پیوند عاطفی بین مادر و جنین در دوران بارداری به فرآیندی اطلاق می‌شود که از طریق آن، زن باردار احساسات و عواطف مادرانه‌ای را نسبت به جنین خود تجربه می‌کند، با جنین خود تعامل می‌کند و هویت مادری برای خود ایجاد می‌کند؛ یعنی به طور خلاصه در دوران بارداری، شروع به شناسایی خود به عنوان مادر می‌کند. پیوند عاطفی بین مادر و جنین او اغلب توسط متخصصان بهداشت با عنوان دلبستگی مادر به جنین یا دلبستگی قبل از تولد تلقی می‌شود.
نیازی نیست تا زمانی که نوزادتان به دنیا بیاید منتظر بمانید تا با او ارتباط برقرار کنید. بارداری می تواند زمان مناسبی برای شروع ایجاد پیوند عاطفی با کودک شما باشد، که برای رشد او پس از تولد نوزاد بسیار مهم است.
تعریف و ارزیابی پیوند عاطفی بین مادر و جنین در دوران بارداری
دانشمندان ابتدا در دهه ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ میلادی پس از مشاهده مادرانی که برای نوزادان خود که در حین زایمان جان خود را از دست داده بودند، سوگواری می‌کردند، مطالعه پیوند عاطفی بین مادر و جنین را آغاز کردند. آن‌ها بر این باور بودند که این شدت از غم و اندوه مادران در صورتی که در دوران بارداری با نوزاد خود ارتباط برقرار نمی‌کردند، امکان پذیر نبود. از آن زمان، تعاریف متعددی از پیوند عاطفی بین مادر و جنین ارائه شده است. در حالی که تفاوت‌های زیادی میان این تعاریف وجود دارند، آن‌ها به طور کلی به دو گروه تقسیم می‌شوند:
- تعاریفی که پیوند بین مادر و جنین را وابسته به عواطف مادر در دوران بارداری توصیف می‌کنند.
- تعاریفی که پیوند بین مادر و جنین را وابسته به رفتارهای زن در دوران بارداری توصیف می‌کنند.
فواید پیوند عاطفی بین مادر و جنین در دوران بارداری
پیوند عاطفی بین مادر و جنین در دوران بارداری نقش مهمی در روابط پس از تولد نوزاد با مادر نیز ایفا می‌کند. مادرانی که در دوران بارداری خود پیوند قوی‌تری را با جنین خود برقرار می‌کنند، در دوران نوزادی نیز احساسات عمیق‌تری با کودک خود تجربه خواهند کرد. پیوند بین مادر و نوزاد او به نوبه خود بر رشد و تکامل کودک در آینده نیز تاثیر می‌گذارد. بدین صورت که هر چه پیوند عاطفی بین مادر و جنین قوی‌تر باشد، نوزاد پس از تولد نیز رشد بهتری در آینده خواهد داشت.
چه عواملی بر پیوند عاطفی بین مادر و جنین تأثیر می‌گذارد؟
مانند سایر پیامدهای بد سلامتی مادر (مانند زایمان زودرس، زایمان نوزاد کم وزن)، تصور می‌شود که عدم پیوند عاطفی بین مادر و جنین در دوران بارداری در میان زنانی که از شرایط اجتماعی و اقتصادی بدتری برخوردارند، شایع‌تر است. زنانی که دارای پیشینه اجتماعی – اقتصادی پایین هستند، نسبت به زنانی که وضعیت اجتماعی-اقتصادی بالاتری دارند، احتمالاً وضعیت سلامت ضعیف‌تری دارند و همینطور از دسترسی کم‌تری به امکانات و مراقبت‌های بهداشتی برخوردار می‌باشند.
دانشمندان هنوز در حال مطالعه هستند که آیا پیوند عاطفی بین مادر و جنین با شاخص‌های وضعیت اجتماعی – اقتصادی مانند درآمد و سطح تحصیلات مرتبط است یا خیر. شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد رفتارهای مرتبط به سلامت در مادر با پیوند قوی‌تر بین مادر و جنین افزایش می‌یابد. این رفتارها شامل موارد زیر می‌باشند:
- مراقبت‌های دوران بارداری: زنانی که مراقبت‌های دوران بارداری را دریافت می‌کنند، نسبت به زنانی که این کار را نمی‌کنند با جنین خود پیوند عاطفی قوی‌تری برقرار می‌نمایند.
