علت تعریق بیش از حد نوزاد چیست؟
محبت زیاد والدین نسبت به فرزندان آن‌ها را حساس می‌کند. والدین به خصوص مادر با وسواس زیاد هر گونه تغییر بدنی نوزاد خود را با دقت مورد واکاوی قرار می‌دهد و عموماً این وسواس فکری به اضطراب و استرس بیش از حد مادر منجر خواهد شد؛ تا جایی که ممکن است حتی تعریق نوزاد به هنگام شیر خوردن نیز علتی برای ترس و استرس مادر باشد. تعریق یک واکنش طبیعی بدن برای کاش دما و دفع مواد زائد است بنابراین اگر نوزاد شما عرق می‌کند جای نگرانی نیست، خصوصاً وقتی نوزاد در حال شیر خوردن است و یا در خواب به سر می‌برد، تعریق او کاملاً طبیعی است. گاهی تعریق به دلیل اشتباهات والدین در نگهداری از نوزاد است اما اگر تعریق نوزاد بیش از حد معمول باشد ممکن است نشانه بروز یک بیماری در نوزاد باشد و لازم است تا سریعاً بررسی شود. در این مقاله به کلیه این موضوعات خواهیم پرداخت.
چرا کودک زمان شیرخوردن عرق می‌کند؟
عرق کردن یک واکنش طبیعی بدن است. بدن برای تنظیم درجه حرارت و دفع مواد زائد نیازمند انجام تعریق است. نوزادان نیز مانند هر انسان دیگری ممکن است عرق کنند. گاهی تعریق نوزادان بیش از حد معمول است که قطعاً لازم است که علت آن بررسی شود اما گاهی مادران با وسواس و حساسیت زیاد این مسئله ساده را برای خود و نوزادان‌شان به یک چالش بدل می‌کنند. معمولاً کودکان موقع شیر خوردن و یا خوابیدن بیش از سایر مواقع عرق می‌کنند و این کاملاً طبیعی است. در این مقاله به علل گوناگون تعریق در نوزادان خواهیم پرداخت راهکارهای مناسب برای کاهش تعریق نوزادان ارائه خواهد شد.
علت تعریق نوزادان
همانطور که گفته شد تعریق یک فرایند طبیعی و نوعی واکنش بدن به افزایش دما و حتی دفع مواد زائد است. معمولاً تعریق در نوزادان از نواحی سر و گردن شروع می‌شود و این برای بسیاری از والدین نگران‌کننده است. اما این مسئله کاملاً طبیعی است. درجه حرارت سر کودک معمولاً بالاتر از سایر نقاط بدن است. علاوه بر این غدد عرق در نزدیکی سر کودک متمرکز هستند و به همین علت است که غالباً تعریق سر و صورت و گردن نوزاد بیشتر از سایر نواحی بدن است. در اولین گام باید گفت که تعریق ممکن است منشا بیمارگونه نداشته باشد لذا در اولین مرحله توصیه می‌کنیم تا موارد زیر را بررسی کنید:
دمای اتاق نوزاد: بسیاری از والدین همواره نگران سرماخوردگی در نوزاد هستند و این مسئله سبب می‌شود تا همیشه دمای اتاق نوزاد بالا باشد. قطعاً نوزاد هوای گرم را بیشتر می‌پسندد چون با شرایط داخل رحم سازگارتر است اما این دما باید نرمال باشد. برای تنظیم دمای اتاق نوزاد کافی است یک دماسنج تهیه کنید و دمای اتاق نوزاد را همیشه روی ۲۰ تا ۲۲ درجه سانتی‌گراد نگه دارید. در فصول سرد می‌توان دما را تا ۲۴ درجه سانتی‌گراد نیز افزایش داد. گاهی همین اقدام ساده یعنی تنظیم دمای محیط می‌تواند تا حدود زیادی تعریق نوزاد را کم کند.
