برای بسیاری از دختران نوجوانی که در سن کم ازدواج می‌کنند، این احتمال وجود دارد که در سنین پایین باردار شوند. این در حالی است که سن مناسب بارداری بین ۲۰ تا ۳۵ سال در نظر گرفته شده است. بنابراین اگر سن شما زیر ۲۰ سال است و باردار هستید، بدانید که حاملگی در سن پایین را تجربه می‌کنید. ممکن است این یک امر طبیعی به نظر برسد که تمام افراد بعد از ازدواج برای بچه دار شدن اقدام می‌کنند، اما باید توجه داشته باشید که بارداری در سن کم ممکن است خطراتی برای مادر و جنین به همراه داشته باشد. در صورتی که بارداری در سن کم را تحت نظارت دقیق پزشک و حمایت‌های عاطفی و مراقبتی اطرافیان خود سپری کنید، می‌توانید فرزند سالمی به دنیا بیاورید. همچنین بهتر است با تمام علائم و عوارض بارداری در سنین کم آشنا باشید تا در صورت مشاهده هر گونه مشکل برای مدیریت آن اقدام کنید.
حاملگی در سنین پایین
به طور معمول، بارداری در سن کم به بارداری در سنین بین ۱۵ تا ۱۹ سال اشاره دارد. این در حالی است که در برخی مواقع شاهد بارداری دختران ۱۰ ساله نیز هستیم. به بارداری در این سنین، بارداری نوجوانان یا حاملگی نوجوانی نیز می‌گویند. بارداری در سن کم ممکن است عوارض زیادی به همراه داشته و مشکلات خاصی را در سبک زندگی ایجاد کند. بنابراین بهتر است با روش‌های پیشگیری از بارداری و همچنین مدیریت سلامت خود در دوران بارداری در سن کم، به خوبی آشنا باشید. همچنین اگر قصد دارید برای بچه دار شدن در سن کم اقدام کنید، بهتر است قبل از آن این سوالات را از خود بپرسید و به آن پاسخ بدهید:
- چگونه از نظر مالی از خود و کودک حمایت خواهید کرد؟
- آیا خانواده شما می‌توانند در مراقبت از کودک به شما کمک کنند یا خیر؟ در صورت پاسخ مثبت به این سوال، میزان حمایت آنها چقدر است؟
- آیا می‌توانید در دوران بارداری و بعد از آن به تحصیلات خود ادامه دهید؟
- آیا منابعی مانند مراقبت از کودکان یا گروه‌های حمایتی در دسترس شما هستند؟
- آیا پزشک سلامت جسمی شما را برای بارداری در سن کم تایید کرده است؟
- آیا اطرافیان شما را به این کار تشویق می‌کنند یا خود شما نیز شرایط روانی و عاطفی لازم برای مادر شدن را دارید؟
علائم بارداری در سن کم
همان‌طور که می‌دانید از دست دادن یک یا چند دوره قاعدگی، نشانه اصلی بارداری است. اما بررسی این نشانه می‌تواند برای دختران نوجوانی که قاعدگی آنها هنوز منظم نیست، کمی مشکل باشد. همچنین تاخیر در قاعدگی در دخترانی که به دلیل رژیم غذایی یا ورزش، چربی کم بدن ناشی از ورزش یا بی‌اشتهایی، رایج و طبیعی است. بنابراین باید برای اطمینان از بارداری تمام علائم آن را بدانید و در صورت لزوم آنها را بررسی کنید، از جمله:
- یک دوره قاعدگی عقب افتاده
- حالت تهوع یا استفراغ که به آن بیماری صبحگاهی می‌گویند.
- بیزاری شدید از خوردن برخی غذاها که بیشتر شامل گوشت، غذاهای چرب و سرخ شده است.
