مراقبت‌­های بعد از زایمان طبیعی هنگام ادرار و مدفوع

زایمان طبیعی، به عنوان یکی از رایج­ترین روش­های زایمان شناخته می­شود که به سبب سالم بودن این شیوه، عمدتا باید سعی شود که زایمان به صورت طبیعی انجام بگیرد. اما زایمان طبیعی پس از انجام مشکلاتی را با خود به همراه دارد. اطلاع از مراقبت­های بعد از زایمان طبیعی برای بانوانی که این نوع از زایمان را انجام می­دهند، الزامی است. از آن­جایی که ادرار و مدفوع جزء نیازهای بشریت به حساب می­آیند، مراقبت­هایی که برای اجابت مزاج پس از انجام زایمان باید صورت بگیرند، از درجه اهمیتی بالایی برخوردار هستند.

کاملا درست است که برای هر مادری رسیدگی به جنین تازه متولد شده یا نوزاد همیشه در اولویت است. اما نکته­ای که در این میان باید مورد توجه قرار بگیرد، این است که مادر می­تواند پس از زایمان حتی بیشتر از نوزاد به مراقبت نیاز داشته باشد. در واقع در دوران پس از زایمان توجه و رسیدگی به سلامت مادر بسیار اهمیت دارد. چرا که عدم مراقبت در این مرحله می­تواند در روزهای آتی مشکلاتی را با خود به همراه بیاورد و سلامت جسمانی و روحانی مادر را تحت شعاع خود قرار دهد. از این رو می­خواهیم در ادامه این مطلب به نقد و بررسی مراقبت­های بعد از زایمان طبیعی و شرح نکاتی در رابطه با مراقبت­های لازم برای زمان­های دفع ادرار و مدفوع بپردازیم.

مراقبت ­های بعد از زایمان طبیعی

همان­طور که پبش از این بیان کردیم، زایمان طبیعی پس از انجام، به مراقبت و توجه نیاز دارد. البته در همین ابتدا قابل بیان است که زایمان به صورت سزارین نیز مشمول مراقبت­هایی است و چه بسا بانوی اصطلاحا زائو یا زایمان کرده می­تواند به مراقبت­های بیشتری احتیاج داشته باشد. در حالت کلی زایمان سزارین بسیار بیشتر از زایمان طبیعی عوارض دارد و در صورت عدم رسیدگی و مراقبت، عوارض، مشکلات و اختلالات جدی و جبران ناپذیری را با خود به همراه خواهد داشت. اما از آن­جایی ک موضوع مورد بحث ما در رابطه با مراقبت­های بعد از زایمان طبیعی است، خود را ملزم می­دانیم که بیشتر در این باره اطلاعات کافی ارائه دهیم.

بارداری خود پروسه­ای است که ناخواسته تغییرات زیادی را در فیزیک بدنی مادر ایجاد می­کند که در ادامه آن بسیاری از عادات و رفتارهای مادر ملزم به تغییر و اصلاح هستند. فرآیندی که پس از بارداری اتفاق می­افتد، زایمان است. لازم است توجه داشته باشید که در تمامی این دوران مراقبت از بانوی باردار و یا زایمان کرده بسیار مهم است. دسته­ای از تغییرات و دردهایی در دوران پس از زایمان طبیعی وجود خواهند داشت که به سبب وجود آن­ها باید مراقبت­های بعد از زایمان طبیعی صورت بگیرند.

با در نظر گرفتن اینکه هدف ما از انتشار این مقاله بررسی مراقبت­های بعد از زایمان طبیعی هنگام ادرار و مدفوع است، می­خواهیم در ادامه به ارائه مواردی که منجر به سخت­ شدن اجابت مزاج برای مادر میشوند، بپردازیم.

مشکلات ادراری

طبق چیزی که بیان کردیم، مشکلات ادرار و مدفوع در دوره پس از زایمان طبیعی بسیار ممکن است رخ دهند. مشکلات متعددی ممکن است برای مادر به وجود بیایند. به عنوان مثال امکان دارد که در اطراف مثانه و پیشابراه، تورم یا کبودی در بافت­ها ایجاد شود که سختی ادرار را برای شخص به همراه دارد. البته ناگفته نماند که ممکن است مادران در این دوره این ترس را داشته باشند که ادرار به ناحیه بخیه خورده اثابت کند؛ لازم است این اطمینان را به شما بدهیم که در صورت رعایت بهداشت مشکلی به وجود نخواهد آمد و بخیه­ها به مرور زمان بهبود پیدا می­کنند.

خوب است سرتاسر ناحیه تناسلی به منظور رعایت بهداشت و پیشگیری از عفونت­ها یا حتی کاهش درد و سوزش، هنگامی که شخص در توالت نشسته است، شستشو داده شود. البته راموش نکنید که حتما باید به آرامی این عمل را انجام دهید و عمدتا از شوینده­های شیمیایی استفاده نکنید.

