بررسی اجمالی سندرم مرگ ناگهانی نوزاد

با رعایت این نکات از مرگ ناگهانی نوزاد SIDS جلوگیری کنید

حتی تصورش هم وحشتناک است. نوزادی که با هزار امید و آروز متولد شده است به صورت ناگهانی و بدون بروز علائمی خاص از دنیا برود. نشانگان مرگ ناگهانی نوزاد یک سندرم عجیب است که بیشتر در نوزادان یک تا چهار ماهه رخ می‌دهد در چنین شرایطی نوزاد بدون داشتن هیچ بیماری خاص و مشخصی ناگهان از دنیا می‌رود. محققان تا کنون نتوانسته‌اند علت دقیق بروز این سندرم را مشخص کنند اما یافته‌های پژوهش‌های علمی حاکی از آن است که برخی سهل‌انگاری والدین و اطرافیان در مراقبت از کودک در بروز این سندرم غم‌انگیز دخیل هستند. مرگ گهواره یا همان SIDS یکی از علل مهم مرگ و میر در نوزادان است. با توجه به اهمیت این موضوع تیم متخصص پینو بیبی مقاله مفید، کاربردی و جامعی را در این خصوص تهیه کرده است که شما را به خواندن آن دعوت می‌کنیم. تیم پینو بی‌بی صمیمانه آرزومند است که با اطلاع‌رسانی و آگهی‌بخشی به شما والیدن و مراقبین نوزاد از بروز چنین حوادث ناراحت‌کننده‌ای پیشگیری شود. پینو بی‌بی برای همه نوزادان آرزوی سلامتی و کامیابی دارد.  

بررسی اجمالی سندرم مرگ ناگهانی نوزاد

سندرم مرگ ناگهانی نوزاد SIDS (Sudden Infant Death Syndrome) مرگ غیرقابل توضیحی است که معمولاً در هنگام خواب، در نوزادان به ظاهر سالم که کمتر از یک سال دارند مشاهده می‌شود. از SIDS گاهی اوقات به عنوان «مرگ گهواره» شناخته می‌شود زیرا نوزادان اغلب در گهواره یا تخت خواب می‌میرند. اگر چه علت آن ناشناخته است، به نظر می‌رسد که SIDS ممکن است با نقص در بخشی از مغز نوزاد که تنفس و برانگیختگی از خواب را کنترل می‌کند، مرتبط باشد.

محققان عواملی را کشف کرده‌اند که ممکن است نوزادان را در معرض خطر بیشتری قرار دهد. آن‌ها هم‌چنین اقداماتی را شناسایی کرده‌اند که می‌تواند برای محافظت از کودک در برابر سندرم ناگهانی مرگ نوزاد راهگشا باشد. شاید مهم‌ترین راهکار این باشد که کودک به پشت خوابانده شود.

علیرغم بررسی (بررسی تاریخچه بالینی، بررسی مرگ و کالبد شکافی کامل)، هیچ مدرکی از یک علت خاص برای مرگ تعیین نشده است. سندرم ناگهانی مرگ نوزاد SIDS اغلب در طول خواب رخ می‌دهد. علت اصلی مرگ و میر در نوزادان یک تا دوازده ماهه در ایالات متحده همین سندروم مرگ ناگهانی نوزادان است. به دلیل نامشخص بودن علل ایجاد این سندرم برخی اصلاح سندرم مرگ ناگهانی SIDS را به عنوان یک اصطلاح تشخیصی، در مرگ غیرمنتظره نوزادان (SUID) استفاده می‌کنند. یعنی سندرم ناگهانی مرگ نوزاد SIDS را زیرمجموعه‌ای از SUID طبقه‌بندی می‌کنند. SUID شامل SIDS، خفگی، خفگی تصادفی و مرگ ناشی از شرایط نامشخص است.

