روان‌شناسی نقاشی کودک (قسمت دوم)

تفسیر رواشناسانه نقاشی کودک

برای این که به روحیات کودک پی ببرید باید به دنیای درون کودک راه پیدا کنید. یکی از راه‌های موثر و مهم برای کشف احساسات و درونیات کودک تفسیر روان‌شناسانه نقاشی کودک است. در این مقاله قصد داریم تا شما را با مفهوم روان‌شناسی کودک آشنا کنیم و سرنخ‌هایی از تجزیه و تحلیل نقاشی کودک به شما ارائه نماییم. پس تا انتهای این مقاله جذاب و خواندنی با تیم پینو بیبی همراه باشید. این مقاله در دو بخش ارائه می‌شود و از شما خواننده محترم دعوت می‌کنیم برای درک بهتر موضوع قسمت اول مقاله را نیز مطالعه بفرمایید.

نقاشی کودک چه احساساتی را منعکس می‌کند؟

نقاشی کودک بیانگر احساسات و عواطف زیادی از درونیات کودک است. همانطور که گفتیم برای تفسیر نقاشی کودک باید قوانین ارزیابی را مد نظر داشت. به طور کلی متخصصان و روان‌شناسان کودک معتقدند برخی از نشانه‌ها در نقاشی کودک که تکرار شونده هستند می‌توانند اطلاعاتی را در خصوص روحیات کودک ارائه کنند به خصوص اگر کودک خودش نقاشی که کشیده است را نیز توضیح بدهد. نکاتی وجود دارد که محققان بر اساس آن‌ها قادرند تا احساس واقعی کودک را در خلال نقاشی که کشیده است، شناسایی کنند.

قوانین کلی در تفسیر نقاشی کودکان چیست؟

بار دیگر تاکید می‌کنیم که تفسیر روحیات و احساسات کودک تنها با بررسی یک نقاشی ممکن نیست و نیاز است تا مجموعه‌ای از نقاشی‌های او در روزها و ساعات مختلف گردآوری، بررسی و تفسیر شود. همانطور که گفتیم تفسیر نقاشی کودکان کار ساده‌ای نیست اما یکسری قواعد کلی وجود دارد که با استفاده از آن‌ها می‌توان درک بهتری از روحیات کودکمان داشته باشیم. به عنوان مثال دختران تمایل دارند تا در نقاشی‌های خود از رنگ‌های گرم استفاده کنند در حالی که پسران بیشتر به استفاده از رنگ‌های سرد علاقه دارند بنابراین در بررسی نقاشی باید جنسیت کودک مد نظر قرار گیرد یا مثلاً اغلب کودکانی که مستبد و پرتوقع هستند از رنگ‌های تیره‌تر در نقاشی‌های خود استفاده می‌کنند در حالی که کودکانی که خودساخته و با اعتماد به نفس هستند ممکن است خطوط محکم‌تری روی کاغذ ترسیم کنند. گاهی کودکان به صرف تقلید از همسالان ممکن است چیزهایی را بکشند که هیچ ارتباطی با روحیات آن‌ها نداشته باشد مثلاً اگر نقاشی یکی از دوستانِ کودک، مورد تحسین مربی یا اطرافیان قرار بگیرد ممکن است کودک برای تشویق شدن و مورد توجه قرار گرفتن آن نقاشی را تقلید کند. در ادامه قواعد کلی ارائه خواهد شد. این قواعد را می‌توان در ۱۰ چهارچوب مورد بررسی قرار داد:

• برداشت اولیه از روان‌شناسی نقاشی کودکان
• استفاده از رنگ‌ها
• استفاده بیش از حد از یک رنگ
• کامل یا ناقص بودن طرح
• مکان‌هایی از صفحه که کودک نقاشی را شروع می‌کند
• موقعیت ترسیم تصاویر در صفحه
• اندازه و ابعاد تصاویر ترسیم شده
• نقش جنسیت کودک در شیوه کشیدن نقاشی و انتخاب رنگ
• پیش‌بینی شخصیت کودک بر اساس جزئیات نقاشی
• تفسیر عناصر موجود در نقاشی مانند خان، خورشید، گل، هیولا، حفره و …

برداشت روان‌شناختی اولیه از نقاشی کودکان

مهم‌ترین فاکتور در ارزیابی نقاشی کودک نگاه اولیه است. یک نگاه به نقاشی کودک بیاندازید، چه احساسی به شما دست می‌دهد به نظر شما نقاشی شاد است یا گرفته و عبوس، عناصر موجود در تصویر آشفته هستند یا نقاشی از یک نظم نسبی برخوردار است. آنچه شما در پاسخ به این سوالات در ذهن خود می‌پروانید اولین کلیدها و سرنخ‌های شما برای کشف و درک روحیات و تفکرات فرزندتان را رقم خواهد زد.

