کودک برای رشد و بالندگی تنها نیاز به خورد و خوراک ندارد، برخی فعالیت‌های بدنی می‌تواند به رشد سریع‌تر و مطلوب‌تر نوزاد کمک کند، تمرینات رشدی از جمله این فعالیت‌ها هستند. تمرینات رشدی به رشد کودک شما کمک می‌کند و مهارت‌های لازم برای تحرک کودک شما را فراهم می‌کند. فعالیت‌های رشدی برای ارتقای رشد و قرار دادن کودک در معرض مهارت‌های مورد نیاز برای تحرک عملکردی مهم هستند. حرکات انتقالی به آموزش کودک برای حرکت مستقل از یک موقعیت به موقعیت دیگر کمک می‌کند. با پینو بیبی همراه باشید تا بیشتر در این رابطه و نحوه انجام تمرینات بدانید.
نکات ایمنی هنگام تمرینات ورزشی کودک
مطمئن شوید که قبل از انجام تمرینات توصیه شده، توسط فیزیوتراپیست یا یک متخصص به شما آموزش داده شده است نکات زیر را مد نظر دارید.
- کودک خود را تحت فشار قرار ندهید: اگر علائم درد یا ناراحتی را مشاهده کنید، تمرین را متوقف کنید. اگر کودک احساس درد داشت، حتماً با پزشک متخصص کودک تماس بگیرید. شاید بخشی از عضلات یا اسکلت کودک از قبل دچار آسیب بوده است و شما متوجه آن نشده‌اید برای مثال دررفتگی لگن یا بازو نوزاد هنگام تولد (دیستوشی زایمان).
- به زمان انجام تمرین توجه کنید: به دلیل خطر برگشت غذا بلافاصله پس از تغذیه، ورزش‌ها را انجام ندهید. زمانی که کودک نیاز به خوابیدن دارد او را مجبور به انجام تمرینات نکنید.
- برنامه زمانی ورزش کودک: تمرینات را هر روز یا طبق دستور فیزیوتراپ خود تکرار کنید. تعداد ست‌های توصیه شده در روز را با فیزیوتراپیست خود بررسی کنید.
- اگر به دلیل عارضه یا مشکل خاصی لازم است تا علاوه بر تمرینات حرکتی، تمرینات دیگر را نیز انجام دهد. طوری زمان بندی کنید که حرکات اصلی و اصلاحی برای آن عارضه یا مشکل را هر روز انجام دهد حتی اگر فرصت به انجام تمرینات برای حرکات طبیعی کودک نداشته باشید. برای مثال تمرین اصلاحی برای کجی گردن (تورتیکولی) را بر تمرینات حرکتی ارجحیت بدهید.
- برخی از تمرینات حرکتی را می‌توان با تمرینات اصلاحی همزمان انجام داد و در این رابطه حتماً از فیزوتراپ یا پزشک اطفال مشورت بگیرید.
- از تکان دادن شدید نوزاد جداً خودداری کنید زیرا ممکن است کودک دچار سندرم نوزاد تکان خورده بشود. از آن جایی که سر و گردن کودک بسیار ظریف است هنگام تمرینات سر و گردن کودک را حمایت کنید زیرا برخی از کودکان به علت برگشت ناگهانی سر به عقب دچار آسیب‌های جدی به ستون فقرات و نخاع شده‌اند و امکان فلج مغزی نیز وجود دارد.
- هنگام انجام تمرینات، محیط ورزش کودک ایمن باشد. زیر انداز نرم و راحت زیر کودک پهن باشد از مکان‌های پُر خطر مانند آشپزخانه، راه پله و نزدیک شومینه، به خاطری نباشد. پیشنهاد می‌کنیم مقالات نکات ایمنی منزل برای کودک ، نکات ایمنی در هنگام حمام کودک و آماده‌سازی اتاق کودک را در مجله پینو بیبی مطالعه بفرمایید.
- حرکات ورزشی علاوه بر این که به تقویت عضلات و اسکلت کودک کمک می‌کند. می‌تواند برای والدین باهوش و زیرک یک نوع وسیله تشخیصی نیز باشد. برای مثال هنگام باز کردن ران کودک احساس می‌کنند که یک ران کودک هرگز در موقعیت درست قرار نمی‌گیرد شاید نوزاد دچار درفتگی مادرزادی لگن باشد. یا هنگام بلند کردن کودک بدن او حالت لخت دارد، هنگام خزیدن نمی‌تواند سرش را بالا نگه دارد شاید این نشانه‌ای از یک کودک با سندرم فلاپی باشد و البته نگران نباشید شاید هم شما اشتباه کرده‌اید و زیادی از نوزاد خود توقع دارید.
