در طول سیستوسکوپی، متخصص مجاری ادراری (اورولوژیست) از یک اسکوپ برای مشاهده داخل مثانه و مجرای ادرار استفاده می‌کند. پزشکان از سیستوسکوپی برای تشخیص و درمان مشکلات دستگاه ادراری استفاده می‌کنند. این مشکلات شامل سرطان مثانه، مسائل مربوط به کنترل مثانه، بزرگ شدن پروستات و عفونت‌های مجاری ادراری است. با پینو بیبی همرا باشید تا درباره روش تصویربرداری سیستوسکوپی بیشتر بدانید.
سیستوسکوپی و اورتروسکوپی چیست؟
سیستوسکوپی و یورتروسکوپی روش‌های رایجی هستند که توسط متخصص اورولوژی برای بررسی داخل دستگاه ادراری انجام می‌شود. یک متخصص اورولوژی از یک اسکوپ، نازک و انعطاف‌پذیر که دارای یک دوربین است برای بررسی اندام‌های دستگاه ادراری استفاده می‌کند. هر دو روش بستگی به تجویز پزشک معالج برای بررسی بخشی از سیستم ادراری کاربرد دارند. نتایج این اسکن به متخصصان کمک می‌کند تا مشکلات دستگاه ادراری را تشخیص داده و گاهی اوقات آن را درمان کنند.
روش سیستوسکوپی چیست؟
سیستوسکوپی روشی است که از سیستوسکوپ برای بررسی داخل مجرای ادرار و مثانه استفاده می‌کند. سیستوسکوپ یک ابزار لوله مانند نوری بلند و نازک است با یک عدسی چشمی در یک انتها، یک لوله صلب یا منعطف در وسط، یک لنز کوچک و نور در انتهای دیگر لوله است. یک متخصص اورولوژی مثانه را با مایع پر می‌کند و به تصاویر دقیق از مجرای ادرار و پوشش مثانه روی مانیتور کامپیوتر نگاه می‌کند. مثانه عضویی در بدن است که ادرار را تا زمانی که از طریق لوله‌ای به نام مجرای ادرار از بدن خارج شود، ذخیره می‌کند.
روش اورتروسکوپی چیست؟
اورتروسکوپی یا یورتروسکوپی روشی است که از یک یورتروسکوپ برای بررسی داخل حالب‌ها (۲ مجرای که کلیه را به مثانه وصل می‌کند) و کلیه‌ها استفاده می‌کند. مانند سیستوسکوپ، یک یورتروسکوپ دارای یک چشمی در یک انتها، یک لوله صلب یا منعطف در وسط و یک لنز کوچک و نور در انتهای دیگر لوله است. تفاوت این دو در این است که لوله یورتروسکوپ طولانی‌تر و نازک‌تر از سیستوسکوپ است، بنابراین اورولوژیست می‌تواند تصاویر دقیقی از پوشش مجرای ادرار و کلیه‌ها را ببیند.
انواع دستگاه سیستوسکوپ چیست؟
دو نوع دستگاه سیستوسکوپ وجود دارد. پزشک از روشی استفاده می‌کند که برای روش خاص بیمار بهترین کار را دارد.
- صلب: این سیستوسکوپ‌ها خم نمی‌شوند. پزشک ممکن است ابزارهایی را برای انجام بیوپسی یا برداشتن تومورها از لوله عبور دهد.
- انعطاف‌پذیر: پزشک ممکن است از یک اسکوپ خم شونده برای بررسی داخل مثانه و مجرای ادرار و تشخیص استفاده کند.
چرا متخصصان سیستوسکوپی را انجام می‌دهند؟ و چه کسانی ممکن است به سیستوسکوپی نیاز داشته باشند؟
متخصص اورولوژی سیستوسکوپی را برای یافتن علت و گاهی اوقات درمان مشکلات مجاری ادراری مانند:
- احتباس ادرار (ناتوانی در تخلیه کامل مثانه) یا بی‌اختیاری (ناتوانی در کنترل جریان ادرار)، تکرر ادرار، فوریت ادرار
- سنگ مثانه
- التهاب مثانه (سیستیت)
- وجود خون در ادرار (هماچوری)
- عفونت‌های مکرر دستگاه ادراری (UTIs)
- درد یا سوزش قبل، حین یا بعد از ادرار و یا ادرار دردناک (دیسوریا)
- مشکل در شروع ادرار، تکمیل ادرار یا هر دو
- سلول‌های غیر طبیعی مانند سلول‌های سرطانی که در نمونه ادرار یافت می‌شوند.
