وقتی صحبت از تاثیر قرص ضد بارداری بر ناباروری به میان می‌آید، ممکن است سردرگمی و ابهام زیادی وجود داشته باشد.
اما داروهای ضد بارداری هورمونی باعث ناباروری نمی‌شوند؛ مهم نیست از چه روشی برای پیشگیری استفاده می‌کنید یا چه مدت از آن استفاده می‌کنید.
با این حال، کاری که این قرص‌ها برای انجام آن طراحی شده‌اند، به تاخیر انداختن موقت باروری و پیشگیری از بارداری است. اما وقتی مصرف آن‌ها را متوقف کنید، باروری طبیعی شما در نهایت باز خواهد گشت.
ناباروری چگونه تعریف می‌شود؟
ناباروری معمولاً به این معناست که فردی نتواند پس از حداقل ۱ سال رابطه جنسی بدون مانع یا سایر روش‌های پیشگیری از بارداری، باردار شود. اگر فرد ۳۵ سال یا بیشتر داشته باشد، برخی از پزشکان ممکن است مشکلات ناباروری را بعد از ۶ ماه رابطه جنسی بدون پیشگیری از بارداری تشخیص دهند.
حدود ۱۵ درصد از زوج‌ها ناباروری را تجربه می‌کنند.
عدم توانایی باردار شدن در حین کنترل بارداری به عنوان ناباروری طبقه بندی نمی‌شود. زیرا هر گونه رابطه جنسی آلت تناسلی در واژن در این دوره با روش پیشگیری از بارداری شما “محافظت” می‌شود.
اگر چه زمانی که هورمون‌های کنترل بارداری از بدن خارج می‌شوند باروری می‌تواند به تاخیر بیفتد، اما معمولاً در بدترین حالت، سطح طبیعی باروری ظرف چند ماه باز می‌گردد.
داستان‌های اشتباه در مورد تاثیر داروهای کنترل بارداری روی باروری
اگر داروهای ضد بارداری هورمونی بر باروری تاثیر نمی‌گذارند، چرا چنین افسانه‌ای وجود دارد که این تاثیر را دارند؟ ممکن است چند دلیل برای این موضوع وجود داشته باشد:
تاخیر در باروری
سیکل‌های قاعدگی شما باید در عرض سه ماه پس از توقف اکثر انواع روش‌های پیشگیری از بارداری هورمونی بازگردد؛ البته اگر زودتر این اتفاق نیفتد. به دلیل این تأخیر، ممکن است به نظر برسد که کنترل بارداری تاثیر نامطلوبی بر باروری داشته است.
ممکن است یک تاخیر کوتاه مدت باروری بین دو تا شش ماه پس از ترک استفاده از داروهای ضد بارداری خوراکی وجود داشته باشد.
حلقه ضد بارداری، چسب ضد بارداری، دستگاه آی یو دی (IUD) و ایمپلنت ضد بارداری نیز ممکن است پس از قطع مصرف، دو تا چهار ماه قبل در بازگشت باروری تاخیر ایجاد کنند تا در نهایت باروری به حالت طبیعی خود بازگردد.
ممکن است با تزریق آمپول ضد بارداری مدروکسی پروژسترون استات (Depo-Provera) باروری تاخیر بیش‌تری داشته باشد. بر اساس گزارش سازمان غذا و دارو، پس از آخرین تزریق به طور متوسط ۱۰ ماه طول می‌کشد تا فرد باردار شود. البته این زمان ممکن است حداکثر تا ۳۱ ماه یا دو سال و نیم نیز به طول بیانجامد. انتظار طولانی برای بازگشت باروری رایج نیست؛ اما اگر قصد بارداری دارید، مهم است که با یک پزشک در مورد گزینه‌های پیشگیری از بارداری خود صحبت کنید.
در مورد داروهای ضد بارداری خوراکی، تاخیر طولانی مدت قاعدگی که حداقل شش ماه طول بکشد، آمنوره (قطع پریود) پس از مصرف قرص نامیده می‌شود. بر خلاف نامش، این عدم تخمک گذاری احتمالاً به دلیل استفاده از قرص‌های کنترل بارداری نیست؛ بلکه یک بیماری زمینه‌ای محسوب می‌شود.
اگر بعد از قطع قرص‌های ضدبارداری تخمک گذاری ندارید یا سیکل‌های شما نامنظم هستند یا قاعدگی متوقف شده است، بهتر است به پزشک خود اطلاع دهید. پزشک ممکن است بخواهد که آزمایش‌های باروری را برای شما انجام دهد.
