ویروس‌ها نوعی از عوامل بیماری‌زا هستند که می‌توانند باعث بروز بسیاری از بیماری‌ها در بدن انسان شوند. یکی از بیماری‌های ویروسی نسبتاً شایع بیماری زگیل آبکی است که عامل ایجاد کننده آن نوعی ویروس به نام مولوسکوم کنتاژیوزوم است. از آنجا روش‌های انتقال این ویروس متنوع است این ویروس می‌تواند به سرعت انتقال یابد و تکثیر شود. در این مقاله با این ویروس، روش‌های سرایت بیماری و طریقه درمان آن آشنا خواهیم شد تا انتهای این مقاله با تیم پینو بیبی همراه باشید.
در مورد زگیل آبکی بیشتر بدانید
ویروس‌ها یکی از عوامل بیماری‌زا هستند که بسیار کوچک می‌باشند و فقط در سلول‌های زنده یک جاندار می‌توانند کثیر شوند و بیرون از بدن موجود زنده قالبیت زنده‌مانی ندارند. میلیون‌ها نوع از ویروس‌ها در میان جانداران و در زیستگاه‌ها و مکان‌های مختلف وجود دارد. ویروس با استفاده از امکانات سلولی میزبان تکثیر می‌شود و فعالیت اصلی یاخته‌های میزبان را مختل می‌کند. از بیماری‌های شایع ویروسی انسانی می‌توان به سرماخوردگی، آنفلوانزا، آبله مرغان و تبخال اشاره کرد البته ویروس‌ها بیماری‌های خطرناک دیگری هاری، ابولا، ایدز، سارس، هپاتیت و کرونا را نیز ایجاد می‌کنند. در این مقاله قصد داریم تا با نوع خاصی از ویروس به نام ویروس مولوسکوم کنتاژیوزوم آشنا شویم که عامل اصلی ایجاد زگیل آبکی در افراد است.
ویروس Molluscum contagiosum چیست؟
ویروس Molluscum Contagiosum مولوسکوم کنتاژیوزوم به زگیل آبکی معروف است. این ویروس عامل ایجاد عارضه زگیل آبکی است. این عارضه می‌تواند یک بیماری مقاربتی (جنسی) باشد و البته در مواردی غیرجنسی نیز هست. این ویروس در پوست فرد مبتلا لانه می‌کند و بیماری از طریق تماس پوستی منتقل می‌شود. ویژگی‌های ظاهری این بیماری شبیه زگیل اما برجستگی‌های ایجاد شده د را ین عارضه پر آب هستند از این رو به آن زگیل آبکی گفته می‌شود.
علائم بیماری زگیل آبکی
اکثر بیماری‌های باکتریایی و ویروسی دارای دوران نهفته هستند. از زمانی‌که عامل بیماری وارد بدن می‌شود تا مرحله بروز بیماری و نشانه‌های آن را دوره نهفته می‌گویند. دوره نهفتگی بیماری مولوسکوم متغیر است و در هر فردی با توجه به سیستم ایمنی مدت زمان بروز این زگیل و نابودی آن متفاوت می‌شود. البته موقع بروز نشانه‌های بیماری مشخص است و به راحتی قابل تشخیص است. به طور کلی دوره نهفته این ویروس ۲ تا ۷ هفته است اما گاهی بیمار تا ۶ ماه هیچ علائمی را نشان نمی‌دهد، البته این دوره نهفته طولانی بیشتر در کودکان دیده می‌شود.
علائم این بیماری در زمان بروز عبارتند از:
- زگیلها به صورت ضایعات منفرد و گاه دسته جمعی دیده می‌شوند.
- در ظاهر زگیلها شفاف، برآمده و گرد هستند. این برجستگی‌های گنبدی شکل، براق، گاه صورتی رنگ و شبیه به پوست می‌باشند.
- دانه‌های زگیل تشکیل شده در زمان لمس برجسته و سفت هستند ولی در بخش میانی آن فرورفتگی دیده می‌شود (به اصطلاح ناف دارند).
- اندازه زگیلها حدود ۲ تا ۵ میلی‌متر است.
- درون زگیلها ماده چسبیده‌ای شبیه به موم یا وکس وجود دارد.
- پراکنش این زگیل در همه جا مشاهده می‌شود ولی به طور کلی در کف دست‌ها و کف پاها کمتر دیده می‌شود.
- معمولاً بدون علامت خاصی هستند اما گاه خارش دارند و اطراف زگیلها قرمز است.