در صورتی که علائم عفونت ادراری داشته باشید، باید به پزشک مراجعه کنید. در واقع همیشه نمی­توان خوش بین بود و بهبود وضعیت را به دست گذر زمان سپرد. برخی از این علائم شامل احساس دفع ادرار یا مدفوع به صورت مداوم، احساس سوزش هنگام دفع ادرار و تکرر ادرار در حالی که حجم ادرار کم است، هستند.

کشش بافت مثانه و پیشابراه در پی بارداری و زایمان یک فرآیند کاملا طبیعی و مورد انتظار است که می­تواند با علائمی چون نشت ادرار در هنگام سرفه، عطسه و یا خنده، همراه باشد. البته نیازی نیست نگران باشید، چرا که این مشکل رفع خواهد شد. با این حال خوب است که در هفته­های اول بعد از زایمان از پد در لباس زیر استفاده شود. انجام تمرینات کگل به منظور تقویت عضلات کف لگن نیز در این دوره پیشنهاد می­شود. کگل یک نوع ورزش است که به این صورت انجام می­شود: در زمان ادرار کردن باید سعی کنید که عضلات پیشابراه را منقبض کنید و به این صورت جریان ادرار مسدود دچار مسدود شدن راه خواهد شد. این عمل می­تواند برای شناسایی عضلات بسیار کارساز باشد. برای تمرین این ورزش می­توانید در هر زمان و شرایطی برای چند دفعه از روز عضلات خود را منقبض کرده و شل کنید. این کار را برای چند دفعه در هر مرحله تکرار کنید. البته انجام دادن این عملیات منقبض و شل کردن، نباید به بیش از ۲۰ ثانیه برسد. هر کدام را برای ۱۰ ثانیه انجام بدهید.

خوب است یادآوری کنیم که مراقبت­های بعد از زایمان طبیعی برای ادرار و مدفوع، تنها به اجابت مزاج ختم نمی­شود و گاها در ناشی در عضلات و ناحیه تناسلی نیز می­تواند سبب سخت­تر شدن فرآیند دفع ادرار و مدفوع شود.

درد واژن

در صورتی که در ناحیه تناسلی برشی صورت بگیرد و یا اصطلاحا اپیزیاتومی انجام شود یا حتی درون واژن پارگی ایجاد شود، زخم­هایی که ایجاد شده­اند در بازه زمانی چند هفته التیام پیدا خواهند کرد. برای همین هم مراقبت­های بعد از زایمان طبیعی در هنگام ادرار و مدفوع باید صورت بگیرند. اگر جراحت­های موجود وسیع باشند، بالطبع انتظار می­رود که درمان و بهبود نیز ملزم به گذر زمان بیشتری باشند. توصیه­هایی وجود دارند که با انجام آن­ها می­توان بهبود زخم­های موجود را تسریع بخشید.

در حین ادرار کردن به صورت همزمان باید آب گرم بر روی ناحیه تناسلی ریخته شود. همچنین در زمان مدفوع کردن نیز خوب است که با یک دستمال کاغذی تمیز محل زخم را بپوشانید تا کثیف نشود و عفونت نکند. می­توانید برای تسکین و تسریع بهبود زخم و درد خود، از کمپرس یخ بر روی زخم­های خود استفاده کنید. مصرف مسکن نیز تنها به توصیه پزشک قابل اجرا است. البته در مصرف داروهای تکسین دهنده زیاده روی نکنید، چرا که با فاکتورگیری از آسیبی که برای مادر دارد، در صورتی که نوزاد از شیر مادر تغذیه کند، تاثیرات ای داروها بر روی بدن نوزاد نیز قابل مشاهده خواهد بود که زیان آور است.

متاسفانه مراقبت­های بعد از زایمان طبیعی تنها به درد و آسیب­های بیرونی منتهی نمی­شوند، این در حالی است که یک سری از ترشحات منجر به افزایش درد و کاهش روند بهبود زخم­ها و بخیه­ها خواهند شد.

ترشحات واژن

ترشحات مادر از چند هفته پیش از زایمان آغاز می­شوند؛ حتی برای چند روز اول این امکان وجود دارد که مادر خونریزی داشته باشد. دقت کنید که این خون باید به رنگ قرمز روشن باشد و حالات دیگر به هیچ وجه طبیعی نیستند و برای همه اتفاق نمی­افتند. ترشحات این دوران به مرور زمان کم می­شوند و در ادامه رنگ آن­ها نیز تغییر پیدا خواهد کرد. رنگ قهوه­ای یا صورتی، رنگ اولیه این ترشحات است که به مرور زمان به سمت رنگ­های زرد یا سفید متمایل می­شوند. در صورتی که هرکدام از موارد زیر را تجربه کردید، حتما به پزشک مراجعه کنید.

