چگونه یک کودک باهوش داشته باشیم؟

آیا کودک من به اندازه کافی چیزهای جدیدی یاد می‌گیرد؟ آیا دایره لغات او به اندازه هم سن و سالانش کامل است؟ آیا هنوز برای این که انتظار داشته باشیم کودک ما باهوش باشد، زود نیست؟

طبیعی است که بخواهید کودک شما بهترین و باهوش ترین باشد و هم‌زمان، احتمالاً مقایسه کودک با هم سن و سالانش امکان پذیر نیست. پس چگونه بدانیم که کودک ما در مسیر درستی قرار دارد؟ و چه کاری می‌توانیم انجام دهیم تا مطمئن شویم که او از پتانسیل خود حداکثر استفاده را می‌کند؟ تا به حال مطالب زیادی درباره‌ی موضوع هوش کودک نوشته شده‌اند. در این مقاله به طور خلاصه‌ از موضوعات مرتبط با هوش کودک صحبت خواهیم کرد.

چگونه بدانیم که کودک باهوش داریم؟

مهم است که به یاد داشته باشید که همه نوزادان با پتانسیل باهوش بودن به دنیا می‌آیند. در حالی که ممکن است کودک شما واقعاً یک نابغه باشد، ولی انواع مختلفی از هوش وجود دارد. هوش می‌تواند به اشکال مختلف در کودکان ظاهر شود و هوارد گاردنر، نظریه پرداز، حتی فرضیه‌ای را مطرح کرده است که ۹ نوع مختلف هوش وجود دارند. انواع هوش شامل موارد زیر هستند:

• هوش جنبشی – حرکتی
• هوش کلامی یا زبانی
• هوش ریاضی – منطقی
• هوش موسیقیایی
• هوش دیداری – فضایی
• هوش درون فردی
• هوش میان فردی
• هوش طبیعت گرا
• هوش وجودی یا هوش فلسفی

به گفته گاردنر، در حالی که هر انسانی سطحی از هر یک از انواع هوش‌ها را دارد، بیشتر کودکان یک نوع هوش غالب دارند که به طور قابل توجهی بر نحوه تعامل آنها با افراد دیگر و دنیای اطرافشان تأثیر می گذارد. کودکان بسته به هوش غالب خود، به روش‌های مختلف یادگیری پاسخ متفاوتی می‌دهند. علاوه بر این، کودکان در زمینه‌های مختلف برتری دارند. بنابراین هر نوزادی به روش خود باهوش است و این به شما بستگی دارد که هوش نهفته کودک خود را شناسایی کنید و پرورش دهید. تحقیقات زیادی نشان داده‌اند که اولین سال‌های زندگی کودک در تعیین چگونگی رشد مغز آن‌ها بسیار مهم است (اگرچه پس از آن نیز به رشد خود ادامه می‌دهد). نوزادان تا دو برابر بیش‌تر از بزرگسالان دارای سیناپس یا اتصالات بین نورون هایی که در مغز پیام می فرستند، می‌باشند. اندازه مغز نوزاد در ۱۲ ماه اول زندگی دو برابر می شود و تا ۳ سالگی به ۸۰ درصد تکامل خود می‌رسد. تعاملات کودک شما با شما و دنیای بیرون، مغز او را رشد می‌دهد و نحوه پردازش اطلاعات را در ذهن او شکل می‌دهد. روابط اجتماعی کودک ارتباطات عصبی را در مغز او ایجاد می‌کند که در نتیجه مهارت‌های اساسی مادام العمر از جمله مهارت‌های ارتباطی، خود کنترلی و حل مسئله را به او آموزش می‌دهد. تشویق به یادگیری و رشد کودک شما تاثیر عمیقی بر هوش او در سال‌های آینده دارد.

در حالی که ممکن است این یک مسئولیت طاقت فرسا به نظر برسد، اما خبر خوب این است که برای پرورش مغز کودک خود به وسایل شیک یا گران قیمت نیاز ندارید. چیزی که کودک شما واقعاً به آن نیاز دارد، زمان با کیفیت با شما و سایر مراقبان بزرگسال برای بازی، تجربه جهان و کاوش است.

