‌ای باشد، از جمله:
- اختلالات خونی: بیماری‌های مرتبط با خون ممکن است به ایجاد نعوظ بی‌اختیار منجر شود، معمولاً پریاپیسم ایسکمیک، زمانی رخ می‌دهد که خون قادر به خروج از آلت تناسلی نیست. این اختلالات عبارت هستند از:
- بیماری سلول داسی شکل
- سرطان خون (لوسمی)
- سایر بیماری‌های خونی (دیسکرازی‌های هماتولوژیک)، مانند تالاسمی و مولتیپل میلوما. شایع‌ترین تشخیص نعوظ بی‌اختیار مرتبط در کودکان، بیماری سلول داسی شکل است.
- داروهای تجویزی: پریاپیسم، معمولاً پریاپیسم ایسکمیک، یکی از عوارض جانبی احتمالی تعدادی از داروها است، از جمله:
- داروهایی که مستقیماً به آلت تناسلی برای درمان اختلال نعوظ تزریق می‌شوند، مانند آلپروستادیل (Caverject، Edex، دیگران)، پاپاورین، فنتولامین (Oraverse) و غیره.
- داروهای ضد افسردگی، مانند فلوکستین (پروزاک)، بوپروپیون (ولبوترین XL، ولبوترین SR)، ترازودون و سرترالین (زولوفت)
- مسدود کننده‌های آلفا شامل پرازوسین (مینی پرس)، ترازوسین، دوکسازوسین (کاردورا) و تامسولوسین (فلوماکس)
- داروهایی که برای درمان اضطراب یا اختلالات روان پریشی آنتی سایکوتیک (نورولپتیک) استفاده می‌شوند، مانند هیدروکسیزین (ویستاریل)، ریسپریدون (ریسپردال)، الانزاپین (زیپرکسا)، لیتیوم (لیتوبید)، کلوزاپین (کلوزاریل)، کلرپرومازین و تیوریدازین
- رقیق کننده‌های خون، مانند وارفارین (جانتوون) و هپارین.
- هورمون‌هایی مانند تستوسترون یا هورمون آزاد کننده گنادوتروپین.
- داروهای مورد استفاده برای درمان اختلال کمبود توجه و بیش فعالی (ADHD)، مانند متیل فنیدات (کنسرتا، ریتالین، و دیگران) و اتوموکستین (Strattera)
- مصرف الکل و مواد مخدر: الکل، ماری جوانا، کوکائین، آمفتامین‌ها و سایر مواد مخدر می‌توانند باعث نعوظ بی‌اختیار، به ویژه نعوظ بی‌اختیار ایسکمیک شوند.
- علل دیگر پریاپیسم عبارت هستند از:
- نیش عنکبوت بیوه سیاه، نیش عقرب یا سایر عفونت‌های سمی
- اختلالات متابولیک از جمله نقرس یا آمیلوئیدوز
- اختلالات نوروژنیک، مانند آسیب نخاعی یا سیفلیس
- سرطان‌هایی که آلت تناسلی را درگیر می‌کنند.
- مسمومیت با مونوکسید کربن (CO)
- جراحت: یکی از علل شایع پریاپیسم غیرسکمیک، ضربه یا آسیب به آلت تناسلی، لگن یا ناحیه بین قاعده آلت تناسلی و مقعد (پرینه) است.
آیا پریاپیسم مسری است؟
پاسخ منفی است. خیر، پریاپیسم یک اختلال عملکردی است و مسری نیست. نعوظ بی‌اختیار یک عفونت مقاربتی (STI) یا علامت یک بیماری مقاربتی STI نیست.