• وجود بوی بد در ترشحات واژن
• خونریزی بسیار شدید در واژن
• بالا رفتن تب تا حد بیش از ۳۸ درجه سانتی­گراد

از دیگر اختلالاتی که در این دوران برای مراقبت­های بعد از زایمان طبیعی در هنگام ادرار و مدفوع تعریف می­شود، هموروئید یا بواسیر است که در ادامه بیشتر درباره آن صحبت خواهیم کرد.

هموروئید و حرکات روده

در صورت وجود درد و تورم در نزدیکی مقعد و زمانی که در حال دفع مدفوع هستید، احتمالا دچار هموروئید یا بواسیر شده­اید. هموروئید، بواسیر یا راست روده به کشش و تورم وریدهای قسمت تحتانی رکتوم یا مقعد اطلاق می­شود. به منظور درمان بواسیر می­توانید به پزشک مراجعه کنید تا داروهای موضعی برای شما تجویز کند.

البته الزاما نیازی نیست که از دارو برای درمان بواسیر استفاده کید. راه حل طبیعی درمان بواسیر، مصرف فیبر به صورت روزانه است. برای همین هم استفاده از مواد غذایی و گیاهانی که حاوی فیبر هستند می­تواند راه حل بسیار مناسبی به عنوان مراقبت­های بعد از زایمان طبیعی به شمار آید. غذاهای زیادی وجود دارند که غنی از فیبر هستند و می­توانند به راحتی فیبر مورد نیاز بدن را تامین کنند. به عنوان مثال حبوبات که یک نوع گیاه شناسایی می­شوند، منبع غنی از فیبر هستند. همیچنین مصرف انواع میوه، سبزیجات، غلات سبوسدار و مقدار فراوانی از آب به صورت روزانه می­تواند برای درمان بواسیر یا هموروئید و رسیدن فیبر مورد نیاز به بدن بسیار موثر باشد.

بهتر است اشاره کنیم که یبوست و هموروئید تنها در دوره پس از زایمان طبیعی ظاهر نمی­شوند و در دوران بارداری نیز اکثر بانوان به آن­ها دچار هستند. از همین رو مصرف موادی که حاوی فیبر هستند نه تنها پس از بارداری، بلکه در دوران بارداری نیز می­تواند معجزه کند. البته مصرف موادی مانند حبوبات در دوران بارداری که حاوی مقادیر زیادی از فیبر هستند، می­تواند در هفته­های پس از زایمان طبیعی از یبوست و هموروئید یا بواسیر جلوگیری به عمل آورد.

متاسفانه مشکلات ادرار و مدفوع تنها به یبوست ختم نمی­شوند و مشکلاتی مانند انقباضات نیز در دوره پس از زایمان طبیعی می­تواند بسیار آزار دهنده باشد.

انقباضات

این امکان وجود دارد که در چند روز اول پس از زایمان طبیعی، انقباضات به صورت پس درد بروز پیدا کنند. این دردها مشابه دردهای قاعدگی هستند که همراه با فشرده شدن عروق خونی رحم، از خونریزی بیشتر جلوگیری می­شود. در صورتی که درد و ناراحتی به وجود آمده زیاد باشد، اصلا نیازی به تحمل نیست، خوب است با مشورت پزشک داروهای تسکین دهنده و مسکن استفاده کنید.

مراقبت­های بعد از زایمان طبیعی به غیر از ناحیه تناسلی، بخش­های دیگری از بدن را نیز درگیر خود می­سازند. به عنوان مثال درد سینه و در ادامه آن ترشح شیر رخ خواهد داد که از جمله این موارد هستند که می­توانند بسیار درد آور و خسته کنند باشند.

درد سینه و ترشح شیر

بعد از گذشت چند روز بعد از زایمان، این امکان وجود خواهد داشت که سینه­ها متورم، سفت و حساس شوند. برای اینکه مراقبت­های بعد از زایمان طبیعی انجام شوند، خوب است از پمپ سینه استفاده کنید و یک پارچه تمیز را با آب گرم خیس کنید و بر روی سینه­های خو بگذارید یا حتی برای تسکین درد، دوش آب گرم نیز می­تواند راه حل مناسبی باشد.