سندرم مرگ ناگهانی نوزاد  (SIDS)

طبق آمار سندرم مرگ ناگهانی نوزاد SIDS یکی از علل اصلی مرگ‌ در نوزادان یک ماهه تا کودکان یک ساله است. این سندرم اغلب در شیرخوران یک ماهه تا چهار ماهه رخ می‌دهد در برخی از گزارش‌ها در شیرخوران زیر شش ماه نیز گزارش شده است. پژوهش‌ها از وقوع سندرم مرگ ناگهانی نوزادان تا ۹ ماهگی نیز خبر می‌دهد. مانند هر عارضه و بیماری که برای نوزادان پیش می‌‌آید و برای والدین طفل دردناک و سخت است، سندرم مرگ ناگهانی نوزادان نیز دردناک، غم‌انگیز و استرس‌زا است. به خصوص که والدین با این ترس روبه‌رو خواهند بود که شاید در لحظه‌ای که گمان می‌کنند کودک به آرامی خوابیده است در واقع به خواب ابدی فرو رفته است. اما باید دانست که هر چه آگاهی والدین از علل و شرایط ایجاد سندرم مرگ ناگهانی نوزادان بالاتر باشد، احتمال وقوع این سندرم کمترخواهد شد.

چرا نوزادان به سندرم ناگهانی مرگ ناگهانی دچار می‌شوند؟

همانطور که گفتیم علت دقیق سندرم ناگهانی مرگ نوزاد مشخص نیست. مطالعات نشان می‌دهند که سندرم ناگهانی مرگ نوزاد با پاسخ‌های فیزیولوژیکی پایین‌تر از حد مطلوب به هیپوکسمی (نارسایی تنفسی) و هیپرکاربیا وجود دی اکسید کربن بالا در خون) و ترکیبی از چندین عامل درونی و بیرونی مرتبط است. مهمترین عامل خطر سندرم ناگهانی مرگ نوزاد که خوشبختانه قابل پیشگیری است، وضعیت خوابیدن به پشت است. اصلاح وضعیت خواب به عنوان راهکاری برای پیشگیری از سندرم ناگهانی مرگ نوزاد نام برده می‌شود که به طور قابل توجهی مرگ و میر ناشی از SIDS را کاهش داده است. بروز سندرم ناگهانی مرگ نوزاد در کشورهایی که از خوابیدن نوزاد در وضعیت به پشت خوابیدن تبعیت کردند به طور چشمگیری کاهش یافته است.

جالب است بدانید پس از تبلیغات پزشکی و آگهی‌رسانی به افراد در خصوص اصلاح وضعیت خواب نوزاد و خواباندن نوزاد به پشت، بروز SIDS در ایالات متحده بیش از ۵۰ درصد کاهش یافت. در سال ۱۹۹۲ میلادی پس از این که آکادمی اطفال آمریکا (AAP) توصیه‌ای برای به پشت خوابیدن نوزاد صادر کرد، بروز سندرم ناگهانی مرگ نوزاد کاهش یافت. از سال ۱۹۹۲ میلادی تا ۲۰۰۱ میلادی، میزان مرگ و میر ناشی از سندرم ناگهانی مرگ نوزاد از ۲/۱ به ۵۶/۰ مرگ در هر ۱۰۰۰ تولد کاهش یافته است؛ بایدتوجه داشت که در طول دوره گزارش شده، درصد خواب نوزادان در وضعیت خوابیده به پشت از ۱۳ درصد به ۷۲ درصد افزایش یافته است.

علل بروز سندرم مرگ ناگهانی نوزدان چیست؟

ترکیبی از عوامل محیطی، فیزیکی و وضعیت خواب می‌تواند نوزاد را نسبت به SIDS آسیب‌پذیرتر کند. این عوامل از کودکی به کودک دیگر متفاوت است.