استفاده از رنگ‌ها

کودک در پروسه رشد و نمو خود هر دقیقه با یک تجربه جدید مواجه خواهد شد، او به تدریج درک می‌کند که اجسام اشکال و ابعاد متفاوتی دارند و طیف گسترده‌ای از رنگ‌ها را می‌بیند و نسبت به آن‌ها وانش نشان می‌دهد. ممکن است حتی کودک در توصیف رنگی که می‌بیند ناتوان باشد و نتواند رنگی که می‌بیند را نام ببرد اما احساسی که در او ایجاد می‌کند غیرقابل انکار است. کودک طی تجربه این احساسات هیجان‌انگیز و جدید در حال یادگیری و تکامل است و بخشی از این تکامل مربوط به نمو و بالندگی روحی او است. پاسخ و واکنش یک کودک سالم به این تجربیات حسی و ادراکی به کارگیری رنگ‌ها در نقاشی‌هایش است. به طور کلی متخصصان معتقدند هر چه کودک در نقاشی‌هایش از رنگ‌های بیشتری استفاده کند می‌توان به این نتیجه رسید که کودک در زندگی خوشحال‌تر و از لحاظ روحی سالم‌تر است. رنگ‌ها فاکتور خوبی برای تفسیر احساسات کودک هستند. ممکن است کودک توانایی ترسیم طرح‌های پیچیده را نداشته باشد یا مثلاً نتواند آن چه موجب عصبانیتش می‌شود را روی کاغذ ترسیم کند اما ممکن است با استفاده از رنگ قرمز یا سیاه این احساس را ترسیم کند. استفاده بیش از حد از یک رنگ خاص ممکن است نشانگر یک وضعیت عاطفی و احساسی در کودک باشد.

به طور کلی روان‌شناسان برای برخی رنگ‌ها پیش‌فرض‌هایی را قرار می‌دهند مثلاً معتقدند کودکانی که از رنگ آبی استفاده می‌کنند دل‌رحم و دلسوز هستند؛ این کودکان از روحیه اجتماعی‌تری برخوردار هستند و از بودن در جمع لذت می‌‎برند. در مقابل کودکانی که زیاد را از رنگ سیاه و بنفش استفاده می‌کنند به دنبال سلطه‌طلبی و حتی گاهی زورگویی هستند. ممکن است کودک از این رنگ برای یک فرد خاص استفاده کند مثلاً همیشه برادرش را به رنگ بنفش نقاشی کند که می‌تواند نشانه زورگویی و تسلط بردار بر کودک باشد.

رنگ قرمز یکی از محبوب‌ترین رنگ‌ها در بین کودکان است. قرمز رنگ هیجان است. کودکان معمولاً از رنگ قرمز برای بیان احساس خشم، هیجان، شادی استفاده می‌کنند. معمولاً برای کشف احساسات کودک، فشار قلم بر روی کاغذ، زاویه خطوط و عناصر دیگر موجود در نقاشی کودک برای ارزیابی مورد استفاده قرار می‌گیرند. کودکان در شرایطی که به چیزی علقه خاصی دارند و نمی‌خواهند آن را از دست بدهند هم از رنگ قرمز استفاده می‌کند. همانطور که گفتیم رنگ قرمز رنگ پرکاربردی در نقاشی کودکان است. 

سبز رنگ خلاقیت است. معمولاً کودکانی که دوست دارند متفاوت باشند از رنگ سبز زیاد در نقاشی‌های خود استفاده می‌کنند. کودکان هنرمند و باهوش علاقه عجیبی به استفاده از طیف رنگ سبز دارند. رنگ سبز همچنین می‌تواند نشانه وابستگی عاطفی نیز باشد.