البته توجه داشته باشید که به منظور کاهش جریان شیر، نباید از پمپ سینه استفاده شود. پرا که استفاده از پمپ سینه می­تواند سبب افزایش میزان ترشح شیر از سینه­ها شود. پوشیدن سینه بندهای حمایتی برای متوقف کردن جریان شیر روش دیگری است که می­تواند ترشحات سینه را خاتمه ببخشد. البته می­توانید برای تسکین درد سینه و کم کرن التهاب و تورم آن نیز بین هر وعده تغذیه شیر نوزاد، از پارچه خیس شده با آب سرد و یا کمپرس یخ استفاده کنید تا التیام حاصل شود. البته اگر درد شدیدی دارید که غیر قابل تحمل است و حتی نمی­توانید مکیدن نوزاد را تحمل کنید، مراجعه به پزشک و مصرف داروهای تجویزی برای شما الزامی است.

به صورت کلی بخش عمده­ای از مراقبت­های بعد از زایمان طبیعی به مراجعات پزشکی و تحت درمان بودن مادر ختم می­شود. زایمان یک مرحله سخت و مهم از زندگی بانوان به شمار می­آید که معاینات پزشکی و زیر نظر بودن برای سرعت بخشیدن به روند بهبودی شخص یک ضرورت است. بسیاری از بیماری­های عفونی، عدم عملکرد مناسب اندام­های بدن، کمبود بسیاری از مواد معدنی و ویتامین­ها و دیگر عوارض و نواقص هستند که به سبب بی توجهی به ادامه روند درمان پس از بادراری رخ می­دهند. درمان و تحت نظر بودن بانوی باردار پس از زایمان طبیعی نباید متوقف شود، بلکه نظارت و مراقبت­های بعد از زایمان طبیعی باید به صورت جدی­تر و بیشتر اعمال شوند تا بهبودی کامل حاصل شود.

مواردی که بعد از زایمان طبیعی باید برای رفع آن­­ها به پزشک مراجعه شود

همان­طور که برای دغعات متعدد اشاره کردیم، پیگیری روند درمان برای بعد از زایمان جزء ملزومات سلامتی است. موارد بسیار زیادی وجود دارند که ممکن است به سبب عدم توجه و پیگیری مادر یا اطرافیان او، سبب اختلالات و مشکلات سلامتی و جسمانی شوند. پیش از هر چیزی توجه و مراقبت اطرافیان در این دوران می­تواند بسیار تاثیرگذار و در مقابل مخرب باشد. مادران در این دوران به توجه، محبت، مراقبت و.. نیاز دارند. بنابراین همسر این بانوان و یا در حقیقت پدران نوزادان تازه متولد شده، موظف هستند که نیازهای سلامتی همسر خود را از هر لحاظ تامین کنند.

شرایط زیادی وجود دارد که بخاطر آن­ها مادر باید به پزشک مراجعه کند و یا حتی تحت درمان دارویی قرار بگیرد. از جمله این شرایط می­توانیم به موارد زیر اشاره کنیم که نیاز به معاینه و مراقبت پس از زایمان طبیعی دارند.

• معاینه واژن و سرویکس برای مدت زمان حدودی ۶ هفته پس از زایمان طبیعی
• اندازه گیری فشار خون مادر
• معاینه سینه­ها
• صحب کردن در مورد زمان شروع فعالیت­های جنسی
• کسب اطلاعاتی در مورد روش­های جلوگیری از بارداری
• حل مسئله تغذیه با شیر مادر یا غذاهای کمکی
• انجام آزمایشات مربوط به کمبودهای ویتامینی و مواد بدنی
• چکاپ کامل بدن مادر و تجویز داروهایی به منظور درمان

مراقبت­های بعد از زایمان طبیعی از لحاظ روحی و روانی

در نهایت موضوعی که خوی است به آن اشاره شود، این است که تنها جسم مادران پس از انجام زایمان آسیب نمی­­بیند و روح آن­ها نیز درگیر است. شاید حتی بتوان ادعا کرد که آسیب­های روحی و روانی در این دوران حدودا یک ساله که مادر درگیر پرورش جنین و فرزند آوری است، به لحاظ روانی بسیار مورد آسیب قرار می­گیرد. تغییرات هورمونی، تغییرات فیزیکی بدن مانند افتادگی سینه­ها، از دست دادن شفافیت پوست و بسیاری از موارد دیگر که در ظاهر مادر تاثیر گذار هستند، می­توانند به راحتی منجر به تخریب روحیه شوند و افسردگی پس از زایمان به این سبب اتفاق خواهد افتاد. همان­طور که پیش از این اشاره کردیم، توجه اطرافیان به خصوص همسر شخص در این دوران بسیار مهم است. حتما همه تلاش خود را به کار بگیرید که مادر را به لحاظ روحی و روانی تامین کنید تا به دردهایی که دارد، دردهای روحی و روانی اضافه نشود. در پایان امیدواریم که مطالب ارائه شده مفید واقع شده باشند تا دوران بارداری و پس از بارداری راحتی برای اشخاص رقم بخورد.