چرا متخصصان، سیستوسکوپی انجام می‌دهند؟
اورولوژیست‌ها از سیستوسکوپی برای تشخیص و درمان مشکلات دستگاه ادراری استفاده می‌کنند. پزشکان اورولوژی با سیستوسکوپی می‌توان موارد زیر را تشخیص دهند:
- بافت غیر طبیعی، تومورها یا سرطان در مجرای ادرار یا مثانه
- سنگ مثانه (قطعات جامد از مواد در مثانه که به دلیل غلظت بالای مواد معدنی در ادرار تشکیل می‌شوند)
- مشکلات کنترل مثانه
- تنگی مجرای ادرار و فیستول ادرار
- عفونت دستگاه ادراری UTIs
در طول سیستوسکوپی، متخصص اورولوژی می‌تواند موارد زیر را بررسی کند:
- تنگی، باریک شدن مجرای ادرار (نشانه احتمالی بزرگ شدن پروستات در مردان یا بافت اسکار در مجرای ادرار)
- علائم ثانویه انسداد (یا گرفتگی)، مانند بزرگ شدن غده پروستات (هیپرپلازی خوش خیم پروستات)
- سایر ناهنجاری‌های مادرزادی و یا اکتسابی مانند حالب‌های مضاعف، اورتروسل یا دیورتیکول
درمان با استفاده از سیستوسکوپی
در طول سیستوسکوپی، متخصص اورولوژی گاهی اوقات می‌تواند مشکلاتی مانند خونریزی در مثانه و انسداد مجرای ادرار را درمان کند. اورولوژیست ممکن است از سیستوسکوپی نیز استفاده کند. پزشک هم چنین ممکن است از سیستوسکوپ برای موارد زیر استفاده کند:
- از حالب‌ها (مجرایی که ادرار را از کلیه‌ها به مثانه می‌برند) نمونه ادرار بگیرید.
- استنت حالب (لوله کوچکی که حالب را باز نگه می‌دارد) را که پس از یورتروسکوپی با بیوپسی و یا برداشتن سنگ در حالب قرار داده شده است بردارد.
- قطعات کوچکی از بافت مثانه یا مجرای ادرار را برای بیوپسی بردارد و در آزمایشگاه معاینه کند.
- تنگی مجرای ادرار (تنگی) یا فیستول (سوراخ‌هایی که بین دو ناحیه ایجاد می‌شود) را درمان کند.
- سنگ مثانه یا مجرای ادرار را بردارد.
- برداشتن یا درمان بافت غیر طبیعی نظیر پولیپ یا تومور
- تزریق مواد به دیواره مجرای ادرار برای درمان نشت ادرار یا جلوگیری از رفلاکس مثانه
- تزریق دارو به مثانه برای جلوگیری و درمان نشت ادرار
- انجام پیلوگرافی رتروگراد، یک روش اشعه ایکس که در آن یک اورولوژیست رنگ مخصوصی را به دستگاه ادراری تزریق می‌کند تا تصاویری از جریان ادرار ایجاد کند تا انسدادهایی مانند سنگ کلیه و تومورها را نشان دهد.
چرا متخصصان یورتروسکوپی را انجام می‌دهند؟
متخصص اورولوژی برای یافتن علت انسداد ادرار در حالب یا ارزیابی سایر مشکلات داخل حالب یا کلیه‌ها، یورتروسکوپی را انجام می‌دهد. در طول یورتروسکوپی، متخصص اورولوژی می‌تواند موارد زیر را بررسی کند:
- سنگ در حالب یا کلیه
- بافت دارای مشکل و ناهنجاری مانند تومور یا سرطان در حالب یا پوشش کلیه
درمان با استفاده از اورتروسکوپی
در طول اورتروسکوپی، متخصص اورولوژی می‌تواند مشکلاتی مانند انسداد ادرار در حالب را درمان کند. متخصص اورولوژی نیز می‌تواند این موارد را ضمن یورتروسکوپی درمان کند:
- سنگ را از حالب یا کلیه خارج کند.
- برداشتن یا درمان بافت و تومورهای غیر طبیعی
- نمونه‌ای از بافت حالب یا کلیه برای بیوپسی بگیرد.