صورتی رنگ بیان عشق و قدردانی و ابراز علاقه است. معمولاً دخترها در نقاشی خود از این رنگ استفاده می‌کنند.

نارنجی نیز رنگ گرمی است که مورد علاقه اکثر کودکان است. کودکانی که از رنگ نارنجی در نقاشی‌هایشان زیاد استفاده می‌کنند به دنبال استقلال‌طلبی، ماجراجویی و تحرک و رقابت هستند.

زرد نیز نشانه هوش و علاقه کودک به برقراری ارتباط است. زرد رنگ گرمی است که با اعتماد به نفس و منطق و قدرت استدلال رابطه دارد.

استفاده بیش از حد از یک رنگ در نقاشی کودکان نشانه چیست؟

استفاده غالب یا استفاده بیش از حد از یک رنگ خاص می‌تواند اطلاعات زیادی در خصوص روحیه فرزندتان در اختیار شما قرار دهد. اگر همه رنگ‌های جعبه مداد رنگی در دسترس کودک شما هست اما کودک مصرانه از یک رنگ خاص استفاده می‌کند یا یک رنگ خاص را بیشتر مورد استفاده قرار می‌دهد با بررسی موضوع می‌توان به حقایق ارزشمندی درباره درونیات کودک دست یافت.

کودکانی که بیش از حد از رنگ آبی استفاده می‎‌کنند ممکن است دچار افسردگی باشند. اگر کودک بیش از حد از رنگ قرمز استفاده می‌کند ممکن است موضوعی باعث ایجاد خشم و عصبانیت در او شده باشد. با بررسی سایر جوانب زندگی کودک، رفتار او حین بازی و واکنشش در برابر همسلان می‌تواند شما را در این ارزیابی یاری برساند و دقت یافته‌های حاصل از تفسیر نقاشی را بالا ببرد.

برخی کودکان ممکن است ترجیح دهند که از یک رنگ خاص استفاده کنند و گاهی حتی تمام نقاشی خود را با یک رنگ ترسیم می‌کنند چنین رفتاری خصوصاً اگر تکرارشونده باشد جای نگرانی دارد. مثلاً اگر کودک به طور مستمر از رنگ طوسی و یا رنگ‌های تیره برای نقاشی کردن استفاده می‌کند این می‌تواند نشانگر ابتلای او به کوررنگی باشد. ممکن است نگرانی‌های عصبی، تشویش و اضطراب و یا حتی گاهی ترس کودک را از استفاده همزمان چند رنگ بازدارد و به قدری مشغله درونی کودک زیاد باشد و به حدی در حال تخلیه عواطفش باشد که حتی این فرصت را به خودش نمی‌دهد که به سراغ رنگ‌های دیگر برود. گاهی کودک اولین رنگی که در دسترسش قرار می‌گیرد را انتخاب می‌کند و گاهی نیز از بین ۱۲ رنگ مداد رنگی یا مداد شمعی‌اش به سراغ یک رنگ خاص مثلاً رنگ سیاه می‌رود. حتی این دو نوع رفتار نیز می‌تواند برای تفسیر و پی بردن به حالات روحی کودک موثر باشد. روان‌شناسان معتقدند اگر کودک بی‌توجه فقط یک رنگ را که در دسترسش هست بردارد و با آن نقاشی کند، این بدان معناست که کودک دچار اضطراب است اما اگر کودک در بین مدادهای رنگی به سراغ یک رنگ خاص می‌رود می‌توان با استفاده از علم روان‌شناسی رنگ‌ها رفتار او را تجزیه و تحلیل کرد. استفاده زیاد یا تمایل به یک رنگ خاص اطلاعات زیادی در مورد حالت مسلط و غالب روانی کودک ارائه می‌دهد. 

