داروهایی که در دوران بارداری به هیج عنوان نباید استفاده کرد

ممنوعیت‌های غذایی و دارویی برای زنان باردار به دلیل احتمال تأثیرات منفی بر سلامت جنین و مادر بسیار مهم هستند. در واقع زنان باردار باید از مواد غذایی و داروهایی که ممکن است برای جنین و مادر ضرر داشته باشند خودداری کنند. برای این منظور، لازم است که زنان باردار با مشاوره پزشک خود و مطالعه کتاب‌ها و منابع معتبر، مطمئن شوند که رژیم غذایی و دارویی مناسبی را در دوران بارداری دنبال می‌کنند. در ادامه به توضیح ممنوعیت‌های غذایی و دارویی زنان باردار می‌پردازیم.

حتما توجه داشته باشید که نقش شما به عنوان مادر از همین امروز که باردار هستید شروع شده است! اگر شما امروز نتوانید الگوهای رفتاری­تان را تغییر دهید و سبک زندگی جدیدی را پیشه نکنید، قطعا در آینده­ای نزدیک دچار مشکلات مختلفی می­شوید. پس اگر سلامتی آینده جنین­تان برای شما مهم است، امروز با ما همراه باشید.

ممنوعیت ­های دارویی در دوران بارداری

در دوران بارداری، برخی داروها می‌توانند برای جنین و مادر آسیب‌های جدی ایجاد کنند. به همین دلیل، پزشکان باید در انتخاب داروهای مناسب برای بیماران باردار بسیار دقت کنند. در ادامه، ممنوعیت‌های دارویی در دوران بارداری را به صورت کامل توضیح می‌دهیم:

آنتی بیوتیک‌های تتراسیکلین: این داروها می‌توانند باعث آسیب‌های جدی در استخوان‌ها، دندان‌ها و سیستم عصبی جنین شوند.

وارفارین: این دارو یک ماده ضد انعقاد است و ممکن است باعث خونریزی‌های جدی در جنین و مادر شود.

رتینوئیدها: این داروها می‌توانند باعث تشکیل عیوب زایمانی و نقص ازادی شبکیه در جنین شوند.

استروئیدها: برخی استروئیدها ممکن است باعث ضعف سیستم ایمنی جنین و افزایش خطر عفونت‌های جدی شوند.

آسپرین: این دارو می‌تواند باعث خونریزی در جنین و مادر شود.

آنتی دپرسانت‌ها: برخی از آنتی دپرسانت‌ها ممکن است باعث عوارضی در جنین شوند و برخی دیگر ممکن است باعث ایجاد سرطان در بیمار شود.

آمفتامین: این داروها می‌توانند باعث افزایش فشار خون، تشنج و ایجاد عیوب قلبی در جنین شوند.

کوئینین: این دارو ممکن است باعث تشنج و اختلالات قلبی در جنین شود.

وارنیسون: این دارو می‌تواند باعث ضعف سیستم ایمنی جنین و افزایش خطر عفونت‌های جدی شود.

توصیه می‌شود که همیشه قبل از مصرف هرگونه دارویی در دوران بارداری، با پزشک خود مشورت کنید. بعضی از داروها ممکن است در موارد خاص و با نظارت دقیق پزشک، در دوران بارداری مصرف شوند. همچنین، باید به دقت برچسب داروها را بررسی کرد و اطمینان حاصل کرد که هیچ­کدام از مواد ممنوعه در آن وجود ندارد.

علاوه بر داروها مصرف الکل، سیگار و مواد مخدر نیز در دوران بارداری ممنوع است، زیرا ممکن است باعث خطرات جدی برای جنین و مادر شود. در نهایت، باید توجه داشت که داروها فقط باید در صورت ضرورت و با نظارت دقیق پزشک مصرف شوند و هرگز بدون مشورت با پزشک و مطابقت با راهنمایی‌های پزشکی تجویز شده نباید مصرف شوند.

در دوران بارداری از انجام چه کارهایی باید خودداری کرد؟

در دوران بارداری، برخی کارها و فعالیت‌ها ممکن است برای سلامتی جنین و مادر مضر باشند و بهتر است از انجام آن‌ها خودداری شود. در ادامه به برخی از این موارد اشاره می‌کنم:

مصرف داروهای بدون مشورت با پزشک: همان­طور که در پاسخ قبلی گفتم، برخی داروها ممکن است در دوران بارداری مضر باشند و باید قبل از مصرف هرگونه دارویی با پزشک مشورت شود.