چگونه فرد باید برای انجام سیستوسکوپی یا یورتروسکوپی آماده شود؟
اورولوژیست در مورد سابقه پزشکی بیمار می‌پرسد تا مشخص کند که آیا به سیستوسکوپی و یا یورتروسکوپی نیاز دارد یا خیر. ممکن است لازم باشد تا فرد برای آزمایش عفونت دستگاه ادراری UTI یک نمونه ادرار بدهد. اگر فرد عفونت ادراری دارد، ممکن است قبل از هر یک از روش‌ها نیاز به مصرف آنتی‌بیوتیک داشته باشد. اورولوژیست هم چنین در مورد داروهایی که فرد مصرف می‌کند، سوالاتی را می‌پرسد و از بیمار می‌پرسد که آیا آلرژی دارد، در مورد بیهوشی صحبت می‌کند، دستورالعمل‌هایی را برای انجام اقدامات قبل از عمل ارائه می‌دهد و در مورد آن چه که پس از آن باید انتظار داشت، صحبت می‌کند. در برخی موارد، برای سیستوسکوپی نیازی به آماده‌سازی خاصی نیست. در موارد دیگر، دستورالعمل‌های ممکن است برای بیمار شرح داده شود مانند:
- چه زمانی باید برخی داروها مانند رقیق کننده‌های خون را قطع کرد.
- چه زمانی باید خوردن و آشامیدن را متوقف کرد یا برعکس، چه زمانی باید مایعات فراوان بنوشد.
- چه زمانی باید مثانه خود را قبل از عمل تخلیه کرد.
- برای آماده شدن برای سیستوسکوپی یا یورتروسکوپی، اورولوژیست در مورد بیهوشی با بیمار صحبت می‌کند، به فرد دستورالعمل‌هایی می‌دهد که قبل از عمل چه کاری انجام دهد و در مورد آن چه که پس از آن انتظار دارد، با او صحبت می‌کند.
آمادگی برای سیستوسکوپی
بسته به دلیل انجام سیستوسکوپی، ممکن است یک عمل سرپایی انجام شود (فرد همان روز به خانه برود) یا یک شب در بیمارستان بماند. برای اکثر روش‌های تشخیصی، پزشک از ژل بی‌حس کننده استفاده می‌کند تا بیمار در مجرای ادرار خود احساس درد نکند. برای انجام سیستوسکوپی‌های درمانی و تهاجمی‌تر ممکن است نیاز به آرام‌بخش و یا بیهوشی عمومی باشد. اگر بیمار آرام‌بخش یا بیهوشی عمومی دریافت کرد، لازم است که کسی بعد از عمل سیستوسکوپی بیمار را به خانه برساند. دستورالعمل‌های متخصص را در مورد آن چه که باید قبل از عمل انجام شود، دنبال کند. ممکن است لازم باشد فرد چند ساعت قبل از بیهوشی غذا نخورد یا ننوشد. آماده‌سازی بیمار به نوع بیهوشی و دلیل انجام سیستوسکوپی بستگی دارد. به طور کلی، بیمار:
- برای بررسی عفونت ادراری در روز عمل باید نمونه ادرار بدهد. اگر عفونت دارد، قبل از انجام سیستوسکوپی به درمان نیاز هست.
- بلافاصله قبل از عمل ادرار کند.
- فهرستی به روز از داروها و مکمل‌ها همراه داشته باشد.
- مصرف داروهای رقیق کننده خون، مانند آسپرین و وارفارین را متوقف کرد، اما قبل از انجام این کار باید با پزشک متخصص قلب و عروق مشورت شود.
- اگر ممکن است باردار باشد به پزشک خود بگوید. بیهوشی منطقه‌ای و عمومی می‌تواند به جنین در حال رشد آسیب برساند.
