از جمله مواردی که متخصصان در تمامی جلسات سونوگرافی بارداری اندازه گیری می‌کنند، FL یا طول استخوان ران (Femur Length) جنین می‌باشد. استخوان فمور یا استخوان ران، بلندترین استخوان بدن انسان است. به همین دلیل بررسی اندازه آن همراه با پارامترهایی همچون دور سر، دور شکم و … در تخمین وزن جنین ضروری است. با محاسبه طول استخوان ران یا FL، می‌توانیم متوجه شویم که آیا طول استخوان ران جنین در سونوگرافی بارداری طبیعی است یا خیر. در واقع این شاخص می‌تواند نشان دهد که آیا کودک شما با سرعتی سالم رشد می‌کند یا خیر.
اندازه طول استخوان ران (FL) جنین چیست؟
در سونوگرافی بارداری، FL یا شاخص اندازه گیری طول استخوان ران، بلندترین استخوان بدن جنین را اندازه گیری می‌کند و نشان دهنده رشد طولی جنین است. فواید اندازه گیری FL شبیه به قطر دوپاریتال (شاخص BPD یا قطر بین دو طرف سر جنین ) است. طول استخوان ران جنین از حدود ۱.۵ سانتی متر در هفته ۱۴ بارداری به حدود ۷.۸ سانتی متر در ترم کامل بارداری (هفته‌های ۳۹ تا ۴۰) افزایش می یابد. اندازه گیری شاخص FL یا طول استخوان ران نیز مشابه BPD، لازم است در اسرع وقت انجام شود.
چرا بررسی روند رشد جنین مهم است؟
اول از همه، سونوگرافی بارداری می‌تواند به تعیین تاریخ زایمان کمک کند. بر اساس نتایج اندازه گیری‌ها، سن حاملگی بر اساس میانگین سایر نوزادان سونوگرافی شده در هفته بیستم بارداری محاسبه میشود. ولی بازه محاسبات در هفته بیستم بارداری مختص ۲ تا ۳ هفته از تاریخ زایمان است، در حالی که اگر سونوگرافی بارداری را زودتر انجام دهید، تاریخ زایمان واقعی‌تری ارائه میشود.
در هر صورت، دلیل مهم برای زودتر انجام دادن این سونوگرافی این است که در صورتی که هر گونه ناهنجاری جنینی در طول سونوگرافی اولیه مشاهده شود، پزشک می‌تواند بررسی‌های بیشتری را انجام دهد و در صورت نیاز به درمان، اقدامات مورد نیاز را زودتر شروع کند.
مهم ترین شاخص‌های رشد جنین چیست؟
پزشک شما به کمک شاخص های رشد جنین و صدک رشد، اطلاعات مهمی را درباره روند رشد و سلامت جنین شما ارائه می‌کند. این شاخص‌ها به پزشک شما کمک می‌کنند تا روند رشد جنین شما را با دقت بیشتری بررسی کند و از مشکلات احتمالی به وجود آمده درباره نوزاد شما پیشگیری کند و در صورت نیاز مراقبت‌های احتمالی را تجویز کند تا بتواند سلامت جنین شما در نظر بگیرد. در ادامه مهم‌ترین شاخص‌های رشد جنین را نام می‌بریم:
ساک حاملگی (GS)
ساک حاملگی (GS) پوششی است که جنین را احاطه کرده است و احتمالاً اولین ساختار حاملگی است که در سونوگرافی اوایل بارداری دیده میشود. ساک حاملگی نه تنها جنین بلکه مایع آمنیوتیک را نیز در بر می‌گیرد و به تغذیه و محافظت از کودک در حال رشد کمک می‌کند. ساک حاملگی ساختاری است که تکنسین‌های سونوگرافی زمانی که نیاز به تایید وجود و زنده بودن بارداری اولیه دارند آن را بررسی می‌کنند و از آن می‌توان برای تعیین وجود حاملگی داخل رحمی (IUP) پیش از به وجود آمدن جنین، استفاده کرد. امکان اندازه گیری عرض این کیسه با استفاده از سونوگرافی وجود دارد و هفته‌های بارداری می‌توانند با خطای حدود ۵ روزه با اندازه‌گیری آن تعیین شوند.
کیسه زرده
کیسه زرده یک کیسه غشایی است که به جنین متصل است. این کیسه در سونوگرافی بارداری بین جنین و ساک حاملگی قابل مشاهده می‌باشد. کیسه زرده به عنوان ابزاری برای تغذیه جنین پیش از رشد سیستم گردش خون و جفت عمل می‌کند.
