بارداری تغییرات جسمی و روانی زیادی را به همراه دارد که درباره بعضی از این تغییرات کمتر صحبت شده است از جمله افزایش ضربان قلب. در دوران بارداری حجم خون بدن افزایش می‌یابد و این خون اضافه باعث می‌شود ضربان قلب حدود ۲۵ درصد سریع‌تر از حد طبیعی شود. ضربان قلب سریع‌تر گاهی اوقات به تپش قلب منجر می‌گردد که باعث می‌شود قلب سریع‌تر بتپد. تپش قلب در دوران بارداری می‌تواند طبیعی و بی‌ضرر باشد ولی برای احتیاط حتما به پزشک مراجعه کنید.
آیا در بارداری ضربان قلب افزایش پیدا می‌کند؟
در دوران بارداری قلب بیشتر تحت فشار است زیرا با رشد جنین لازم است مقدار بیشتری خون به رحم برسد. در اواخر بارداری، رحم یک پنجم حجم خون زن باردار را دریافت می‌کند. در دوران بارداری میزان خون پمپاژ شده توسط قلب (برون ده قلبی) ۲۵ تا ۵۰ درصد افزایش می‌یابد بنابراین تعداد ضربان قلب در حالت استراحت از ۶۰ ضربه در دقیقه قبل از بارداری به حداکثر ۱۰۰ ضربه در دقیقه تغییر می‌کند. در حین ورزش ضربان قلب و برون‌دهی قلب در یک زن باردار بیشتر افزایش می‌یابد. در حدود هفته۳۰ ام بارداری برون ده قلبی اندکی کاهش می‌یابد سپس ضربان قلب در حین زایمان ۳۰ درصد دیگر افزایش پیدا می‌کند. ضربان قلب بلافاصله پس از زایمان ابتدا به سرعت سپس به کندی کاهش می‌یابد. حدود ۶ هفته پس از زایمان ضربان قلب به حالت عادی باز می‌گردد.
حجم خون در دوران بارداری تقریباً ۵۰ درصد افزایش می‌یابد. مقدار پلاسما در خون بیشتر از گلبول‌های قرمز (که حامل اکسیژن هستند) افزایش می یابد بنابراین حتی اگر تعداد گلبول‌های قرمز خون بیشتر باشد آزمایش خون کم‌خونی خفیف را نشان می‌دهد که طبیعی است. به دلایل نامشخص تعداد گلبول‌های سفید خون (که با عفونت‌ها مبارزه می‌کنند) در دوران بارداری کمی افزایش می‌یابد و در طول زایمان و در روزهای اول پس از زایمان به میزان قابل توجهی افزایش می‌یابد.
افزایش اندازه رحم مانع از بازگشت خون از اندام تحتانی و ناحیه لگن به قلب می شود در نتیجه بروز تورم به خصوص در پاها غیر معمول نیست. رگ‌های واریسی اغلب در اندام‌های تحتانی و در ناحیه اطراف دهانه واژن (فرج) ظاهر می‌شوند که می‌تواند باعث ناراحتی شود که با پوشیدن لباس‌های گشاد جریان خون بهتر می‌شود. برخی اقدامات نه تنها ناراحتی ایجاد شده را تسکین می‌دهد بلکه تورم پاها را کاهش می‌دهد و باعث از بین رفتن رگ‌های واریسی پس از زایمان می‌شود از جمله اغلب در حالی که پاهای خود را بالا آورده‌اید استراحت کنید، به پهلوی چپ دراز بکشید.
تپش قلب در زنان در دوران بارداری چگونه است؟
تپش قلب احساسی است که قلب به طور طبیعی نمی‌تپد. هنگام تپش قلب ممکن است فرد نسبت به ضربان قلب خود بیش از حد آگاه شود و آن را در گردن و گلو نیز احساس کند. در صورت بروز تپش قلب شدید ممکن است شخص باردار دچار سرگیجه شود و یا هوشیاری خود را از دست بدهد که باید شخص به متخصص قلب و عروق مراجعه کند. پزشک متخصص با گرفتن نوار قلب و آزمایش خون علت تپش قلب را بررسی می‌کند. علت تپش قلب ممکن است به خاطر تیروئید، کم خونی، انواع عفونت یا … باشد.