تأثیر والدین در باهوش شدن کودک کلیدی است

وقتی تلاش می‌کنید رشد و تکامل کودکتان را تشویق کنید، در نظر داشته باشید که محققان عقیده دارند که برخی از رفتارهای مادر و پدر ممکن است منجر به تربیت بزرگسالان موفق‌ شود. این رفتارهای تاثیرگذار پدر و مادر عبارتند از:

• تشویق به استقلال کودک، اما مداخله در صورت لزوم
• معرفی ایده‌ها و تکنولوژی جدید به کودک و آموزش دادن به کودک خود در یافتن راه‌حل برای مشکلات
• انتخاب‌های استراتژیک والدین بر اساس توانایی‌های منحصر به فرد کودک
• نقاط عطف رشد کودک را در نظر بگیرید
• اگر متوجه می‌شوید که هوش فرزندتان را نسبت به هم سن و سالان خود یا حتی خاطرات والدینتان از دوران کودکی‌تان قضاوت می‌کنید، دقت به نقاط عطف رشد و تکامل کودک ممکن است مفیدتر باشد.

البته باید به خاطر داشته باشید که بسیاری از موارد می توانند بر این که کودک به هر نقطه عطف در زمان مناسب برسد یا نه موثر باشد. این موارد عبارتند از:

• ژنتیک
• جنسیت نوزاد
• تغذیه
• سلامت عمومی
• تاریخ تولد

هر کودک فردی منحصر به فرد است و ممکن است در برخی زمینه ها سریع‌تر یا کندتر از هم سن و سالان خود پیشرفت کند. اگر در مورد زمان بندی مراحل رشد کودک خود نگران هستید، توصیه می‌کنیم با پزشک اطفال صحبت کنید.

چگونه کودک باهوش تربیت کنیم؟

تشویق رشد شناختی و مهارت‌های اجتماعی کودک شما از گذراندن زمان با کیفیت با خانواده و شما حاصل می‌شود. تمام تلاش خود را انجام دهید تا نوع رفتار و ارتباطی را که می خواهید کودکتان یاد بگیرد، برای او به صورت الگو قرار دهید و روش‌هایی برای تعامل و بازی با هم پیدا کنید که هر دو از آن لذت ببرید. در این زمینه چند نکته و رویکرد خاص وجود دارد که می‌تواند به شما در تربیت کودک باهوش کمک کند. برای تربیت کودک باهوش به ابزار خاصی نیاز ندارید. کودک شما فقط به شما و دنیای اطرافش برای یادگیری نیاز دارد! هنگامی که به این فکر می کنید که چگونه فرزندتان را به بهترین شکل آموزش دهید، بهتر است موارد زیر را در نظر بگیرید:

در دوران بارداری مراقب خود باشید

رشد مغز کودک شما در رحم مادر هنوز کامل نشده است. تغذیه مناسب و اجتناب از کارهایی مانند سیگار کشیدن، مصرف مواد مخدر یا الکل می‌تواند به کودک شما کمک کند تا به پتانسیل کامل هوش خود دست یابد و یک کودک باهوش باشد. مراقبت‌های بهداشتی منظم در دوران بارداری نیز می‌تواند به جلوگیری از عوارض پس از زایمان و زایمان زودرس که می‌تواند بر هوش کودک تأثیر بگذارد، کمک کند.

نیازهای کودک خود را برطرف کنید

احتمالاً در مورد سلسله مراتب نیازهای آبراهام مزلو روانشناس شنیده باشید. در انتهای هرم مازلو مواردی مانند غذا، آب و سرپناه وجود دارد. در بالای هرم خودشکوفایی قرار دارد. ایده پشت هرم این است که برای دستیابی به بالاترین پتانسیل و هدف، ابتدا لازم است نیازهای سطح پایین‌تر برآورده شوند.

این در مورد کودک شما نیز صدق می‌کند. برای رسیدن به رشد و تکامل مناسب کودک، آن‌ها باید ابتدا به خوبی تغذیه، تمیز و گرم شوند. تا زمانی که این نیازهای اساسی برآورده نشوند، آن‌ها نمی‌توانند به حداکثر پتانسیل خود دست یابند و باهوش باشند. بنابراین زمان صرف شده برای تغذیه یا در آغوش گرفتن آن‌ها برای آماده شدن برای خواب، زمانی است که به خوبی صرف شده است و تلف شده به حساب نمی‌آید.