- درد نوک سینه یا کل سینه
- خستگی غیرمعمول
- تکرر ادرار
- نوسانات خلقی غیرمعمول
- احساس سبکی سر
- افزایش وزن
- تورم شکم
در کنار این علائم، می‌توانید برای اطمینان از بارداری خود، از تست‌های بارداری استفاده کنید. تست‌های بارداری خانگی عموماً دقیق در نظر گرفته می‌شوند. این کیت های ساده را می توان بدون نسخه در داروخانه‌ها خریداری کرد.
خطرات بارداری در سنین پایین
اگر در سن کم باردار شدید، باید بدانید که برخی خطرات و عوارض ممکن است سلامت شما و جنین را تهدید کند. با شناخت عوارض بارداری در سنین پایین می‌توانید برای مدیریت و کاهش آن اقدام کنید. برخی از رایج‌ترین مشکلات بارداری در سن کم که باید آنها در نظر داشته باشید، عبارت است از:
عدم مراقبت‌های دوران بارداری
نوجوانان باردار در صورت عدم دریافت مراقبت‌های مناسب در دوران بارداری ممکن است با مشکلات زیادی مواجه شوند، به ویژه اگر والدین و اطرافاین آنها را حمایت نکنند. مراقبت‌های دوران بارداری به خصوص در ماه‌های اول بارداری بسیار مهم است، زیرا:
- مشکلات پزشکی را که می‌تواند مادر و نوزاد او را دچار عوارض دوران بارداری کند، بررسی می‌کند.
- رشد کودک را زیر نظر دارد و با هر گونه عارضه‌ای که پیش می‌آید به سرعت مقابله می‌کند.
باید بدانید که مصرف برخی ویتامین‌های دوران بارداری و اسید فولیک(که به‌طور ایده‌آل قبل از باردار شدن مصرف می‌شوند) برای پیشگیری از برخی نقص‌های مادرزادی مانند نقص لوله عصبی، ضروری هستند.
فشار خون بالا
نوجوانان باردار در مقایسه با زنان باردار ۲۰ یا ۳۰ ساله در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به فشار خون بالا هستند. همچنین خطر ابتلا به پره اکلامپسی در آنها بیشتر است. پره اکلامپسی یک وضعیت پزشکی خطرناک بوده که ترکیبی از این مشکلات است:
- فشار خون بالا با پروتئین اضافی در ادرار
- تورم دست‌ها و صورت مادر
- آسیب به اعضای بدن
این خطرات پزشکی بر نوجوانان باردار تأثیر می‌گذارد که ممکن است برای کنترل علائم نیاز به مصرف دارو داشته باشند.
تولد نوزاد نارس
بارداری کامل حدود ۴۰ هفته طول می‌کشد. به نوزادی که قبل از هفته ۳۷ به دنیا می‌آید، نارس می‌گویند. در برخی موارد، دلایل زایمان زودرس اگر زود تشخیص داده شود، با مصرف برخی داروها کنترل می‌شود. اما در برخی مواقع، برای سلامت مادر یا نوزاد، باید زایمان زودتر انجام شود. این در حالی است که هرچه نوزاد زودتر به دنیا بیاید، احتمال ابتلا او به مشکلات تنفسی، گوارشی، بینایی، ذهنی و … بیشتر خواهد بود.
به دنیا آمدن نوزاد کم وزن
نوجوانان باردار با توجه به شرایط جسمی و سنی خود، بیشتر در معرض خطر به دنیا آوردن نوزادان کم وزن هستند. این نوزادان به دلیل جثه کوچک ممکن است برای کمک به تنفس(پس از تولد) نیاز به ونتیلاتور در بخش مراقبت نوزادان بیمارستان، داشته باشند.
بیماری‌های مقاربتی
برای نوجوانانی که در دوران بارداری رابطه جنسی دارند، بیماری‌های مقاربتی مانند کلامیدیا و اچ‌آی‌وی نگرانی اصلی هستند. استفاده از کاندوم لاتکس در حین مقاربت ممکن است به پیشگیری از این بیماری‌ها کمک کند. باید بدانید که انواع بیماری‌های مقاربتی می‌تواند رحم و نوزاد در حال رشد را آلوده کند.