پریاپیسم چه کسانی را تحت تاثیر قرار می‌دهد؟
نعوظ بی‌اختیار می‌تواند در هر فردی که دارای آلت تناسلی است و در تمام گروه‌های سنی، از جمله (بسیار به ندرت) در نوزادان رخ دهد. با این حال، اغلب دو گروه سنی مختلف را تحت تاثیر قرار می‌دهد:
- کودکان بین ۵ تا ۱۰ سال
- بزرگسالان بین ۲۰ تا ۵۰ سال
عوارض پریاپیسم (Priapism) چیست؟
بدون درمان، پریاپیسم می‌تواند برای همیشه به آلت تناسلی آسیب برساند. خون حاوی اکسیژن است که سلول‌های بدن از آن برای تولید انرژی استفاده می‌کنند. اگر فردی دچار پریاپیسم شود، خون در آلت به دام افتاده و در نهایت اکسیژن موجود در آن خون به دام افتاده تمام می‌شود که می‌تواند به بافت‌های آلت تناسلی آسیب برساند. نعوظ بی‌اختیار اگر درمان نشود؛ می‌تواند باعث شود:
- اسکار بافت‌های داخل آلت تناسلی
- اختلال نعوظ (ED)
پریاپیسم چگونه تشخیص داده می‌شود؟
اگر فردی نعوظی دارد که بیش از چند ساعت طول می‌کشد، مهم است که فوراً مراقبت‌های پزشکی را دریافت کند. یک پزشک سابقه پزشکی بیمار را بررسی می‌کند، علائم بیمار را یادداشت می‌کند و یک معاینه فیزیکی انجام می‌دهد. در طول معاینه فیزیکی، پزشکان ممکن است سوالات زیر را بپرسند:
- چند وقت است که نعوظ دارید؟
- نعوظ شما معمولاً چقدر طول می‌کشد؟
- آیا پزشک دیگری بیماری شما را با شرایط دیگری تشخیص داده است؟
- آیا اخیراً آلت تناسلی یا ناحیه کشاله ران شما آسیب دیده است؟
- آیا در حال حاضر دارویی مصرف می‌کنید؟
- آیا از داروهایی که پزشک تجویز نکرده استفاده کرده‌اید؟
- آیا از داروهای تفریحی و شبه مخدر استفاده کرده‌اید؟
- چه آزمایشاتی برای تشخیص پریاپیسم انجام داده‌اید؟
پس از معاینه فیزیکی، پزشک سطح اکسیژن خون آلت تناسلی را اندازه‌گیری می‌کند. در طول این آزمایش، پزشک یک سوزن کوچک را به آلت تناسلی وارد می‌کنند تا مقدار کمی خون از آن خارج شود. سپس نمونه خون را برای تجزیه و تحلیل به آزمایشگاه می‌فرستد. نتایج آزمایش به پزشک می‌گوید:
- چه نوع پریاپیسم دارید.
- چه مدت زمانی است که نعوظ بی‌اختیار دارید.
- نعوظ بی‌اختیار چقدر به بافت‌های آلت تناسلی آسیب وارد کرده است.
اگر آسیبی باعث پریاپیسم شود، پزشک ممکن است سونوگرافی داپلر را تجویز کند. سونوگرافی داپلر از امواج صوتی برای نشان دادن مکان و سرعت جریان خون در رگ‌های خونی استفاده می‌کند. نتایج سونوگرافی داپلر کمک می‌کند تا تایید شود که آسیب وارده علت نعوظ بی‌اختیار است یا خیر. در برخی موارد، پزشک ممکن است یک آزمایش دارویی (غربالگری سم شناسی) را درخواست کند. آزمایش دارو به تعیین مواد و مقدار تقریبی آن در بدن کمک می‌کند.
چگونه پریاپیسم را می‌توان رفع کرد؟
هدف تمام درمان‌های پریاپیسم این است که نعوظ از بین برود و توانایی برای داشتن نعوظ در آینده حفظ شود. اگر شما فکر می‌کنید به نعوظ بی‌اختیار مبتلا هستید، از خود درمانی جداً خودداری کنید و حتماً در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید.
پزشک ممکن است در ابتدا داروهای ضد احتقان مانند فنیل افرین (Sudafed PE®) را تجویز کند. این داروها می‌توانند با کاهش جریان خون در آلت تناسلی به کاهش نعوظ کمک کنند. داروهای ضد احتقان در عرض ۴ تا ۶ ساعت پس از اولین ابتلا به پریاپیسم بیشترین تأثیر را دارند.
