پرخاشگری کودکان زیر دو سال، یکی از مباحث و موارد بسیار مهم برای والدین محسوب می‌شود. در واقع پرخاشگری کودکان، نوعی رفتار عادی و طبیعی در کودکان کم‌سن‌وسال محسوب می‌شود. البته لازم به گفتن است که پرخاشگری یک کودک نباید به‌صورت غیر کنترل شده باشد و بایستی والدین کودک، رفتار و حرکات فرزند خود را تحت‌نظر بگیرند. والدین باید این مسئله را بدانند که کودک از همان ابتدای تولد تا زمانی که در کنار والدین زندگی می‌کنند، نیاز به توجه دارند و بایستی در تمامی مسائل، این توجه رعایت شود.
شناخت عوامل مختلف مؤثر در زمینه پرخاشگری کودکان، باعث می‌شود که والدین بتوانند اقدامی مؤثر در جهت کنترل این رفتار فرزند خود داشته باشند. ما در این مقاله قصد داریم به‌صورت کامل به بررسی این موضوع یعنی پرخاشگری کودکان زیر دو سال بپردازیم و از عوامل مؤثر در ایجاد این رفتار و همچنین روش‌های درمان و بهبود این نوع وضعیت رفتاری، نکاتی را اشاره کنیم؛ بنابراین توصیه می‌شود که تا انتهای مقاله همراه ما باشید.
پرخاشگری کودکان زیر دو سال
پرخاشگری کودکان زیر دو سال یکی از موارد بسیار مهم در رفتار کودکان محسوب می‌شود. در واقع این رفتار می‌تواند گاهی باعث نگرانی برای کودکان شود. کودکانی که در سنین زیر دو سال قرار دارند، در دوره بسیار حساس قرار دارند. یکی از مهم‌ترین موارد در خصوص این حساسیت، مراقبت و توجه است. مراقبت و توجه والدین، یکی از مهم‌ترین موارد در تربیت و رشد کودک است و لازم است والدین کودک، تمام سعی و تلاش خود را در این زمینه انجام دهند تا کودک احساس امنیت و توجه داشته باشد.
اغلب کودکانی که در چنین سنی، دچار پرخاشگری می‌شوند، به این دلیل است که چندان موردتوجه والدین خود قرار نگرفته‌اند. همچنین نادیده‌گرفته‌شدن نیازهای کودک از دیگر عوامل اصلی ایجاد پرخاشگری کودکان در چنین سنی است؛ بنابراین اگر والدین یک کودک، برای فرزند خود دلسوز هستند، باید به مسئله نیازها و خواسته‌های کودک خود توجه ویژه‌ای کنند.
انواع پرخاشگری کودکان زیر دو سال
پرخاشگری کودکان زیر دو سال، انواع مختلفی دارد. زمانی که والدین بتوانند، انواع پرخاشگری‌ها را به‌خوبی متوجه شوند، می‌توانند بهتر تشخیص دهند که روش درمانی و حل این معضل، به چه شکل است. ما در ادامه به انواع پرخاشگری کودکان در سنین زیر دو سال اشاره می‌کنیم که می‌تواند مفید باشد:
- پرخاشگری جسمی: این نوع پرخاشگری در واقع می‌تواند شامل رفتارهایی مانند گازگرفتن، لگدزدن، پرت‌کردن اشیا، درگیری و کتک با دیگران و … باشد.
- پرخاشگری کلامی: این نوع از پرخاشگری عموماً مانند جیغ‌زدن و فریادزدن است که البته در برخی از موارد ممکن است کودک اقدام به بکار بردن الفاظ رکیک هم نماید.
- پرخاشگری رفتاری: این نوع از پرخاشگری مانند رفتارهایی مثل لجبازی‌کردن است که می‌تواند در برخی مواقع حتی برای والدین هم آزاردهنده باشد.
دلایل پرخاشگری کودکان زیر دو سال
پرخاشگری کودکان زیر دو سال، می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد. ما در ادامه به برخی از مهم‌ترین دلایل این نوع رفتار یعنی پرخاشگری اشاره خواهیم کرد و توضیحاتی ارائه خواهیم داد:
الگوهای نامناسب
یکی از مهم‌ترین و اصلی دلایلی که می‌تواند باعث ایجاد پرخاشگری در کودکان شود، این است که کودکان از الگوهای نامناسب پیروی می‌کنند. پدر و مادر، مهم‌ترین الگو برای فرزند خود هستند. به همین دلیل لازم است در هنگام حضور کودک در محیط خانوادگی، نسبت به رفتار و کردار خود، دقت لازم داشته باشید. به‌عنوان‌مثال رفتارهای نامناسب مانند دعوا و مشاجره بین پدر و مادر، می‌تواند باعث بروز پرخاشگری در کودکان شود. همچنین در سنین پایین ممکن است کودکان اقدام به الگوگیری از افراد و حتی شخصیت‌های کارتونی نمایند که می‌تواند زمینه‌ساز بروز پرخاشگری در آنان شود.