مصرف الکل و مواد مخدر: مصرف الکل و مواد مخدر در دوران بارداری ممنوع است و می‌تواند به جنین و مادر آسیب بزند.

مصرف قهوه و چای سیاه: مصرف مقدار زیادی قهوه و چای سیاه در دوران بارداری ممکن است باعث افزایش فشار خون، اختلالات خواب و کاهش جذب آهن در بدن شود.

مصرف مواد روغنی: مصرف مقدار زیادی از مواد روغنی مانند روغن زیتون یا کنجد، در دوران بارداری ممکن است باعث افزایش وزن شود و مشکلات دیگری همچون دیابت بارداری و سرطان پستان را تشدید کند.

دوچرخه سواری: در دوران بارداری بهتر است از دوچرخه سواری و فعالیت‌هایی که نیاز به تلاش بیشتری دارند خودداری کرد، مگر اینکه پزشک شما به شما اجازه داده باشد.

مصرف غذاهای ناسالم: مصرف غذاهایی که شامل چربی، شکر، نمک و کلسترول زیادی هستند در دوران بارداری ممنوع است و می‌تواند به سلامتی مادر و جنین آسیب بزند.

تماس با مواد شیمیایی: تماس با مواد شیمیایی مانند مواد شوینده، قطره‌های چشمی و نیز مواد حشره کش و … برای بارداران بسیار خطرناک است و می‌تواند باعث ایجاد اختلالات جدی در جنین شود. بنابراین در صورت نیاز به استفاده از این مواد، باید از دستکش و ماسک استفاده کرد و اگر احساس هرگونه علائم نامطلوب در خود کردید باید به پزشک خود مراجعه کنید.

قرار گرفتن در معرض پرتوهای مضر: از قرار گرفتن در معرض پرتوهای مضر مانند پرتوهای X و گاما و همچنین تابش موجود در رادیوگرافی‌ها، آندوسکوپی‌ها و ماموگرافی‌ها در دوران بارداری باید خودداری شود.

استرس و نگرانی: بارداری و تولد یک کودک، رویدادی فوق العاده در زندگی است و ممکن است با خطراتی همراه باشد. اما باید در نظر داشت که استرس و نگرانی در دوران بارداری می‌تواند به سلامتی شما و جنین­تان آسیب بزند. برای کاهش استرس، می‌توانید از روش‌هایی مانند یوگا، مدیتیشن و روان‌درمانی استفاده کنید.

در کل در دوران بارداری باید از انجام فعالیت‌ها و مصرف موادی که ممکن است به سلامتی جنین و مادر آسیب بزنند، خودداری کرد و با پزشک خود در مورد هرگونه سوال یا نگرانی صحبت کرد.

مهم­ترین اقدامات در زمینه مراقبت­ های بارداری

مراقبت‌های بارداری شامل تمام فعالیت‌ها و تغذیه‌هایی است که یک زن باردار باید در طول دوران بارداری خود انجام دهد تا به سلامت خود و جنینش اهمیت بدهد. برخی از مهم‌ترین مراقبت‌های بارداری عبارتند از:

مصرف مکمل‌های ویتامینی و مواد مغذی: مصرف مکمل‌های ویتامینی و مواد مغذی مهم برای رشد و تکامل سالم جنین است. از مهم­ترین مکمل‌های ویتامینی می‌توان به اسید فولیک، ویتامین D و ویتامین B12 اشاره کرد. همچنین باید به مصرف مواد غذایی حاوی پروتئین، آهن و کلسیم توجه کرد.

مراقبت از دندان‌ها و لثه‌ها: در دوران بارداری برای جلوگیری از ایجاد عفونت در دهان و لثه‌ها باید به بهداشت دهان و دندان‌ها توجه کرد و به دندان‌پزشک خود مراجعه کرد.

مراقبت از پوست: در دوران بارداری، پوست بسیار حساس می‌شود و ممکن است مشکلاتی مانند جوش‌ها، خارش و تیرگی پوستی را به همراه داشته باشد. برای پیشگیری از این مشکلات باید از استفاده از محصولات آرایشی حاوی مواد شیمیایی و محرک خودداری کرد.