سایر گزینه‌های درمانی عبارت هستند از:
- تخلیه خون اضافی از آلت تناسلی (آسپیراسیون): پزشک ابتدا آلت تناسلی را بی‌حس می‌کند. سپس از یک سوزن و سرنگ کوچک برای خارج کردن خون فاقد اکسیژن از آلت تناسلی جهت کاهش فشار و تورم استفاده می‌کنند. پزشک ممکن است مجبور شود این روند را چند بار تکرار کند تا زمانی که نعوظ برطرف شود.
- تزریق داروها به اجسام غاری شفت (تزریق داخل حفره‌ای): پزشک از یک سوزن کوچک برای تزریق دارو (آگونیست‌های آلفا) به آلت تناسلی استفاده می‌کند. آلفا آگونیست‌ها باعث باریک شدن شریان‌های می‌شوند. این دارو جریان خون به آلت تناسلی را کاهش می‌دهد و باعث کاهش تورم می‌شود. تزریق داخل حفره‌ای، پریاپیسم با جریان کم را درمان می‌کند.
- استفاده از کمپرس و بسته‌های یخ: قرار دادن کیسه یخ روی آلت تناسلی و پرینه ممکن است تورم را کاهش دهد.
- بستن شریان: اگر آسیبی باعث پارگی شریان شود، متخصص اورولوژی می‌تواند روشی را برای بستن شریان آسیب دیده و بازگرداندن جریان خون طبیعی انجام دهد. بستن شریان با جراحی؛ نعوظ بی‌اختیار با جریان خون بالا را درمان می‌کند.
- استفاده از شانت: متخصص اورولوژی می‌تواند یک کانال (شانت) در داخل آلت تناسلی ایجاد کند تا جریان خون را منحرف کند و گردش خون را به حالت عادی بازگرداند. جراحی با شنت؛ پریاپیسم با جریان کم را درمان می‌کند.
یک نعوظ دردناک می‌تواند باعث شود که فرد احساس خودآگاهی یا شرمساری کند و بیمار ممکن است فکر کند می‌تواند ابتدا برخی از این گزینه‌های درمانی را در خانه امتحان کند. با این حال، اگر علائم پریاپیسم در فردی وجود دارد، مهم است که در اسرع وقت به پزشک مراجعه کند. اگر یک بیماری زمینه‌ای باعث پریاپیسم شود، ممکن است درمان‌های دیگری برای درمان آن بیماری‌ها نیز تجویز شود.
آیا خودارضایی باعث از بین رفتن پریاپیسم می‌شود؟
پاسخ منفی است، خودارضایی یا آمیزش جنسی معمولاً باعث از بین رفتن پریاپیسم (Priapism) نمی‌شود حتی اگر انزال رخ دهد.
چقدر بعد از درمان، بیمار احساس بهتری دارد؟
اگر درمان موثر باشد، باید فوراً پریاپیسم را برطرف کند. ممکن است با اولین درمان، بیماری تسکین پیدا کند، یا اگر پریاپیسم در ابتدا از بین نرفت، ممکن است بیمار به بیش از یک درمان نیاز داشته باشد. پس از درمان پریاپیسم؛ آلت تناسلی ممکن است درد داشته و احساس تورم داشته باشد، اما آلت نباید سفت باشد.
مهم است که بیمار به یاد داشته باشد که بدن هر فرد منحصر به فرد است. زمان بهبودی ممکن است برای هر فردی با فرد دیگر متفاوت باشد و دستورالعمل‌های پزشک خود را در مورد مدیریت درد یا ناراحتی در حین بهبودی دنبال کند.
آیا می‌توان از پریاپیسم پیشگیری کرد؟
نکات زیر ممکن است به پیشگیری از پریاپیسم (نعوظ دائمی) کمک کند:
- هر شرایطی که ممکن است باعث نعوظ طولانی مدت (پریاپیسم) شود را باید درمان کرد.
- داروها طبق تجویز پزشک باید مصرف شوند.
- بهتر است هنگام ورزش یا در سایر فعالیت‌های سخت، برای محافظت از آلت تناسلی از یک کاپ ورزشی (Athletic Cup) روی آلت تناسلی استفاده شود.