مشکلات پنهان در باروری
روش‌های پیشگیری و کنترل بارداری، چرخه هورمونی طبیعی بدن شما را نادیده می‌گیرند و یک چرخه قاعدگی «کاذب» ایجاد می‌کنند (اغلب شامل خونریزی می‌شود که ممکن است افراد از آن به عنوان پریود یاد کنند). این چرخه هورمونی کاذب می‌تواند مشکلات اساسی را پنهان کند. حتی اگر فردی دارای اختلالات سلامتی باشد که باعث عدم تخمک گذاری می‌شوند، چرخه کنترل بارداری همچنان می‌تواند باعث شود که به نظر برسد دوره‌های قاعدگی منظمی وجود دارند.
به عبارت دیگر، اگر قبل از شروع کنترل بارداری پریودهای نامنظم داشتید، احتمالاً بعد از قطع داروها دوباره آن را خواهید داشت. پس از قطع داروهای پیشگیری و کنترل بارداری، ممکن است متوجه شوید که مشکلات باروری دیگری وجود دارند که مانع از باردار شدن شما می‌شوند.
برخی از اختلالات در سلامت که ممکن است باعث عدم تخمک گذاری یا تخمک گذاری نامنظم شوند، شامل موارد زیر می‌باشند:
- سطح استرس بالا
- هیپرپرولاکتینمی (تولید بیش از حد هورمون پرولاکتین)
- پرکاری تیروئید (تیروئید پرکار)
- کم کاری تیروئید (تیروئید کم کار)
- وزن کم بدن
- چاقی
- نارسایی زودرس تخمدان (توقف عملکرد تخمدان پیش از سن ۴۰ سالگی)
- سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)
هر چه مدت زمان بیش‌تری برای رسیدگی به این مشکلات صبر کنید، زمان بیش‌تری برای باردار شدن در پیش خواهید داشت. اگر دچار کم شدن دفعات قاعدگی، خونریزی شدید یا چرخه‌های نامنظم هستید، با یک پزشک متخصص صحبت کنید.
پوشش آندومتر
دلیل دیگری که مردم بر این باورند که استفاده طولانی مدت از قرص‌های ضد بارداری بر باروری تاثیر می‌گذارد، مربوط به آندومتر و پوشش آن است؛ بخشی که جنین در دوران بارداری در آن لانه گزینی می‌کند. با این که تحقیقاتی در مورد رابطه بین پوشش آندومتر و استفاده از قرص‌های ضد بارداری انجام شده است، هیچ تحقیق قطعی که مشکلات باروری ناشی از روش‌های کنترل بارداری را نشان دهد وجود ندارد.
بر اساس برخی از پژوهش‌های علمی، زنانی که به مدت پنج سال یا بیشتر از قرص‌های ضدبارداری استفاده می‌کردند، به طور قابل توجهی احتمال بیش‌تری وجود داشت که پوشش آندومتر نازک‌تری داشته باشند. پوشش نازک آندومتر می‌تواند لانه گزینی جنین را دشوار کند و منجر بروز مشکل در بارداری شود.
با این حال، ذکر این نکته مهم است که در این پژوهش، ۱۳۷ بیمار مورد مطالعه قبلاً در یک کلینیک باروری ویزیت شده بودند و برای انتقال جنین منجمد آماده می‌شدند. این زنان قبلاً لقاح آزمایشگاهی (IVF) دریافت می‌کردند؛ این بدین معنی است که نتایج ممکن است برای افرادی که باروری طبیعی دارند، صدق نکند.
اگرچه محققان به این نتیجه رسیدند که مصرف طولانی مدت قرص‌های ضد بارداری خوراکی ممکن است خطر شکست چرخه IVF (به دلیل پوشش نازک آندومتر) را افزایش دهند، به نظر می‌رسد که میزان بارداری بین گروه‌هایی که پوشش آندومتر ضخیم‌تر و نازک‌تر داشتند، مشابه است.
بنابراین تا زمانی که بتوانید چرخه IVF را کامل انجام دهید، احتمال باردار شدن تقریباً مشابه فردی است که هرگز از قرص‌های ضدبارداری ترکیبی استفاده نکرده است.
این تصور غلط از کجا سرچشمه گرفته است؟
بسیاری از پزشکان عقیده دارند که قرص‌های ضد بارداری سابقه درخشانی ندارند و نگرانی‌ها در رابطه با آن به جا و مناسب هستند.