چگونه متخصصان سیستوسکوپی یا یورتروسکوپی را انجام می‌دهند؟
متخصص اورولوژی می‌تواند سیستوسکوپی را در طی یک ویزیت مطب، در یک مرکز سرپایی یا در بیمارستان انجام دهد. اورتروسکوپی معمولاً در اتاق عمل و تحت بیهوشی انجام می‌شود. یک روش اکتشافی ساده حدود ۱۵ تا ۳۰ دقیقه طول می‌کشد که شامل آماده‌سازی نیز می‌شود. اگر اورولوژیست تزریق را انجام دهد، این روش می‌تواند طولانی‌تر شود مانند بیوپسی یا برداشتن سنگ از مثانه یا حالب. ممکن است یک ژل بی‌حس کننده در اطراف دهانه مجرای ادرار اعمال شود یا یک بی‌‌حس‌کننده موضعی ممکن است به مجرای ادرار تزریق شود. داروهای آرام‌بخش و بیهوشی عمومی اغلب برای انجام یورتروسکوپی‌های مانند موارد زیر انجام می‌شود:
- سیستوسکوپی با بیوپسی
- سیستوسکوپی برای تزریق مواد به دیواره مجرای ادرار یا حالب
- سیستوسکوپی برای تزریق دارو به مثانه
آرام‌بخش به بیمار کمک می‌کند دردی را احساس نکند و آرام باشد. بیهوشی عمومی بیمار را در طول عمل به خواب عمیقی می‌برد. پزشک و تیم همراه او علائم حیاتی بیمار را زیر نظر خواهند گرفت. اورولوژیست بیمار را در موقعیت قرار می‌دهد و مطمئن می‌شود که بیهوشی موثر است. سپس اورولوژیست، یک سیستوسکوپ روغن کاری شده را به آرامی از طریق مجرای ادرار به مثانه وارد می‌کند و به آرامی عمل هدایت سیستوسکوپ به سمت مثانه انجام می‌شود. یک مایع استریل به نام سالین (آب نمک استریل) برای پر کردن آهسته مثانه استفاده می‌شود، با این کار اورولوژیست دید بهتری از دیواره مثانه دارد (سالین، مثانه را کشیده و پر می‌کند و دیدن پوشش مثانه را آسان‌تر می‌کند). همان طور که مثانه با مایع پُر می‌شود، ممکن است بیمار کمی احساس ناراحتی و میل به ادرار کردن داشته باشد. اورولوژیست ابزارهای کوچک را از طریق سیستوسکوپ وارد می‌کند. پزشک از این ابزارها برای برداشتن نمونه‌های بافتی یا تومورها در صورت نیاز استفاده می‌کند و یا در همان حین درمان‌های را انجام می‌دهد. ممکن است مقداری از مایع را از مثانه در طول عمل خارج کند و یا از بیمار می‌خواهد مثانه خود را در دستشویی تخلیه کند.
در طول اورتروسکوپی، متخصص اورولوژی بر روی مشاهده حالب و پوشش کلیه که به لگن کلیه معروف است تمرکز می‌کند. متخصص اورولوژی همچنین ممکن است ابزارهای کوچکی را از طریق یورتروسکوپ وارد کند تا مشکلات حالب یا کلیه را درمان کند، بیوپسی انجام دهد و یا ناحیه خونریزی سوزانده شود (آمبولیزاسیون). تصویر
در طول یورتروسکوپی، یورتروسکوپ از طریق مجرای ادرار وارد می‌شود و با عبور از مثانه به سمت داخل حالب هدایت می‌شود. پس از هر دو روش، اورولوژیست ممکن است مایع را از مثانه خارج کند یا ممکن است از بیمار بخواهد که مثانه خود را تخلیه کند.
بعد از سیستوسکوپی یا یورتروسکوپی چه انتظاری باید داشت؟
تقریباً بعد از هر سیستوسکوپی که در مطب سرپایی انجام می‌شود، می‌توان به خانه برگشت. اگر در اتاق عمل انجام شود، بسته به نوع بیهوشی که بیمار دریافت می‌کند، به احتمال زیاد همان روز عمل به خانه خواهد رفت. اگر بیمار بیهوشی عمومی دریافت کند، ممکن است مجبور شود یک تا ۴ ساعت قبل از رفتن به خانه در بیمارستان بماند. در برخی موارد، ممکن است لازم باشد بیمار یک شب در بیمارستان بماند. قبل از خروج از کلینیک و یا بیمارستان، بهتر است بیمار سعی کند از دستشویی استفاده کند تا مطمئن شود که می‌تواند به راحتی ادرار کند. برای استراحت، رانندگی و فعالیت‌های بدنی پس از عمل، دستورالعمل‌های ترخیص به بیمار داده می‌شود. بسته به روش سیستوسکوپی و آن چه در طی سیستوسکوپی انجام شده است، ممکن است بیمار احساسات زیر را تجربه کند:
- احساس سوزش خفیف هنگام ادرار کردن
- مشاهده مقدار کمی خون در ادرار
- هنگام ادرار کردن، ناراحتی خفیفی در ناحیه مثانه یا ناحیه کلیه وجود داشته باشد.
- نیاز بیشتر به سرویس بهداشتی (تکرر ادرار خفیف) و یا فوری ادرار کردن
- شکم درد
این مشکلات نباید بیش از ۲۴ ساعت طول بکشد. اگر خونریزی یا درد شدید است، اگر بیمار نمی‌تواند ادرار کند و یا اگر مشکلات بیش از یک روز طول بکشد، فوراً به متخصص مراجعه کند.
