همه پستانداران از جمله انسان، دوره بارداری را پشت سر می‌گذارند که از زمان لقاح تا تولد طول می‌کشد. در طول این مدت، بدن شما تغییرات زیادی را تجربه می‌کند و ممکن است بیشتر مستعد ابتلا به دیابت یا فشار خون باشید. هنگامی که باردار هستید، ممکن است اغلب عباراتی مانند “سن بارداری” یا “سن حاملگی” را بشنوید. در این مقاله، به طور خاص اختلاف تعیین سن بارداری بر اساس FL و AC را بررسی خواهیم کرد. همچنین برخی از اصطلاحات مرتبطی را که ممکن است در طول بارداری خود با آنها مواجه شوید، مانند سن حاملگی و سونوگرافی بارداری را مورد بحث قرار خواهیم داد.
بارداری چیست؟
بارداری اصطلاحی است که برای توصیف دوره رشد جنین در رحم یا رحم زن مورد استفاده قرار می‌گیرد. بنابراین منظور از بارداری زمان بین بارداری تا تولد نوزاد است.
بارداری معمولاً حدود ۴۰ هفته یا کمی بیش از ۹ ماه طول می‌کشد که از آخرین دوره قاعدگی تا زایمان اندازه گیری می‌شود. پزشکان بارداری را به سه بخش تقسیم می‌کنند و به این بخش‌ها با عنوان سه ماهه اول بارداری اشاره می‌کنند. رویدادهای اصلی در سه ماه اول بارداری عبارتند از:
- سه ماهه اول (هفته ۱ تا هفته ۱۲ بارداری)
- سه ماهه دوم (هفته ۱۳ تا هفته ۲۸ بارداری)
- سه ماهه سوم (هفته ۲۹ تا هفته ۴۰ بارداری)
دوران بارداری
دوره بارداری به مدت زمانی گفته می‌شود که بارداری به طول می‌انجامد. اکثر نوزادان بین هفته های ۳۸ تا ۴۲ بارداری متولد می‌شوند. نوزادانی که پیش از ۳۷ هفتگی به دنیا می‌آیند، نارس محسوب می‌شوند. همچنین به نوزادانی که بعد از ۴۲ هفته بارداری به دنیا می‌آیند، دیررس نامیده می‌شوند.
سن بارداری چیست؟
حاملگی شامل فاصله زمانی بین تاریخ لقاح و تولد، یا مدت زمان بارداری بر اساس هفته است. سن بارداری یا سن حاملگی از اولین روز آخرین قاعدگی (LMP) فرد باردار تا تاریخ فعلی بر اساس هفته اندازه گیری می‌شود.
با استفاده از سن حاملگی، می‌توانید اطلاعات دقیقی در مورد بارداری خود به دست آورید. سن حاملگی دقیق برای برنامه ریزی مراقبت‌های پیش از زایمان و پیش‌گیری از عوارض احتمالی ضروری است. نقاط عطف رشد کودک با استفاده از سن جنین تعیین می‌شود، اما به طور کلی اختلاف سن بارداری با FL و AC نباید وجود داشته باشد. بلکه سن بارداری یا سن حاملگی لازم است با رشد جنین هماهنگی داشته باشد.
روش LMP برای محاسبه سن بارداری
تاریخ واقعی لقاح عموماً برای انسان مشخص نیست. بنابراین سن حاملگی روش رایجی برای اندازه گیری مدت زمان واقعی بارداری است. دانستن سن حاملگی این مزیت را دارد که زمانی که نوزاد متولد نشده شما هنوز در حال رشد است، مثلاً برای بررسی این که آیا انگشتان دست و پاهای او شکل گرفته‌اند می‌توانید از سن حاملگی استفاده کنید. سن حاملگی بر اساس هفته و از اولین روز آخرین قاعدگی شما (LMP) اندازه گیری می‌شود. این به این معنی است که آخرین قاعدگی شما بخشی از بارداری محسوب می‌شود. البته این کار به این دلیل انجام می‌شود که دانستن این که لقاح دقیقاً در چه تاریخی صورت گرفته، امکان پذیر نیست. حتی اگر واقعا باردار نباشید، پریود شما سیگنالی است که به شما نشان می‌دهد بدن شما برای بارداری آماده می‌شود. به همین دلیل نیز آخرین قاعدگی را در سن حاملگی محاسبه می‌کنیم. ولی در واقعیت رشد جنین تا زمان لقاح شروع نمی‌شود؛ یعنی زمانی که اسپرم، تخمک را بارور می‌کند. بنابراین این تخمین همیشه دقیق نیست. فاکتورهایی مانند تغییرات در چرخه قاعدگی، تغییرات در تخمک گذاری و یادآوری ناقص توسط بیماران را در نظر نمی گیرد.