سال‌ها پیش، مطالعات ابتدایی در مورد کنترل بارداری با عدم رضایت و عدم افشای کامل اطلاعات و انتخاب آگاهانه واقعی انجام شد. اطلاعات تجربی گزارش شده در مورد عوارض جانبی آن نیز به طور قابل توجهی کم اهمیت جلوه داده شد. در سال ۱۹۶۹، دکتر باربارا سیمن رسوایی آزمایشات بدون رضایت آگاهانه و عوارض جانبی پنهان قرص‌های ضد بارداری را به طور علنی اعلام کرد و اضافه کرد که این کار، اعتماد عمومی جهان پزشکی را متزلزل کرده است. چند سال بعد، در سال ۱۹۷۴ اثبات شد دستگاه داخل رحمی (IUD) دالکون شیلد خطرات ناباروری دائمی را ایجاد می‌کند و باید از بازار خارج می‌شد.
اما با گذشت زمان، استفاده از روش‌های پیشگیری از بارداری و همچنین معرفی داروهای ایمن‌تر و با دوز کم‌تر افزایش یافت. همچنین ما اکنون درک بیش‌تری از خطرات و مزایای پیشگیری از بارداری داریم.
به دلیل اثرات تاخیر در باروری برخی از روش‌های مدرن پیشگیری از بارداری، برخی افراد هنوز معتقدند که داروهای ضد بارداری امروزی نیز می‌توانند منجر به ناباروری شوند.
همچنین ممکن است چرخه قاعدگی مصنوعی (و به ظاهر منظم) ایجاد شده توسط برخی از اشکال پیشگیری از بارداری، بی نظمی در پریود و مشکلات قبلی مانند سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) را بپوشاند.
هنگامی که قرص‌های ضد بارداری و روش‌های کنترل بارداری متوقف می‌شوند، این مشکلات خود را نشان می‌دهند و اغلب افراد را به این فکر می‌اندازند که پیشگیری از بارداری آن‌ها باعث این مشکل شده است.
آیا بی نظمی در قاعدگی با قرص‌های ضد بارداری هورمونی مرتبط است؟
در حین مصرف قرص‌های هورمونی ضد بارداری، ممکن است تعدادی از اثرات آن بر قاعدگی را تجربه کنید. همه این‌ها به روش پیشگیری از بارداری و بدن خود فرد بستگی دارد.
به عنوان مثال، ممکن است پریود شما تحت تاثیر مصرف قرص ضد بارداری سبک‌تر یا سنگین‌تر شود. در بسیاری از موارد، قاعدگی شما منظم می‌شود؛ اما در برخی موارد، پریودها نامنظم می‌شوند یا کلا پریود نمی‌شوید.
پس از قطع قرص‌های ضد بارداری هورمونی، برخی از افراد ممکن است به مدت چند هفته یا چند ماه متوجه بی نظمی‌های مشابه در پریود خود شوند. دلیل این موضوع این است که هورمون‌های آزاد شده توسط قرص‌های ضد بارداری تخمک گذاری را متوقف می‌کنند. بنابراین ممکن است مدتی طول بکشد تا چرخه قاعدگی به حالت معمول خود بازگردد.
اگر قاعدگی‌های شما پس از قطع قرص ضد بارداری نامنظم است، ممکن است تخمک گذاری منظم نداشته باشید. بنابراین باردار شدن در این حالت می‌تواند دشوار باشد.
از سوی دیگر، برخی افراد خیلی سریع باردار می‌شوند. بنابراین همه چیز به موقعیت فردی شما بستگی دارد.
همچنین لازم به ذکر است که هرگونه بی نظمی در قاعدگی که قبل از استفاده از کنترل بارداری هورمونی داشتید می‌تواند پس از قطع آن دوباره ظاهر شود.
هر روش پیشگیری از بارداری چه نوع تاخیری را به همراه دارد؟
اشکال مختلفی از روش‌های پیشگیری از بارداری هورمونی وجود دارد؛ از جمله قرص‌های ضد بارداری، حلقه ضد بارداری واژینال، چسب پوستی ضد بارداری، دستگاه آی یو دی هورمونی (IUD)، تزریق آمپول ضد بارداری و ایمپلنت ضد بارداری.
اگرچه هر یک از این روش‌ها به شکل‌های مختلف استفاده می‌شوند، اما همه آن‌ها اثر مشابهی دارند: تاثیر بر سطح هورمون‌ها و جلوگیری از آزاد شدن تخمک‌های بالغ توسط تخمدان‌ها (تخمک گذاری).
اما برخی از روش‌های پیشگیری از بارداری هورمونی می‌توانند نسبت به روش‌های دیگر باعث تاخیر طولانی‌تر در باروری شوند.