پریاپیسم چقدر طول می‌کشد؟
پریاپیسم (نعوظ دائم) با جریان بالا ممکن است خود به خود بدون درمان در عرض چند ساعت تا چند هفته از بین برود. پریاپیسم (Priapism) کم جریان، بدون درمان از بین نمی‌رود.
چشم انداز مبتلایان به پریاپیسم چیست؟
تا زمانی که پریاپیسم به سرعت درمان شود، چشم‌انداز برای اکثر افراد خوب است. تقریباً نیمی از افراد مبتلا به پریاپیسم جریان کم در صورتی که بتوانند پریاپیسم را در عرض ۲۴ ساعت معکوس کنند، همچنان می‌توانند نعوظ داشته باشند. اگر فردی به مدت بیش از ۳۶ ساعت پریاپیسم جریان خون کم داشته باشد، احتمالاً دچار اسکار و اختلال نعوظ دائمی خواهد شد.
خودمراقبتی جهت مقابله با پریاپیسم
نکات زیر ممکن است به کاهش نعوظ و تسکین درد در مراحل اولیه کمک کند:
- مصرف داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی (NSAIDs)، همه نمی‌توانند NSAID مصرف کنند، بنابراین بهتر است با یک پزشک مشورت کند.
- نوشیدن آب
- ادرار کردن
- قدم زدن و پیاده روی
- فعالیت‌های بدنی سبک یا متوسط، از جمله طناب زدن و دویدن
- حرکت اسکات
چه زمانی باید برای نعوظ بی‌اختیار به یک پزشک مراجعه کرد؟
اگر فردی نعوظ‌های دردناک مکرر بدون تحریک جنسی که خود به خود از بین می‌روند، را تجربه می‌کند بهتر است با یک پزشک متخصص مشورت کند. پس از درمان، یک قرار ملاقات بعدی با پزشک باید تعیین شود. اگر پریاپیسم (نعوظ بی‌اختیار) پس از درمان عود کرد، باید فوراً با پزشک تماس گرفت.
آیا باید برای پریاپیسم به اورژانس مراجعه کرد؟
پریاپیسم یک وضعیت اورژانس پزشکی است. اگر نعوظ بدون تحریک یا تحریک جنسی وجود دارد که در عرض چند ساعت از بین نمی‌رود، لازم است که به اورژانس مراجعه شود. هر چه بیمار بیشتر صبر کند، خطر آسیب دائمی به آلت تناسلی بیشتر می‌شود.
چه سوالاتی در رابطه با نعوظ بی‌اختیار باید از یک پزشک پرسید؟
- چطور می‌توانید تشخیص دهید که این عارضه نعوظ بی‌اختیار است؟
- آیا این عارضه باعث آسیب دائمی به آلت تناسلی خواهد شد؟
- این چه نوع پریاپیسمی است؟
- علت این پریاپیسم چیست؟
- آیا باید به اورولوژیست مراجعه کرد؟
آیا می‌توان هنگام خواب به پریاپیسم مبتلا شد؟
پاسخ مثبت است. بله، هنگام خواب می‌توان به نعوظ بی‌اختیار مبتلا شد. نعوظ در هنگام خواب طبیعی است (افزایش فعالیت شبانه آلت تناسلی). درد نعوظ بی‌اختیار باعث بیدار شدن فرد از خواب می‌شود. این درد معمولاً از بین نمی‌رود و به خواب رفتن دوباره را مشکل می‌کند.
سخن آخر
پریاپیسم برای جلوگیری از آسیب دائمی به آلت تناسلی نیاز به درمان فوری دارد. نعوظی که از بین نمی‌رود گاه باعث خجالت فرد می‌شود؛ با این حال، پریاپیسم با نعوظ معمولی متفاوت است. پریاپیسم بدون هیچ گونه تحریک جنسی ظاهر می‌شود و دردناک است. این نعوظ روشی است که اخطار می‌دهد که چیزی در بدن اشتباه است. افراد پریاپیسم در اسرع وقت باید به یک پزشک مراجعه کنند تا احتمال جلوگیری از آسیب دائمی به آلت تناسلی خود را افزایش دهند.