در بررسی تاثیر پیشگیری طولانی مدت در نازایی متاسفانه با باورهای عامیانه غلطی مواجه هستیم که باعث نگرانی اکثر زوج‌هایی شده است که قصد بچه‌دار شدن دارند. پیشگیری طولانی مدت و نازایی ازجمله موضوعاتی نگران کننده‌ای است که اغلب پاسخ اشتباهی به آن داده می‌شود. با توجه به اهمیت این موضوع و تاثیر آن در سبک زندگی و ارتباط زوج‌ها، در این مطلب به‌طور واضح به این سوال که آیا پیشگیری طولانی مدت باعث نازایی می‌شود یا خیر، می‌پردازیم.
ناباروری چگونه تعریف می شود؟
پیش از بررسی این موضوع که آیا پیشگیری طولانی مدت باعث نازایی می‌شود یا خیر، ابتدا باید با تعریف ناباروری آشنا شوید. ناباروری به این معناست که فردی نتواند پس از حداقل ۱ سال رابطه جنسی بدون مانع یا سایر روش‌های پیشگیری از بارداری، باردار شود. برخی از پزشکان ممکن است مشکلات ناباروری را بعد از گذشت ۶ ماه برقراری رابطه جنسی بدون پیشگیری، تشخیص دهند. تشخیص زودهنگام مشکلات نازایی به ویژه در افرادی که ۳۵ سال یا بیشتر دارند، آسان‌تر خواهد بود. به‌طور کلی حدود ۱۵ درصد از زوج‌ها ناباروری را تجربه می‌کنند. توجه داشته باشید که عدم توانایی باردار شدن در حین کنترل بارداری به عنوان ناباروری تعریف و طبقه‌بندی نمی‌شود، زیرا هرگونه رابطه جنسی در این دوره با روش پیشگیری از بارداری همراه بوده است. زمانی که هورمون‌های کنترل بارداری از بدن خارج شوند، باروری به تاخیر می‌افتد، اما با گذشت چند ماه، سطح طبیعی آن بازمی‌گردد.
چرخه قاعدگی چگونه کار می کند؟
برای دانستن تاثیر پیشگیری طولانی مدت در نازایی، ابتدا باید با روش کار چرخه قاعدگی آشنا شوید، زیرا این چرخه طبیعی به زن اجازه می‌دهد تا باردار شود. همان‌طور که می‌دانید چرخ قاعدگی در هر زنی، متفاوت است اما در اینجا به بررسی چرخه قاعدگی ۲۸ روزه می‌پردازیم که در اکثر زنان رایج است:
- روز اول: در روز اول چرخه (روز اول پریود)، هورمون محرک فولیکول (FSH) تولید می‌کنید. این باعث می‌شود که تخمدان‌ها شروع به رسیدن به تخمک کرده و تولید استروژن کنند. سپس استروژن به بدن شما سیگنال می‌دهد که شروع به تولید هورمون لوتئین کننده (LH) کند.
- روز ۴-۷: پروژسترون باعث ضخیم شدن پوشش داخلی رحم شما برای آماده سازی کاشت تخمک می‌شود.
- روز ۱۴: تخمک گذاری را تقریبا در نیمی از چرخه خود تجربه می‌کنید. در این زمان مخاط دهانه ورودی رحم نازک می‌شود تا اسپرم از آن عبور کند. به‌طور همزمان، افزایش سطح استروژن، منجر به افزایش سطح LH می‌شود. این تغییر باعث می‌شود که تخمک به‌طور کامل رسیده و از تخمدان‌ها آزاد شود. اسپرم ممکن است در این مرحله تخمک را بارور کند.
- روز ۱۵ تا ۲۳: پروژسترون وارد بدن می‌شود و پوشش داخلی رحم را در صورت کاشت تخمک بارور شده، آماده نگه می‌دارد. در این زمان، مخاط دهانه ورودی رحم دوباره غلیظ شده تا از نفوذ اسپرم جلوگیری شود. در این مرحله اگر تخمک بارور شده در رحم کاشته شود، باردار می‌شوید.
- روز ۲۴: اگر تخمک بارور یا کاشته نشود، سطح استروژن و پروژسترون کاهش می‌یابد.
- روز ۲۸: افت پروژسترون باعث خونریزی دوره قاعدگی شما می‌شود و این چرخه ادامه می‌یابد.