از نظر آماری، اکثر افراد، تعادل هورمونی را در عرض ۳ تا ۶ ماه پس از قطع داروهای ضد بارداری به دست می‌آورند. بر اساس یک پژوهش علمی در سال ۲۰۲۰، موارد زیر صادق هستند:
- افرادی که از آمپول‌های ضد بارداری تزریقی استفاده می‌کردند، بیش‌ترین تاخیر را در بازگشت باروری طبیعی خود داشتند (پنج تا هشت سیکل قاعدگی).
- افرادی که پچ یا چسب پیشگیری از بارداری را استفاده کردند، چهار سیکل قاعدگی تاخیر در باروری داشتند.
- سپس مصرف کنندگانی که از قرص‌های ضد بارداری خوراکی و حلقه‌های واژینال استفاده کردند، با سه دوره قاعدگی تاخیر در باروری مواجه شدند.
- در نهایت افرادی که از IUD و ایمپلنت‌های هورمونی و مسی استفاده کردند، کم‌ترین تاخیر باروری (دو سیکل) را داشتند.
یک پژوهش علمی در سال ۲۰۱۳ نشان می‌دهد که پس از قطع انواع داروهای ضد بارداری هورمونی نیز تاخیرهای کوتاه مدت مشابهی وجود داشته است.
با این حال مشخص شده است که در صورت استفاده از آمپول ضد بارداری، تا یک سال طول می‌کشد تا سطح باروری معمولی بازگردد؛ بنابراین برای افرادی که می‌خواهند به زودی باردار شوند، توصیه نمی‌شود.
به هر صورت، مهم است که به یاد داشته باشید که همه افراد با یکدیگر متفاوت هستند.
بنابراین اگر نمی‌خواهید باردار شوید، بهتر است به محض این که مصرف هر یک از موارد بالا را متوقف کردید، از روش دیگری از پیشگیری از بارداری استفاده کنید.
عوارض ترک قرص‌های ضد بارداری
از آنجایی که قرص ضد بارداری رایج‌ترین نوع تجویز شده برای پیشگیری از بارداری است، اکثر بحث‌ها حول آن متمرکز می‌شوند. ترک قرص ضد بارداری می‌تواند یک کار دشوار باشد. با تاثیر ترک قرص ضد بارداری، ممکن است عوارض زیر را تجربه کنید:
- سیکل‌های قاعدگی نامنظم
- گرفتگی‌های زمان قاعدگی
- تغییر وزن
- نوسانات خلقی
وقتی از استفاده از قرص دست می‌کشید، توصیه می‌شود که قبل از اقدام به بارداری، هورمون‌های خود را مجدد تنظیم کنید. اغلب این به معنای ایجاد برخی تغییرات در رژیم غذایی و شیوه زندگی کلی مانند خواب کافی و تغذیه متعادل است.
البته همه این توصیه‌ها در مورد سایر اشکال کنترل بارداری هورمونی نیز صدق می‌کند و فقط محدود به تاثیر قرص ضد بارداری نیست.
همچنین مهم است که با کمبودهای غذایی (برای مثال ویتامین‌ها) که تحت تاثیر مصرف قرص ضد بارداری کاهش می‌یابد، مقابله کنید. این ویتامین‌ها شامل موارد زیر می‌باشند:
تغییر در سطح گلوکز خون و مقاومت به انسولین نیز باید بررسی و مدیریت شود. زیرا این دو با استفاده از داروهای ضد بارداری هورمونی مرتبط هستند.
در نهایت، لازم است به میکروبیوم روده خود توجه کنید، زیرا نقش اصلی در تنظیم سطح استروژن در بدن شما را دارد. برای بازیابی آن، سعی کنید مصرف شیرین کننده‌های مصنوعی را محدود کنید و غذاهای سرشار از پری بیوتیک و پلی فنول را مصرف کنید.
به عبارت دیگر، میان وعده‌های شیرین را با غذاهای دیگر، مانند غلات کامل، ماست، چای سبز و مارچوبه جایگزین کنید.
سخن آخر
اگر به مدت یک سال پس از تاثیر قطع قرص ضد بارداری و روش‌های کنترل بارداری در تلاش برای باردار شدن هستید، یا اگر در مورد باروری خود نگرانی دارید، از یک پزشک متخصص مشاوره بگیرید.
پزشک می‌تواند نکات مفیدی درباره سبک زندگی و رژیم غذایی به شما ارائه دهد یا در صورت نیاز شما را به یک متخصص ارجاع دهند. نکته اصلی که باید به خاطر داشته باشید این است که پیشگیری از بارداری و تاثیر قرص ضد بارداری نمی‌تواند باعث ناباروری شود. بنابراین اگر مشکلی را تجربه می‌کنید، دلیل آن جای دیگری است.