• عوامل فیزیکی و جسمی نوزادمرتبط با SIDS عبارت هستند از:
  • نقص‌های مغزی: برخی از نوزادان با مشکلاتی متولد می‌شوند که احتمال مرگ ناشی از SIDS را افزایش می‌دهد. در بسیاری از این نوزادان، بخشی از مغز که تنفس و برانگیختگی از خواب را کنترل می‌کند، به اندازه کافی بالغ نشده است تا به درستی کار کند.
  • وزن کم هنگام تولد: زایمان زودرس و یا زایمان چند قلویی، احتمال عدم بلوغ کامل مغز نوزاد را افزایش می‌دهد، بنابراین این نوزادان کنترل کمتری بر فرآیندهای خودکار مانند تنفس و ضربان قلب دارد.
  • عفونت تنفسی: بسیاری از نوزادانی که بر اثر SIDS فوت کرده‌اند اخیراً سرماخورده بوده‌اند که ممکن است آن‌ها را مستعد ابتلا به مشکلات تنفسی کرده باشد.
• عوامل محیطی موثر در خواب نوزاد: اقلام و وسایل موجود در تخت نوزاد، می‌تواند وضعیت خواب نوزاد را با مشکلات جسمی کودک ترکیب کند و خطر SIDS را افزایش دهد. به عنوان مثال می‌توان از عوامل زیر نام برد:
  • خوابیدن روی شکم یا پهلو: نوزادانی که در این موقعیت‌ها برای خواب قرار می‌گیرند، ممکن است تنفسشان دشوارتر از نوزادانی باشد که روی پشت خود قرار می‌گیرند.خوابیدن روی سطح نرم: دراز کشیدن روی شکم در وضعیتی که صورت نوزاد رو به پایین روی یک تخت خواب نرم، یک تشک نرم یا یک تخت آب قرار بگیرد، چنین موقعیتی می‌تواند راه هوایی و تنفسی نوزاد را مسدود کند.یک تخت مشترک: در حالی که خطر ابتلا به SIDS در نوزادانی که در اتاقی با والدین خود بخوابد کاهش می‌یابد، اگر نوزاد در یک تخت با والدین، خواهر و برادر یا حیوانات خانگی بخوابد این خطر افزایش می‌یابد.
  • گرم شدن بیش از حد: گرم بودن بیش از حد در هنگام خواب می‌تواند خطر SIDS را در نوزاد افزایش دهد.

عواملی که ریسک سندرم ناگهانی مرگ نوزادان را افزایش می‌دهد؟

اگر چه سندرم مرگ ناگهانی نوزاد می‌تواند هر نوزادی را مبتلا کند، محققان چندین عامل را شناسایی کرده‌اند که ممکن است خطر ابتلا نوزادان به سندرم ناگهانی مرگ نوزاد را افزایش دهد. این عوامل عبارت هستند از:

• جنسیت: احتمال مرگ در نوزادان پسر در اثر SIDS کمی بیشتر از نوزادان دختر است.
• سن: نوزادان بین ماه‌های دوم و چهارم زندگی بیشترین آسیب‌پذیری را دارند.
• نژاد: به دلایلی که به خوبی درک نشده است، نوزادان غیرسفید پوست بیشتر در معرض ابتلا به SIDS هستند.
• سابقه خانوادگی: نوزادانی که خواهر، برادر یا پسرعموهایشان بر اثر SIDS فوت کرده‌اند در معرض خطر بیشتری برای SIDS هستند.
• دود دست دوم: نوزادانی که با افراد سیگاری زندگی می‌کنند، بیشتر در معرض خطر SIDS هستند.
• زودرس بودن در هنگام تولد: نوزادان زودرس با وزن اندک در هنگام تولد، احتمال بروز SIDS را در کودک افزایش می‌دهد.

عوامل خطرساز مربوط به دوران بارداری

برخی عوامل در دوران بارداری و وضعیت مادر می‌تواند ریسک و خطر ابتلای نوزاد سندرم ناگهانی مرگ SIDS را افزایش دهد، به خصوص اگر:

• مادر کمتر از ۲۰ سال سن داشته باشد
• سیگار بکشد
• از مواد مخدر یا الکل استفاده ‌کند.
• مراقبت‌های دوران بارداری مادر ناکافی باشد و مادر فعالیت‌های خطرناکی را در دوران حاملگی انجام دهد.