پیشگیری از بارداری با توقف فرآیند تخمک گذاری، که برای بارداری طبیعی ضروری است، عمل می‌کند. چه از قرص (ترکیبی یا فقط پروژسترون)، چسب یا حلقه واژینال استفاده کرده باشید، همه آنها حاوی هورمون‌های مصنوعی استروژن و یا پروژسترون هستند. این هورمون‌ها از چرخه طبیعی هورمون‌ها، تولید FSH و هورمون لوتئین کننده (LH) در بدن شما جلوگیری می‌کنند. این در حالی است که این دو هورمون برای تولید و بالغ شدن تخمک ضروری هستند. پروژسترون نیز به دو صورت عمل می‌کند:
- مخاط ورودی رحم را تحت تأثیر قرار می‌دهد، آن را غلیظ می‌کند تا از رسیدن اسپرم به تخمک جلوگیری کند.
- همچنین پوشش رحم را تغییر می‌دهد، آن را نازک‌تر کرده و کاشت تخمک را دشوارتر می‌کند.
آیا کنترل بارداری می تواند باعث ناباروری شود؟
یکی از رایج‌ترین سوالات و نگرانی‌ها در بین زوج‌ها این است که آیا کنترل بارداری می‌تواند به باروری آسیب برساند؟ آیا بین پیشگیری طولانی مدت و نازایی ارتباطی وجود دارد؟ در پاسخ به این سوال باید گفت که زوج‌های بسیاری وجود دارند که سال‌ها از داروهای ضد بارداری هورمونی و دیگر روش‌های پیشگیری استفاده می‌کنند اما آماده تشکیل خانواده هستند. اغلب زوج‌ها در مورد استفاده از روش‌های پیشگیری از بارداری و ناباروری نگران هستند. جای تعجب نیست که زنانی که قصد باردار شدن را دارند نگران این موضوع باشند، زیرا داستان‌ها و تعاریف عامیانه زیادی در مورد کاهش باروری پس از استفاده طولانی مدت از داروهای ضد بارداری وجود دارد. با این حال، برخلاف افسانه‌های رایج، کنترل بارداری هیچ اثر ماندگاری بر سطح باروری ندارد. تحقیقات زیادی در مورد تاثیر داروهای ضد بارداری هورمونی و اینکه آیا کنترل بارداری می‌تواند به باروری شما آسیب برساند، انجام شده است. نتیجه قاطع تمام تحقیقات و بررسی‌ها این است که روش‌های پیشگیری از بارداری هیچ اثر نامطلوبی بر باروری شما ندارد.
نکته مهم در این زمینه این است که هر روش پیشگیری از بارداری، چه نوع تاخیری در بارداری شما ایجاد می‌کنند؟
همان‌طور که می‌دانید شکل‌ها و روش‌های مختلفی از پیشگیری از بارداری هورمونی وجود دارد، از جمله قرص‌های ضد بارداری، حلقه واژینال، چسب پوستی ضد بارداری، ضد بارداری آزاد کننده هورمون [IUD]، تزریق و ایمپلنت که هر کدام روش استفاده خاصی دارند. اگرچه آنها به روش‌های مختلف استفاده می‌شوند، اما همه آنها اثر مشابهی دارند و آن تاثیر بر سطح هورمون‌ها و جلوگیری از آزاد شدن تخمک‌های بالغ توسط تخمدان‌ها (تخمک گذاری) است. نتایج تحقیقات مختلف نشان می‌دهد که برخی از روش‌ها می‌توانند منجر به تاخیر در باروری طولانی‌تر نسبت به روش‌های دیگر شوند، به این شکل که:
- افرادی که از داروهای ضد بارداری تزریقی استفاده می‌کنند بیشترین تاخیر را در بازگشت باروری طبیعی خود دارند (پنج تا هشت سیکل قاعدگی).
- استفاده کنندگان از داروهای ضد بارداری خوراکی و حلقه‌های واژینال ممکن است پس از گذشت سه دوره از قاعدگی، باردار شوند.
- در نهایت کسانی که از IUD و ایمپلنت‌های هورمونی و مسی استفاده می‌کنند کمترین تاخیر باروری (دو سیکل) را دارند.
یک مطالعه در سال ۲۰۱۳ نشان داد که تاخیرهای کوتاه مدت مشابهی پس از قطع انواع داروهای ضد بارداری هورمونی وجود دارد. با این حال، مشخص شده است که این واکسن تا یک سال طول می‌کشد تا سطح باروری معمولی را ایجاد کند، بنابراین برای افرادی که می‌خواهند به زودی باردار شوند، این روش پیشگیری توصیه نمی‌شود.