ورزش مناسب: ورزش منظم و مناسب در دوران بارداری بسیار مهم است. انجام ورزش‌هایی مانند پیاده‌راهی، شنا و یوگا، به خوبی برای سلامت جنین و حفظ سلامتی مادر مفید هستند.

خواب کافی: خواب کافی در طول دوران بارداری بسیار مهم است. باید سعی کنید حداقل هشت ساعت در شب بخوابید. این قضیه می‌تواند منجر به افزایش ارتقا سلامتی شما و جنین‌تان شود.

رعایت تغذیه صحیح: رعایت تغذیه صحیح در دوران بارداری بسیار مهم است. باید مطمئن شوید که تغذیه شما حاوی مقدار کافی از مواد مغذی از جمله پروتئین، ویتامین، مواد معدنی و فیبر است. در ضمن، باید از مصرف غذاهایی که ممکن است برای جنین خطرناک باشند مانند ماهی قندی خودداری کرد.

مراجعه به پزشک بارداری: مراجعه به پزشک بارداری و انجام آزمایش‌های پیشنهادی بسیار مهم است. برخی از آزمایش‌هایی که باید در دوران بارداری انجام داد شامل آزمایش‌های خون، آزمایش‌های تشخیصی برای پیشگیری از اختلالات ناشی از بارداری و سونوگرافی هستند.

پایداری در مصرف داروها: در دوران بارداری باید از مصرف داروها خودداری کرد، مگر اینکه پزشک شما به شما توصیه کرده باشد. در صورتی که باید دارویی را مصرف کنید، باید اطمینان حاصل کنید که داروی مصرفی ایمن برای شما و جنین است.

رعایت بهداشت شخصی: رعایت بهداشت شخصی در دوران بارداری بسیار مهم است. شما باید به رعایت بهداشت دست، بهداشت غذا، استفاده از ماسک در مواقعی که لازم است و ایجاد فاصله اجتماعی توجه کنید.

جلوگیری از تماس با مواد شیمیایی: برای جلوگیری از تأثیر مواد شیمیایی بر روی جنین، باید در دوران بارداری از تماس با مواد شیمیایی مانند رنگ‌ها، مواد شوینده و مواد شیمیایی در محصولات آرایشی خودداری کرد.

زنان باردار حتما این مواد غذایی را استفاده کنند!

زنان باردار باید به توصیه پزشک و متخصص تغذیه خود، تغذیه‌ای کامل و متنوع داشته باشند. در کل تغذیه‌ای که به حفظ سلامتی مادر و جنین کمک کند بسیار مهم است. در ادامه، مواد غذایی مهم برای زنان باردار را بررسی می‌کنیم:

پروتئین: مواد غذایی حاوی پروتئین مانند مرغ، گوشت قرمز، ماهی، تخم مرغ و لبنیات (شیر، پنیر، ماست و…) برای رشد و توسعه جنین بسیار مهم هستند. میزان مصرف پروتئین باید با توجه به میزان فعالیت‌های روزانه و شرایط جسمانی هر زن باردار متفاوت باشد.

میوه‌ها و سبزیجات: مصرف میوه‌ها و سبزیجات حاوی ویتامین‌ها، مواد معدنی و فیبر بسیار مهم است. پیاز، سیر، شوید، گل کلم، هویج و موز میوه‌هایی هستند که در بارداری توصیه می‌شود.

غلات و نان: غلات و نان‌های حاوی فیبر، ویتامین‌ها و مواد معدنی کامل مانند غلات کامل، نان کامل، نخود، لوبیا، نخود فرنگی، عدس و جو برای زنان باردار حائز اهمیت است.

مواد چرب: مواد چربی حیاتی برای توسعه مغز و نخاع جنین هستند. باید به خاطر داشت که نوعی از چربی بسیار اساسی برای مغز و نخاع جنین، به نام اسید دوکوزاهگزائنیک (DHA) است. منابع اصلی این چربی عبارتند از ماهی‌های چرب دریایی مانند ماهی قزل آلا و ماهی سردآبی.

آهن: زنان باردار به دلیل به مقدار زیادی آهن نیاز دارند. مصرف مواد غذایی حاوی آهن مانند گوشت قرمز، جگر، کبد ماهی، سبزیجات تارتار و حبوبات (عدس، لوبیا و نخود) می‌تواند به جذب آهن در بدن کمک کند.