اثبات مسئله اینکه کودک شخصیت مستقلی دارد
این رفتار اغلب در کودکان زیر دو سال و حتی بالای دو سال رخ می‌دهد. در واقع لجبازی جز رفتارهای اصلی کودک در چنین سنی خواهد شد. به‌عنوان‌مثال، نه گفتن زیاد توسط کودک به والدین و یا رفتارهای چنین شکلی می‌تواند باعث بروز پرخاشگری شود. در واقع این رفتار از کودک بدین معنی است که می‌خواهد نشان دهد، شخصیتی مستقلی دارد. در چنین مواقعی والدین باید با آرامش با کودک خود رفتارهای مناسب انجام دهند تا بتوانند اقدام به مدیریت آن کنند.
عوامل ژنتیکی
یکی از عوامل مهمی که می‌تواند باعث بروز پرخاشگری در کودکان شود، مسائل ژنتیکی است. در واقع این عامل می‌تواند باعث شود که برخی از کودکان در معرض خطر بیشتری در خصوص رفتارهایی مانند پرخاشگری قرار خواهند گرفت. بررسی‌های مختلفی در این زمینه انجام شده است که نشان می‌دهد، اگر والدین فرد در زمان کودکی خود با مشکل رفتاری و عصبانیت مواجه بوده‌اند، فرزند او، ممکن است در معرض مشکلات رفتاری مانند پرخاشگری، لجبازی بیش از حد و … قرار گیرد.
بنابراین، اگر چنین زمینه‌ای سابقه دارید، باید در خصوص رفتار کودک خود بیشتر دقت کنید و اقدامات پیشگیرانه و حتی درمانی لازم را به‌موقع انجام دهید تا بتوانید از بروز مشکلات جدی‌تر جلوگیری نمایید. استفاده از مشاور و متخصص می‌تواند کمک زیادی در جهت رفع این معضل نماید و می‌توان اقدامی اصولی انجام داد.
تنش‌های موجود در محیط خانواده
از دیگر مسائل مهم در خصوص پرخاشگری کودکان، مشکلات مربوط به درون خانواده است. به‌عنوان‌مثال، دعوا و تنش در میان پدر و مادر، می‌تواند تأثیر زیادی در خلق‌وخو و رفتار کودک داشته باشد. در واقع چنین رفتارهایی، می‌تواند باعث تحریک کودک شود و باعث ایجاد پرخاش و دیگر رفتارها نابهنجار در کودک شود. در چنین مواقعی لازم است هم والدین و هم کودک برای حل چنین مشکلاتی از متخصصین و مشاورین خانواده استفاده کنند تا بتوانند به حل این معضلات بپردازند.
ناتوانی در صحبت‌کردن
در برخی از مواقع، پرخاشگری کودکان زیر دو سال می‌تواند ناشی از ناتوانی در صحبت‌کردن کودک شود. یعنی کودکان توانایی کمی در صحبت‌کردن دارند و نمی‌توانند به‌راحتی احساسات و خواسته‌های خود را ابراز کنند؛ بنابراین در چنین مواقعی، کودک برای رساندن منظور خود، اقدام به پرخاشگری و لجبازی خواهد کرد. این موضوع می‌تواند در طولانی‌مدت، مشکلاتی را به وجود بیاورد و لازم است چاره‌ای اندیشیده شود.
پرخاشگری کودکان زیر دو سال برای جلب‌توجه والدین
کودکانی که در سنین پایینی قرار دارند، به محبت و توجه زیادی نیاز دارند؛ بنابراین چنین کودکانی برای اینکه بتوانند منظور و هدف خود را به والدین خود ابراز کنند، ناچار خواهند بود از رفتارهایی مانند پرخاشگری استفاده کنند. حال اگر والدین محبت و توجه کمتری به فرزند خود داشته باشند، این رفتار می‌تواند بیشتر و مخرب‌تر شود؛ بنابراین والدین باید به کودک خود محبت و توجه زیادی داشته باشند.
