در دوران بارداری، مهم است که از آنچه وارد بدن خود می‌کنید، آگاه باشید. به همین دلیل بهتر است بدانید که چه چیزهایی برای خوردن خوب هستند و همچنین چه چیزهایی برای خوردن خوب نیستند. زیرا برخی از غذاها ممکن است باعث ابتلای شما به بیماری لیستریا در دوران بارداری شوند. لیستریا نوعی باکتری است که در برخی از غذاهای آلوده یافت می‌شود و می‌تواند در دوران بارداری هم برای شما و هم برای نوزاد شما مشکلاتی را ایجاد کند. اگرچه ابتلا به لیستریوز (بیماری ناشی از مصرف لیستریا) یا عفونت لیستریا به طور قابل توجهی نادر است، زنان باردار نسبت به بزرگسالان سالم ولی غیر باردار بیشتر مستعد ابتلا به آن هستند.
لیستریا مونوسیتوژنز نوعی باکتری است که در آب و خاک یافت می‌شود. سبزیجات می‌توانند از طریق خاک آلوده به این باکتری شوند و حیوانات نیز ممکن است ناقل آن باشند. لیستریا در گوشت‌های نپخته، سبزیجات نپخته، شیر غیر پاستوریزه، غذاهای تهیه شده از شیر غیر پاستوریزه و غذاهای فرآوری شده یافت می‌شود. این باکتری با پاستوریزه کردن و پختن غذا از بین می‌رود. این احتمال وجود دارد که در غذاهای آماده مانند هات داگ و غذاهای موجود در اغذیه فروشی‌ها آلودگی به لیستریا ایجاد شود؛ زیرا ممکن است آلودگی بعد از پخت و پز و قبل از بسته بندی به وجود بیاید.
لیستریا چیست؟
لیستریا مونوسیتوژنز (لیستریا) نوعی باکتری است که باعث عفونتی به نام لیستریوز می‌شود. این باکتری در موارد زیر یافت می‌شود:
- خاک
- گرد و غبار
- آب
- غذاهای آماده فرآوری و بسته بندی شده
- گوشت خام
- مدفوع حیوانات
بیشتر موارد ابتلا به عفونت لیستریا، ناشی از خوردن غذای آلوده به باکتری آن است. عفونت لیستریا در بیشتر افراد فقط یک بیماری خفیف ایجاد می‌کند. با این حال زمانی که مادر در دوران بارداری به این باکتری آلوده شود، ممکن است منجر به بیماری بسیار جدی تری در جنین یا نوزاد تازه متولد شده شود. عفونت جنین ممکن است باعث سقط جنین یا مرده زایی شود. عفونت یک نوزاد تازه متولد شده نیز می‌تواند منجر به ذات الریه و مرگ وی گردد. به همین دلیل، پیشگیری از عفونت لیستریا در دوران بارداری بسیار مهم است.
زنان باردار باید از استفاده از انواع خاصی از مواد غذایی مانند هات داگ، گوشت‌های اغذیه فروشی و پنیرهای نرم خودداری کنند تا خطر ابتلا به این عفونت را در خود کاهش دهند. درک مناسب از نحوه تهیه غذای سالم و پیروی از دستورالعمل‌های ایمنی مواد غذایی نیز می‌تواند به جلوگیری از این عفونت کمک کند.
چرا برای زنان باردار خطرناک است؟
در بزرگسالانی که باردار نیستند و سالم می‌باشند، خوردن غذاهای آلوده به لیستریا معمولاً منجر به ایجاد مشکل نمی‌شود. به همین دلیل عفونت لیستریا در بزرگسالان سالمی که باردار نیستند، نادر است. اما طبق بررسی در زمینه بیماری‌های زنان و زایمان، این عفونت تا ۲۰ برابر بیشتر در زنان باردار شیوع دارد. اکثر زنان باردار هیچ علامت یا نشانه‌ای مبنی بر این عفونت ندارند. با این حال، جنین به شدت در برابر این نوع باکتری حساس است. عفونت می‌تواند به داخل جفت و در سراسر جفت گسترش یابد. عفونت لیستریا که معروف به لیستریوز است، در نوزادان شدید و اغلب برای آن‌ها کشنده است.
بر اساس گزارش مرکز کنترل بیماری‌ها (CDC)، تخمین زده می‌شود که سالانه ۱۷۰۰ نفر در آمریکا به شدت بیمار می‌شوند و از این میان، ۲۶۰ نفر جان خود را از دست می‌دهند. اگرچه CDC بیان می‌کند که احتمال ابتلای زنان باردار ۲۰ برابر بیشتر از بزرگسالان سالم غیر باردار است، اما تعداد موارد لیستریوز در زنان باردار حدود ۱۷ درصد می‌باشد.