با کودک خود بازی کنید

زمان گذاشتن برای بازی با فرزندتان می‌تواند به ایجاد پیوندی بین شما کمک کند که پایه و اساس روابط آینده را برای کودک شما ایجاد می‌کند. بازی، فرصت مناسبی را برای تمرین مهارت‌های مهم اجتماعی – عاطفی، ارتباطی و شناختی ارائه می‌دهد. بنابراین مهم است که از این زمان خاص، حتی با نوزاد خود غافل نشوید.

کودک را به خواب تشویق کنید

خواب در تمام سنین برای تثبیت خاطرات حیاتی است و به ما کمک می‌کند تجارب خود را یک پارچه کنیم و دانش بیشتری کسب نماییم. اما به ویژه برای نوزادان ضروری است. زیرا مغز آن‌ها در خواب به رشد و پردازش اطلاعات ادامه می‌دهد.

تغذیه مناسب برای کودک

برای رشد مناسب مغز کودک ضروری است که او مواد مغذی مناسب را از غذایی که برای او فراهم می‌کنید، دریافت کند. در سال اول زندگی کودک، اکثر این مواد مغذی از شیر مادر یا شیر خشک حاصل می‌شوند. همانطور که کم کم غذاهای جامد وارد رژیم کودک می‌شوند، لازم است مطمئن شوید که تنوع مناسبی از انواع غذا و گروه های غذایی متنوع را در وعده‌های کودک خود لحاظ می‌کنید تا بدن او به خوبی تغذیه شود.

همراه با کودک خود کتاب بخوانید

باور کنید یا نه، ممکن است بخواهید حتی قبل از تولد فرزندتان با صدای بلند برای او کتاب بخوانید. با وجود این که کتاب خواندن برای کودک روی رشد او تأثیری نخواهد گذاشت، اما پیش زمینه‌ای از مطالعه و کتاب خواندن با یکدیگر را ایجاد می‌کند که وقتی نوزاد شمابه دنیا می‌آید و در آغوش شما قرار می‌گیرد، می‌تواند مزایای بسیاری داشته باشد.

کتاب‌ها فرصت‌ مناسبی برای یادگیری زبان، فرصت ارتباط با مادر و پدر و فرصت آشنایی با شرایط و اتفاقاتی را ارائه می‌دهند که ممکن است کودک از نظر فیزیکی نتواند آن‌ها را ببیند. به یاد داشته باشید که تعامل بین شما و کودکتان بخش مهمی از ارزش آموزشی کتاب خواندن همراه با یکدیگر است. ترکیب کتاب با نوازش، آهنگ و ادا در آوردن برای کودک، باعث رشد مناسب مغز او می‌شوند.

با کودک خود صحبت کنید

مهارت‌های زبانی مهم هستند! تعداد کلماتی که کودک شما از محیط اطراف خود می‌شنود و یاد می‌گیرد، بر دایره لغات او تأثیر می گذارد و تحقیقات نشان داده است که صحبت کردن مکرر با فرزندتان نیز می‌تواند مهارت‌های غیر کلامی مانند استدلال و درک اعداد را در او افزایش دهد. با تلاش برای مشارکت در صحبت و داشتن مکالمات مثبت و مداوم با کودک خود، رشد کلی او احتمالاً بهبود می‌یابد. در نتیجه کودک شما به دلیل صحبت کردن مکرر، رفتار بهتر، اضطراب کمتر، و اعتماد به نفس قوی‌تری خواهد داشت.

توصیه می‌کنیم که آواز خواندن برای کودک را فراموش نکنید و از موسیقی به عنوان شکل دیگری از زبان استفاده کنید. زیرا موسیقی نیز با رشد مغز کودک ارتباط نزدیکی دارد.

اسباب‌بازی‌های مناسب برای رشد کودک فراهم کنید

اسباب‌بازی‌ها می‌توانند به کودک شما کمک کنند تا مهارت‌های جدیدی را کسب کند. با انتخاب اسباب‌بازی‌های مناسب برای رشد کودک خود، می‌توانید چالشی منطقی برای کودک خود ایجاد دهید تا آن را حل کند. تسلط بر روش‌های مختلف بازی با اسباب بازی‌های کودک می‌تواند اعتماد به نفس، آگاهی فضایی و رشد شناختی را به همراه داشته باشد. اگر اسباب‌بازی‌هایی که کودک شما دارد او را تشویق به یادگیری و رشد کنند، دیگر نیازی به خرید تعداد زیادی اسباب‌بازی برای او نیست.