تاثیر پیشگیری طولانی مدت در نازایی
آیا پیشگیری طولانی مدت باعث نازایی می‌شود؟ در رابطه با پیشگیری طولانی مدت و نازایی باید به این نکته توجه داشته باشید که استفاده از روش‌های پیشگیری از بارداری تاثیر بالقوه‌ای در نازایی شما ندارند و فقط ممکن است زمان باردار شدن شما را کمی به تعویق بیندازند. در این میان بدن شما پس از استفاده از برخی روش‌های پیشگیری به زمان بیشتری نیاز دارد تا به حالت عادی و طبیعی خود بازگردد. به‌عنوان مثال تزریق داروی ضد بارداری می‌تواند تا یک سال باعث تاخیر در بازگشت باروری شما شود. هیچ کدام از روش‌های پیشگیری از بارداری تاثیری بر نازایی شما ندارد و به محض اینکه پیشگیری از بارداری متوقف شود، باروری خیلی سریع به حالت عادی باز می‌گردد.
یکی از رایج‌ترین سوالات در این زمینه این است که اگر در حین استفاده از روش‌های پیشگیری از بارداری خونریزی منظم نداشته باشم، آیا این امر بر باروری من تاثیر می‌گذارد؟ بدن نیازی به خونریزی منظم یا یک بار در ماه ندارد. باید بدانید که یکی از تاثیرات اصلی روش‌های هورمونی پیشگیری از بارداری، جلوگیری از تشکیل لایه داخلی رحم است که در این شرایط خون در داخل رحم شما جمع نمی‌شود. بنابراین می‌تواند منجر به عدم خونریزی برای مدت طولانی شود که کاملا بی خطر است و تاثیر منفی بر باروری ندارد. به خاطر داشته باشید که هیچ روش برگشت پذیر پیشگیری از بارداری باعث ناباروری و نازایی نمی‌شود.
چه مدت طول می کشد پس از پیشگیری طولانی مدت باردار شوید؟
حالا که با تاثیر پیشگیری طولانی مدت در نازایی آشنا شدید، مهم‌ترین سوال این است که پس از قطع روش‌های پیشگیری، چه مدت زمان می‌برد تا باردار شوید؟ هنگامی که فریب دادن بدن با هورمون‌های کنترل بارداری تمام می‌شود، بدن شما به چرخه طبیعی تخمک گذاری باز می‌گردد. برای اکثر زنان، زمانی که مصرف هورمون‌های ضد بارداری را متوقف کنند، چرخه بدن آنها در عرض سه ماه به حالت عادی باز می‌گردد، اما برای برخی دیگر ممکن است کمی بیشتر طول بکشد. اگر سیکل شما در عرض سه ماه به حالت عادی برنگردد، توصیه می‌شود که حتما به متخصص زنان و زایمان مراجعه کنید.
تحقیقات در مورد استفاده طولانی مدت از داروهای ضد بارداری خوراکی (قرص و مینی قرص) نشان داده است که در مقایسه با داروهای ضد بارداری مانع (کاندوم)، باروری در چند ماه اول پس از قطع روش پیشگیری، به طور موقت کاهش می‌یابد. این بدان معناست که برخی از زنان ممکن است تاخیر موقتی در باردار شدن را تجربه کنند، اما باروری باید به حالت عادی بازگردد.
در بررسی پیشگیری طولانی مدت و نازایی، با توجه به اینکه بسیاری از زنان تصمیم می‌گیرند بارداری را تا مدت زمان زیادی به تعویق بیاندازند، مهم است که تاثیر سن بر باروری را در نظر داشته باشید. اگرچه داروهای ضد بارداری هورمونی هیچ اثر ماندگاری بر باروری ندارند، اما عوامل دیگر در تاخیر در بارداری یا نازایی دخیل هستند. توجه داشته باشید که زنان تعداد محدودی تخمک دارند و با افزایش سن از تعداد و کیفیت آنها کاسته می‌شود. بنابراین، اگر در ۳۰ سالگی استفاده از روش‌های پیشگیری از بارداری را متوقف کنید، شانس بارداری بسیار بالاتری نسبت به زمانی که در ۳۵ سالگی این کار را انجام دهید، خواهید داشت. همچنین این خطر وجود دارد که یک مشکل زمینه‌ای باروری بر احتمال باردار شدن شما در کنار پیشگیری طولانی مدت، تاثیر بگذارد. اگر می‌دانید که می‌خواهید در آینده تشکیل خانواده دهید، شاید یکی از بهترین کارهایی که می‌توانید انجام دهید این باشد که یک بررسی باروری انجام دهید تا در مورد پتانسیل باروری خود و هر مشکلی که ممکن است مانع باردار شدن شما شود، راه‌حل‌های مناسب و موثری داشته باشید.