استفاده از لباس مناسب فصل: به همین دلیلی که در بالا گفته شد یعنی ترس از بیمار شدن نوزاد، ممکن است والدین بدون توجه به فصل و دمای محیط لباس‌های زیادی بر تن نوزاد بپوشانند. قطعاً لباس‌های زیاد منجر به تعریق بیشتر خواهد شد. برای این که ممطئن باشید لباس کافی تن نوزاد خود کرده‌اید قاعده «یکی بیشتر» را در نظر داشته باشید؛ یعنی هر تعداد لباس که بر تن دارید یکی بیشتر به نوزاد خود بپوشایند. توجه داشته باشید که همواره از لباس‌های نخی و با الیاف طبیعی استفاده کنید چون این لباس‌ها باعث می‌شوند که عرق روی لباس باقی نماند و گرمای بیشتری تولید نکند. همیشه از لباس‌های سبک استفاده کنید و به جای آن که یک لباس بافتنی ضخیم تن نوزاد کنید، چند لایه لباس تن نوزاد کنید تا در صورتی که احساس کردید نوزاد تعریق زیادی دارد یک لایه از لباس نوزاد را کم کنید. به طور کلی برای لباس نوزاد دو قاعده کلی را همیشه به خاطر داشته باشید: لایه به لایه و یکی بیشتر.
روانداز و استفاده از پتو: اولین کاری که مادربزرگ‌ها به شما توصیه می‌کنند این است که نوزاد را لای یک پارچه ضخیم یا پتو محکم بقچه‌پیچ کنید. در فصول سرد سال این کار مانعی ندارد اما تصور کنید در تابستان در حالی که نوزاد در حال شیر خوردن است و در آغوش گرم شما قرار دارد یک پتو نیز دور او بپیچید، قطعاً نوزاد برای واکنش به این حجم از گرمای تولید شد علاوه بر کلافگی زیاد، تعریق زیادی هم خواهد داشت. همواره متناسب با دمای محیط از روانداز یا پتو برای نوزاد خود استفاده کنید و اگر کودک را موقع شیر خوردن در آغوش می‌گیرید نیازی نیست که از پتو استفاده کنید و یک روانداز سبک کفایت می‌کند.
پوزیشن نوزاد را عوض کنید: قرار گرفتن در یک وضعیت ثابت و بدون تغییر و جابه‌جایی باعث می‌شود تا نوزاد عرق کند. اگر در حالت خوابیده به نوزاد شیر می‌دهید گاهی او را جابه‌جا کنید و یا موقعیت خود را تغییر دهید تا نوزاد نیز جابه‌جا شود. اگر نوزاد را در آغوش می‌گیرد سعی کنید نوزاد را جابه‌جا کنید و اگر برای مدت طولانی از یک پستان مشغول شیر خوردن است لازم است تا موقعیت او را تغییر دهید و از پستان دیگر به او شیر دهید.
فراموش نکنید که شیر خوردن یک فعالیت جسمی است و عمل مکیدن که با جابه‌جای مداوم فک همراه است، یک فعالیت سنگین برای نوزاد محسوب می‌شود و عرق کردن هنگام انجام فعالیت‌های بدنی کاملاً طبیعی است. در ضمن موقع شیر دادن به نوزاد بدن شما بیشترین تماس را با بدن نوزاد خواهد داشت و گرمای بدن شما به نوزاد منتقل می‌شود و این خود می‌تواند دلیلی برای تعریق زیاد نوزاد باشد. با این حال اگر تمام موارد بالا را رعایت کردید و نوزاد شما همچنان تعریق زیادی دارد لازم است تا با یک متخصص اطفال مشورت کنید. علت تعریق بیمارگونه در نوزادان ممکن است به دلایل زیر باشد.
علل تعریق زیاد در نوزادان
کمبود کلسیم: یکی از دلایل تعریق نوزادان ممکن است مربوط به کمبود کلسیم باشد. کمبود کلسیم در نوزادان می‌تواند عواقب خطرناکی برای نوزاد داشته باشد. پس اگر همه جوانب را در نظر گرفته‌اید اما نوزاد شما همچنان تعریق زیادی دارد لازم است تا با پزشک متخصص اطفال مشاوره کنید. کمبود کلسیم در نوزادان می‌تواند منجر به بروز بیماری به نام راشیتیسم یا نرمی استخوان شود. پزشک با انجام آزمایشات پزشکی می‌تواند کمبود این ماده معدنی را تشخیص دهد و برای نوزادان مکمل‌های مناسب همراه با ویتامین A و D را تجویز کند. کمبود کلسیم و ویتامین D می‌تواند تعریق نوزاد را زیاد کند. قرار گرفتن در معرض نور خورشید و استفاده از قطره ویتامین D می‌تواند مشکل را تا حدود زیادی برطرف کند.