تمرینات ورزشی و رشدی برای کودکان خردسال
با رعایت نکات ارائه شده در بالا، تمرینات زیر را با نوزاد خود انجام دهید تا به رشد سریع و صحیح اندام‌های حرکتی او کمک کنید.
غلتیدن آسان از طریق باسن
- هدف: تحریک غلت زدن با حرکت دادن پاها، ترویج یکی از اولین راه‌های حرکت کودک است.
دستورالعمل: کودک را به پشت دراز کنید (بخوابانید). با خم کردن یک پا روی پای دیگر به کودک کمک کنید تا بچرخد. به تدریج مقدار کمک را کاهش دهید تا زمانی که فقط یک محرک اولیه لازم باشد. با تشویق کودک برای دستیابی به اسباب بازی مورد علاقه که در نزدیکی او قرار داده شده است، مشارکت کودک را تقویت کنید.
برای نشاندن کودک، او را از شانه‌ها بلند کنید
- هدف: تشویق کودک برای جمع کردن چانه و کنترل عضلات قوی‌تر گردن
دستورالعمل: دست‌های خود را پشت شانه‌های کودک قرار دهید. اطمینان حاصل کنید که کودک با شما تماس چشمی برقرار می‌کند، در حالی که سر او در وسط قرار دارد. به آرامی کودک را از روی شانه‌ها به حالت نشسته، بلند کنید (بردارید).
احتیاط: برای جلوگیری از برهم خوردن تعادل و از دست دادن کنترل گردن کودک، اطمینان حاصل کنید که دو انگشت خود را در پشت سر کودک قرار دهید تا به او کمک کند.
کودک روی پاهای شماست و به دستانش تکیه داده است
- هدف: توسعه کنترل سر، تقویت عضلات کمر و شانه
دستورالعمل: روی زمین بنشینید و پاهای خود را صاف کنید. اسباب بازی‌ها را کنار پاهای‌تان روی زمین بگذارید و کودک را رو به پایین روی پاهای‌تان بخوابانید. دستان خود را روی پشت کودک قرار دهید تا کودک را تشویق کنید که بازوهای خود را به صورت صاف را بالا بکشد و به اسباب بازی‌ها برسد. شما هم چنین می‌توانید تصاویر رنگارنگ را برای جلب توجه کودک به کار بگیرید.
احتیاط: در صورت خستگی و از دست دادن کنترل، از وارد کردن فشار مستقیم روی بازوهای کودک اجتناب کنید. مطمئن شوید که اسباب بازی‌ها، اجسام سخت و تیز نباشند. اگر کودک نیاز به حمایت بیشتری دارد، می‌توانید دست‌های خود را زیر بدن کودک قرار دهید و از ناحیه شکم و باسن او را حمایت کنید و به او نشانه‌های لمسی بدهید تا آرنج‌هایش را به سمت بالا فشار دهد.
حرکت از حالت خوابیده به حالت نشسته
- هدف: برانگیختن استقلال در حرکت از حالت خوابیده به حالت نشسته است. ارتقاء تحمل وزن و کنترل با استفاده از درجات متوسط خم شدن و کشش و اکستنشن بازو.
دستورالعمل: کودک را در وضعیت خوابیده به پشت قرار دهید. کودک را تشویق کنید تا بدن خود را بالا بیاورد و بنشیند. این سری از حرکات را با کودک انجام دهید:
- تنه را بچرخانید، به کودک اجازه دهید از ساعد خود حمایت کند.
- به کودک کمک کنید تا آرنج خود را دراز کند.
- سپس از دستان کودک برای فشار دادن به حالت نشسته استفاده کنید.
بچه‌های بزرگ‌تر می‌توانند این انتقال را در رختخواب با همان ترتیب حرکات انجام دهند و پاهای خود را به لبه تشک یا تخت بیاورند.
کودک بین ران‌های شما نشسته و دستش را برای اسباب بازی‌ها دراز می‌کند
- هدف: توسعه کنترل سر، تقویت عضلات تنه و پشت و بهبود توانایی نشستن.