سن حاملگی به دو دوره رویانی و جنینی تقسیم می‌شود. دوره رویانی به هفته ۵ بارداری، یعنی زمانی که جنین در رحم شما ایجاد می‌شود تا هفته ۱۰ بارداری گفته می‌شود. دوره جنینی به هفته ۱۰ بارداری تا تولد نوزاد اشاره دارد.
پزشک شما می‌تواند سن حاملگی را هم در طی دوران بارداری با استفاده از سونوگرافی و هم پس از زایمان تعیین کند. پزشک در طول دوران بارداری، در جلسه سونوگرافی سر و شکم کودک را اندازه گیری می‌کند تا سن حاملگی را بر اساس آن مشخص کند. پس از تولد نوزاد نیز، سن حاملگی با استفاده از مقیاس بالارد تعیین می شود که بلوغ جسمانی کودک شما را ارزیابی می‌کند.
روش IVF برای محاسبه سن بارداری
برای استفاده از روش IVF برای محاسبه سن بارداری، ابتدا باید بدانیم IVF چیست. لقاح آزمایشگاهی (IVF) یک روش پزشکی است که در آن تخمک توسط اسپرم در لوله آزمایش خارج از بدن بارور شده و سپس در رحم فرد کاشته می‌شود. از آنجایی که IVF روشی متفاوت از بارداری طبیعی است، محاسبه سن بارداری، تاریخ زایمان و سن جنین بعد از IVF کمی متفاوت است. برای افرادی که با روش IVF باردار شده‌اند، سن حاملگی و تاریخ زایمان آنها می تواند بر اساس موارد زیر باشد:
- استخراج تخمک
- لقاح
- انتقال بلاستوسیست
روش محاسبه IVF بر خلاف LMP بسیار دقیق است. زیرا لقاح واقعی در یک زمان مشخص خارج از بدن اتفاق می‌افتد. بسته به نوع IVF که انجام داده‌اید، چندین فرمول برای محاسبه سن حاملگی وجود دارد:
- اگر از تخمک تازه استفاده می‌شود، ۲۶۶ روز به تاریخ استخراج یا لقاح تخمک اضافه کنید.
- اگر از جنین‌های منجمد سه روزه استفاده می‌شود، ۲۶۳ روز به تاریخ انتقال جنین اضافه کنید.
- اگر جنین منجمد پنج روزه است، ۲۶۱ روز به تاریخ انتقال جنین اضافه کنید.
چگونه از طریق سن حاملگی به سن جنین برسیم؟
سن حاملگی از اولین روز آخرین قاعدگی شما اندازه گیری می‌شود. ولی سن جنین باید از تاریخ لقاح محاسبه گردد. پس اگر سن حاملگی را از زمان آخرین تخمک گذاری در نظر بگیریم، این به این معنی است که سن جنین حدود دو هفته از سن بارداری عقب‌تر است و به طور تقریبی به سن واقعی جنین می‌رسیم. با این حال، این کار روش دقیقی برای اندازه‌گیری بارداری به شمار نمی‌رود. زیرا در بیشتر موارد نمی‌توان فهمید که چه زمانی واقعاً لقاح در انسان اتفاق افتاده است.
چگونه تاریخ زایمان را محاسبه کنیم؟
دقیق ترین راه برای اطلاع از تاریخ زایمان این است که پزشک آن را با استفاده از سونوگرافی در سه ماهه اول بارداری محاسبه کند. پزشک شما از اندازه‌گیری‌های خاصی استفاده می‌کند تا بفهمد در حال حاضر چقدر با تاریخ زایمان فاصله دارید.