قطب جنین
پیش از آن که جنین قابل رویت باشد، قطب جنین به صورت از سلول وجود دارد. قطب جنین با سرعت حدود ۱ میلی متر در روز رشد می‌کند که از هفته ششم بارداری آغاز میشود. بنابراین یک روش ساده برای مشخص کردن تاریخ بارداری اولیه، جمع کردن طول قطب جنین (به میلی متر) با ۶ هفته است. با استفاده از این روش، سن حاملگی با قطب جنینی که ۵ میلی متر اندازه دارد، ۶ هفته و ۵ روز خواهد داشت.
طول فرق سر تا کفل جنین (CRL)
شاخص CRL برای اندازه گیری فاصله بین بالای سر جنین تا باسن آن است. امکان اندازه گیری CRL بین هفته ۷ تا هفته ۱۳ بارداری وجود دارد. این شاخص، تخمین دقیقی از سن حاملگی ارائه می‌دهد. مشخص کردن سن بارداری از طریق شاخص CRL در عرض ۳ تا ۴ روز از آخرین دوره قاعدگی امکان پذیر است.
قطر دوپاریتال (BPD)
شاخص BPL، فاصله بین استخوان‌های دو طرف سر جنین را مشخص می‌کند. این شاخص معمولاً بعد از هفته ۱۳ بارداری اندازه گیری میشود و از حدود ۲.۴ سانتی متر در هفته ۱۳ بارداری به حدود ۹.۵ سانتی متر در هفته‌های پایانی بارداری افزایش می‌یابد. نوزادان مختلف با وزن یکسان می توانند اندازه سر متفاوتی داشته باشند. بنابراین، تعیین سن بارداری با استفاده از شاخص BPD در اواخر بارداری به طور کلی غیر قابل اعتماد و غیر دقیق در نظر گرفته میشود.
دور سر (HC)
در سونوگرافی بارداری دور سر جنین یا HC اندازه گیری میشود. شاخص HC معمولا بعد از هفته ۱۳ بارداری انجام میشود.
دور شکم (AC)
شاخص AC یکی از پارامترهای مهم اندازه گیری جنین در اواخر بارداری انجام به شمار می‌رود. این شاخص بیشتر نشان دهنده اندازه و وزن جنین است تا این که به تعیین سن بارداری کمک کند. اندازه گیری‌های مداوم در بررسی روند رشد جنین بسیار اهمیت دارد. اندازه دور شکم جنین یا AC نباید برای تعیین سن بارداری و سن جنین استفاده شود.
طول استخوان ران (FL) چیست؟
منظور از FL، عبارت Femur Length یا طول استخوان ران جنین است. پارامتر اندازه گیری FL در نتایج سونوگرافی بارداری به معنی بررسی طول استخوان ران (femur length) است که به اختصار به آن FL گفته میشود. بررسی FL یا بررسی اندازه طول استخوان ران جنین در سونوگرافی جنین یکی از معیارهایی است که برای تایید سلامت جنین در سونوگرافی غربالگری دوران بارداری ضروری و لازم است. استخوان فمور یا استخوان ران، بلندترین استخوان بدن انسان است. به همین دلیل بررسی اندازه این استخوان در کنار پارامترهایی همچون دور سر، دور شکم و … در تخمین وزن جنین نقش تعیین‌کننده‌ای دارد.
این شاخص بلندترین استخوان بدن را اندازه گیری می‌کند و رشد طولی جنین را نشان می‌دهد. مزیت این شاخص مشابه BPD است. طول استخوان ران از حدود ۱.۵ سانتی متر در هفته ۱۴ بارداری به حدود ۷.۸ سانتی متر در اواخر بارداری افزایش می‌یابد. FL نیز مشابه BPD، هر چه زودتر برای تعیین حاملگی مورد استفاده قرار بگیرد، بهتر است. زیرا زمان لازم را برای بررسی‌های بیشتر و مراقبت‌های لازم به پزشک می‌دهد.