مسدود بودن رگ‌های ریه: یکی از علل تعرق در نوزادان می‌تواند انسداد رگ‌های ریه باشد. در چنین شرایطی خون‌رسانی به ریه‌ها با مشکل مواجه می‌شود در نتیجه نوزاد با کمبود اکسیژن مواجه خواهد شد و به هنگام شیر خوردن بیش از حد عرق می‌کند. در سمت راست قلب شریان‌هایی وجود دارد که مسئول خون‌رسانی به ریه‌ها هستند. برای تنظیم و کنترل جریان خون به ریه‌ها، دریچه‌ای به نام دریچه سرخرگ ششی وجود دارد. در این نوع بیماری این دریچه درست فعالیت نمی‌کند و وظیفه خود را به خوبی انجام نمی‌دهد. در نتیجه خون نمی‌تواند به درستی از بطن راست قلب نوزاد خارج شود و خون‌رسانی به ریه مختل می‌شود. اختلال خون‌رسانی به ریه سبب می‌شود تا ریه نتواند به درستی وظایف خود را انجام دهد و اکسیژن‌رسانی به بدن نوزاد دچار مشکل می‌شود و همین موضوع سبب افزایش تعریق در نوزاد خواهد شد. انسداد شریان‌های ریه یک بیماری قلبی مادرزادی است و نوزاد با این نوع بیماری متولد می‌شود. در چنین شرایطی باید به پزشک متخصص اطفال مراجعه کرد و در موارد حاد حتی نیاز به بستری کردن نوزاد نیز هست.
پرکاری غده تیروئید: غده تیروئید یک غده کوچک درون‌ریز است که در محفظه گلو و زیر سیب آدم قرار گرفته است. تیروئید دو نوع هورمون ترشح می‌کند که یکی از آن‌ها هورمون تیروکسین است. غده تیروئید با ترشح هورمون تیروکسین به بدن این پیام را مخابره می‌کند که با چه سرعتی فعالیت کند و چه میزان انرژی مصرف کند. اگر غده تیروئید به درستی کار نکند نوزاد هنگام شیر خوردن دچار مشکل می‌شود و یکی از عوارض این بیماری تعریق شدید نوزاد به هنگام شیر خوردن است. در چنین شرایطی ممکن است نوزاد به بیماری پرکاری تیروئید مبتلا باشد. در واقع تعریق زیاد در چنین نوزادانی به دلیل فرایندهای متابولیکی فعالی است که بدن نوزاد را وادار به تعریق می‌کند. چنین نوزادانی نیاز به درمان و رسیدگی فوری دارند.
ابتلا نوزاد به بیماری سیانوتیک: سیانوز یا سیانوتیک یک بیماری قلبی مادرزادی است. رنگ پوست نوزاد مبتلا به سیانوز متمایل به آبی است و گاهی هاله‌های آبی رنگی روی پوست نوزاد قابل مشاهده است. در چنین شرایطی اکسیژن کافی به بدن نوزاد نمی‌رسد و عدم دریافت میزان کافی اکسیژن باعث تعریق بیش از حد نوزاد خواهد شد.
هایپرهیدروز: در شرایطی که نوزاد بدون هیچ علتی و در شرایطی که دمای هوا مطلوب است بی‌دلیل عرق کند ممکن است به هایپرهیدروز مبتلا باشد. در بیماری هایپرهیدروز نواحی از بدن مانند سر، کف دست و پا تعریق زیادی دارند. هایپرهیدروز ممکن است علت خاصی نداشته باشد و خطرناک نیست اما گاهی هایپرهیدروز عارضه و نشانه بروز یک بیماری در بدن نوزاد است. هایپرهیدروز می‌تواند در اثر پرکاری تیروئید، دیابت و برخی از انواع سرطان باشد. مراجعه به پزشک اطفال می‌تواند دغدغه ذهنی شما را در این مورد برطرف کند و با ریشه‌یابی علت آن به موقع درمان بیماری را شروع کنید.