همچنین می‌توانید تاریخ زایمان خود را با استفاده از روش زیر تخمین بزنید:
- روز شروع آخرین قاعدگی را علامت بزنید.
- هفت روز به آن اضافه کنید.
- سه ماه به عقب بروید.
- یک سال به آن تاریخ اضافه کنید.
روزی که در نهایت به آن می‌رسید، تاریخ زایمان شما خواهد بود. در این روش فرض می‌شود که شما یک سیکل قاعدگی منظم دارید. بنابراین اگر چه این روش کاملاً دقیق نیست، اما در بیشتر موارد تخمین خوبی برای محاسبه تاریخ زایمان است.
سونوگرافی بیومتری جنین چیست؟
سونوگرافی بیومتری یا سونوگرافی بارداری جنین یک روش تصویر برداری است که با استفاده از آن، اندازه جنین در دوران بارداری با استفاده از سونوگرافی مشخص می‌شود. این سونوگرافی شامل چندین فاکتور اندازه گیری است که به پزشک شما نشان می‌دهند که جنین در سن حاملگی چگونه رشد می‌کند و آیا علائم و نشانه‌های مشکلات رشد در او وجود دارند یا خیر. این سونوگرافی همچنین به تشخیص محدودیت رشد داخل رحمی جنین کمک می‌کند. اختلالات رشد جنین ممکن است بعداً منجر به بروز عوارض بارداری شوند.
چرا سونوگرافی بارداری اهمیت دارد؟
سونوگرافی بیومتری جنین بخشی از سونوگرافی‌های دوران بارداری پیش از تولد نوزاد را تشکیل می‌دهد. سونوگرافی بیومتری به پزشک کمک می‌کند تا مشخص کند که آیا اندازه جنین با سن حاملگی تخمین زده شده مطابقت دارد یا خیر. در صورتی که اندازه جنین کوچک‌تر یا بزرگ‌تر از سن حاملگی محاسبه شده به نظر برسد، ممکن است نیاز باشد پزشک شما آزمایشات بیش‌تری را برای بررسی این که چرا جنین کوچک یا بزرگ است انجام دهد. دلایل اختلاف سن بارداری بر اساسFL و AC با اندازه جنین می‌تواند به دلیل وجود بیماری زمینه‌ای در مادر، مشکلات جفت یا یک ناهنجاری مادرزادی در جنین باشد.
البته لازم است به خاطر داشته باشید که فقط به این دلیل که نتایج بیومتری جنین نشان می‌دهد که جنین نسبت به سن خود جلوتر یا عقب تر است، به این معنی نیست که حتماً نوزاد شما مشکلی دارد. داشتن نتایج نامنظم در این رابطه می‌تواند کاملاً طبیعی باشد.
شاخص های اندازه گیری در سونوگرافی بیومتری جنین چیست؟
همانطور که در بالا گفته شد، سونوگرافی بیومتری جنین اسکنی برای تخمین اندازه جنین در دوران بارداری است. در این سونوگرافی، با اندازه‌گیری قسمت‌های خاص بدن نوزاد متولد نشده، پزشک شما می‌تواند یک تصویر کلی از اندازه جنین ترسیم کند و آن را با آنچه که برای سن او طبیعی در نظر گرفته می‌شود، مطابقت دهد.
پارامترهایی که در این سونوگرافی اندازه گیری می‌شود، شامل موارد زیر است:
- BPD (دیامتر دو استخوان پاریتال): اندازه گیری BPD در سونوگرافی به معنای اندازه گیری بزرگ‌ترین قطر سر جنین (قطر بای پاریتال) و یکی از اندازه گیری‌های مهم در سونوگرافی‌های دوران بارداری محسوب می‌شود. bpd در سونوگرافی جنین شامل اندازه گیری قطر سر در جمجمه جنین در حال رشد از یک سمت استخوان به سمت دیگر است. از این اندازه گیری برای تخمین وزن جنین و سن حاملگی استفاده می‌شود. البته برای اندازه گیری وزن جنین، به اندازه گیری دور شکم و استخوان ران هم نیاز است.