از تماشای تلویزیون و مانیتور توسط کودک خودداری کنید. مطالعات متعددی نشان داده است که استفاده از صفحه نمایش توسط کودکان خردسال با تأثیر منفی بر رشد مغز مرتبط است. در نتیجه، آکادمی اطفال آمریکا (AAP) در سال ۲۰۱۶ توصیه کرد که کودکان زیر ۱۸ ماه از تماشای نمایشگر به غیر از چت ویدیویی اجتناب کنند. پس از ۱۸ ماهگی کودک، AAP توصیه می‌کند که فقط برنامه‌های مرتبط با سن کودک با کیفیت بالا به او در تلویزیون نشان داده شود. بین ۲ تا ۵ سالگی، پیشنهاد می‌شود زمان تماشای برنامه‌ کودک را به حداکثر ۱ ساعت در روز محدود کنید. بهتر است تلویزیون دیدن کودک با حضور یک بزرگسال انجام شود تا مهارت‌های ارتباطی او را با دنیای واقعی فراهم کند و به کودک شما کمک کند تا آنچه را که می‌بیند بهتر درک نماید.

فعال باشید

فعال بودن هم برای سلامت روحی و هم برای سلامت جسمی کودک مهم است. فعالیت بدنی اندورفین را در بدن آزاد می‌کند که می‌تواند به مبارزه با احساس افسردگی و اضطراب کمک کند. همچنین می‌تواند باعث ایجاد اعتماد به نفس، افزایش عزت نفس و ایجاد مهارت‌های شناختی کودک شود.

با کودک باهوش چگونه برخورد کنیم؟

انتظارات خود را در رابطه با هوش کودک خود مدیریت کنید. به یاد داشته باشید که رشد کودک نیاز به زمان دارد و به مرور رخ می‌دهد. بنابراین بهتر است فراموش نکنید که انتظارات واقع بینانه‌ای را بر اساس رشد مورد انتظار از کودک خود تعیین کنید و حتی دستاوردهای کوچک را در طول مسیر جشن بگیرید. تمرکز بر بر حفظ کردن داستان و متن‌های مختلف در حالی که کودک خردسال شما در حال خواندن حروف بزرگ انگلیسی یا جدول ضرب می‌باشد، بسیار جالب است. اما حفظ کردن این موارد به عنوان نشانه‌ای از هوشمندی برای کودک خردسال اهمیت ندارد، بنابراین تمرکز زیادی روی حفظ کردن کودک نداشته باشید.

به‌ویژه در ماه‌ها و سال‌های اولیه، کودک شما باید زمان زیادی را صرف کار روی مهارت‌های حرکتی درشت و ظریف خود کند. توسعه این مهارت‌ها مستلزم فرصت جست و جو، لمس و حرکت توسط کودک است. حتی با بالا رفتن سن کودک، بسیاری از مهارت‌ها و حقایق را می‌توان در اتفاقات دنیای واقعی آموخت. فراهم کردن این تجربیات می تواند به حفظ اطلاعات توسط کودک شما کمک کند. فرزند شما هر روز در حال یادگیری و رشد است و این بدان معناست که شما همیشه باید مراقب باشید. اگر می‌خواهید به پیشرفت او کمک کنید، یکی از بهترین کارهایی که می توانید انجام دهید این است که روی چیزهایی تمرکز کنید که برای او جالب است. همانطور که در مورد نقاط قوت و ضعف فرزندتان بیشتر می‌آموزید، می‌توانید فعالیت‌هایی را که در آن شرکت می‌کنید نیز بنا به میل کودک خود برنامه ریزی کنید. اگر چه مقایسه کودک خود با سایر هم سن و سالان او آسان است، اما توجه داشته باشید که هر نوزادی با روش خاص خود و در زمان مناسب خود رشد می‌کند. به یاد داشته باشید که شخصیت منحصر به فرد کودک خود را برای تمام ویژگی‌هایی که دارد بپذیرید و روی شکوفا کردن استعدادهای او تمرکز کنید.

اگر در مورد رشد کودک خود نگران هستید، می توانید با پزشک اطفال او صحبت کنید. آن‌ها می‌توانند در مورد آنچه که رشد معمولی در نظر گرفته می‌شود راهنمایی ارائه دهند و در صورت لزوم شما را به متخصصان مختلف ارجاع دهند.