کامل یا ناقص بودن طرح

معمولاً خردسالان به دلیل عدم توانایی در تمرکز روی یک کار خاص ممکن است نقاشی خود را ناتمام بگذارند اما ممکن است ناتمام گذاشتن نقاشی دلیلی بر جلب توجه دیگران باشد و کودک نیاز به تشویق و دیده شدن داشته باشد. نقاشی ناقص و خطوط ناکامل ممکن است اشاره به احساس ناامنی و استرس کودک داشته باشد. نقاشی‌های ناقص همچنین می‌توانند نشانه‌ای از یک شخصیت تکانشی باشد. از اصطلاح تکانش برای تشریح مفاهیمی همچون بی‌اعتنا بودن به نتیجه‌، تمایل به اقدام پیش از فکر کردن، ناتوانی در صبر کردن، ترجیح دادن رفتارهای ریسکی و مخاطره‌آمیز و ناتوانی در خویشتن‌داری استفاده می‌شود. ممکن است این رفتار در کودک موقتی باشد که جای نگرانی نیست اما اگر این الگوی برای مدت زمان طولانی‌تری ادامه یابد، لازم است تا علت واکاوی شود و گاهی حتی لازم است تا به روان‌شناس مراجعه شود. همین جا لازم است اشاره کنیم که اگر کودک شما بیش از حد از پاکن استفاده می‌کند و مدام در حال تصحیح نقاشی‌هایش هست ممکن است کودک از تشویش ذهنی و سطح اضطراب بالایی رنج ببرد. گاهی ممکن است سخت‌گیری‌های والدین یا مربی کودک را دچار وسواس فکری و تنش کرده باشد و این باعث می‌شود که سطح اعتماد به نفس کودک پایین بیاید و کودک مدام در حال تصحیح خود باشد. اگر کودک زیاد از رنگ استفاده می‌کند، سعی می‌کند اشیا را اغراق‌آمیز نقاشی کند و یا تمایل دارند روی صفحات بزرگ و در ابعاد بزرگ نقاشی کند ممکن است کودک نیاز به توجه و دیده شدن داشته باشد.

مکان‌هایی از صفحه که کودک نقاشی را شروع می‌کند

قسمتی از کاغذ که کودک در آن شروع به نقاشی می‌کند از لحاظ روان‌شناسی حائز اهمیت است و می‌تواند نمایانگر وضعیت ذهنی کودک باشد. بررسی این موضوع در کودکان بزرگتری که مهارت‌های حرکتی بهتر و کامل‌تری دارند، بیشتر قابل استناد است.

متخصصان روان‌شناسی کودک معتقدند سمت چپ در نقاشی کودکان متعلق به مادران است و نشان‌دهنده تأثیر نقش مادر بر کودک است. سمت چپ به نوعی با تجربیات قبلی و حتی نحوه پرورش و رفتار با کودک ارتباط دارد. سمت راست با نقش پدرانه در ارتباط است و مربوط به بهره‎وری در آینده و نیاز به برقراری ارتباط و تعامل است. روان‌شناسان معتقدند کودکی که بیشتر در سمت چپ کاغذ نقاشی می‌کند و اساساً نقاشی خود را از سمت چپ آغاز می‌کند ممکن است شخصیتی خجالتی و درونگرا داشته باشد. همچنین امکان دارد چنین کودکی به دنبال حضور یک فرد بالغ، دلسوز، مانند یک مادر مهربان و روشن فکر یا یک پدر جسور و شجاع باشد. کودکانی که از سمت راست نقاشی را شروع می‌کنند و تراکم عنصر در سمت راست نقاشی آن‌ها زیادتر است تمایل به برقراری ارتباط با دیگران دارند. چنین کودکانی خوش‌برخورد و اجتماعی هستند.

همانطور که گفتیم تفسیر به همین سادگی نیست اما توجه به الگوی خاص نقاشی کشیدن کودک می‌تواند اطلاعات مفیدی به والدین بدهد مثلاً ممکن است کودک به دلیل کم بینایی همیشه یک سمت کاغذ را برای نقاشی کشیدن انتخاب می‌کند که بهتر آن را می‌بیند. در چنین تفسیرهای باید به چپ دست و راست دست بودن (دست غالب) کودک نیز توجه داشت. به طور معمول کودکان چپ دست به استفاده از سمت چپ کاغذ نیز علاقه بیشتری دارند و رویکرد و جریان سیال تصاویر در نقاشی‌های آن‌ها از سمت چپ به راست است.

