وارونگی رحم یک عارضه نادر اما جدی و خطرناک در حین زایمان است که در آن رحم شما به طور جزئی یا کامل پشت و رو می‌شود و می‌چرخد. به طور معمول حدود نیم ساعت پس از زایمان، جفت از رحم جدا شده و از واژن خارج می‌شود. وارونگی رحم به این معنی است که جفت چسبیده به رحم باقی می‌ماند و خروج آن باعث می‌شود که رحم از داخل به بیرون کشیده شود. در صورتی که وارونگی رحم بدون درمان بماند، ممکن است منجر به خونریزی شدید و از دست دادن خون زیاد، شوک و حتی مرگ شود.
در بیش‌تر موارد، پزشک می‌تواند جفت را به صورت دستی جدا کرده و رحم را به موقعیت خود برگرداند. گاهی اوقات نیز برای تغییر جای رحم به جراحی شکم نیاز است. حضور یک تیم مراقبتی پزشکی در هنگام زایمان که برای شرایط اضطراری آماده باشند، می‌تواند از وقوع این پیامدها جلوگیری کند.
وارونگی رحم چیست؟
وارونگی رحم (رحم وارونه) یک عارضه اورژانسی نادر در حین زایمان است که در آن رحم فرد به طور جزئی یا کامل پشت و رو می‌شود و می‌چرخد. در زایمان طبیعی و سالم، ابتدا کودک شما از رحم خارج می‌شود و از کانال واژن شما عبور می‌کند تا به دنیا بیاید. سپس کمی پس از آن، جفت را بیرون خواهید داد؛ اندامی که باعث می‌شود مواد مغذی در طول بارداری با کودک شما به اشتراک گذاشته شوند. زمانی که جفت از بدن شما خارج می‌شود، “پس از تولد (Afterbirth)” نامیده می‌شود. رحم شما در طول زایمان شکل خود را حفظ می‌کند.
در وارونگی رحم، قسمت بالایی رحم شما در داخل حفره رحم فرو می‌ریزد. حتی ممکن است رحم شما کاملاً پشت و رو شود و از واژن شما بیرون بزند. این اتفاق ممکن است باعث از دست دادن شدید خون شود و شوک و مرگ مادر را به دنبال داشته باشد.
یک تیم مراقبت پزشکی آماده که دارای سرعت عمل است، می‌تواند از اتفاق افتادن این نتایج جلوگیری کند.
درجات وارونگی رحم چیست؟
بسته به این که رحم شما تا چه حد چرخیده است و تا چه حد بیرون زده است و بر روی سایر اندام‌ها پخش شده است، چهار سطح بندی برای وارونگی رحم وجود دارد:
- درجه ۱ (ناقص): قسمت بالای رحم شما در داخل حفره رحم شما افتاده است.
- درجه ۲ (کامل): قسمت بالایی رحم به داخل دهانه رحم تا شده است، مانند جورابی که به سمت بیرون برگردانده شده است.
- درجه ۳ (افتادگی): قسمت بالایی رحم وارد عمیق ترین قسمت کانال واژن شده است.
- درجه ۴ (کل): هم رحم و هم واژن شما از بدن شما بیرون زده است.
اکثر افراد مبتلا به وارونگی رحم در سطح بندی درجه ۲ یا ۳ قرار می‌گیرند.
وارونگی رحم چقدر شایع است؟
وارونگی رحم بسیار نادر است و برای حدود ۱ نفر از ۳۵۰۰ زایمان تا ۱ نفر از ۲۰۰۰۰ زایمان اتفاق می‌افتد. در اغلب موارد، وارونگی رحم در ۲۴ ساعت اول پس از زایمان رخ می‌دهد که به آن acute uterine inversion گفته می‌شود. در موارد نادر تر، ممکن است در عرض یک ماه پس از زایمان یا بعد از یک ماه (وارونگی مزمن رحم) تشخیص داده شود که دچار وارونگی رحم هستید.
در موارد بسیار نادر (فقط ۵ درصد از وارونگی‌های رحم)، رحم به دلیل زایمان وارونه نمی‌شود. در عوض، بی نظمی‌های ساختاری مانند فیبروم یا تومور باعث وارونه شدن رحم می‌شوند.
چه چیزی باعث بروز وارونگی رحم می‌شود؟
شواهد کافی برای دانستن علت دقیق بروز وارونگی رحم وجود ندارد.