چه چیزی باعث مشکلات باروری می شود؟
حالا که با عدم تاثیر پیشگیری طولانی مدت در نازایی آشنا شدید، بهتر است برای مشکل ناباروری خود به دنبال دلایل و عوامل دیگر باشید. مهم‌ترین سوالی که باید به آن پاسخ دقیقی داده شود این است که چه عواملی باعث مشکلات ناباروری می‌شود؟ همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد بین پیشگیری طولانی مدت و نازایی هیچ ارتباطی وجود ندارد. بنابراین اگر بعد از چندین سال، مصرف قرص یا دیگر روش‌های پیشگیری از بارداری را متوقف کنید و باردار نشوید، ممکن است به سن شما مربوط باشد و نباید عامل آن را سال‌های استفاده از قرص‌ها و روش‌های پیشگیری از بارداری بدانید. در برخی از زنان، عوامل ژنتیکی ممکن است بر توانایی آنها برای باردار شدن تاثیر بگذارد. در مورد مشکلات بارداری، هرچه اطلاعات بیشتری در مورد سابقه پزشکی خانوادگی خود داشته باشید، بهتر می‌توانید علت آن را پیدا کنید. برای مثال، دانستن موارد زیر مفید خواهد بود:
- مادر شما در چه سنی یائسگی را تجربه کرده است.
- آیا مادر یا خواهر شما در باردار شدن مشکل داشته‌اند؟
- آیا مادر شما هیسترکتومی انجام داده است یا خیر، و اگر چنین است، در چه سنی و چرا؟
- آیا سابقه بیماری خانوادگی یا مشکلات باروری دارید؟
سبک زندگی شما نیز می‌تواند بر توانایی شما برای باردار شدن تاثیر بگذارد. به این صورت که:
- مصرف بیش از حد الکل یا کافئین، تاثیر نامطلوبی بر تولید هورمون‌های باروری دارد.
- سیگار کشیدن به شدت در شانس باردار شدن شما نقش دارد.
- حتی وزن شما هم می‌تواند یک عامل بازدارنده در بارداری باشد. در حالی که اضافه وزن دلیل مستقیم ناباروری نیست، اما می‌تواند در تولید هورمون اختلال ایجاد کند.
برخی علائم نازایی که باید مراقب آن باشید
همان‌طور که اشاره شد، نازایی، ناتوانی در باردار شدن پس از گذشت یک سال، است. اما ممکن است قبل از این زمان علائم دیگری از ناباروری بالقوه را مشاهده کنید. به‌عنوان مثال، اگر سیکل قاعدگی شما پس از چند ماه توقف پیشگیری از بارداری بازنگشته یا همچنان نامنظم است، این نشانه می‌توان یک هشدار باشد و بهتر است این موضوع را با متخصص زنان و زایمان درمیان بگذارید. علائم رایج تغییرات هورمونی در زنان که ممکن است بر ناباروری تاثیر داشته باشد، عبارت است از:
- مشکلات پوستی
- افزایش وزن
- میل جنسی پایین‌تر
همچنین علائم و نشانه‌هایی در مردان وجود دارد که باید مراقب آنها باشید، ازجمله:
- تغییر در میل جنسی
- مشکل در نعوظ یا انزال
- درد یا تورم در بیضه‌ها
سخن پایانی
با توجه به نگرانی رایج درباره تاثیر پیشگیری طولانی مدت در نازایی، در این مطلب به مهم‌ترین سوالی که ذهن اکثر زوج‌هایی که قصد بچه‌دار شدن را دارند، مشغول کرده است، پاسخ دادیم و آن اینکه آیا پیشگیری طولانی مدت باعث نازایی می‌شود یا خیر؟ خوشبختانه هیچ کدام از روش‌های برگشت پذیر پیشگیری از بارداری باعث ناباروری و نازایی نمی‌شوند، بلکه ممکن است به دلیل تغییراتی که در هورمون‌های شما ایجاد شده است، برای برگشت بدن به حالت عادی و طبیعی خود، نیاز به زمان داشته باشید. بنابراین صبور باشید و ذهن خود را از هرگونه نگرانی دور کنید. توصیه می‌شود در صورت مشاهده برخی علائم هشداردهنده نازایی حتما با متخصص زنان و زایمان خود صحبت کنید.