کلسیم: در دوران بارداری، نیاز به کلسیم برای تقویت استخوان‌های جنین و حفظ سلامتی مادر افزایش می‌یابد. مواد غذایی حاوی کلسیم مانند شیر، ماست، پنیر، ماهی سردآبی، سبزیجات تارتار و مغزهای گیاهی مانند بادام و کاجو می‌توانند به تأمین این نیاز کمک کنند.

اسید فولیک: اسید فولیک یکی از ویتامین‌هایی است که برای سلامتی مادر و جنین بسیار حیاتی است. مصرف مواد غذایی حاوی اسید فولیک مانند نخود فرنگی، برگ‌های سبز، تخم مرغ و غلات کامل، می‌تواند به جذب این ماده در بدن کمک کند.

در نهایت توصیه می‌شود که زنان باردار مواد غذایی پرپروتئین، کم چرب، پرفیبر، حاوی ویتامین‌های مختلف و مواد معدنی را مصرف کنند. همچنین، مصرف آب به میزان کافی و مراجعه به پزشک و متخصص تغذیه نیز بسیار مهم هستند.

ضرورت رعایت اصول تغذیه ­ای درست در زنان باردار

تغذیه مناسب و سالم در دوران بارداری برای سلامتی مادر و جنین بسیار حائز اهمیت است. تغذیه نامناسب در این دوره می‌تواند منجر به مشکلاتی مانند نارسایی رشد جنین، افزایش خطر بروز بیماری‌های قلبی و عروقی، دیابت بارداری، کم‌خونی، افسردگی و کاهش سیستم ایمنی شود.

با توجه به نیازهای بالای بدن زنان باردار به مواد غذایی مختلف، رعایت اصول تغذیه‌ای مناسب در این دوره بسیار حائز اهمیت است. مصرف مواد غذایی پرپروتئین، حاوی ویتامین‌ها و مواد معدنی مختلف، کم چرب و پرفیبر می‌تواند به تأمین نیازهای بدن در این دوره کمک کند و مشکلات بیماری‌هایی که نام بردیم را کاهش دهد. بنابراین زنان باردار باید به توصیه­های متخصصین تغذیه و پزشکان خود در خصوص تغذیه مناسب پایبند باشند تا سلامتی خود و جنین خود را حفظ کنند.

از نقش پررنگ استرس در دوران بارداری باخبر باشید!

استرس در دوران بارداری ممکن است بر روی سلامتی مادر و جنین تأثیرگذار باشد. استرس می‌تواند منجر به ترشح هورمون‌های استرسی مثل کورتیزول شود، که به صورت طبیعی در بدن ترشح می‌شود ولی در مواقع استرس زیاد افزایش می‌یابد. افزایش کورتیزول می‌تواند منجر به افزایش ضربان قلب، فشار خون و تنگی نفس شود و در برخی موارد باعث بروز اختلالاتی مانند دیابت بارداری، کم‌خونی، کاهش وزن جنین و پیش‌زایمان زودرس شود.

علاوه بر این، استرس می‌تواند بر روی رشد جنین و توسعه مغز و اعصاب آن تأثیرگذار باشد. برخی تحقیقات نشان داده‌اند که مادرانی که در دوران بارداری با استرس زیاد روبرو بوده‌اند، بچه‌هایی با وزن کمتر و ضعف رشد داشته‌اند. همچنین در مواردی که مادران در دوران بارداری با استرس زیاد روبرو می‌شوند، جنین ممکن است با مشکلاتی مانند اختلالات شنوایی و بینایی مواجه شود.

به علاوه، استرس در دوران بارداری ممکن است بر روی سلامتی روانی مادر تأثیرگذار باشد. این مسئله می‌تواند باعث افزایش اضطراب و افسردگی در مادر شود که در نهایت ممکن است باعث تأثیر منفی بر روی رفتار کودک و ارتباطات والدین-فرزندی شود.

بنابراین برای کاهش تأثیرات منفی استرس در دوران بارداری، زنان باردار باید سعی کنند در معرض استرس کمتری باشند. این موضوع شامل استراحت کافی، تمرینات تنفسی و آرامش بخش می­باشد.