یک نظریه رایج این است که اگر پزشک هنگام تلاش برای خارج کردن جفت، بند ناف را بیش از حد محکم بکشد، رحم شما ممکن است وارونه شود. این یک خطا از طرف پزشک یا مامای شما نیست؛ بلکه این عارضه یکی از عوارض بسیاری است که ممکن است در حین زایمان رخ دهند.
پزشک شما ممکن است در حالی که فشار ملایمی روی شکم شما وارد می‌کند تا جفت را خارج کند، بند ناف را بکشد (عضوی که نوزاد شما را به جفت متصل می‌کند). این یک روش زایمان است که زایمان کرید نامیده می‌شود. در صورتی که شرایط زیر وجود داشته باشند، این فرآیند به احتمال زیاد باعث وارونگی رحم شما می‌شود:
- جفت شما در بالای رحم شما قرار گرفته باشد (جفت فوندال): جفت ممکن است در طول بارداری به دیواره رحم شما در بالا، پهلو، جلو یا عقب بچسبد. بیش‌تر اوقات، جفت به بالای رحم متصل می‌شود.
- رحم شما بعد از زایمان منقبض نشود (آتونی رحم): معمولاً بعد از تولد نوزاد، رحم شما منقبض می‌شود. منقبض شدن و فشار دادن به بیرون آمدن جفت کمک می‌کند و اندازه رگ‌های خونی شما را کوچک‌تر می‌کند تا به راحتی خونریزی نکند.
با این حال، اثبات این نظریه دشوار است. زیرا وارونگی رحم خارج از این شرایط اتفاق افتاده است. همچنین استفاده از روش‌های زایمانی مانند زایمان کرید بسیار رایج است و به ندرت منجر به وارونگی رحم می‌شود.
عوارض و خطرات وارونگی رحم چیست؟
خطرات و عوارض زیر در حدود نیمی از موارد وارونگی رحم وجود دارد:
- کوتاه بودن بند ناف
- درد زایمان و زایمان سریع یا طولانی مدت
- استفاده از داروهایی که عضلات رحم شما را شل می‌کنند
- اولین تولد (این مساوی اولین بارداری شما نیست).
- جنینی که سنگین تر از حد متوسط است (ماکروزومی جنینی).
- جفت باقی مانده (جفت در عرض ۳۰ دقیقه پس از تولد نوزاد شما از رحم خارج نمی‌شود).
- پره اکلامپسی شدید (یک بیماری مرتبط با بارداری که ممکن است باعث ایجاد فشار خون بالا شود).
- چسبندگی جفت یا جفت اکرتا (جفت به قدری در دیواره رحم رشد می‌کند که در طول زایمان از رحم جدا نمی‌شود).
علائم و نشانه‌های وارونگی رحم چیست؟
وارونگی رحم ممکن است باعث از دست دادن شدید خون و شوک شود. بسته به شدت وارونگی رحم، علائم آن متفاوت خواهند بود:
- خونریزی واژینال که ممکن است خفیف یا شدید باشد.
- مادر بیش از حد معمول از دست دادن خون را تجربه می‌کند.
- درد در قسمت پایین شکم و احساس فشار رو به پایین
- یک توده صاف و گرد (رحم) که از واژن شما بیرون زده است
- هنگامی که پزشک در حین معاینه شکم مادر را لمس می‌کند، به نظر می‌رسد که فوندوس (قسمت بالای رحم) در موقعیت مناسب خود قرار ندارد.
- فشار خون مادر کاهش می‌یابد (هیپوتانسیون).
- مادر علائم شوک (از دست دادن خون) را نشان می‌دهد.
اسکن پزشکی (از جمله سونوگرافی یا MRI) ممکن است در برخی موارد برای تایید تشخیص وارونگی رحم استفاده شود.
علائم شوک در مادر، شامل موارد زیر می‌باشند:
- احساس سرگیجه، سبکی سر، ضعف، گیجی، خستگی یا خواب آلودگی
- ضربان قلب سریع و تنفس کم عمق و سطحی
- پوست سرد و بی حرارت
- گرفتگی عضلات
- تشنگی
وارونگی رحم چگونه تشخیص داده می‌شود؟
پزشک شما فقط با معاینه کردن چشمی قادر به تشخیص وارونگی کامل رحم خواهد بود. زیرا رحم قابل مشاهده و خونریزی شدید از جمله علائم و نشانه‌های وارونگی رحم محسوب می‌شود. پزشک ممکن است شکم شما را لمس کند تا ببیند که آیا رحم شما از جای خود خارج شده است یا خیر.