راه‌های انتقال ویروس مولوسکوم کنتاژیوزوم (زگیل آبکی)
- ویروس از طریق برخورد و تماس فیزیکی و تماس پوستی منتقل می‌شود. البسه و وسایل آلوده به این ویروس نیز باعث انتقال ویروس می‌شود برای مثال لیف، حوله، موبایل، شانه و لباس‌های شخصی فرد آلوده می‌توانند در انتقال ویروس موثر باشند. آفتاب گرفتن و شنا احتمال آلودگی را افزایش می‌دهد.
- فرد مبتلا با لمس کردن زگیل و خاراندن و دست زدن به سایر نقاط بدن باعث انتقال زگیل به سایر نقاط بدن خودش نیز می‌شود. استفاده از ژیلت و لیف هم باعث سرایت زگیل به سایر نقاط بدن می‌شود لذا اگر وسایل بیمار با ناحیه آسیب دیده تماس پیدا کرد قبل از استفاده بهتر است که آن وسیله یا البسه را کامل ضدعفونی کرد.
- معمولاً باشگاه‌های ورزشی و تماس فرد با وسایل آلوده می‌تواند باعث ابتلا به این بیماری شود.
- آرایشگاه‌ها و وسایل تتو آلوده نیز یکی از عواملل انتقال ویروس و سرایت این بیماری هستند.
- همانطور که در موارد بالا ذکر شد تماس‌های پوستی باعث انتقال مولوسکوم می‌شود. در مورد مولوسکوم تناسلی یا همان مولوسکوم جنسی موارد ابتلا تا حدودی بیشتر است. گاه ویروس از طریق جنسی و طی برقراری رابطه همبستری منتقل می‌شود. این ویروس موسکولوم تناسلی نامیده می‌شود و در دسته ویروس‌های بیماری‌زای مقاربتی قرار می‌گیرد هر چند که همانطور که اشاره شده عامل انتقال می‌تواند چیزی به غیر از برقراری رابطه جنسی باشد. لازم است تا فرد آلوده باید حتماً راجع به بیماری خود با پزشک و شریک جنسی خود مشورت کند. چنانچه از قبل از بروز علائم زگیل با شریک جنسی خود مقاربت داشته‌اید لازم است تا حتماً شریک جنسی را مطلع کنید و از او درخواست کنید تا جهت معاینه بالینی به پزشک مراجعه کند.
- رابطه‌های جنسی متعدد با فرد پرخطر و سکس دهانی از دیگر روش‌های انتقال بیماری هستند.
چه کسانی به این ویروس مبتلا می‌شوند
مولوسکوم کنتاژیوزوم در هر سنی و با هر جنسیتی افراد را می‌تواند مبتلا کند به خصوص اینکه راه ابتلا تماس پوستی است. اما برخی افراد مستعد ابتلا به این ویروس هستند مانند افرادی که به اگزمای سرشتی (آتوپیک) دچار هستند. افراد مبتلا به ایدز نیز مستعد ابتلا به انواع زگیل و ضایعات پوستی هستند. همچنین بررسی‌ها نشان می‌دهد این بیماری در سنین ۱۶ تا ۲۴ سال و در کودکان از ۳ سالگی تا ۹ سالگی شایع‌تر است. یافته‌های پژوهش‌ها حاکی از آن است که در کودکانی که اگزما نهفته و درمان نشده دارند احتمال ابتلا به این بیماری ویروسی بیشتر است. در مورد افراد بالغ در مردان به خصوص در ناحیه آلت تناسلی مردانه مولوسکوم نسبت به زنان بیشتر دیده می‌شود. این مورد بیشتر به جنبه رعایت بهداشت کمتر مردان نسبت به زنان باز می‌گردد.
انواع مولوسکوم یا زگیل آبکی
در مورد راه‌های انتشار این ویروس در بخش‌های بالا توضیح داده شد. منتهی در اینجا لازم است تا یک دسته‌بندی جزیی‌تر در مورد نحوه ابتلا ناحیه تناسلی زنان، مردان و کودکان به این ویروس ارائه دهیم.
- مولوسکوم تناسلی زنان: زگیل آبکی در زنان با زگیل تناسلی زنان متفاوت است، اصولاً در مورد این بیماری تماس ناحیه تناسلی با ویروس آلوده می‌تواند باعث بروز بیماری شود و الزاماً ویروس از طریق جنسی وارد بدن زن بیمار نشده است. برای مثال مادر کودک مبتلا به زگیل آبکی بعد از لمس زگیل کودک و بی‌توجه به رعایت بهداشت با دست آلوده ناحیه تناسلی خود را لمس و این ناحیه را آلوده نمایید. این ویروس باعث آلوگی لابیاها، اطراف فرج، اطراف معقد و کشاله ران می‌شود.