علایم تپش قلب در بارداری
نشانه تپش قلب در شخص باردار ممکن است یک یا چند حالت از موارد زیر باشد:
- احساس گیجی
- احساس اضطراب
- احساس تند زدن قلب و یا کوبش قلب
- عرق کردن
و …
نکاتی برای کاهش تپش قلب در دوران بارداری
فرد باردار ممکن است در زمان استراحت یا در محل کار تپش قلب را تجربه کند و دچار نگرانی و استرس شود ولی با انجام اقدامات ساده زیر می تواند تپش قلب را کنترل کند و دوران بارداری راحت‌تری داشته باشد:
اگر فرد باردار استراحت کافی داشته باشد، تپش قلب باید کاهش یابد. برای این کار روی تخت خود دراز بکشد و چرت کوتاهی بزند پس از انجام این کار احساس بهتری خواهد داشت.
بارداری می‌تواند باعث کم‌آبی بدن شود که تپش قلب را به دنبال دارد بنابراین با نوشیدن مقدار کافی آب و سایر مایعات از کم آبی بدن خودداری کند.
برای هر زن باردار بسیار رایج است که در دوران بارداری تغییرات خلقی داشته باشد یا احساساتی شود که چنین تغییراتی می تواند استرس‌زا باشد و منجر به تپش قلب گردد بنابراین مراجعه به مشاور بارداری و یا روان‌شناس به کنترل این تغییرات کمک می‌کند.
نوشیدن قهوه، چای و سایر نوشیدنی های کافئین‌دار می‌تواند باعث تند شدن ضربان قلب در دوران بارداری شود بنابراین مصرف این محصولات باید به حداقل برسد.
برخی از داروها حاوی محرک هستندکه باعث تندتر شدن ضربان قلب می‌شوند بنابراین قبل از مصرف دارو با پزشک خود مشورت کنید.
یکی از راه‌های کنترل تپش قلب گرفتن دوش آب سرد است. آب سرد ضربان قلب شما را عادی می کند و باعث می‌شود احساس بهتر و آرامش بیشتری داشته باشید.
تعداد ضربان قلب در دوران بارداری
تعداد ضربان قلب بزرگسالان در حالت استراحت معمولاً بین ۶۰ تا ۱۰۰ضربه در دقیقه است که تعداد این ضربان با توجه به سن، وزن، تمرین ورزشی و … می‌تواند متفاوت باشد. به طور کلی زنان جوان ضربان نبض بیشتری نسبت به زنان مسن‌تر دارند. اضافه وزن همچنین می‌تواند نبض را سریع‌تر کند در حالی که فعالیت بدنی منظم آن را کند‌تر می‌کند.
در دوران بارداری بدن دچار تغییرات فیزیکی و روانی زیادی می‌شود مثلا ضربان قلب افزایش می‌یابد. ضربان قلب زنان باردار در حالت استراحت بین ۸۵ تا ۹۰ ضربه در دقیقه است و می تواند تا ۱۰۰ ضربه در دقیقه نیز برسد.
در دوران بارداری با توجه به وضعیت سلامتی خانم باردار تعداد ضربان قلب ۱۰ یا ۲۰ ضربه در دقیقه افزایش می‌یابد. توجه داشته باشید که افزایش ضربان قلب منجر به کاهش فشار خون در زنان باردار می‌شود و دلیل آن این است که رحم به دلیل نقشی که در دوران بارداری دارد خون بیشتری دریافت می‌کند به همین دلیل قلب بیشتر کار خواهد کرد.
اگرچه قلب برای این افزایش تعداد ضربان قلب آماده است اما به زنان باردار توصیه می‌شود فشار خون خود را به طور منظم در دوران بارداری اندازه‌گیری کنند. همچنین توصیه می‌شود از مصرف مواد محرک مانند قهوه خودداری کنید و کارهایی که خستگی زیادی به دنبال دارند را انجام ندهید تا سلامت خود و جنین را به خطر نیندازید.
چرا ضربان قلب در بارداری افزایش می‌یابد؟
رحم، جفت و جنین در طول بارداری در حال رشد هستند به همین دلیل برای روند افزایش تکامل به خون بیشتری نیاز دارند. اما دلایل دیگری نیز باعث افزایش ضربان قلب در دوران بارداری می‌شود از جمله:
• تغییرات هورمونی: تغییرات هورمونی به ویژه در دوران بارداری قابل توجه هستند و بر روی رگ‌های خونی تأثیر می‌گذارند.
• نفس کشیدن: در دوران بارداری فرد باردار هوای بیشتری را استنشاق و بازدم می‌کند.
• افزایش وزن: افزایش وزن در دوران بارداری باعث افزایش جزئی در ضربان قلب زنان می‌شود.