همان­طور که گفته شد، استرس می‌تواند برای بارداران مضر باشد و باعث افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های مرتبط با بارداری شود. از آنجا که در دوران بارداری سطح هورمون‌های استرس‌زا بالا می‌رود، استرس می‌تواند بر روی سیستم ایمنی زن باردار و همچنین بر روی سلامتی جنین تأثیر بگذارد.

استرس می‌تواند تأثیرات منفی بر روی سلامت جسمانی و روانی زن باردار داشته باشد. برای مثال استرس می‌تواند باعث افزایش فشار خون، قند خون، کاهش وزن، اختلال در خواب، اضطراب، افسردگی و سایر مشکلات روانی شود. همچنین، استرس می‌تواند بر روی سیستم ایمنی زن باردار تأثیر بگذارد و باعث کاهش مقاومت بدن در برابر عفونت‌ها و بیماری‌ها شود.

علاوه بر این، استرس ممکن است بر روی رشد و توسعه جنین تأثیر منفی داشته باشد. در برخی مطالعات، نشان داده شده است که استرس می‌تواند باعث کاهش وزن جنین، افزایش خطر پیش‌زایمان زودرس، افزایش خطر مرگ و میر نوزادان و اختلالات توسعه‌ای در جنین شود.

بنابراین برای حفظ سلامت جسمانی و روانی زن باردار و جنین، از جمله اقدامات مهم مراقبتی در دوران بارداری، کاهش استرس است. به عنوان مثال، می‌توانید به انجام تمرینات استراحتی مانند یوگا، تنفس عمیق و ماساژ بپردازید و از فعالیت‌هایی که باعث افزایش استرس می‌شوند مثل کارهای سنگین و شنیدن اخبار منفی دوری کنید.

نقش رعایت اصول بارداری در سلامتی آینده جنین

رعایت اصول بارداری برای سلامتی جنین و آینده آن بسیار حائز اهمیت است. در طی بارداری، مادر باید برای رشد و توسعه صحیح جنین خود، از سبک زندگی و رفتارهای مناسبی پیروی کند. رعایت اصول بارداری، به مادر کمک می‌کند تا برای سلامت جنین خود تلاش کند و مشکلاتی مانند زایمان زودرس، کمبود وزن تولد، بیماری‌های نوزادی و چندین مشکل دیگر را به حداقل برساند. در زیر نقش رعایت اصول بارداری در سلامتی آینده جنین را توضیح می‌دهیم:

رشد صحیح جنین: رعایت اصول بارداری می‌تواند به رشد صحیح جنین کمک کند. یک رژیم غذایی مناسب و متعادل، مصرف مواد مغذی، مراقبت‌های پیشگیرانه، ورزش مناسب و خواب به موقع همه می‌توانند به رشد صحیح جنین کمک کنند.

پیشگیری از مشکلات تولد: رعایت اصول بارداری می‌تواند به پیشگیری از مشکلات تولد کمک کند. یکی از مشکلات شایع تولد کمبود وزن است که ممکن است به دلیل ناکافی بودن تغذیه مادر باشد. رعایت یک رژیم غذایی سالم و مناسب، به مادر کمک می‌کند تا برای جنین خود مواد مغذی کافی را فراهم کند و در نتیجه کمبود وزن تولد را کاهش دهد.

پیشگیری از بیماری‌های نوزادی: رعایت اصول بارداری می‌تواند به پیشگیری از بیماری‌های نوزادی کمک کند.

نقش مرد در رعایت اصول بارداری همسر

رعایت اصول بارداری و بهبود سلامتی همسر باردار، مسئولیتی است که نه تنها بر دوش زن باردار بلکه بر شوهر نیز است. مردان می‌توانند با رعایت چند اصل اساسی، نقش موثری در سلامت بارداری همسرشان داشته باشند:

حمایت از همسر باردار: شوهر باید با حمایت و تشویق به همسر باردار کمک کند تا اصول بارداری را به درستی رعایت کند و در مواجهه با مشکلات و نگرانی‌های احتمالی به او کمک کند.

مشارکت در انتخاب غذاهای مناسب: شوهر می‌تواند با همسر باردار خود در انتخاب غذاهای سالم و مناسب به خصوص در دوره بارداری که نیاز به تغذیه سالم و خوب بیشتری دارد همکاری کند.