علاوه بر چپ و راست کاغذ بالا و پایین صفحه نقاشی نیز مهم است. ممکن است نقاشی کودک از بالای کاغذ آغاز شود که می‌تواند نشانه اعتماد به نفس و روحیه جستجوگر کودک باشد و یا نقاشی از پایین صفحه آغاز شود که متعارف و معمول است و تفسیر خاصی نمی‌توان برای آن قائل شد مگر این که نقاشی در گوشه پایین صفحه و ریز باشد که در این صورت می‌تواند نشانه خجالتی بودن و ترس کودک باشد.

همچنین کودکانی که در مرکز و وسط کاغذ نقاشی می‎‌کشند، از شخصیت متعادلی برخودار هستند این کودکان اعتماد به نفس خوبی دارند، در حالی که کودکانی که در گوشه‌های صفحه نقاشی می‌‌کشند، ممکن است بیشتر منزوی باشند، احساس ناامنی داشته باشند و همچنین از اعتماد به نفس کمتری برخوردار باشند.

اندازه و ابعاد تصاویر ترسیم شده

یکی از فاکتورهای مهم در تجزیه و تحلیل نقاشی کودکان توجه با ابعاد و اندازه تصاویر ترسیم شده است. کودکان آن چه بیشتر برای‌شان اهمیت دارد را بزرگتر می‌کشند و چیزهای کم‌اهمیت را کوچکتر نقاشی می‌کنند. گاهی در کشیدن یک شی یا فرد اغراق می‌کنند که می‌تواند نشانه ترس، استیلا و چیرگی و قدرت آن فرد باشد. مثلاً ممکن است کودک پدر خود را بسیار بزرگ نقاشی کند که می‌تواند نشان دهنده وجود یک پدر مستبد و خودکامه باشد. ممکن است کودک خودش را بسیار کوچک نقاشی کند که نشان دهنده عدم اطمینان به نفس و سرخوردگی کودک است. در برخی نقاشی‌ها کودکان برای نشان دادن سطح پرخاشگری افراد ممکن است دهان و یا دست آن‌ها را بزرگ نقاشی کنند یا برای نشان دادن ضعف و استیصال ممکن است پاهای افراد را باریک نقاشی کند.

پیش‌بینی شخصیت کودک بر اساس جزئیات نقاشی

جزئیات در نقاشی کودکان بیانگر میزان فردباوری و فردگرایی در کودک است. البته این موضوع در نقاشی کودکان زیر چهار سال قابل ارزیابی نیست. ممکن است کودک در نقاشی‌هایش جزئیات زیادی را نقاشی کند که می‌تواند نشانه دقت نظر و تمرکز بالای او نیز باشد. برخی کودکان با کشیدن جزئیات زیاد سعی می‌کنند تا توجه بیشتری به خود جلب کنند. گاهی نیز کشیدن جزئیات ریشه در روحیه کمال‌گرای کودک دارد که از والدین و خانواده به کودک منتقل می‌شود.

بعضی از کودکان ممکن است برخی افراد خانواده را که بیشتر دوست دارند با جزئیات بیشتری نقاشی کنند مثلاً ممکن است کودک با توجه به علاقه شدیدی که به خاله یا عمه خود دارد، همیشه او را با جزئیات مانند عینک، گوشواره یا گردنبد، کفش پاشنه‌دار و … طراحی کند.

همانطور که توجه به جزئیات ما را در تفسیر نقاشی کودک یاری می‌رسانند عدم توجه کودک به جزئیات نیز حائز اهمیت است. کودکی که ماشین را بدون چرخ می‌کشد ممکن است دچار عدم تمرکز باشد. گاهی وجود فردی بدون دست در نقاشی کودک نشانه ترسو بودن و ناکارآمدی فرد است.

خطوط تیز، محکم، پررنگ و شکسته ممکن است نشانه عصبانیت، مردد و بی‌ثبات بودن و ناامنی باشد. در حالی که خطوط منحنی، آزاد و بدون فشار قلم ممکن است نشانه اعتماد به نفس و احساس امنیت باشد.