- حفظ یک رژیم غذایی سالم: زنانی که دارای رژیم غذایی سالم هستند نسبت به زنان دارای رژیم غذایی ناسالم، پیوند عاطفی قوی‌تری بین مادر و جنین را در دوران بارداری تجربه می‌کنند.
- انجام ورزش منظم: زنان ورزشکار نسبت به زنان غیر ورزشکار پیوند عاطفی عمیق‌تری با جنین خود ایجاد می‌کنند.
سن مادر
شواهد نشان می دهد که سن مادر بر میزان پیوند عاطفی بین مادر و جنین در دوران بارداری تأثیری ندارد.
تعداد زایمان‌های قبلی مادر
شواهد نشان می‌دهند که زنانی که تجربه مادری کم‌تری دارند (آن دسته از زنانی که حاملگی‌های قبلی کم‌تری را تجربه کرده‌اند)، پیوند عاطفی قوی‌تری بین مادر و جنین را نسبت به زنان با تجربه مادری بیش‌تر (آن دسته از زنانی که تعداد فرزندان بیشتری دارند) تجربه می‌کنند.
حمایت عاطفی خانواده از مادر
شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد حمایت اجتماعی از رابطه با یک فرد مهم، مانند پدر آینده یا مادر زن باردار، بر پیوند عاطفی بین مادر و جنین در دوران بارداری تاثیر مثبت می‌گذارد. مطالعات، سطوح بالاتری از پیوند بین مادر و جنین را در زنانی با شرایط زیر نشان می‌دهند:
- رابطه مثبت و رضایت بخش مادر باردار با پدر آینده
- دلبستگی مادر به شخص مهمی که با سطوح بالای اعتماد مشخص می‌شود.
- سطح بالایی از نزدیکی عاطفی و صمیمیت در روابط خانوادگی مادر
مرحله بارداری و آگاهی از وجود جنین
با پیشرفت بارداری مادر و زمانی که جنین شروع به رشد و حرکت می‌کند، او بیش‌تر از وجود جنین خود آگاه می‌شود و آن را حس می‌کند. بنابراین انتظار می‌رود که مادر با پیشرفت بارداری و آگاهی او نسبت به جنین بیش‌تر به جنین خود وابسته شود. تعدادی از مطالعات گزارش داده‌اند که زنان با پیشرفت باردار، پیوند بیشتری با جنین خود ایجاد می‌کنند. برخی از مطالعات همچنین نشان داده‌اند که زنان پس از آگاهی از حرکات جنین، سطوح بالاتری از پیوند عاطفی بین مادر و جنین در دوران بارداری را تجربه می‌کنند.
اختلالات خلقی مادر
ااختلالات خلقی مانند افسردگی در دوران بارداری بسیار شایع است و شواهد نشان می‌دهد که این اختلالات ممکن است به همان اندازه که بعد از زایمان (یعنی در دوره‌ای که زنان افسردگی پس از زایمان را تجربه می‌کنند) بر روی روابط مادر و نوزاد تاثیر می‌گذارد، بر پیوند بین مادر و جنین در دوران بارداری نیز موثر باشد. شواهد به دست آمده از مطالعات علمی نشان می‌دهد که پیوند بین مادر و جنین در زنانی که افسردگی یا سایر اختلالات خلقی (مانند اضطراب) را در دوران بارداری تجربه می‌کنند نسبت به مادرانی که اختلالات خلقی را تجربه نمی‌کنند، قوی نیست.
تاثیر بارداری پرخطر بر پیوند بین مادر و جنین
برخی از زنان نسبت به سایر زنان در معرض خطر بیشتری برای پیامدهای بد بارداری هستند. برای مثال، زنانی که قبلاً سقط جنین داشته‌اند یا زنانی که دوقلو یا سه قلو باردار هستند. مطالعات بررسی کرده‌اند که آیا تفاوتی در میزان ارتباط عاطفی بین مادر و جنین خود در حاملگی‌های پرخطر و کم خطر وجود دارد یا خیر. این مطالعات، پیوند بین مادر و جنین را در شرایط زیر بررسی کرده‌اند:
- مادران بارداری که قبلاً سقط جنین داشته‌اند.