افسردگی پس از زایمان
نوجوانان باردار ممکن است در معرض خطر بیشتر افسردگی پس از زایمان باشند. مادران کم سنی که در دوران بارداری یا پس از زایمان احساس ناراحتی می‌کنند، باید آشکارا با پزشک خود یا شخص دیگری که به آنها اعتماد دارند، صحبت کنند. افسردگی می‌تواند در مراقبت خوب از نوزاد و رشد سالم مادر(که هنوز در دوران نوجوانی است) اختلال ایجاد کند، اما می‌توان آن را درمان کرد.
تاثیر بارداری در سن کم بر مادر
همان‌طور که اشاره شد، حاملگی در سنین پایین می‌تواند برای مادر خطراتی را به همراه داشته باشد. با توجه به این موضوع که این مادران در سن نوجوانی هستند، ممکن است اثرات این عوارض، سلامت جسمی و روانی آنها را تا مدت زمان زیادی تهدید کند. بنابراین توصیه می‌شود در صورت بارداری در سنین کم، حتما تحت نظر پزشک متخصص و راهنمایی‌های مشاوران باشید، تا بتوانید این دوران حساس را به بهترین شکل پشت سر بگذارید. برخی از مهم‌ترین تاثیرات بارداری بر مادران کم سن، شامل موارد زیر است:
- مادران نوجوان در مقایسه با دیگر زنان باردار( که در سن مناسب باردار شده‌اند) در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به فشار خون بالا (پره اکلامپسی) در دوران بارداری و عوارض ناشی از آن هستند.
- پره اکلامپسی از جمله مشکلات دوران بارداری است که می‌تواند به کلیه‌ها آسیب برساند یا حتی برای مادر یا نوزاد کشنده باشد.
- احتمال ابتلا به کم خونی در نوجوانان باردار بیشتر است. کم خونی در واقع همان کاهش تعداد گلبول‌های قرمز خون (RBCs) است. این شرایط می‌تواند باعث احساس ضعف و خستگی شود و بر رشد کودک تأثیر بگذارد.
- با وجود پیشرفت‌های پزشکی، باز هم زایمان برای یک نوجوان خطرناک‌تر از یک زن ۲۰ ساله یا بالاتر است.
- بر اساس گزارش‌های سازمان جهانی بهداشت (WHO)، عوارض دوران بارداری یا زایمان علت اصلی مرگ و میر دختران ۱۵ تا ۱۹ ساله در سراسر جهان است.
اگر بارداری در سن کم را تجربه می‌کنید، بهتر است با صحبت کردن با دیگران و کمک گرفتن از اطرافیان خود، این دوران را سپری کنید. زیرا در صورت نداشتن حمایت‌ها و مراقبت‌های لازم ممکن است دچار افسردگی و انزوا شوید.
تاثیر بارداری در سن کم بر جنین
عوارض بارداری در سنین پایین می‌تواند بر سلامت جنین شما نیز تاثیر بگذارد. اما در صورت نظارت پزشک بر روند بارداری، می‌توان از بروز برخی مشکلات پیشگیری کرد. به طور کلی وقتی از تاثیر حاملگی در سن کم بر نوزاد صحبت می‌شود، این بدان معنا نیست که مادران کم سن نمی‌توانند فرزندان سالمی به دنیا بیاورند، بلکه احتمال برخی عوارض سلامتی برای جنین این مادران بیشتر است که باید با مراقبت‌ها و تجویزهای پزشکی، کنترل شود. بنابراین بهتر است بدانید که جنین مادران کم سن و سال ممکن است در معرض این خطرات باشد:
- مادران نوجوان بیشتر احتمال دارد که نوزادان نارس به دنیا بیاورند. گاهی اوقات، این نوزادان فاقد رشد کامل در بدن و مغز خود هستند. همچنین باید بدانید که این شرایط تولد می‌تواند منجر به مشکلات مادام العمر در سلامت و رشد کودک شود.