اندازه طبیعی FL جنین چقدر است؟
محدوده‌های معمول برای بیومتری جنین متفاوت است و عوامل زیادی در تعیین معیار طبیعی بودن یک شاخص در آن نقش دارند. هر پارامتر دارای یک میانگین اندازه گیری در سنین مختلف بارداری است. علاوه بر این، هر بارداری متفاوت است و ارائه دهنده شما هنگام ارزیابی نتایج شما عوامل دیگری را در نظر می گیرد. جدول زیر میانگین طبیعی اندازه FL را در هر هفته بارداری نشان می‌دهد:
| سن بارداری (هفته) | حداقل اندازه طول ران (FL) به میلی‌متر | حداکثر اندازه طول ران (FL) به میلی‌متر | اندازه طبیعی طول ران (FL) به میلی‌متر |
| ۱۱ | ۶ | ۱۰ | ۸ |
| ۱۲ | ۷.۵ | ۱۲.۵ | ۱۰ |
| ۱۳ | ۸.۵ | ۱۳.۵ | ۱۱ |
| ۱۴ | ۱۲ | ۱۸ | ۱۵ |
| ۱۵ | ۱۳.۵ | ۲۰.۵ | ۱۷ |
| ۱۶ | ۱۸ | ۲۶ | ۲۲ |
| ۱۷ | ۲۱ | ۲۹ | ۲۵ |
| ۱۸ | ۲۳ | ۳۳ | ۲۸ |
| ۱۹ | ۲۵ | ۳۵ | ۳۰ |
| ۲۰ | ۲۶ | ۳۸ | ۳۲ |
| ۲۱ | ۲۸ | ۴۰ | ۳۴ |
| ۲۲ | ۳۲ | ۴۲ | ۳۷ |
| ۲۳ | ۳۸ | ۴۸ | ۴۳ |
| ۲۴ | ۴۱ | ۴۹ | ۴۵ |
| ۲۵ | ۴۳ | ۵۳ | ۴۸ |
| ۲۶ | ۴۴ | ۵۴ | ۴۹ |
| ۲۷ | ۴۵ | ۵۵ | ۵۰ |
| ۲۸ | ۵۰ | ۵۸ | ۵۴ |
| ۲۹ | ۴۹.۵ | ۶۰.۵ | ۵۵ |
| ۳۰ | ۵۲ | ۶۴ | ۵۸ |
| ۳۱ | ۵۳.۵ | ۶۴.۵ | ۵۹ |
| ۳۲ | ۵۶ | ۶۸ | ۶۲ |
| ۳۳ | ۶۱ | ۶۹ | ۶۵ |
| ۳۴ | ۶۲ | ۷۰ | ۶۶ |
| ۳۵ | ۶۱ | ۷۳ | ۶۷ |
| ۳۶ | ۶۳ | ۷۵ | ۶۹ |
| ۳۷ | ۶۷ | ۷۷ | ۷۲ |
| ۳۸ | ۶۷.۵ | ۷۸.۵ | ۷۳ |
| ۳۹ | ۶۹ | ۸۱ | ۷۵ |
| ۴۰ | ۷۲ | ۸۰ | ۷۶ |
| ۴۱ | ۷۲ | ۸۲ | ۷۷ |
اهمیت شاخص Fl در بررسی روند رشد جنین چیست؟
در اوایل بارداری، برخی از نتایج ارائه شده در سونوگرافی بارداری مانند وجود کیسه زرده و نسبت طول فرق سر تا کفل جنین (CRL) برای کمک به تعیین سلامت جنین استفاده می‌شوند. این شاخص‌ها می توانند سن حاملگی و احتمال سقط جنین در آینده را نیز مشخص کنند. پس از گذشت سه ماهه اول بارداری، نطفه به جنین زنده تبدیل میشود. بنابراین پس از سه ماهه اول بارداری، از شاخص‌های جدیدی مانند طول استخوان ران (FL) برای مشخص کردن سن حاملگی و ارزیابی سلامت نوزاد متولد نشده استفاده می‌گردد.
زمانی که طول استخوان ران کودک در سونوگرافی دوران بارداری بررسی میشود، برای مادران و پدران اغلب این سوال پیش می‌آید که چه زمانی نگران کوتاهی استخوان ران جنین باشند. پاسخ به این سوال این است که در صورتی که FL یا طول استخوان ران جنین زیر صدک ۵ باشد، اغلب دلیلی برای نگرانی از وجود مشکل رشد در جنین و ارزیابی بیشتر روند رشد جنین در نظر گرفته میشود. با این حال در بسیاری از موارد، بیشتر نوزادانی که FL کمی دارند، یعنی طول استخوان ران کوتاهی دارند، نسبت به سن خود کوچک می‌باشند؛ اما در غیر این صورت سالم هستند.
شاخص Fl جنین به چه دلیل اندازه گیری میشود؟
همانطور که قبلاً گفته شد، از جمله پارامترهایی که در سونوگرافی بارداری برای بررسی روند رشد و سلامت جنین استفاده میشود، شاخص Fl یا طول استخوان بلند ران جنین است. در شاخص Fl یا اندازه گیری طول استخوان ران جنین که انتهای صاف استخوان به علاوه بدنه استخوان در آن اندازه گیری میشود، بر حسب میلی متر اندازه گیری میشود. اندازه گیری طول کوتاه استخوان ران در سونوگرافی بارداری و خارج بودن آن از بازه نرمال، ممکن است به آزمایش بیشتر جهت رد برخی از مشکلات خاص مانند محدودیت رشد داخل رحمی جنین، سندرم داون یا سایر مشکلات کروموزومی نیاز داشته باشد. با این حال، در اغلب موارد نوزاد کاملاً سالم است.