- مولوسکوم تناسلی مردان: راه انتقال و انتشار ویروس مولوسکوم در مردان در ناحیه تناسلی نیز شبیه به زنان است و در اثر تماس این ناحیه با ویروس، مردان زگیل آبکی را روی آلت تناسلی و اطراف معقد خود مشاهده خواهند کرد. در طی معاشقه ممکن است ویروس را از سایر بخش‌های بدن شریک جنسی به این ناحیه تناسلی منتقل کنند. به خصوص در مورد سکس دهانی این انتقال از صورت به ناحیه تناسلی انجام می‌پذیرد.
- مولوسکوم کودکان: در مورد کودکان به علت این که اصولاً بازیگوش، فاقد درک و دانش کافی در مورد بیماری‌ها هستند احتمال سرایت به تمامی نقاط بدن کودک و دیگران بسیار بالا است. از طرفی ممکن است مادر در زمان بررسی کودکان بی‌احتیاطی کند و دست‌های آلوده به ویروس را به ناحیه تناسلی کودک برساند و باعث انتشار این ویروس در ناحیه تناسلی کودک شود. از طرفی چون ویروس در آب‌های گرم بیشتر یافت می‌شود احتمال این که کودک در استخر و حمام طی تماس بدنش با وسایل؛ آلوده شود بسیار بالا است.
راه‌های پیشگیری از بیماری زگیل آبکی
چون سرایت بیماری به راحتی و از طریق تماس پوستی است راه پیشگیری صد در صدی وجود ندارد اما برخی راهکارها می‌توانند احتمال ابتلا را کاهش دهند.
- اولین و مهمترین کار بهداشت دست‌ها است زیرا دست آلوده مهمترین بازو انتقال ویروس به سایر نقاط بدن و همچنین سایر افراد هستند. لذا با شستشویی دست‌ها به صورت مرتب و درست می‌توان زنجیره انتقال ویروس را قطع کرد.
- عدم دستکاری و خارش هر نوع ضایعاتی در بدن، زیرا اکثر بیماری‌ها پوستی از طریق تحریک ضایعات منتقل می‌شوند.
- اگر ضایعاتی در بدن مشاهده کردید هرگز از تیغ برای اصلاح موهای زائد استفاده نکنید.
- برای سلامت پوست خود وقت بگذارید و به تغذیه خود اهمیت بدهید از مکمل‌های حاوی روی استفاده کنید و مصرف ویتامین‌های A، D، C را فراموش نکنید.
- تغذیه مناسب و تقویت سیستم ایمنی باعث می‌شود در صورت ابتلا، سیستم ایمنی قوی و کارآمد سریع‌تر ویروس را از بین ببرد.
- چنانچه تمایل به برقراری رابطه جنسی دارید حتماً از کاندوم استفاده کنید و البته راه صد در صدی نیست زیرا کاندوم فقط روی آلت تناسلی را می‌پوشاند. بهتر است سایر نقاط دو فرد کمتر با هم تماس داشته باشند و پوشیده شوند، معاشقه و تماس پوستی به حداقل ممکن برسد، زمان و تعداد رابطه را نیز محدود کنید. حتماً باید قبل برقراری ارتباط جنسی با پزشک مشورت شود.
علائم بهبود مولوسکوم چیست؟
این بیماری خطرناک نیست و بعد از مدتی خود به خود درمان می‌شود. اگر ضایعات پوستی ایجاد شده فرد را اذیت نکند و نگران انتقال بیماری به کسی نباشد جای نگرانی نیست. زگیلها بین ۲ ماه تا ۴ سال ماندگاری دارند و سپس از بین می‌روند. علائم بهبودی زگیلها به مرور زمان مشاهده می‌شود. در کودکان توصیه می‌شود که فقط مراقب باشند تا کودک ضایعات پوستی را دستکاری نکرده و مانع انتقال زگیل به سایر نقاط شوند. اما در بزگسالان اگر نگران ظاهر خود هستند که شاید برای برخی ناخوشایند باشد می‌توانند برای بهبود جای اسکار بیماری به پزشک و متخصص پوست مراجعه نمایند. چنانچه زگیل مولوسکوم از نوع تناسلی هست لازم است تا حتماً به پزشک مراجعه شود.