دستورالعمل: روی زمین بنشینید و پاهای خود را صاف کرده و کودک را بین پاهای خود نگه دارید. یک پا می‌تواند به عنوان لنگر برای پاهای کودک عمل کند و دیگری به عنوان یک بالشتک پشت آن عمل می‌کند. اسباب بازی‌ها را جلوی کودک قرار دهید تا به جلو رفتن تشویق شود.
تمرین خزنده
- هدف: پرورش خزش در وضعیت مستعد با استفاده از نیرو و حمایت از پاها.
دستورالعمل: کودک را روی شکم و ساعد خود قرار دهید. یکی از پاهای او را خم کنید. با تشویق او به لگد زدن و صاف کردن پای خم شده، به او کمک کنید تا بدنش را حمایت کند و به جلو هل دهد. کودک هم چنین می‌تواند از بازوهای خود برای فشار دادن بدن خود به جلو استفاده کند. یکی از اعضای خانواده می‌تواند از اسباب بازی مورد علاقه‌اش که در جلوی کودک قرار دارد استفاده کند، این کار ممکن است به او انگیزه دهد تا به جلو خزش کند. خزیدن راه‌هایی را افزایش می‌دهد که کودک می‌تواند محیط اطراف خود را کشف کند، تغییر جهت حرکت را تسهیل می‌کند و دستکاری و دستیابی به اشیاء را تحریک می‌کند.
بغل شما نشسته و یکی از بازوهایش روی پای شما قرار دارد
- هدف: برای رشد عضلات تنه و پشت، عضلات شانه و بازو را تقویت کنید که بدن را پشتیبانی می‌کند، یک بازو را برای بازی آزاد کنید، به کودک اجازه دهید وزن بدن را به یک طرف تحمل کند.
دستورالعمل: روی زمین بنشینید. پاهای خود را کمی باز کنید و پشت خود را به کاناپه یا دیوار تکیه دهید. اجازه دهید کودک در کنار شما روی زمین، رو به روی شما، بین پاهای‌تان بنشینید. زانوهای کودک را خم کنید و هر دو پای کودک را به سمت مخالف پای خود بچرخانید. دست‌های کودک را روی پاهای خود بگذارید تا او را نگه دارید. کودک را در قسمت پایین تنه و شانه مقابل حمایت کنید تا وزن بدن کودک به لگن نزدیک پای شما منتقل شود. همین کار را در طرف مقابل تکرار کنید تا نشستن روی لگن مخالف را تشویق کنید.
ایده‌های بازی: از اسباب بازی‌ها، بلوک‌ها یا ماشین‌های روی هم برای بازی استفاده کنید. کتاب داستانی را که در کنار زمین روی سطح گذاشته شده است بخوانید.
کودک روی دست و زانوهای خود گرفته است و از طریق شکم روی پای شما قرار می‌گیرد
- هدف: تقویت عضلات تنه و پشت، ایجاد هماهنگی و اجازه دادن به کودک برای تجربه وزن روی دست و زانو.
دستورالعمل: روی زمین بنشینید و پاهای خود را کمی باز کنید و پشت خود را روی کاناپه نگه دارید. کودک را در وضعیت دست و زانو قرار دهید، با دست دیگر خود از زانوهای کودک حمایت کنید. از کودک بخواهید دست‌هایش را روی زمین بگذارد و در حالی که پای شما بدن کودک را نگه می‌دارد، بازوهایش به صورت صاف فشار وارد شود.
ایده های بازی: یک اسباب بازی را بیرون پای خود قرار دهید تا کودک را تشویق کنید تا از روی پای شما روی دست و زانو حرکت کند. شما هم چنین می‌توانید از روی هم قرار دادن اسباب بازی‌ها، ماشین‌ها، توپ‌ها یا بلوک‌های بازی برای سرگرم کردن کودک استفاده کنید.
تمرین خزیدن
- هدف: رشد عضلات در کمربند شانه‌ای، بازوها، باسن، پشت و پاها زمانی که کودک به سمت بالا فشار می‌آورد و به جلو حرکت می‌کند. هم چنین حفظ تعادل را در کودک توسعه می‌دهد.
دستورالعمل: بالش‌ها یا بالشتک‌های کاناپه را روی زمین قرار دهید و کودک را روی دست و زانو در کنار بالش قرار دهید. برای شروع، دست‌های کودک را روی یکی از بالش‌ها قرار دهید. با در دست گرفتن و فشار دادن آرام باسن کودک به جلو به کودک کمک کنید تا به سمت جلو حرکت کند. به کودک اجازه دهید تا جایی که ممکن است دست‌ها و پاهای خود را به طور مستقل حرکت دهد. فقط در صورت لزوم از بدن یا باسن حمایت کنید.