- بارداری‌هایی که در آن، جنین با یک ناهنجاری مادرزادی که تهدید کننده زندگی نوزاد نیست تشخیص داده شده است.
- حاملگی‌هایی که از طریق لقاح آزمایشگاهی انجام شده‌اند.
- حاملگی‌های چند قلو یا بارداری‌هایی که در آن زن باردار بیش از یک جنین (مانند دوقلو یا سه قلو) داشته است.
در هیچ یک از مطالعات انجام شده، تفاوتی در میزان پیوند عاطفی بین مادر و جنین در دوران بارداری بین زنان دارای حاملگی پرخطر و زنان دارای حاملگی طبیعی یافت نشده است.
سوء مصرف مواد مخدر
سوء مصرف مواد مخدر در دوران بارداری با مشکلات مادر و نوزاد (از جمله افزایش خطر وزن کم نوزاد هنگام تولد و اختلال در رشد کودکی) همراه است. بنابراین برای زنانی که در دوران بارداری مواد مخدر مصرف می‌کنند، ممکن است انجام بسیاری از وظایفی که برای پیوند با نوزادشان حیاتی است، دشوارتر باشد. این وظایف شامل کارهایی مانند احساس عشق یا دلسوزی برای جنین یا اقدام در جهت منافع جنین و اطمینان از ایمنی او می‌شود.
هیچ پژوهشی به طور مستقیم ارتباط مادر و جنین را در زنان مصرف کننده و غیرمصرف کننده مواد مخدر مقایسه نکرده است. مطالعاتی وجود دارند که پیوند عاطفی بین مادر و جنین را در گروه‌های مختلف مصرف کنندگان مواد مخدر مورد بررسی قرار داده است. این مطالعات گزارش کردند که مصرف کنندگان مواد برای احساس وابستگی به جنین خود تلاش می‌کنند و در طول دوران بارداری خود احساس گناه، عدم اطمینان و نگرانی را تجربه می‌نمایند.
جنین چه احساساتی را در رحم مادر تجربه می‌کند؟
در حین این که که کودک شما در رحم رشد می‌کند، حواس او شروع به رشد می‌کنند:
صدا
بین هفته‌های ۱۳ و ۱۶ بارداری، شنوایی کودک شما رشد می‌کند. او در زمان شروع به شنیدن ضربان قلب و صدای شکم شما خواهد کرد. بین هفته ۲۵ و هفته ۲۸ بارداری، کودک شما ممکن است به صداهای داخل و خارج رحم شما واکنش نشان دهد و ممکن است با صدای شما آرام شود.
توسعه زبان
در حالی که کودک شما در حال رشد است، ممکن است صداهای خاصی را از شما تشخیص دهد. برخی از تحقیقات نشان می دهد که رشد زبان نوزاد ممکن است بسیار زود و حتی قبل از تولد نوزاد شروع شود.
بینایی
چشمان نوزادان متولد نشده بین هفته ۲۵ و هفته ۲۸ بارداری شروع به باز شدن می‌کنند. جنین در طول هفته‌های ۲۹ تا ۳۲ بارداری شروع به تشخیص نور می‌کند. چشمان کودک شما پس از تولد به رشد خود ادامه می‌دهند.
احساس لامسه
بین هفته‌های ۲۴ و هفته ۲۵ بارداری، کودک شما ممکن است شروع به احساس درد کند.
چگونه پیوند عاطفی بین مادر و جنین را تقویت کنیم؟
همانطور که قبلاً گفته شد، پیوند عاطفی با جنین در دوران بارداری باعث تقویت ارتباط عاطفی بین مادر و نوزاد پس از زایمان نیز می‌شود و پیامدهای مثبت قابل توجهی را برای رشد کودک خواهد داشت. با وجود این، راهکارهای علمی کمی با هدف افزایش ارتباط عاطفی بین مادر و جنین مورد ارزیابی قرار گرفته است. روش‌هایی برای این کار وجود دارند که از نظر علمی ثابت نشده‌اند، اما باور عمومی بر این است که این کارها پیوند عاطفی بین مادر و جنین را افزایش می‌دهند، مانند صحبت کردن با جنین و ماساژ دادن شکم مادر باردار.