راه‌های درمان کلینیکی مولوسکوم
با مراجعه به متخصص پوست، متخصص مربوطه با بی‌حسی موضعی در محل ضایعات به تخلیه مایعات موجود در مرکز فرورفتگی زگیل می‌پردازد. گاه ضایعات پوستی را به کمک سرمادرمانی (کرایوتراپی: تحت سرما موضعی با نیتروژن مایع)، منجمد می‌کنند و باعث نابودی ویروس‌های موجود در ضایعات زگیل مانند شده و به این ترتیب ویروسی برای ایجاد ضایعات جدید و یا انتقال وجود ندارد. البته روش دیگر استفاده از پمادهای موضعی حاوی رتینوئید و یا اسید سالیسیلیک، پمادهای ایمی‌کیمود و یا ترتینوئین است. از بین بردن ضایعات زگیل مانند با کمک اسیدهای متفاوت و مواد تاول‌زا، سوزاندن ضایعات با دستگاه‌های کوترالکتریکی، لیزر، داروهای ضد ویروس، داروهای خوراکی نظیر سایمتیدین نیز از دیگر روش‌های درمانی هستند. نکته مهم که باید به آن توجه کرد ایناست که اگر زگیلها در نواحی مو دار هستند هرگز موهای آن مناطق را نتراشید زیرا تراشیدن باعث ایجاد خراش در ضایعات می‌شود در نتیجه این خود عاملی برای انتشار عفونت مولوسکوم خواهد شد.
راه‌های درمان خانگی مولوسکوم
در ابتدا باید اشاره کنم که حتماً با پزشک مشورت کنید و سر خود جهت درمان اقدام نکنید. خوددرمانی ممکن است باعث انتشار بیشتر ویروس شود.
- درمان با سرکه سیب: چون سرکه سیب حالت اسیدی دارد باعث بلند شدن لایه رویی زگیل شده و در اصلاح زگیل از روی پوست بلند می‌شود.
- درمان با سیر: سیر خواص ضدعفونی کنندگی بالایی دارد لذا توصیه می‌شود که ضایعات را با سیر له شده پوشاند تا ویروس‌ها از بین بروند.
نکات مراقبتی در کودکان
رعایت این نکات در کودکان باعث می‌شود که احتمال سرایت بیماری به سایر نقاط بدن خود کودک و همچنین احتمال انتقال ویروس مولوسکوم به سایرین کاهش پیدا کند. کودکان و بچه‌ها معمولاً کم طاقت هستند و احتمال اینکه به زگیل دست بزنند و یا برجستگی‌های ضایعات را خراش بدهند، زیاد است. کودکان ممکن است نسبت به دستان آلوده‌شان بی‌توجه باشد و با دست آلوده هر چیزی را لمس می‌کنند مانند سایر نقاط بدن خود، یا وسایل شخصی دیگران و یا بدن افراد دیگر و باعث سرایت و انتشار ویروس می‌شوند. بهتر است تا جای ممکن محل‌های که زگیل و ضایعات ویروس مشاهده می‌شود را با باند بپوشانید و شب هنگام که زمان استراحت کودک؛ بانداژ روی ضایعات را باز کنید تا پوست کودک هوا بخورد. در چنین شرایطی احتمال سرایت بیماری توسط کودک به حداقل می‌رسد. صبح و بعد از بیدار شدن از خواب، ابتدا دستان کودک را کاملاً شسته و ضد عفونی کنید و توجه داشته باشید که رختخواب کودک با پوست شما و دیگران در تماس نباشد. مجدداً از بانداژ جدید برای پوشاندن محل ضایعات و زگیل استفاده کنید.
همچنین بهتر است کودک در طی دوران ابتلا به بیماری به استخر نرود تا بهبودی کامل حاصل شود. اگر کودک مجبور به استفاده از استخر می‌باشد حتماً ضایعات را با بانداژ ضد آب بپوشانید و بعد از استخر حتماً بانداژها را تعویض کنید و باندهای آلوده را در محل استخر نگذارید و به سطل زباله منزل خود انتقال دهید. توجه داشته باشید که حتماً بانداژ را در کیسه زباله در بسته قرار دهید. وسایل شنا و حوله و اسباب‌بازی‌های کودک را با بقیه به اشتراک نگدارید و در منزل به طور کامل وسایل را شسته و ضدعفونی کنید.
تفاوت مولوسکوم با زگیل تناسلی
عامل ایجاد مولوسکوم یا زگیل آبکی از خانواده ویروس‌های MCV با ویروس ایجاد کننده زگیل تناسلی از خانواده HPV متفاوت است. اما هر دو ویروس مسری هستند و ایجاد ضایعات پوستی می‌کنند.
- ضایعات مولوسکوم از جنس پوست است در مرکز آبکی و شفاف است ولی در مورد زگیل تناسلی ظاهری خشک و تیره است.
- مولوسکوم از هر دو راه تماس و مقاربت منتقل می‌شود ولی در مورد زگیل تناسلی بیشترین راه انتقال از طریق نزدیکی و مقاربت است.
- مولوسکوم معمولاً خود به خود درمان می‌شود ولی در مورد زگیل تناسلی حتماً باید درمان بالینی صورت بگیرد.
- مولوسکوم تمامی گروه‌‌های سنی را در بر می‌گیرد اما زگیل تناسلی در اکثر مواقع در افرادی که رابطه جنسی با فرد آلوده داشته‌اند مشاهده می‌شود.