خودمراقبتی در خانه بعد از سیستوسکوپی یا یوتروسکوپی
هنگام ترخیص فرد، متخصص ممکن است به بیمار را توصیه‌های را بکند، نظیر:
- هر ساعت نیم لیتر آب به مدت چند ساعت بعد از عمل بنوشد.
- برای تسکین هر گونه احساس سوزش، حمام آب گرم بگیرد.
- یک پارچه گرم و مرطوب را روی دهانه مجرای ادرار نگه دارد تا ناراحتی را از بین ببرد.
- مصرف مسکن‌های بدون نسخه مانند داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs).
- برای جلوگیری از عفونت، یک تا ۲ روز آنتی بیوتیک مصرف شود.
اگر فرد یورتروسکوپی انجام داده است و نیاز به استنت موقت در حالب برای تخلیه ادرار دارد، در حالی که تورم از بین می‌رود، استنت ممکن است کمی درد، ناراحتی در ناحیه کلیه یا مثانه یا نیاز به ادرار مکرر و فوری ایجاد کند. ناراحتی به طور کلی خفیف است. با این حال، این احساسات ممکن است در تمام مدت استفاده از استنت وجود داشته باشند. استنت ممکن است برای چند روز تا یک هفته یا بیشتر در حالب باقی بماند. اورولوژیست ممکن است نیاز به انجام سیستو سکوپی برای برداشتن استنت در حالب داشته باشد.
خطرات سیستوسکوپی و یورتروسکوپی چیست؟
سیستوسکوپی یک روش نسبتاً کم خطر است، با این حال خطرات سیستوسکوپی و یورتروسکوپی عبارت هستند از:
- عفونت دستگاه ادراری UTIs
- خونریزی غیر طبیعی
- درد شکم یا احساس سوزش یا درد هنگام ادرار کردن
- ناتوانی در ادرار کردن در اثر تورم
- آسیب به مجرای ادرار، مثانه یا حالب
- باریک شدن مجرای ادرار به دلیل تشکیل بافت اسکار و یا تروما
- عفونت مثانه، سوراخ شدن یا اسپاسم (کرامپ دردناک و نشت ادرار)
- عوارض ناشی از بیهوشی
چه زمانی بعد از سیستوسکوپی یا یورتروسکوپی باید با دکتر تماس گرفت؟
اگر هر یک از علائم و نشانه‌های زیر را بیمار پس از سیستوسکوپی یا یورتروسکوپی داشت، فوراً با یک متخصص اورولوژی تماس بگیرد و یا مراجعه کند.
- بیمار نمی‌تواند ادرار کند و احساس می‌کند مثانه پُر و دردناک است.
- سوزش یا ادرار دردناکی که بیش از ۲ روز طول می‌کشد.
- ادرار قرمز روشن یا لخته‌های خون در ادرار را مشاهده می‌شود.
- بیمار تب دارد، همراه با لرز و یا بدون لرز
- علائم عفونت در ادرار (تب، درد لگن، ادرار بدبو یا کدر)
- احساس ناراحتی شدید
اکثر مشکلات بعد از عمل مانند ادرار دردناک و ادرار خونی ظرف ۴۸ ساعت از بین می‌روند. اگر مشکلات بیشتر طول کشید و یا شدیدتر شد، باید با پزشک خود تماس گرفت.
آیا بعد از سیستوسکوپی خطر عفونت دستگاه ادراری وجود دارد؟
سیستوسکوپی به ندرت می‌تواند میکروب‌ها را به دستگاه ادراری وارد کند و باعث عفونت شود. عوامل خطر برای ایجاد عفونت ادراری پس از سیستوسکوپی شامل سن بالا، سیگار کشیدن و آناتومی غیر معمول در دستگاه ادراری فرد بیمار است.
سخن آخر
سیستوسکوپی می‌تواند به بیمار کمک کند تا بفهمد چه چیزی باعث برخی مشکلات دستگاه ادراری می‌شود. پزشک هم چنین ممکن است سیستوسکوپی را برای درمان برخی از بیماری‌های دستگاه ادراری انجام دهد. سیستوسکوپی ممکن است ناراحت کننده باشد، اما نباید دردناک باشد. در صورت نیاز، بیمار و پزشک می‌توانند گزینه‌های درمانی را بر اساس یافته‌های این روش مورد بحث قرار دهند.