بروز عفونت: اولین نشانه بروز عفونت تب است و تب باعث افزایش دمای بدن نوزاد خواهد شد و افزایش درجه حرارت بدن، تعریق را به همراه خواهد داشت. پس اگر نوزاد شما بدون سابقه قبلی و به طور ناگهانی شروع به تعریق کرد و این تعریق با گرم شدن ناگهانی بدن او همراه بود لازم است تا نوزاد را به کلینیک پزشکی ببرید و متخصص اطفال از حیث وجود عفونت نوزاد را بررسی خواهد کرد.
آپنه خواب: آپنه خواب در واقع یک مشکل تنفسی است. در این شرایط نوزاد ممکن است موقع خوابیدن درست نفس نکشد. مکث‌های تنفسی خواب اگر بیش از ۲۰ ثانیه طول بکشد به احتمال زیاد نوزاد شما مبتلا به آپنه خواب است. علاوه بر این اگر نوزاد موقع خواب ناله می‌کند یا دهان نوزاد موقع خواب باز می‌ماند و یا نوزاد خروپف می‌کند ممکن است نوزاد به آپنه خواب مبتلا باشد. هنگامی که نوزاد مشغول شیر خوردن است ممکن است به خواب فرو رود بنابراین برای دقایقی کنار او بنشیند و ریتم تنفس او را کنترل کنید اگر این ریتم مشکل داشت و نوزاد تعریق زیادی داشت به پزشک متخصص اطفال مراجعه کنید تا درمان لازم را برای نوزاد شما شروع کند.
مسئله ژنتیک: اگر نوزاد شما تعرق زیادی دارد بد نیست تا وضعیت خود و همسرتان را بررسی کنید. اگر شما و پدر نوزاد جزو افرادی هستید که زیاد عرق می‌کنید ممکن است فرزند شما این صفت را شما به ارث برده باشد. اگر فرزند قبلی شما هم موقع خوردن شیر عرق می‌کرده و هیچ نوع بیماری خاصی نداشته پس ممکن است نوزاد تازه متولد شده هم مانند خواهر یا بردارش باشد.
توجه داشته باشید که قبل از این که هر نوع بیماری را به نوزاد خود نسبت بدهید و خود و اطرافیان را نگران کنید، مواردی که در ابتدای مقاله گفته شد را حتماً چک کنید. دمای اتاق نوزاد را متعادل کنید، لباس مناسب، نخی و کافی تن نوزاد کنید، نوزاد را با پتو و رواندازهای ضخیم نپوشانید، وضعیت قرارگیری بدن به خصوص سر نوزاد را جابه‌جا کنید؛ اگر همه این موارد را رعایت کردید و باز هم نوزاد تعرق زیادی داشت لازم است مسئله را با پزشک متخصص در میان بگذارید. وضعیت نوزاد را به خوبی بررسی کنید و خود را برای پاسخ به سوالات پزشک آماده کنید. این که نوزاد در شرایطی بیشتر عرق می‌کنند؟ کدام نواحی بیشترین تعریق را دارد؟ دمای اتاق نوزاد چقدر است؟ آیا نوزاد همزمان با تعریق زیاد علائم دیگری مانند تنگی نفس، کمبود شدن رنگ پوست و … را نیز دارد؟ آیا تعریق با گریه و ناله کودک همراه است؟ تعریق چه مدت طول می‌کشد؟ آیا تعریق فقط محدود به زمان شیر خوردن و خوابیدن نوزاد است و یا در سایر موارد نیز نوزاد تعریق زیادی دارد؟ پاسخ دقیق به هر کدام از این سوالات، پزشک متخصص را در یافتن علت دقیق تعریق زیاد نوزاد یاری خواهد رساند و تشخیص درست و به موقع می‌تواند از صدمات و آسیب‌های بعدی و جدی به نوزاد جلوگیری کند.
خوب بود