- HC (دور سر): HC در سونوگرافی بارداری، خلاصه شده عبارت Head circumference است که به معنای اندازه دور سر جنین می‌باشد. در واقع، در هر دوره از بارداری، اندازه سر جنین نسبت به بدنش تناسب مشخصی دارد و اگر اندازه HC در سونوگرافی بارداری خارج از این میزان باشد، غیرطبیعی است.
- AC (دور شکم): شاخص AC در سونوگرافی بارداری، مخفف عبارت abdominal circumference است که به معنای اندازه دور شکم جنین می‌باشد. با اندازه گیری دور شکم در کنار پارامترهای دیگر می توان وزن تقریبی جنین را تخمین زد. کوچک بودن و یا بزرگ بودن بیش از حد این عدد معمولاً مربوط به خطا در تخمین سن بارداری و تفاوت های ژنتیکی است. اما گاهی می‌تواند نشانه مشکلاتی از جمله محدودیت رشد داخل رحمی (IUGR)، فتق ناف و گاستروشیزی نیز باشد که وجود آن نیاز به بررسی‌های بیشتر دارد.
- FL (طول استخوان ران پا): از مواردی که متخصصان سونوگرافی در تمامی مراجعات اندازه گیری می‌کنند، شاخص FL است. FL به معنی طول استخوان ران جنین یا Femur Length می‌باشد. استخوان فمور یا استخوان ران بلندترین استخوان بدن انسان به شمار می‌رود.
- CRL (طول سر تا باسن جنین): CRL اندازه‌گیری از بالای سر تا باسن جنین است. این اندازه گیری در هفته هفتم تا سیزدهم بارداری انجام می‌شود و سن حاملگی را با خطای ۳ تا ۴ روز نشان می‌دهد. این اندازه گیری در سه ماهه اول برای محاسبه سن حاملگی دقیق تر است. ولی بعد از ۱۲ هفته بارداری، پارامترهای بالا برای ارزیابی کلی رشد جنین بهتر هستند.
سونوگرافی بیومتری جنین چگونه انجام می شود؟
در سونوگرافی بیومتری جنین شامل شاخص‌هایی است که پزشک شما در یک سونوگرافی عادی دوران بارداری آنها را بررسی می‌کند. در کنار این شاخص‌ها همچنین مواردی مانند میزان مایع آمنیوتیک و جریان خون از طریق بند ناف بررسی می‌شوند که نشان می‌دهد اندازه جنین با سن او تفاوت دارد یا خیر. در سونوگرافی بارداری، تکنسین یک دستگاه سونوگرافی را روی شکم شما حرکت می‌دهد. البته اگر کمتر از ۱۲ هفته است که باردار شده‌اید، ممکن است از سونوگرافی ترانس واژینال برای شما استفاده شود.
اگر مانیتور اولتراسوند را مشاهده کنید، ممکن است متوجه شوید که تکنسین روی صفحه کلیک می‌کند و خطوطی را می‌کشد. به این ترتیب جنین و سایر قسمت های رحم شما را اندازه گیری می‌کند.
سونوگرافی بارداری جنین چقدر دقیق است؟
بیومتری جنین در اوایل بارداری بسیار دقیق است. این روش یکی از مطمئن‌ترین راه‌هایی است که پزشک می‌تواند مشخص کند که رشد جنین طبیعی است یا خیر. پزشک شما معمولاً این اندازه گیری‌ها را در سونوگرافی‌های معمول بارداری در سه ماهه اول و دوم انجام می‌دهد. سونوگرافی بیومتری جنین بعد از سه ماهه دوم بارداری شما دقت کم‌تری دارد.