- نوزادان کم وزن ممکن است در دوران شیرخوارگی در تنفس و تغذیه مشکل داشته باشند. در بزرگسالی، نوزادانی که هنگام تولد وزن کمی داشتند، بیشتر مستعد ابتلا به بیماری‌هایی مانند دیابت و بیماری‌های قلبی هستند. وزن کم هنگام تولد، بر رشد مغز نیز تأثیر می‌گذارد.
- نوزادانی که از مادران نوجوان متولد می‌شوند، در معرض خطر بالاتر مرگ و میر در هنگام تولد یا نوزادی نیز هستند.
نکات مهم در حفظ سلامت جنین برای مادران نوجوان
با رعایت برخی نکات و مراقبت‌ها، مادران نوجوان می‌توانند فرزندان سالمی به دنیا بیاورند:
- به محض اینکه متوجه شدید باردار هستید به پزشک متخصص مراجعه کرده و در تمام جلسات برنامه‌ریزی شده خود، شرکت کنید.
- مراقبت‌های صحیح مامایی در طول بارداری برای سلامتی مادر و جنین بسیار مهم است.
- خوب غذا بخورید، ورزش کنید، و به دوستان و اعضای خانواده که شما را حمایت می‌کنند، اعتماد کنید.
- کشیدن سیگار در دوران بارداری در کاهش وزن نوزاد هنگام تولد، تاثیر داشته و باعث تولد نوزادان نارس می‌شود. بنابراین در این دوران، نباید سیگار بکشید.
- مواد مخدر و الکل می‌تواند اثرات بسیار مخربی بر مادر و جنین داشته باشد. بنابراین در دوران بارداری مشروبات الکلی و داروهای غیرمجاز مصرف نکنید. اگر به مواد مخدر یا الکل اعتیاد دارید، از پزشک خود در مورد برنامه‌های مشاوره و درمانی برای کمک به ترک آن سوال کنید.
- در صورتی که باید در دوران بارداری دارو مصرف کنید، حتما این کار را با تجویز و تحت نظر پزشک انجام دهید.
- در صورت استفاده از داروهای بدون نسخه، حتما نوع و میزان مصرف آن را به پزشک خود اطلاع دهید.
- برای همه زنان باردار مهم است که بدون در نظر گرفتن سن، مراقبت‌های پزشکی مناسب را دریافت کنند. اما از آنجایی که بدن نوجوانان هنوز در حال رشد است، مراجعه منظم به پزشک برای این مادران از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
اهمیت پیشگیری از حاملگی در سنین پایین
بارداری و فرزندآوری نوجوانان از طریق تأثیرات فوری و بلندمدت بر والدین نوجوان و فرزندانشان با افزایش هزینه‌های اجتماعی و اقتصادی زیادی همراه است، به این شکل که:
- بارداری و تولد نقش مهمی در نرخ ترک تحصیل در دبیرستان در میان دختران دارد.
- تنها حدود ۵۰ درصد از مادران نوجوان تا ۲۲ سالگی دیپلم دبیرستان دریافت می‌کنند، در حالی که تقریبا ۹۰ درصد از زنانی که در دوران نوجوانی زایمان نمی‌کنند، از دبیرستان فارغ‌التحصیل می‌شوند.
- فرزندان مادران نوجوان بیشتر احتمال دارد پیشرفت تحصیلی پایین‌تری داشته باشند و دبیرستان را ترک کنند.
- فرزندانی که از مادران کم سن و سال به دنیا می‌آیند، ممکن است مشکلات سلامتی بیشتری داشته باشند.