• کودک مضطرب ممکن است در نقاشی خود ابر، باران، پرنده‌های در حال پرواز و چهره‌هایی بدون چشم را ترسیم نماید.  
• کودک عصبانی دست‌ها و دندان‌ها را بزرگ ترسیم می‌کنند کودک پیش فعال تصاویر را بزرگ و عموماً افراد را بدون گردن ترسیم می‌کند و بین اعضای بدن تقارنی وجود ندارد (نقاشی کاریکاتورمانند)
• کودک تحریک‌پذیر ممکن است در نقاشی خود چهره‌های بزرگ، بدون گردن و اندام نامتقارن را ترسیم نماید.
• کودک خجالتی تصاویر را کوچک، افراد را بدون بینی یا دهان با صورت‌های لاغر و دستان نزدیک به بدن ترسیم می‌کند.
• کودک مضطرب ممکن است در نقاشی خود چهره‌های هیولا مانند، سرهای کوچک و بدون دست را ترسیم نماید. کودک مضطرب در نقاشی خود از تصاویر ابرها، باران، پرنده‌های در حال پرواز استفاده می‌کنند و روی صورت، چشم نمی‌کشند.  
• کودک ترسان و مشوش در نقاشی‌اش از تصاویر غول‌آسا، افرادی بدون دست و صورت‌های کج ستفاده می‌کنند و عموماً خودش را از نقاشی حذف می‌کند و اگر خودش را نیز نقاشی کند، ممکن است خودش را همیشه به صورت یک موجود کوچک در گوشه‌ای از صفحه ترسیم کند.

نقش جنسیت کودک در شیوه کشیدن نقاشی و انتخاب رنگ

همانطور که روحیات دخترها و پسرها با هم متفاوت است طبیعی است که نقاشی و حتی عناصر انتخابی و رنگ‌های مورد استفاده این دو نیز با هم متفاوت باشد. دخترها روح لطیفی دارند و بیشتر تمایل دارند تا چهره‌ها مانند افراد خانواده یا دوستان‌شان را نقاشی کنند در حالی که پسرها ممکن است تمایل بیشتری به کشیدن اشیا و لوازم داشته باشند. در حالی که نقاشی یک دختر ممکن است دارای چهره‌های با خطوط گرد و منحنی باشد، نقاشی پسران ممکن است حاوی تصاویری با خطوط زاویه‌دار و شکسته باشد. دختران از کشیدن گل و قلب لذت می‌برند در حالی که پسران دوست دارند ماشین و دوچرخه و توپ را نقاشی کنند. دختران تمایل بیشتری به استفاده از رنگ‌های گرم مانند صورتی و نارنجی دارند در حالی که پسران رنگ‌های سرد و خنثی مانند آبی و خاکستری را ترجیح می‌دهند.

درک معانی نقاشی کودکان شما چگونه است؟

برای آنالیز نقاشی کودکان باید شناخت کافی از خانواده، سبک زندگی و اطلاعات کلی درباره کودک بدست آورد. این که تنها از روی یک یا چند نقاشی بتوان به عمق وجود یک انسان نفوذ کرد منطقی و شدنی نیست. بنابراین روان‌شناسان حتی رفتار کودک هنگام نقاشی کشیدن را نیز در تفسیر آن چه کودک ترسیم می‌کند، دخیل می‌دانند و برای ارزیابی از کودک می‌خواهند تا نقاشی خود را تشریح کند. علاوه بر آن از والدین کودک نیز در خصوص مشکلات روحی و جسمی و شرایط زندگی کودک سوالاتی خواهد پرسید. اما اگر شما به عنوان والدین و یا مربی کودک قصد دارید تا نقاشی کودک را تفسیر کنید قطعاً شناخت کافی از کودک دارید از این رو می‌توانید علاوه بر نکات بالا، تجزیه و تحلیل عناصر و اشکال پرتکرار در نقاشی‌های کودکانه را نیز مد نظر قرار دهید. به طور کلی کودکان در نقاشی‌های خود چند عنصر را ترسیم می‌کنند:

• خانه
• اعضای خانواده
• خورشید
• رنگین‌کمان
• گل
• هیولا و موجودات خیالی و ترسناک
• حفره یا گودال