بازه طبیعی برای اندازه جنین چیست؟
بازه‌های طبیعی برای اندازه بخش‌های مختلف بدن جنین متفاوتند و عوامل زیادی در تعیین اندازه طبیعی جنین نقش دارند. هر پارامتر لحاظ شده در سنوگرافی بارداری یک میانگین اندازه در سنین مختلف بارداری دارد. جدا از آن، لازم است توجه داشته باشیم که هر جنین با دیگری متفاوت است و پزشک شما هنگام ارزیابی نتایج سونوگرافی، عوامل دیگری را نیز در نظر می‌گیرد. میانگین اندازه‌های جنین در حدود هفته بیستم بارداری عبارتند از:
- دور سر (HC): 17.5 سانتی متر
- دور شکم (AC): 14.9 سانتی متر
- قطر دو جداره (BPD): 4.9cm
- طول استخوان ران (FL): ۳.۲ سانتی متر
به این دلیل که احتمال به دست آوردن نتیجه ای که دقیقاً میانگین باشد کم است، پزشک از صدک رشد نیز برای مقایسه اندازه‌های جنین با سایر جنین‌های هم سن استفاده می‌کند و از طریق آن می‌فهمد که این اختلاف طبیعی است یا ناشی از مشکلات جدی‌تر برای جنین می‌باشد.. برای مثال، ممکن است دور شکم (AC) جنین در صدک ۷۵ قرار بگیرد. با این که این میزان بالاتر از حد طبیعی تعریف شده با سن حاملگی است، ولی نیازی به نگرانی ندارد. بیشتر پزشکان اندازه‌های کمتر از صدک ۱۰ یا اندازه‌های بالاتر از صدک ۹۰ را مورد بررسی بیشتر قرار می‌دهند.
از آنجایی که نتایج سونوگرافی بارداری بسیار منحصر به فرد است، توصیه می‌شود با پزشک خود در مورد نتایج سونوگرافی و معنای نتایج آن صحبت کنید. به دلیل آن که شاخص‌های بسیاری در نتایج سونوگرافی بارداری نقش دارند، اظهار نظر کلی در مورد این که چه اندازه‌ای برای جنین طبیعی است و چه اندازه‌ای غیرطبیعی است، دشوار می‌باشد.
اگر نتیجه سونوگرافی غیر طبیعی باشد چه اتفاقی می‌افتد؟
اگر نتایج سونوگرافی شما نامنظم باشد، پزشک شما سونوگرافی‌های اضافه را به شما توصیه خواهد کرد. بررسی بیشتر به پزشک کمک می‌کند تا رشد جنین را در طول بارداری بررسی کنند و مشاهده کنند که آیا روند رشد جنین تغییر می‌کند یا خیر. بررسی روند نتایج و چگونگی تغییر نتایج در طول بارداری بهترین راه برای تشخیص طبیعی بودن یا نبود رشد جنین است. علاوه بر سونوگرافی، پزشک ممکن است نتایج آزمایش خون یا آزمایش ادرار شما را نیز بررسی کند تا ببیند که آیا سرنخی از این که چرا اندازه‌گیری‌های رشد جنین نامنظم بوده است در آن وجود دارد یا خیر.
اندازه جنین کوچک‌تر از حد طبیعی ممکن است نشان دهنده FGR (محدودیت رشد داخل رحمی جنین) یا مشکلات جفت باشد. جنینی که اندازه آن بزرگ‌تر از حد میانگین است ممکن است به دلیل ابتلای مادر به دیابت بارداری به وجود آمده باشد. البته اندازه‌های کوچک یا بزرگ‌تر از حد معیار برای جنین معمول است و در بیشتر موارد، جنین سالم و با اندازه و وزن طبیعی به دنیا می‌آید. بنابراین نتایج نامنظم در سونوگرافی بارداری دلیلی برای نگرانی نیست. پزشک شما را تحت بررسی قرار می‌دهد، نظارت بیش‌تری روی شما خواهد داشت و موارد بعدی به شما اطلاع می‌دهد.
سخن آخر
سونوگرافی بیومتری جنین یا سونوگرافی بارداری، اندازه گیری‌هایی است که پزشک شما در سونوگرافی بارداری برای ارزیابی رشد جنین انجام می‌دهد. احتمالاً در طول بارداری خود اصطلاح بیومتری جنین را نخواهید شنید، اما ممکن است آن را در گزارش سونوگرافی خود مشاهده کنید. این یک اندازه گیری معمول است که نباید باعث نگرانی شود. اما نتایج آن می‌تواند به این معنی باشد که جنین نسبت به سن خود کوچک‌تر یا بزرگ‌تر از حد طبیعی است. در آخر توصیه می‌کنیم هر سوالی که در مورد سونوگرافی یا سایر آزمایشات بارداری دارید با پزشک خود در میان بگذارید. او به شما کمک می‌کند و به سوالات شما پاسخ خواهد داد.