افزایش آگاهی مادر نسبت به جنین
راهکارهایی که در آن، مادران باردار را در مورد جنین خود آموزش داده است و آن‌ها را به برقراری پیوند عاطفی با جنین ترغیب کرده است و هیمنطور رویکردهایی که مادران باردار را به نظارت بر حرکات جنین تشویق می‌کنند، در افزایش پیوند بین زنان باردار و جنین موفق بوده است.
ماساژ مادر برای تقویت پیوند بین مادر و جنین
تعامل با جنین در رحم مادر نشان دهنده پیوند عاطفی با جنین است. بنابراین می توان انتظار داشت که رویکردهایی که مادران را تشویق به ماساژ یا تماس فیزیکی احساسی دیگری با جنین می‌کنند، پیوند عاطفی بین مادر و جنین را در دوران بارداری افزایش می‌دهد. با این حال، هیچ مطالعه ای برای اثبات این موضوع انجام نشده است. بنابراین به آرامی شکم خود را لمس، مالش یا ماساژ دهید.
کودک شما تقریباً از همان ابتدا احساس شما را درک خواهد کرد. گوش‌ها، چشم‌ها و زبان او در حال شکل گیری است، به طوری که پذیرای لمس و صدا می‌باشد. بنابراین هر زمان که می‌خواهید با او احساس ارتباط و پیوند عاطفی کنید، به آرامی شکم خود را نوازش و مالش دهید.
صحبت کردن با جنین
صحبت با جنین نشان دهنده سطحی از دلبستگی یا پیوند با او است. بنابراین برای کودک خود صحبت کنید و آواز بخوانید
در ادامه کارهایی را پیشنهاد می‌دهیم که ممکن است به شما و کودکتان کمک کند تا قبل از تولد پیوند عاطفی برقرار کنید:
- با تکان دادن آرام شکم خود به ضربات جنین پاسخ دهید.
- موسیقی آرامش بخش برای کودک خود پخش کنید.
- بیرون بروید. ممکن است در تمام طول روز از نظر جسمی به کودک وابسته باشید، اما گذراندن وقت آگاهانه با یکدیگر باعث ایجاد پیوند عاطفی بین شما می‌شود. او را به پیاده روی در پارک ببرید، از یک ناهار سالم با هم لذت ببرید، یا با هم گپ بزنید. او از هفته ۲۳ بارداری می‌تواند صدای شما را بشنود.
- برای جنین آواز بخوانید: ممکن است ملکه خوانندگی نباشید، اما کودک شما فکر می‌کند که صدای شما بهترین صدا در جهان است. به همین خاطر او را با جذاب‌ترین آهنگ‌های عاشقانه‌ای که به ذهنتان می‌رسد، صدا کنید.
همچنین مهم است که استراحت کنید، مراقب خود باشید و سعی کنید استرس نداشته باشید. شما می توانید:
- به خود فرصت دهید تا فکر کنید.
- قدم بزنید.
- حمام گرم داشته باشید.
- یک دفتر خاطرات یا داستان‌هایی برای کودک خود در مورد آنچه که تجربه می‌کنید، بنویسید.
- اگر احساس استرس می‌کنید، صحبت با همسر یا دوست صمیمی شما ممکن است مفید باشد.
- بچه دار شدن کار بزرگی است. و با تغییرات بسیار سریعی همراه است. بنابراین به سادگی بنشینید و در لحظه به سر ببرید. همانطور که دم و بازدم انجام می‌دهید، هر قسمت از بدن خود را تجسم کنید. این کار می‌تواند آگاهی شما را از تغییرات شگفت انگیزی که در داخل بدنتان رخ می‌دهد، بالا ببرد.
- شنا کنید. احساس بی وزن بودن در آب می تواند به شما کمک کند تا با بدن خود و کودکتان در تماس باشید. شما می‌توانید در اوایل بارداری هر چقدر که می خواهید شنا کنید. این کار می‌تواند به پاهای شما نیز تسکین دهد.
- یوگای بارداری انجام دهید. انجام حرکات کششی ساده و حالت های اولیه یوگا بی خطر است. اما لازم است فقط بعد از هفته ۱۴ بارداری انجام شود. همچنین ممکن است تکنیک‌های تنفس آرامش بخش را یاد بگیرید که به شما کمک می‌کند به بدن خود توجه کنید و با کودک خود ارتباط برقرار کنید.