راه‌های جلوگیری از بروز سندرم ناگهانی مرگ نوزاد

هیچ راه تضمینی برای جلوگیری از SIDS وجود ندارد، اما می‌توان با رعایت نکات زیر به نوزاد کمک کرد تا آسوده و بدون مشکل بخوابد و ریسک بروز این سندرم کاهش پیدا کند:

• به پشت بودن کودک: هر بار که مادر – یا هر کس دیگری – کودک را در سال اول تولد می‌خواباند، به جای روی شکم یا پهلو، کودک را به پشت بخواباند. هنگامی که کودک بیدار است یا می‌تواند بدون کمک به هر دو طرف بدنش غلت بزند، همواره مادر و یا هر کس که مراقب کودک است کودک را در وضعیت صحیح بخواباند و بر این کار اصرار بورزد. پرستاران و مراقبین کودک از وضعیت به پشت خوابیده نوزاد برای آرام کردن او استفاده نکنند و هرگز نوزاد را بر روی معده و شکم قرار ندهند. این عمل باعث گرم شدن بیش از اندازه نوزاد شده و اختلال تنفسی رخ می‌دهد و گاه باعث مکث تنفسی می‌شود.

• گهواره و تختخواب کودک تا حد امکان بدون وسیله، پتو و بالشت اضافه باشد. از یک تشک سفت برای نوزاد استفاده شود. از قرار دادن کودک روی پدهای ضخیم و کرکی مانند پوست بره یا لحاف ضخیم خودداری شود. از قرار دادن بالشت‌ها، اسباب‌بازی‌های کرکی یا عروسک‌های پولیشی در گهواره جداً خوداری شود. اگر صورت نوزاد به آن‌ها فشار بیاورد، ممکن است در تنفس نوزاد اختلال ایجاد شود.
• بدن کودک بیش از حد گرم نشود: برای گرم نگه داشتن کودک، از کیسه خواب یا لباس خواب دیگری را که نیاز به پوشش اضافی نداشته باشد؛ استفاده شود. سر کودک نباید با چیزی پوشانده نشود.
• به مدت حداقل شش ماه اول تولد تا یکسالگی کودک در اتاق خواب مادر بخواب برود.
• نوزاد، تختخواب جدا داشته باشد. تخت بزرگسالان برای نوزادان ایمن نیست. نوزاد ممکن است بین لت‌های تخته، فضای بین تشک و چارچوب تخت یا فضای بین تشک و دیوار گیر کرده و خفه شود. همچنین اگر والدینی که در خواب هستند ممکن است به طور تصادفی غلت بزنند و بینی و دهان نوزاد را بپوشانند، که می‌تواند باعث خفگی نوزاد شود.

• در صورت امکان نوزاد از شیر مادر تغذیه کند. شیردهی حداقل به مدت شش ماه خطر سندرم ناگهانی مرگ نوزاد را کاهش می‌دهد.
• از مانیتورهای نوزادی و سایر وسایل تجاری که ادعا می‌کنند خطر سندرم ناگهانی مرگ نوزاد را کاهش می‌دهند استفاده نشود. آکادمی اطفال آمریکا استفاده از مانیتور و سایر دستگاه‌ها را به دلیل ناکارآمدی و مسائل ایمنی منع کرده است. به خصوص که والدین نیز به خاطر اطمینان به این دستگاه‎ها کمتر مراقب نوزادان هستند.
• مکیدن پستانک بدون بند یا نخ در زمان خواب و یا استراحت کودک (چرت زدن) ممکن است خطر سندرم ناگهانی مرگ نوزاد را کاهش دهد. یک نکته: اگر نوزاد از شیر مادر تغذیه می‌کند، بعد از گذشته ۳ تا ۴ هفتگی به نوزاد پستانک داده شود تا به یک روال شیردهی عادت کند. برای این کار می‌توانید از پستانک ارتودنسی پینو بیبی استفاده کنید که سری آن شباهت زیادی به سینه مادر دارد و پذیرش آن را برای کودکان آسان می‌کند. اما بهر تقدیر اگر کودک به پستانک علاقه‌ای ندارد، نوزاد را مجبور نکنید. اگر در هنگام خواب پستانک از دهان کودک افتاد، از گذاشتن دوباره پستانک در داخل دهان کودک خودداری شود.
• واکسیناسیون به موقع کودک: هیچ مدرکی مبنی بر انجام منظم واکسیناسیون‌های روتین که خطر سندرم ناگهانی مرگ نوزاد را کاهش بدهد، وجود ندارد. اما برخی شواهد نشان می‌دهد که ایمن‌سازی (کاهش ابتلا به بیماری‌های عفونی) می‌تواند به پیشگیری از سندرم ناگهانی مرگ نوزاد کمک کند.
• دو قلوها یا چند قلوها در یک تخت نخواباند: از خوابیدن چند نوزاد (دو قلو یا چند قلوها و ..) در کنار هم خودداری شود. مطالعات نشان داده‌ است که خوابیدن نوزادان کنار دیگر، آن‌ها را در معرض خطر بالاتری برای سندرم مرگ ناگهانی نوزاد قرار می‌دهد و زیرا ممکن است نوزادان بر روی هم غلت بخوردند و یا دست و پایشان بر روی صورت و بینی نوزاد دیگر قرار گیرد و اختلال تنفسی برای نوزادی که در زیر نوزاد دیگر قرار گرفته است ایجاد شود. از طرفی گرمای بدن نوزادان نیز باعث گرم شدن بیش از اندازه آن‌ها می‌شود.