پرخاشگری کودکان زیر دو سال چگونه تشخیص داده می‌شود؟
بسیاری از والدین می‌توانند برای تشخیص و بررسی دقیق‌تر مسائل روانی کودک خود، می‌توانند با روان‌شناسان و متخصصین روان‌پزشکی مشورت کنند و با مراجعه به آنها اقدامات لازم را انجام دهند. همچنین در برخی مواقع، یک متخصص اطفال و حتی معلم هم می‌تواند کمک زیادی در این زمینه نماید. ازآنجایی‌که مشکلات رفتاری مانند پرخاشگری کودکان می‌تواند در طولانی‌مدت باعث بروز مشکلات مختلفی شود، می‌بایست در اقدامی به موقع، از یک سیستم درمانی اصولی استفاده کنند.
برای ارزیابی و بررسی دقیق‌تر پرخاشگری، یک متخصص روان‌شناس می‌تواند به مسائل مختلف درون زندگی کودک توجه کند. از کودم اطلاعاتی مانند والدین او، معلمان او، سوابق پزشکی و … دریافت می‌شود و حتی باتوجه‌به سن کم کودک، از او سؤالاتی پرسیده می‌شود که این سؤالات بستگی به‌شدت وخامت اوضاع دارد. یک روان شانس کودک قادر است چگونه با یک کودک زیر دو سال صحبت کند. باتوجه‌به این عوامل، پزشک می‌تواند تشخیص دهد که آیا کودک از اختلال رفتاری برخوردار است یا خیر. در این صورت، تشخیص و راه‌حل‌های لازم در خصوص اختلال رفتاری و بخصوص پرخاشگری او، ارائه خواهد شد.
پزشکان برای اینکه بتوانند تشخیص‌های مربوط به عصبانیت، پرخاشگری و تحریک‌پذیری را انجام دهند، شامل سه دسته تقسیم می‌کنند. این سه دسته عبارت‌اند از:
- اختلال نافرمانی مقابله‌ای: در این نوع عارضه الگویی از رفتار عصبی و تحریک‌پذیر و همچنین سرپیچی و نه گفتن کودک مشاهده می‌شود که درمان آن ممکن است مدت زیادی هم طول بکشد.
- اختلال سلوک: این نوع معضل در واقع یک الگوی رفتاری است که کودک به‌صورت مداوم، حق‌وحقوق دیگران را نقض می‌کند. این رفتار شامل زورگویی، سرقت اشیا و یا دیگر هنجارها است که می‌تواند در صورت عدم درمان باعث بروز مشکلات مختلفی شود.
- اختلال نامنظمی خلقی اخلال‌گرانه: این نوع از مشکل، نوع تحریک‌پذیری به‌صورت دائمی است. از جمله رفتارهای این‌چنینی، شامل عصبانیت‌های مکرر، تغییرات در خلق‌وخو در مدتی کوتاه و حتی افسردگی است که در صورت عدم پیگیری لازم می‌تواند در درازمدت مشکلات شدیدتری را به وجود بیاورد.
راهکارهایی برای پرخاشگری کودکان زیر دو سال
برای اینکه بتوان اقدام به جلوگیری و حل معضل پرخاشگری کودکان زیر دو سال پرداخت، لازم است از راهکارها و روش‌هایی برای مقابله به این موضوع استفاده کرد. در ادامه به برخی از مهم‌ترین این راهکارها خواهیم پرداخت:
حفظ‌کردن آرامش خود
طبیعی است زمانی است که ببینید کودک شما دائماً در حال پرخاشگری است. این مسئله می‌تواند برای والدین آزاردهنده و نگران‌کننده باشد. طبیعی خواهد بود که نگران حال فرزند باشید. در چنین مواقعی، در ابتدای کار باید آرامش و تمرکز خود را حفظ نمایید تا بتوانید به‌صورت اصولی رفتار کنید. زیرا عدم آرامش می‌تواند باعث برخورد بد و نابهنجار با فرزند شود و به همین دلیل ممکن است اثرات بدتری در زمینه پرخاشگری کودکان برای فرزند خود به وجود بیاورید.
تذکردادن
زمانی که رفتاری اشتباه مانند پرخاشگری را مشاهده می‌کنید، لازم است اشتباهات کودک را به او تذکر دهید. اما لازم است در خصوص تذکردادن، محتاط باشید و با لحنی آرام و کاملاً دوستانه به او تذکر دهید. در واقع این کار باعث آرامش در کودک می‌شود و با ارائه تذکر می‌توان به‌آرامی به کودک خاطرنشان کرد که چنین رفتاری کاملاً اشتباه است. بهتر است برای کودکان زیر دو سال، با جمله‌های بسیار کوتاه تذکر دهید تا فهم آن برای کودک راحت‌تر باشد.