با توجه به اهمیت این موضوع در حفظ سلامت مادر و جنین و همچنین تاثیر بارداری در سن کم بر سبک زندگی والدین، بهترین توصیه این است که با روش‌های پیشگیری از بارداری آشنا باشید و آنها را رعایت کنید. اگر از قرص‌های ضد بارداری، کاندوم یا سایر اشکال پیشگیری از بارداری استفاده می‌کنید، نحوه استفاده صحیح از آنها را یاد بگیرید و دستورالعمل‌ها را دنبال کنید. از پزشک، ماما یا مراکز بهداشت عمومی برای راهنمایی و تجویز کنترل بارداری، راهنمایی و مشاوره بگیرید. این افراد ممکن است یکی از این روش‌ها را به شما پیشنهاد کنند:
- دستگاه داخل رحمی (IUD) وسیله‌ای است که پزشک در رحم شما قرار می‌دهد. این روش آسان و بدون درد بوده و نیازی به بستری شدن در بیمارستان ندارد. آی یو دی با مکانیسم‌های مختلفی از بارداری جلوگیری می‌کند و میزان اثربخشی آن ۹۹ درصد است.
- یکی از موثرترین روش پیشگیری از بارداری برای نوجوانان، پیشگیری از بارداری برگشت‌پذیر با اثر طولانی (LARC) است. این روش شامل ایمپلنت‌هایی است که زیر پوست بازو یا دستگاه‌های داخل رحمی قرار می‌گیرند که پزشک در رحم قرار می‌دهد. ۹۹ درصد مواقع برای جلوگیری از لقاح، عمل می‌کنند. همچنین عمر استفاده از آنها ۳-۱۰ سال است و زمانی که می‌خواهید برای بارداری در سن مناسب اقدام کنید، می‌توان آنها را بیرون آورد.
- روش‌های دیگر پیشگیری از بارداری مانند قرص‌ها، واکسن‌ها و چسب‌های ضدبارداری نیز بر سطح هورمون شما تأثیر می‌گذارند. آنها یک نرخ اثربخشی ۹۱ تا ۹۴ درصد را شامل می‌شوند.
تشخیص بارداری در سن کم
همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، برای تشخیص بارداری باید ابتدا با علائم مهم و اصلی آن آشنا باشید. در صورتی که این علائم را مشاهده کردید باید برای تشخیص قطعی بارداری خود اقدام کنید. به طور کلی از اولین روزی که زمان قاعدگی شما به تاخیر می‌افتد، می‌توانید با آزمایش خانگی بررسی کنید که آیا باردار هستید یا خیر. باید بدانید که تمام تست‌های بارداری، هورمونی به نام گنادوتروپین جفتی انسانی (hCG) را بررسی می‌کنند. آزمایشات خانگی وجود hCG را در ادرار شما بررسی می‌کند. همچنین می‌توانید آزمایش خون را در مطب پزشک خود انجام دهید. مزیت بررسی خون شما این است که می‌تواند یک هفته زودتر از کیت‌های خانگی به شما بگوید که باردار شده‌اید یا خیر. هر دو آزمایش خانگی و اداری بسیار دقیق هستند، به خصوص اگر نتایج نشان دهد که شما باردار هستید.
ویزیت های حاملگی در سن پایین
شما در طول دوران بارداری به پزشک خود مراجعه خواهید کرد. اما باید بدانید که چه مواردی را با پزشک خود مطرح کنید و روی کدام علائم بارداری حساسیت بیشتری داشته باشید تا به این شکل به حفظ سلامت خودتان و جنین‌تان کمک کنید. در طول شش ماه اول، احتمالاً حداقل یک بار در ماه یک قرار ملاقات با پزشک خود خواهید داشت. در ماه‌های آخر بارداری، ممکن است هر هفته یکبار به پزشک مراجعه کنید و ماه آخر با ویزیت‌های هفتگی به پایان می‌رسد. این ویزیت‌ها برای اطمینان از سلامت شما و کودکتان است. در تمام این جلسات این موارد بررسی خواهد شد:
- وزن، فشار خون و وضعیت سلامت معده شما ارزیابی می‌شود.
- همان‌طور که کودک شما رشد می‌کند، پزشک موقعیت او را بررسی کرده و ضربان قلب جنین را چک می‌کند.
- پزشک از شما می‌پرسد که چه احساس و علائمی دارید و اگر سؤالی ذهن شما را مشغول کرده است بهتر است آن را با او در میان بگذارید.