شرکت در ملاقات با پزشک: شوهر می‌تواند در ملاقات با پزشک و همراهی در آزمایشات بارداری کمک کند و با پزشک مربوطه مشاوره کند.

کمک در انجام وظایف خانگی: شوهر می‌تواند با کمک در انجام وظایف خانگی مانند پخت و پز غذا، تمیز کردن خانه و انجام کارهای سنگین، بار زن باردار را کمتر کند و به او کمک کند.

عدم مصرف مواد مخدر و الکل: شوهر باید در دوران بارداری از مصرف مواد مخدر و الکل خودداری کند، چرا که این مواد می‌توانند بر سلامت همسر باردار و جنین تاثیر منفی بگذارند.

چگونه زنان باردار سبک زندگی پیشین خود را بخاطر جنین تغییر دهند؟

زنان باردار باید سبک زندگی خود را برای حفظ سلامتی جنین و پیشگیری از هرگونه مشکلات در دوران بارداری تغییر دهند. در ادامه به برخی از تغییراتی که می‌توانند در سبک زندگی خود ایجاد کنند، اشاره می‌شود:

تغییر در رژیم غذایی: زنان باردار باید رژیم غذایی سالم و متنوعی را که شامل مقدار کافی از مواد مغذی مثل پروتئین، ویتامین‌ها و مواد معدنی است دنبال کنند. همچنین، مصرف مواد محرک مثل قهوه و سیگار باید حتماً متوقف شود.

ورزش مناسب: ورزش منظم و مناسب می‌تواند به حفظ سلامتی زنان باردار کمک کند. البته قبل از شروع هرگونه فعالیت ورزشی باید با پزشک مشورت شود.

کنترل استرس: همان­طور که گفتیم، استرس می‌تواند برای بارداری و حتی جنین تأثیر منفی داشته باشد. بنابراین زنان باید به شیوه‌های مختلفی مانند مدیتیشن، تمرین تنفس و یوگا روی آورند تا استرس خود را کاهش دهند.

مراجعه به پزشک: برای بررسی سلامتی خود و جنین، زنان باردار باید با پزشک خود مشورت کنند و تمامی تست‌های پیشنهاد شده را انجام دهند.

جلوگیری از عفونت: زنان باید به دنبال جلوگیری از عفونت‌هایی مانند عفونت ادراری و عفونت‌های خفیف دیگر باشند. بهترین راه برای جلوگیری از این نوع عفونت‌ها، رعایت بهداشتی و شستشوی دست‌ها است.

راهنمای انتخاب بهترین پزشک برای زنان باردار

انتخاب پزشک مناسب برای بارداری، یکی از مهم­ترین تصمیماتی است که یک زن در زمینه سلامت خود و جنین خود می‌گیرد. برای انتخاب پزشک مناسب برای بارداری، می‌توانید از روش‌های زیر استفاده کنید:

جستجوی پزشکان: می‌توانید با استفاده از سایت‌های اینترنتی، وب‌سایت‌های پزشکان و دنبال کردن نظرات دیگران، به دنبال پزشکان مجرب و متخصص در زمینه بارداری و زایمان بگردید.

مشاوره با دوستان و آشنایان: ممکن است دوستان یا آشنایان شما تجربه‌های خوبی با پزشکان خاصی در زمینه بارداری و زایمان داشته باشند که می‌توانید از آن‌ها درخواست راهنمایی کنید.

مشاوره با پزشکان دیگر: می‌توانید با پزشکان دیگر، شامل پزشک خانواده، دندان‌پزشک و یا هر پزشک دیگری که با آن‌ها آشنایی دارید، مشورت کنید و نظرات آن‌ها را در انتخاب پزشک خود مورد استفاده قرار دهید.

مراجعه به بیمارستان‌ها و مراکز درمانی: ممکن است بیمارستان‌ها و مراکز درمانی مختلف، لیست پزشکانی که در آنجا مشغول به کار هستند را در اختیار شما قرار دهند. در این راستا می‌توانید با مراجعه به این مراکز، اطلاعات لازم را دریافت کنید.

بررسی سوابق پزشکان: پیش از اینکه تصمیم به انتخاب پزشک خود بگیرید، بهتر است سوابق پزشکان را بررسی کنید که آیا در گذشته شکایاتی در مورد آن‌ها وجود دارد یا خیر.