• هورمون‌های تیروئید: در دوران بارداری هورمون‌های تیروئید بیشتری ترشح می‌شود که باعث افزایش ضربان قلب نیز می‌شود.
توصیه‌هایی برای کاهش تپش قلب
به دلیل افزایش ضربان قلب در دوران بارداری، تجربه تپش قلب کاملا طبیعی است که این اتفاق پس از فعالیت بدنی یا فعالیت بیش از حد رخ می‌دهد. هنگام تپش قلب توصیه می‌شود برای کاهش تپش قلب استراحت کنید و نفس عمیق بکشید.
- خانم باردار باید به اندازه کافی بخوابد و در طول روز به طور منظم استراحت کند.
- ورزش هایی مانند شنا یا یوگا انجام دهد.
- داشتن وزن مناسب در دوران بارداری به منظور داشتن ضربان قلب مناسب کمک می‌کند.
تاثیر فعالیت بدنی بر ضربان قلب
فعالیت بدنی در دوران بارداری واجب است. در دوران بارداری خطرات مربوط به عدم تحرک بیشتر از خطرات انجام تمرینات مناسب است و با داشتن فعالیت بدنی ضربان قلب مناسب‌تری خواهید داشت. برخی از زنان باردار باور اشتباهی دارند که داشتن تحرک در دوران بارداری باعث سقط جنین، مشکلات رشد جنین یا زایمان زودرس می‌شود در صورتی که نداشتن تحرک کافی منجر به مرگ زن باردار خواهد شد.
شرایط پزشکی خاصی وجود دارد که ممکن است پزشک فعالیت بدنی در دوران بارداری را منع کند. اگر می‌خواهید فعالیت ورزشی خاصی انجام دهید حتما قبل از انجام این فعالیت ورزشی با پزشک خود مشورت کنید.
با توجه به تغییرات قلبی و عروقی در دوران بارداری فعالیت بدنی شدید می‌تواند مشکلات زیادی را برای مادر و جنین ایجاد کند. زیرا فعالیت بدنی شدید باعث انحراف جریان خون مادر به اندام‌های حیاتی جنین از طریق جفت می‌شود و سقط جنین و یا ناهنجاری های مادرزادی را به دنبال دارد بنابراین داشتن فعالیت بدنی درست بسیار مهم است.فشار خون معمولاً در سه‌ماهه دوم کاهش می‌یابد اما ممکن است در سه‌ماهه سوم به مقادیر طبیعی بازگردد.
چه زمانی در دوران بارداری به دلیل ضربان قلب به پزشک مراجعه کنیم؟
زن باردار گاهی اوقات می تواند بی نظمی هایی را در ضربان قلبش تجربه کند که چنین تغییراتی در دوران بارداری طبیعی است. با این حال سایر اختلالات ریتم قلب به عنوان مثال سوفل دیاستولیک و نبض نامنظم و سریع نیاز به مراجعه به پزشک دارد. (سوفل قلب دیاستولیک سوفل‌هایی هستند که درست قبل از انقباض قلب رخ می‌دهند.)
اگر خانم باردار در حال استراحت ضربان قلبش بیشتر از ۱۱۰ ضربه در دقیقه باشد باید به پزشک مراجعه کند همچنین در صورت پایین بودن تعداد ضربان قلب نیز لازم است تحت نظر پزشک باشد.
سخن آخر
در دوران بارداری قلب بیشتر تحت فشار است زیرا با رشد جنین لازم است مقدار بیشتری خون به رحم برسد. در اواخر بارداری، رحم یک پنجم حجم خون زن باردار را دریافت می‌کند. در دوران بارداری میزان خون پمپاژ شده توسط قلب (برون ده قلبی) ۲۵ تا ۵۰ درصد افزایش می‌یابد. بنابراین تعداد ضربان قلب در حالت استراحت از ۶۰ ضربه در دقیقه قبل از بارداری به حداکثر ۱۰۰ ضربه در دقیقه تغییر می‌کند.
فعالیت بدنی در دوران بارداری مهم است. در دوران بارداری خطرات مربوط به عدم تحرک بیشتر از خطرات انجام تمرینات مناسب است و با داشتن فعالیت بدنی ضربان قلب مناسب‌تری خواهید داشت. برخی از زنان باردار باور اشتباهی دارند که داشتن تحرک در دوران بارداری باعث سقط جنین، مشکلات رشد جنین یا زایمان زودرس می‌شود در صورتی که نداشتن تحرک کافی منجر به مرگ زن باردار خواهد شد.