این شاخص اندازه گیری، محدودیت‌های بسیاری دارد و از خطای انسانی گرفته تا تجهیزات سونوگرافی قدیمی و تغییرات عادی باعث خطای آن می‌شوند. به همین دلیل شاخص Fl یا اندازه گیری طول استخوان ران تنها یکی از متغیرهایی است که باید برای بررسی روند رشد و تعیین سلامت نوزاد استفاده شود. مهم است بدانید که در بیشتر این بارداری ها (۷۳%)، یک نوزاد سالم به دنیا می‌آید که اندازه او با سن حاملگی متناسب است.
خطرات احتمالی کم بودن اندازه Fl جنین
در صورتی که اندازه طول استخوان ران (Fl) کم‌تر از صدک پنجم باشد، ممکن است پزشک به پدر و مادر در مورد عوارض و مشکلات احتمالی و غیر معمول بارداری اطلاع رسانی کند. مشکلاتی که ممکن است به دلیل کوتاه بودن طول استخوان ران جنین پیش بیایند، عبارتند از:
کوتولگی
تحقیقات و بررسی‌ها نشان می‌دهند که جنین‌هایی با Fl یا طول استخوان ران کوتاه‌تر از حد میانگین طبیعی، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به دیسپلازی اسکلتی قرار دارند که در این مورد با عنوان کوتولگی نیز شناخته میشود. این عارضه با کوتاه بودن قد متفاوت است. یعنی جنینی که قد او حداقل سه امتیاز (یا بیشتر) کم‌تر از میانگین سنی باشد، اما اجزای بدن جنین با یکدیگر متناسب باشند دچار دیسپلازی اسکلتی نیست و طبیعی به شمار می‌رود. بیش از ۲۰۰ اختلال وجود دارد که می‌توان آن‌ها را به عنوان دیسپلازی اسکلتی طبقه بندی کرد و همه آن‌ها با اسکلت نامتناسب به دلیل ناهنجاری‌های رشد غضروف و استخوان شناسایی می‌شوند.
نارسایی جفت
برخی از مطالعات، نگرانی‌هایی را در مورد کافی بودن جفت برای فراهم کردن محیط و تغذیه مناسب برای جنین‌هایی با Fl کم و طول استخوان ران کوتاه ایجاد کرده‌اند. به همین دلیل، کوتاه بودن استخوان ران جنین با پیامدهای نامطلوب بارداری مانند کوچک بودن بیش از حد اندازه جنین به نسبت سن حاملگی، نوزادانی که با وزن کم متولد می‌شوند و زایمان زودرس مرتبط است.
آنیوپلوئیدی
کوتاه بودن طول استخوان ران جنین و کم‌تر بودن اندازه Fl نسبت به سطح طبیعی، می‌تواند نشانه وجود برخی شرایط ژنتیکی مانند تریزومی ۲۱ (سندرم داون)، تریزومی ۱۳ (سندرم پاتائو) و تریزومی ۱۸ (سندرم ادوارد) نیز باشد. کم بودن شاخص Fl در سونوگرافی بارداری به خودی خود یک ناهنجاری به شمار نمی‌رود. اما جزو ویژگی‌هایی است که بیشتر در جنین‌های دارای تریزومی کروموزومی مشاهده میشود. پایین بودن Fl در مقایسه با پارامترهای سطح بالا و حساس مانند چین پشت گردن جنین، اهمیت زیادی ندارد. ولی کوتاه بودن طول استخوان فمور یک پارامتر سطح پایین برای سندرم داون در نظر گرفته میشود.
وجود هر یک از این نشانگرها ممکن است به سادگی نشان دهنده نیاز به آزمایشات بیشتر پیش از تولد نوزاد باشند.
سخن آخر
شنیدن این که جنین متولد نشده دارای طول استخوان ران کوتاه است یا نشانه‌های نگران کننده دیگری در نتایج سونوگرافی بارداری او مشاهده میشود، می‌تواند ترسناک باشد. با این حال در بیشتر موارد، نتیجه تاثیر خاصی بر روی نوزاد نمی‌گذارد و نوزاد سالم و کاملی به دنیا می‌آید. در صورتی که پزشک در نتایج سونوگرافی بارداری متوجه شود که شاخص Fl یا طول استخوان ران جنین کوتاه‌تر از حد طبیعی است، ممکن است آزمایش‌های بیشتری را به مادر تجویز کند تا هم برای مادر و هم پزشک مشخص شود که این اندازه‌گیری چه معنایی دارد و چگونه می‌توانید از نوزادتان در دوران بارداری، هنگام تولد و بعد از آن مراقبت کنید.