علائم لیستریا چیست؟
علائم ممکن است از دو روز تا دو ماه پس از قرار گرفتن در معرض باکتری شروع شود. بزرگسالان سالمی که باردار نیستند معمولاً هیچ علامتی مبنی بر بیماری از خود نشان نمی‌دهند. علائم در زنان باردار ممکن است شبیه علائم آنفولانزا یا سرماخوردگی باشد. این علائم ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- تب
- سر درد
- دردهای عضلانی
- لرز
- حالت تهوع
- استفراغ
- گرفتگی گردن
- گیجی
اگر باردار هستید و هر یک از این علائم را تجربه کردید، حتماً با پزشک خود تماس بگیرید. گاهی اوقات یک زن باردار مبتلا به لیستریا احساس بیماری زیادی نمی‌کند. با این حال، او همچنان می‌تواند بدون این که بداند این عفونت را به جنین خود منتقل کند.
علائم لیستریا در زنان باردار شامل علائم خفیف شبیه آنفولانزا، سر درد، درد عضلانی، تب، حالت تهوع و استفراغ است. اگر عفونت به سیستم عصبی سرایت کند، می‌تواند باعث سفت شدن گردن، بی نظمی یا تشنج شود. این نوع عفونت می‌تواند در هر زمانی از بارداری رخ دهد، اما در سه ماهه سوم بارداری که سیستم ایمنی بدن شما تا حدودی سرکوب شده است شایع تر است. آزمایش خون می‌تواند عفونت ناشی از لیستریوز را تایید کند.
دلایل ابتلا به عفونت لیستریا
عفونت لیستریا عفونتی است که در اثر خوردن غذاهای آلوده به باکتری لیستریا مونوسیتوژنز به وجود می‌آید. این باکتری معمولاً در آب، خاک و حیوانات یافت می‌شود. به همین دلیل سبزیجات ممکن است از طریق خاک آلوده شوند. همچنین می‌توان این باکتری را در گوشت‌های نپخته و لبنیات غیرپاستوریزه نیز پیدا کرد؛ زیرا حیوانات اغلب ناقل باکتری‌ها هستند، اگر چه خود حیوان معمولاً از آن باکتری‌ها بیمار نمی‌شوند. لیستریا با پختن و پاستوریزه کردن (فرایند گرم کردن مایع تا دمای بالا برای از بین بردن میکروب‌ها) از بین می‌رود.
این باکتری غیر عادی است؛ زیرا در همان دمای یخچال شما به خوبی رشد می‌کند. افراد معمولاً با خوردن غذاهای آلوده زیر به لیستریوز مبتلا می‌شوند:
- گوشت، ماهی و مرغ آماده مصرف
- لبنیات غیر پاستوریزه
- محصولات پنیر نرم
- میوه‌ها و سبزیجاتی که از کود یا خاک استفاده شده به عنوان کود آلوده شده‌اند
- مواد غذایی بسته بندی شده در شرایط غیر بهداشتی
چه زمانی در معرض خطر ابتلا به لیستریا هستیم؟
زنانی که دارای شرایط خاص می‌باشند، در معرض خطر کمی بالاتر به این نوع عفونت هستند. این موارد شامل شرایط زیر می‌باشند:
- دیابت
- استفاده از استروئید
- عفونت ویروس نقص ایمنی انسانی (HIV)
- سیستم ایمنی به خطر افتاده
- اسپلنکتومی
- استفاده از داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی
- سرطان
- اعتیاد به الکل
بسیاری از موارد لیستریا در زنان باردار و سالم رخ می‌دهد. زنان باردار اسپانیایی تبار نیز در معرض خطر بیش‌تری از این جهت هستند؛ تقریباً ۲۴ برابر بیشتر از جمعیت عمومی که احتمال ابتلا به این بیماری را دارند.
عفونت لیستریا چگونه تشخیص داده می‌شود؟
اگر باردار باشید و تب یا علائمی شبیه آنفولانزا را تجربه کنید، پزشک به لیستریا مشکوک خواهد شد. تشخیص لیستریا دشوار است. پزشک شما سعی می‌کند با انجام آزمایش خون، وجود باکتری آن را تشخیص دهد. او ممکن است در مورد علائم و آنچه اخیراً خورده‌اید سؤالاتی را از شما بپرسد. نمونه کشت خون ممکن است دو روز طول بکشد تا رشد کند. از آنجایی که این بیماری برای نوزاد بسیار جدی است، ممکن است پزشک شما حتی قبل از این که نتایج را دریافت کند درمان لیستریا را شروع نماید.