تمرین زانو زدن
- هدف: توسعه عضلات تنه، لگن و پشت کودک است.
دستورالعمل: اجازه بدهید کودک در مقابل میز، صندلی یا کاناپه زانو بزند. بازوهای کودک را جلو بیاورید و دست‌های او را روی میز قرار دهید. این کار کودک را تشویق می‌کند تا به سمت زانو زدن بالا رفته و عضلات لگن و تنه خود را تقویت کند.
ایده‌های بازی: اسباب بازی‌ها یا خوراکی‌ها را روی میز قرار دهید، یا از کودک بخواهید که اسباب بازی‌ها را روی زمین بردارد و با زانو زدن روی سطح بالاتر قرار گیرد.
تمرین بنشین تا بایستی
- هدف: تربیت کودک برای یادگیری تغییر وزن بدن به جلو و بالا یا عقب و پایین. برای رشد عضلات بدن، پشت و پاها می‌باشد، همچنین هماهنگی بدن و پاهای کودک نیز تقویت می‌شود.
دستورالعمل: کودک را روی پاهای خود بنشینید، مطمئن شوید که باسن و زانوهای کودک در ۹۰ درجه و پاهایش روی زمین صاف باشند. باسن کودک را با دستان خود نگه دارید و کودک را تشویق کنید تا به سمت مبل، میز یا چهارپایه دستش را ببرد. سپس در حالی که کودک پاها را صاف می‌کند، باسن کودک را به سمت جلو و بالای پای کودک حرکت دهید. به کودک اجازه دهید تا آن جایی که ممکن است کار را انجام دهد. وقتی کودک یاد می‌گیرد که مستقل بایستد، دیگر نیازی به حمایت از لگن نوزاد ندارید. هم چنین می‌توانید با عقب و پایین آوردن باسن کودک به سمت پاهای خود به کودک کمک کنید تا نشستن را یاد بگیرد.
تغییر وزن به پهلو برای برداشتن یک قدم
- هدف: اجازه دادن به کودک برای تغییر وزن بدن روی پاهای خود و ایجاد کنترل تعادل بدن و پاها می‌باشد.
دستورالعمل: کودک را روی زمین و رو به یک سطح ثابت قرار دهید. بازوهای کودک را جلو بیاورید و دست‌ها را برای حمایت روی میز قرار دهید. دست‌های خود را روی باسن کودک قرار دهید. با احتیاط و به آرامی باسن کودک را به طرفین حرکت دهید تا زمانی که وزن بدن کودک بیشتر روی یک پا باشد. سپس کودک را وادار کنید تا با پای آزاد به پهلو برود و به کودک اجازه دهید باسن را حرکت دهد تا وزن بدن را روی آن پا بیاورد. سپس از کودک بخواهید با پای دیگر به پهلو برود تا دوباره پاها را به هم نزدیک کند.
برای تقویت تعادل بالا و پایین بروید
- هدف: اصلاح بیشتر توسعه تعادل و هماهنگی
دستورالعمل‌ها: کودک را تشویق کنید تا سعی کند از چیزی که یک تا ۲ سانتی‌متر ارتفاع دارد، بالا و پایین بیاید، قبل از این که پله‌های بالاتر را امتحان کند. در صورت نیاز به حمایت، دست کودک را بگیرید، اما کودک را تشویق کنید تا آن جایی که ممکن است مستقل عمل کند.
سخن آخر
در هنگام کار با کودک ابتدا باید صبر و حوصله داشت. از آن جایی که عضلات و مفاصل کودک بسیار ظریف و حساس هستند، تمام تمرینات را باید با شدت و دامن حرکتی کم شروع کرد و روند افزایش شدت حرکات یا مدت زمان حرکات را به آهستگی افزایش داد. به خاطر داشته باشید که کودک خردسال شما با سایر کودکان فرق دارد و هرگز کودک خود را با دیگر کوکان مقایسه نکنید. بعد از این که مهارت‌های حرکتی کودک بهبود یافت پیشنهاد می‌کنیم از طریق ورزش مخصوص کودکان آنها را تشویق به تحرکت نمایید. ورزش‌های مادر و کودک را نیز فراموش نکنید این نوع ورزش‌ها کمک می‌کند که هم شما و هم فرزندتان علاوه فعال بودن از کنار هم بودن، نیز لذت ببرید.