روان‌شناسی خانه‌ در نقاشی کودکان

خانه یکی از اولین تصاویری است که در نقاشی‌های کودکان ترسیم می‌شود و هویت می‌یابد. این که کودک خانه را چگونه ترسیم می‌کند اطلاعات زیادی را درباره نگرش و احساس او درباره خانه و خانواده بیان می‌کند. اگر کودک در نقاشی خود جزئیات خانه را نیز ترسیم کند به این مفهوم است که برای خانه به عنوان یک محیط امن و مامن آرامش ارزش قائل است و این نشانه خوبی است. کودکانی که در خانه مورد آزار و خشونت قرار می‌گیرند عموماً خانه را یک چهارچوب بی‌در و پنجره ترسیم می‌کنند که تاریک و گرفته و مخوف است مانند یک زندان. وجود پنجره به معنای پل ارتباطی با دیگران است و اگر کودک پنجره‌های متعدد، باز و نامنظم ترسیم کند به این مفهوم است که به او وسایر اعضای خانواده اجازه برقراری ارتباط و تعامل با دیگران داده شده است. برخی کودکان ممکن است جلوی خانه یک راه نقاشی کنند مسیری که ممکن است تا انتهای صفحه نقاشی ادامه یابد و این نشان دهنده آن است که این کودکان به راحتی با دیگران ارتباط برقرار می‌کنند و روابط متقابل اجتماعی خوبی دارند. به طور کلی وقتی که یک کودک خانه‌ای می‌کشد در واقع نگرش و دیدگاهش نسبت به نحوه زندگی و خانواده‌اش را ابراز می‌کند.

روان‌شناسی تصویر اعضای خانواده در نقاشی کودکان

اگر کودک اعضای خانواده را دست در دست هم و خندان نقاشی کند این نشان دهنده آن است که در خانواده سالم و شادی پرورش یافته است. اما اگر تصویر اعضای خانواده عبوس باشند و یا اعضای خانواده از هم دور باشند این می‌تواند نمایانگر مشکلات عاطفی در خانواده باشد. اگر کودک یکی از اعضای خانواده را بسیار بزرگ و بقیه را کوچک نقاشی کند این نشان دهنده آن است این فرد در خانواده مستبد است و ممکن است حتی در برخورد با دیگران پرخاشگری کند ممکن است کودک برخی اعضای خانواده را با هم و برخی دیگر را جدا نقاشی کند مثلاً پدر و برادر بزرگتر را دست در دست هم و مادر و خواهرش را در گوشه‌ای دیگر از صفحه نقاشی کند که ممکن است نشانه عدم برقراری صحیح روابط بین پدر و برادر بزرگتر با سایر اعضای خانواده باشد.

ممکن است کودک خانه را در حال سوختن و یا اعضای خانواده را در حال غرق شدن بکشد و یا ممکن است خانه را ویران شده نقاشی کند، چنین تصاویری معمولاً بعد از بروز یک تروما مانند وقوع سیل، زلزله یا آتش‌سوزی ترسیم می‌شوند. گاهی نیز کودک در اخبار یا یک فیلم این وقایع را می‌بیند و ترس از وقوع چنین رخدادهای در زندگیش باعث می‌شود او برای تخلیه روانی، این ترس را در نقاشی‌اش به تصویر بکشد.

این که کودک اعضای خانواده را با چه ترتیبی در کنار هم نقاشی کند نیز می‌تواند نشان دهنده عمق وابستگی عاطفی افراد خانواده باشد مثلاً ممکن است کودک خود را همواره نزدیک مادربزرگش ترسیم کند که این نمایانگر احساس تعلق خاطر شدید کودک به مادربزرگش خواهد بود.