عوارض لیستریا در بارداری چیست؟
اگر باردار هستید و به لیستریا مبتلا هستید، در معرض خطر ابتلا به موارد زیر قرار دارید:
- سقط جنین
- مرده زایی
- زایمان زودرس
- تولد نوزاد کم وزن
- مرگ جنین
در برخی موارد، این نوع عفونت می‌تواند منجر به بروز عوارضی در زنان باردار شود، این عوارض شامل موارد زیر می‌باشند:
- مننژیت باکتریایی (التهاب غشاهای اطراف مغز)
- سپتیسمی (عفونت خون)
عوارض لیستریا برای نوزادان
عفونت لیستریا در نوزاد تازه متولد شده می‌تواند باعث بیماری و عوارض جدی و اغلب تهدید کننده زندگی شود. علائم لیستریوز در نوزادان ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- تب
- اسهال
- استفراغ
- تغذیه ضعیف
- بی حالی
- تحریک پذیری
- وزن کم هنگام تولد
همچنین، عفونت لیستریا در نوزادان می‌تواند باعث بروز موارد زیر شود:
- ذات الریه
- سپتیسمی
- مننژیت باکتریایی
- مرگ
لیستریوز در نوزادان به ۲ دسته تقسیم می‌شود:
- شروع زودرس: لیستریوز زودرس در عرض ۶ روز پس از تولد اتفاق می‌افتد. نوزاد تازه متولد شده این عفونت را از جفت مادر خود دریافت می‌کند. عفونت‌های زودرس معمولاً باعث مننژیت، سپتیسمی (عفونت خون) و پنومونی در نوزاد می‌شوند.
- شروع دیررس: لیستریوز دیررس بین ۷ تا ۲۸ روز پس از تولد نوزاد اتفاق می‌افتد. متخصصان پزشکی معتقدند نوزادان مبتلا به این نوع لیستریوز در طول زایمان یا به دلیل قرار گرفتن در بیمارستان در معرض عفونت قرار می‌گیرند. این نوع بیماری تمایل به ایجاد مننژیت و سپتیسمی در نوزاد دارد.
درمان لیستریا در بارداری
لیستریا با استفاده از آنتی بیوتیک درمان می‌شود. پزشکان معمولاً برای درمان این بیماری، پنی سیلین را تجویز می کنند. در صورتی که شما به پنی سیلین حساسیت داشته باشید، ممکن است پزشک به جای آن تری متوپریم/سولفامتوکسازول را به شما تجویز کند.
همین آنتی بیوتیک‌ها به نوزادانی که با عفونت لیستریا متولد می‌شوند نیز داده می‌شود.
چه زمانی با پزشک تماس بگیریم؟
اگر به طور کلی سالم هستید و غذایی که ممکن است به لیستریا آلوده شده باشد را خورده‌اید، وضعیت خود را برای پیدا کردن علائم زیر بررسی کنید. به هر گونه علائم عفونت مانند تب یا علائم شبیه آنفولانزا توجه زیادی داشته باشید. در بیشتر موارد، این علائم خفیف هستند و فقط چند روز طول می‌کشند. با این حال، اگر علائم ادامه یافت و بیماری شما پس از ۵ روز بهبود نیافت، با پزشک خود قرار ملاقات بگذارید. در صورتی که جزو گروه‌های زیر هستید، اگر علائم لیستریوز را در خود مشاهده می‌کنید باید فوراً به دنبال کمک پزشکی باشید:
- در دوران بارداری
- در فردی با سیستم ایمنی ضعیف به دلیل برای مثال HIV، دیابت، یا شیمی درمانی
- در نوزاد تازه متولد شده یا جنین
- در یک فرد مسن
آماده باشید تا هرگونه علائمی را برای پزشک توضیح دهید و جزئیاتی در مورد غذا و زمان مصرف آن به پزشک ارائه دهید. پزشک شما احتمالاً از آزمایش کشت باکتریایی برای تشخیص لیستریوز استفاده خواهد کرد. این آزمایش شامل بررسی این است که آیا باکتری لیستریا از نمونه خون، مایع مغزی نخاعی یا جفت رشد می‌کند یا خیر.