داشتن رفتار ثابت در والدین
یکی از مهم‌ترین موارد و اصول برای برخوردار با مسئله پرخاشگری کودکان زیر دو سال، این است که والدین باید همیشه رفتار ثابتی از خود نشان دهند. به‌عنوان‌مثال، اگر برای تنبیه کودک خود، با لحنی آرام صحبت می‌کنید و بار دیگر، با لحنی تند با او برخورد می‌کنید، نمی‌تواند تأثیری در رفتار کودک داشته باشد؛ بنابراین باید یک‌رویه ثابت و پایداری داشته باشید تا کودک متوجه شود که والدین، با او رفتاری همیشگی خواهد داشت تا بتواند رفتار خود را تغییر دهد.
انتظارات واقع‌بینانه در مورد توانایی‌های کودک
انتظارات واقع‌بینانه‌ای در مورد توانایی فرزندتان در پیروی از قوانین یا درخواست‌های خود داشته باشید.
کودکان خردسال دامنه توجه کوتاه‌تری دارند و به‌راحتی حواسشان پرت می‌شود. آنها زمان بیشتری را برای پردازش دستورالعمل‌های شفاهی صرف می‌کنند.
یکی از راهکارهای مؤثر در زمینه کنترل پرخاشگری فرزند خود، این است که انتظارات واقع‌بینانه‌ای در خصوص توانایی‌های فرزند خود داشته باشید. این راهکار می‌تواند باعث شود که کودک فکر کند که شما به او توجه می‌کنید و به‌صورت کلی به او ارزش‌گذاری کرده‌اید. به همین دلیل افزایش توجه رخ می‌دهد.
از توصیه‌های مهم در خصوص توانایی کودک خود، این است که باید بدانید که زمانی از کودک درخواستی دارید، نباید انتظار داشته باشید که درخواست شما در کمترین زمان انجام دهد؛ بنابراین از سرزنش‌کردن و … باید خودداری نمایید. در واقع کسی که باید خود را با توانایی شخص مقابل وفق دهد، والدین است.
دقت به الگوهای کودک
یکی از موارد بسیار مهم در خصوص پرخاشگری در کودکان زیر دو سال، این است که والدین باید به‌صورت مداوم و مستمر، به الگوهای کودک توجه کنند. این الگوها شامل دوستان، کتاب‌های قصه و یا شخصیت‌های کارتونی باشد. کودکان در چنین سنی، اقدام به الگوبرداری از شخصیت‌های مختلف، هرچند خیالی و کارتونی می‌کنند و برخی از این رفتارها می‌تواند نادرست باشد؛ بنابراین لازم است، والدین کودک، برای کنترل رفتار فرزند خود و پیگیری همیشگی در این زمینه، به الگوهای مختلف کودک خود دقت زیادی داشته باشند.
استفاده از روش‌های تشویقی
تحقیقات متعددی در زمینه سیاست‌های تشویقی در خصوص رفتار کودکان، انجام شده است. این بررسی‌ها نشان می‌دهد که در بسیاری از مواقع، تشویق رفتار درست می‌تواند تأثیر زیادی در یادگیری کودک داشته باشد. این مسئله در واقع شبیه به تنبیه یک رفتار بد و نادرست کودک است که می‌تواند تأثیرگذار باشد. والدین می‌توانند باتوجه‌به شرایط کودک خود، تشویق‌هایی را برای مقابله با پرخاشگری کودک خود استفاده کنند. به‌عنوان‌مثال، اگر می‌بینید، کودک شما پرخاشگری نمی‌کند، می‌توانید او را تشویق کنید که رفتار او چقدر صحیح است و همین مسئله می‌تواند باعث تأثیر زیادی در کنترل رفتار کودک شود.
سیاست‌های تشویقی در برخی مواقع می‌تواند جوابگو حل مشکل پرخاشگری کودکان باشد. اما این مسئله باید موردتوجه قرار گیرد که تشویق بیش از حد، می‌تواند باعث نتیجه عکس شود و حتی کودک از این مورد سو استفاده کند؛ بنابراین لازم است دراین‌خصوص اعتدال و میانه رویی رعایت گردد. در چنین مواقعی کمک‌گرفتن از مشاورین خانواده و کودک می‌تواند کمک‌حال والدین و کودک باشد.