روان‌شناسی خورشید در نقاشی کودکان

در مبحث مربوط به رنگ‌ها گفتیم که رنگ‌های گرمی مانند زرد و نارنجی نشانه شادی و نشاط کودک هستند. اگر کودک یک خورشید زرد بزرگ نقاشی می‌کند این نشانه رضایت او از زندگی است. خوشبختانه کشیدن خورشید در نقاشی کودکان نشانه نگرش مثبت کودک به دنیا و خوشحالی اوست. اگر کودک خورشید کوچکی در گوشه‌ای از صفحه نقاشی ترسیم کند ممکن است نشان دهنده اضطراب در کودک باشد. همچنین خورشید کم‌فروغی که پشت ابرها پنهان است نیز می‌تواند نشان‌هایی از احساس ناامیدی، غم و افسردگی باشد. اما همیشه این تفاسیر صادق نیستند و بهتر است از کودک درخواست کنید تا درباره آن چه که کشیده است توضیح دهد گاهی یک تصویر ذهنی زیبا از یک روز بارانی ممکن است کودک را به کشیدن چنین تصویری ترغیب کرده باشد. معمولاً کودکان برای خورشید خود چشم، ابرو و دهان می‌گذارند که نشات گرفته از داستان‌های کودکانه است که از خورشید به عنوان خورشید خانوم یاد می‌شود. چهره خورشید خانوم در نقاشی کودک نیز می‌تواند نمایانگر احساسات درونی او باشد اگر خورشید در حال لبخند زدن است یعنی کودک شاد است و زندگی رضایت‌بخشی دارد.

روان‌شناسی رنگین‌کمان در نقاشی کودکان

رنگین‌کمان اساساً به دلیل رنگارنگ بودن آن نشانه دیدگاه مثبت، شاد و رضایتمند کودک از زندگی است. کودکانی که در نقاشی‌هایشان رنگین‌کمان ترسیم می‌کنند کودکانی هستند که اعتماد به نفس بالاتری دارند و از حمایت افراد خانواده برخوردار هستند.

روان‌شناسی گل در نقاشی کودکان

ترسیم گل در نقاشی کودک نشانه روحیه حساس و لطیف کودک است. برخی معتقدند ممکن است کشیدن گل‌های رنگارنگ نمادی از مسائل جنسیتی باشد که در خصوص کودکان به نظر کارکردی ندارد و کشیدن گل‌های رنگارنگ ممکن است مانند کشیدن رنگین‌کمان نشانه شادی، نشاط و احساس رضایتمندی باشد. کودکی که در اطراف خانه گل نقاشی می‌کند نشان می‌دهد که نسبت به خانه خود نگرش مثبتی دارد و کودکی که مقابل پنجره‌های خانه گل و گلدان نقاشی می‌کند نگرش خوش‌بینانه و مثبتی به زندگی دارد.

روان‌شناسی هیولا در نقاشی کودکان

موجودات عجیب و غریب، خون‌آشام‌ها و هیولا نمایانگر یک موجود قدرتمند هستند. اگر کودک آن‌ها را در مرکز صفحه نقاشی کند بدان معناست که دوست دارد قدرتمند باشد و در کانون توجه قرار بگیرد. گاهی این موجودات ریشه در کابوس‌های کودک دارد و نشانه اضطراب زیاد کودک است. بهتر است نسبت به انیمیشن‌ها و کتاب‌ها و بازی‌های کامپیوتری که کودک با آن‌ها سر و کار دارد حساس باشید. اگر تصویری که کودک ترسیم می‌کند شبیه هیچکدام از موجودات و شخصیت‌های کارتونی نیست و اگر کودک شب‌ادراری دارد باید رفتار کودک به دقت بررسی شود احتمالاً کودک تصویر ذهنی و کابوس‌وارانه خود از یک موجود خیالی یا واقعی را ترسیم کرده است که موجب ایجاد استرس و ترس در او شده است. گاهی کودک یکی از اطرافیانش را به شکل یک هیولا نقاشی می‌کند که این نیز نشانه ترس و نفرت کودک از آن فرد خواهد بود.

روان‌شناسی حفره در نقاشی کودکان

کشیدن حفره یا گودال در نقاشی به معنای فقدان است. کودکانی که یکی از عزیزان و نزدیکان خود را از دست می‌دهد با کشیدن حفره سعی در بیان احساس خود دارند و با کشیدن حفره یا گودال سعی در ابراز خلاء عاطفی ناشی از فقدان آن شخص را دارند. موقعیت اعضای خانواده در اطراف این گودال نشانگر نزدیک‌ترین شخص در خانواده به او و نحوه کنار آمدنش با این مصیبت است. گاهی نیز گودال نشانه نوعی احساس سردرگمی و رهاشدگی است. کودکانی که والدین آن‌ها از هم جدا می‌شوند یا برای مدت طولانی در خانه تنها می‌مانند ممکن است در نقاشی‌های خود یک حفره یا گودال ترسیم کنند.