آیا لیستریا در بارداری قابل پیشگیری است؟
کلید پیشگیری از عفونت لیستریا در دوران بارداری، پیروی از دستورالعمل‌های توصیه شده توسط مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC) است. این سازمان توصیه می‌کند که در دوران بارداری از خوردن غذاهایی با خطر بالای آلودگی لیستریا خودداری کنید. از مصرف غذاهای زیر اجتناب کنید:
- هات داگ، گوشت گرم، گوشت سرد یا گوشت پخته شده‌ای که در دمای کم‌تر از ۷۴ درجه سانتی گراد سرو می‌شوند. خوردن این غذاها در رستوران‌ها و اغذیه فروشی‌هایی که ساندویچ گوشت و ژامبون تهیه می‌کنند، توصیه نمی‌شود.
- گوشت چرخ کرده یخ زده
- گوشت نیم پز
- محصولات خامی که به طور کامل شسته نشده باشند
- شیر خام (غیر پاستوریزه)
- غذاهای دریایی دودی فریز شده
- پنیرهای نرم غیر پاستوریزه مانند پنیر فتا و بری. پنیرهای سخت مانند چدار و پنیرهای نیمه نرم مانند موزارلا و همچنین پنیرهای پاستوریزه مانند پنیر خامه‌ای مجاز هستند.
همچنین رعایت دستورالعمل‌های نگهداری و حمل و نقل مواد غذایی مهم است. این دستورالعمل‌ها شامل موارد زیر می‌باشند:
- میوه‌ها و سبزیجات را به طور کامل در آب تمیز بشویید، حتی اگر پوست آن کنده شود.
- محصولات سفت مانند خربزه و خیار را با یک برس تمیز بشویید و تمیز کنید.
- برچسب مواد تشکیل دهنده محصولات غذایی را بخوانید.
- تاریخ انقضای مواد غذایی را بررسی کنید.
- دست‌های خود را به طور مرتب بشویید.
- سطوح کابینت‌ها و پیشخوان آشپزخانه خود را تمیز نگه دارید.
- یخچال خود را در دمای ۴.۴ درجه سانتی گراد یا کم‌تر نگه دارید.
- یخچال خود را به طور مرتب تمیز کنید.
- غذاها را در دمای مناسب بپزید. شما می‌توانید دماسنج مواد غذایی بخرید تا مطمئن شوید که غذا پخته شده یا اگر آن را مجدد گرم می‌کنید، تا حداقل ۷۱.۱۱ درجه سانتی گراد گرم شده باشد.
- مواد غذایی فاسد شدنی یا آماده و باقی مانده غذاها را ظرف دو ساعت پس از آماده سازی در یخچال قرار دهید یا منجمد کنید. در غیر این صورت آن‌ها را دور بریزید.
- وزارت کشاورزی و سازمان غذا و دارو نیز غربالگری و بررسی مداوم منابع غذایی که احتمال آلودگی به لیستریا را دارند را انجام می‌دهند. بدین ترتیب در صورت وجود هرگونه نگرانی از آلودگی با این باکتری، هر گونه گوشت مرغ، گوشت گاو و محصولات دریایی آماده شده در کشور را اعلام خواهند کرد.
در نهایت، باکتری لیستریا آنقدر رایج است که همیشه نمی‌توان از قرار گرفتن در معرض آن جلوگیری کرد. زنان باردار در صورت داشتن هر یک از علائم رایج لازم است با پزشک خود تماس بگیرند.
دمای مناسب برای پخت مواد غذایی چیست؟
دمای مناسب برای پخت مواد غذایی مختلف به شکل زیر است:
- مرغ: ۷۴ تا ۸۲ درجه سانتی گراد
- غذاهای حاوی تخم مرغ: ۷۱ درجه سانتی گراد
- گوشت چرخ کرده: ۷۴ تا ۸۲ درجه سانتی گراد
- گوشت گاو، با چربی متوسط: ۷۱ درجه سانتی گراد
- گوشت گاو، پخته شده: ۷۷ درجه سانتی گراد (مصرف گوشت نیم پز توصیه نمی‌شود)
- ژامبون (خام): ۷۱ درجه سانتی گراد
- ژامبون (از قبل پخته شده): ۶۰ درجه سانتی گراد
سخن آخر
عفونت لیستریا اغلب در نوزادان به صورت شدید ظاهر می‌شود. بر اساس تحقیقات انجام شده در حوزه زنان و زایمان، میزان مرگ و میر بر اثر این بیماری بین ۲۰ تا ۳۰ درصد است. درمان زودهنگام با استفاده از آنتی بیوتیک به جلوگیری از عفونت جنین و سایر عوارض شدید لیستریا کمک می‌کند. لازم به ذکر است که الزاماً همه نوزادانی که مادران آن‌ها به این بیماری مبتلا هستند دچار مشکل نمی‌شوند.