آیا قنداق کردن خطر سندرم ناگهانی مرگ نوزاد را کاهش می‌دهد؟

پاسخ کوتاه به این پرسش، خیر است. قنداق کردن با کاهش خطر سندرم ناگهانی مرگ نوزاد مرتبط نیست. اما مانند سایر نگرانی‌های مربوط به خواب نوزاد، انجام رفتارهای خواب ایمن بهترین راه برای به حداقل رساندن خطر مرگ نوزاد در اثر سندرم ناگهانی مرگ نوزاد SIDS است. به این معنی که قندان چون باعث می‌شود که کودک یک وضعیت ثابت داشته باشد و بر روی شکم قرار نگیرد وضعیت خواب کودک را ایمن می‌کند اما باید چند نکته در مورد قندان کردن را نیز رعایت نمود:

• برای قنداق کردن، نباید از پتو یا پارچه‌های ضخیم و زمخت استفاده کرد.
• در زمان قنداق کردن هرگز نباید نوراد به شکم یا دمر قرار نگرفته باشد.
• قنداق نباید از جنس پلاستیکی باشد زیرا تنفس کودک دچار مشکل می‌شودو باعث می‌شود نوزاد بیش از اندازه عرق ‌کند. همچنین استفاده از قنداق پلاستیکی مشکلات پوستی نیز برای کودک به دنبال دارد.
• کودک را نباید خیلی محکم قنداق کرد، زیرا این کار می‌تواند در توانایی تنفس یا حرکت باسن کودک اختلال ایجاد کند.
• علاوه بر این، هنگام قنداق کردن کودک نباید از قنداق‌های سنگین استفاده کرد و باید از اضافه کردن وسایلی که وزن قنداق را افزایش می‌دهد اجتناب کرد.
• قبل از قنداق کردن کامل لباس و بدن کودک، قنداق را بررسی کنید که جسم خارجی یا حشره‌ایی در آن‌ها وجود نداشته باشد.
• قنداق و لباس کودک رطوبت نداشته باشد.
• از قرار دادن کودک قنداق پیچ در مجاورت وسایل گرمایشی خودداری شود و دقت شود تا دمای اتاق بالا نباشد. از روانداز سبک و خنک برای نوزاد قنداق پیچ استفاده شود.
• زمانی‌که کودک غلت زدن را آموخته است، قنداق پیچ کردن او گاه باعث چرخش کودک به پهلو یا شکم شده، یا ممکن است کودک در بین قنداق گیر کند و این باعث سندرم ناگهانی مرگ نوزاد می‌شود.
• بهتر است فقط در روز کودک قنداق پیچ شود و در طی شب کودک بدون پوشش اضافه باشد.