استفاده از داروها در کنترل پرخاشگری کودکان
در برخی از موارد ممکن است، برای کنترل رفتار کودک از جمله پرخاشگری و یا دیگر مشکلات روانی مانند افسردگی و اضطراب، نیاز به این مسئله باشد که از دارو استفاده شود. اینکه در کدام موقع از دارو استفاده شود، منوط به نظر پزشک است. اما درمان برخی از مواردی مانند همین پرخاشگری می‌تواند شامل درمان شناختی رفتاری و گفتاردرمانی و رفتاردرمانی باشد و نیازی به مصرف دارو نباشد. در واقع پزشک در ابتدا روش‌های درمانی بدون دارو را پیشنهاد می‌دهد و رویکردهای رفتاری به والدین پیشنهاد می‌شود، تا کودک بتواند بدون مصرف دارو به کنترل هیجان و پرخاش خود برسد.
درصورتی‌که روش‌های رفتاری جوابگوی معضل نباشد، پزشک این تشخیص را خواهد داد که از دارو استفاده شود. لازم به گفتن است که داروهای ضد هیجانی و ضدافسردگی، نوع مصرف و روش مصرف آن باید مدنظر قرار گیرد و از حساسیت زیادی برخوردار است. پزشک به والدین کودک توصیه‌های لازم را انجام می‌دهند که در چه ساعت و در چه اندازه‌ای از این داروها استفاده شود.
چه زمانی عصبانیت، تحریک‌پذیری و پرخاشگری کودکان ناسالم است؟
در پاسخ به این سؤال باید گفت که در ابتدا لازم است والدین به تعداد دفعاتی که کودک اقدام به پرخاشگری می‌کند، توجه کنند. برای کودکانی که زیر ۲ سال سن دارند، اگر در طول هفته نزدیک به ۱۰ بار پرخاشگری و بدرفتاری را مشاهده کردند، ممکن است در ابتدای زمان، این رفتار طبیعی باشد. در چنین مواقعی، کودک را می‌توان به مهدکودک برد و یا وسایل سرگرمی زیادی برای او فراهم کرد تا بتواند این رفتار را کاهش دهد. یا به موارد ذکر شده در این مقاله توجه نمود و از راهکارهای آن استفاده کرد.
اگر به‌مرورزمان، این رفتارها کاسته نشد و مشکلات بیشتری به وجود آمد، باید به مسئله رفتار کودک توجه گردد و این مسئله می‌تواند خطرناک باشد و بایستی اقدامات لازم برای مراجعه به پزشک روان شانس انجام شود. پزشک در چنین مواقعی می‌تواند راهکارهای منطقی و اصولی و درمانی خاصی ارائه کند و در نهایت منجر به درمان پرخاشگری کودک شود.
اهمیت استفاده از راهنمایی‌های مشاور چقدر است؟
همان‌طور که در این مقاله گفته شد، پرخاشگری در کودکان زیر دو سال، نوعی از مرحله طبیعی رشد کودک است که می‌تواند به‌صورت کنترل شده، باشد. بااین‌حال بعضی مواقع ممکن است شدت این نوع رفتار افزایش پیدا کند و مشکلات جدی‌تری مانند نافرمانی مقابله‌ای صورت گیرد. چنین اختلالات رفتاری، می‌تواند در رابطه رفتار کودک با والدین و رفتار کودک با دوستان او تأثیرگذار باشد. به همین دلیل لازم است در چنین مواقعی، حتماً از مشاور و متخصص استفاده شود.
کمک‌گرفتن از مشاورین کودک و یا متخصصین روانشناسی، می‌تواند کلید اصلی حل مشکلات کم‌وزیاد در زمینه پرخاشگری باشد. زیرا زبان کودک یک‌زبان منحصربه‌فرد بوده و گاهی اوقات، والدین نمی‌توانند به‌درستی با کودک خود حرف بزنند و رفتار کنند؛ بنابراین، یک مشاور می‌تواند اصلاحات لازم در رفتار کودک و حتی رفتار والدین را انجام دهد.
پایان بندی
موارد ذکر شده در این مقاله، جز مهم‌ترین مسائل در زمینه رفتاری کودک است. پرخاشگری در کودکان زیر دو سال، جز مسائل مهمی است که والدین باید به آن توجه ویژه‌ای کنند و نسبت به این رفتار، عملکرد و عکس‌العمل درستی را ارائه دهند. شما می‌توانید برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص دیگر رفتارهای کودکان و همچنین کنترل مسئله پرخاشگری در کودکان، به دیگر مقالات این سایت مراجعه نمایید.