- پزشک به طور معمول توضیح می‌دهد که در هفته‌های آینده بارداری، چه چیزی در انتظار شما خواهد بود.
- ایده خوبی است که پیش از مراجعه به پزشک برای ویزیت‌های دوره‌ای، هر گونه سؤال یا نگرانی را یادداشت کنید تا در طول قرار ملاقات خود بپرسید.
- مطمئن شوید که با پزشک خود در مورد سلامتی خود، سلامت کودک و هر گونه نگرانی عاطفی یا خانوادگی صحبت می‌کنید.
توصیه می‌شود اگر در طول بارداری خود این موارد را تجربه می‌کنید، فوراً به پزشک مراجعه کنید:
- هرگونه خونریزی واژینال
- سردرد شدید یا مداوم
- تاری دید یا مشکلات بینایی
- درد شکم
- استفراغ مداوم
- لرز یا تب
- درد یا سوزش در هنگام ادرار
- نشت مایع از واژن
- تورم یا درد در پاها
نکات مهم بارداری در سنین پایین
اگر شما یک نوجوان باردار هستید، نحوه اطمینان از بارداری سالم با توجه به سن کم شما، شامل این موارد و نکات است:
- مراقبت‌های اولیه دوران بارداری را دریافت کنید.
- به محض اینکه متوجه شدید که باردار هستید، برای اولین ویزیت قبل از زایمان با پزشک خود تماس بگیرید.
- اگر توانایی مالی برای ملاقات با پزشک را ندارید، از پرستار یا مشاور زنان بخواهید که به شما در یافتن یک کلینیک کم هزینه و سایر روش‌های مراقبتی کمک کند.
- از الکل، مواد مخدر و سیگار دوری کنید. این موارد بیشتر به نوزاد متولد نشده آسیب می‌رسانند تا به یک نوجوان در حال رشد که باردار شده است.
- اگر به تنهایی قادر به ترک سیگار نیستید، از کسی که به او اعتماد دارید، کمک بخواهید.
- در دوران بارداری روزانه حداقل ۰.۴ میلی‌گرم اسید فولیک را برای کمک به جلوگیری از نقص مادرزادی مصرف کنید. در حالت ایده‌آل، مصرف انواع ویتامین‌ها و اسید فولیک باید قبل از بارداری شروع شود.
- از اطرافیان و افراد مورد اعتماد، حمایت عاطفی و روانی درخواست کنید. مادر شدن چالش‌های عاطفی و عملی زیادی را به ویژه برای نوجوانان، به همراه دارد. بنابراین توصیه می‌شود با دیگران ارتباط برقرار کنید و از آنها برای مراقبت‌های جسمی و روانی مناسب، کمک بگیرید.
- برای مادران نوجوانی که از سلامت جسمی و روحی مناسب برخوردار هستند، شانس به دنیا آوردن نوزادی که سالم و قوی باشد، وجود دارد. به ویژه اگر مراقبت‌های اولیه دوران بارداری را درست انجام داده و یک شیوه زندگی سالم در دوران بارداری را دنبال کنید.
سخن پایانی
بارداری، دورانی است که با چالش‌ها و تغییرات زیادی همراه است. این در حالی است که سن مناسب بارداری می‌تواند در کاهش عوارض و خطرات بارداری مؤثر باشد. در این میان بسیاری از زنان هستند که بارداری در سنین پایین را تجربه می‌کنند. در واقع این افراد در سنین نوجوانی باردار شده و ممکن است با چالش‌های بیشتری مواجه شوند. تمام مراحل حاملگی در سن کم باید تحت نظارت پزشک متخصص سپری شود تا به این شکل به حفظ سلامت مادر و جنین کمک شود. رعایت نکات مهم در کاهش احتمال خطراتی که ممکن است سلامت جنین و مادر را تهدید کند، بسیار مهم است. به طور کلی مادران کم سن و سال در صورت دریافت مراقبت‌های پزشکی و حمایت‌های عاطفی می‌توانند کودکان سالمی به دنیا بیاورند.
منابع