تشخیص پزشکی لازم است به سرعت اتفاق بیفتد تا درمان بیمار بلافاصله شروع شود. این یک موقعیت مرگ و زندگی است که جان بیمار را نجات می‌دهد.
وارونگی رحم چگونه درمان می‌شود؟
درمان موفقیت آمیز وارونگی رحم به توانایی پزشک شما در درمان سریع برای ثابت نگه داشتن علائم حیاتی مادر در زمانی که بالای رحم در موقعیت اصلی خود قرار می‌گیرد، بستگی دارد. مراقبتی که دریافت می‌کنید به درجه شدت وارونگی بستگی دارد. درمان وارونگی رحم ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- اضافه شدن افراد به اعضای تیم مراقبت پزشکی: ممکن است کارکنان بیش‌تری برای بیهوشی لازم باشد تا شما را بدون درد نگه دارند، سطح خون شما را بررسی کنند، در صورت نیاز فرآورده‌های خونی را تحویل دهد و به پزشک شما کمک کنند.
- قرار دادن مجدد رحم مادر با دست: پزشک شما ممکن است سعی کند به آرامی بالای رحم شما را از طریق کانال واژن و دهانه رحم به سر جای خود فشار دهد. ممکن است داروهایی دریافت کنید که رحم شما را شل کنند تا حرکت دادن آن آسان تر باشد. پزشک شما در صورت امکان، اگر جفت قبلا جدا نشده باشد، جفت را در حین قرار دادن مجدد رحم جدا نمی‌کند و اجازه می‌دهد که متصل به رحم باقی بماند. برداشتن جفت در حالی که رحم شما خارج از بدن شما قرار دارد، خونریزی شدید و خطر از دست دادن خون را افزایش می‌دهد. تزریق هورمون اکسی توسین به مادر بیمار نیز به حرکت رحم کمک می‌کند و آن را در محل درست خود قرار خواهد داد.
- جراحی (لاپاراتومی): اگر رحم شما نتواند از طریق دهانه رحم وارد شود یا اگر خون زیادی از دست می‌دهید، ممکن است پزشک شما تصمیم بگیرد که لاپاراتومی را انجام دهد. در این عمل، پزشک برای دسترسی به حفره لگن و تغییر موقعیت رحم، برشی در شکم شما ایجاد می‌کند.
- ثابت کردن رحم مادر: هنگامی که رحم در جای خود قرار گرفت، ممکن است داروهایی برای کمک به انقباض مجدد رحم به مادر داده شود. زیرا فشار دادن و انقباض عضلات خطر خونریزی را کاهش می‌دهد و به نگه داشتن رحم در جای خود کمک می‌کند.
انواع روش‌های نجات جان مادر در اتاق عمل انجام می‌شود. هنگامی که خونریزی متوقف شد، مادر ممکن است به ICU منتقل شود تا بتواند از ذخایر خونی استفاده کند. در صورت نیاز به مادر خون تزریق خواهد شد.
جدا شدن جفت
جدا شدن جفت قبل یا بعد از وارونگی رحم به شرایط و ترجیح پرسنل بیمارستان بستگی دارد. به عنوان مثال، جفت ممکن است آنقدر خون به خود جذب کرده باشد که برای عقب راندن به دهانه رحم بیش از حد بزرگ باشد.
این بدین معنی است که یا جفت به صورت دستی جدا می‌شود، یا رحم و جفت متصل به آن، با جراحی به محل درست خود باز می‌گردند. برخی از پزشکان بر این باورند که برداشتن جفت قبل از تغییر موقعیت رحم، خطر خونریزی را افزایش می‌دهد. در این حالت، گزینه درمانی جراحی خواهد بود.
چگونه از وارونگی رحم پیشگیری کنیم؟
نمی‌توان از بروز وارونگی رحم پیشگیری کرد؛ اما اگر تیم مراقبت پزشکی شما سریع عمل کنند، می‌توان آن را به طور موثر درمان کرد.
اگر مبتلا به وارونگی رحم باشم، باید انتظاری چه چیزی را داشته باشم؟
وارونگی رحم در صورتی که به درستی کنترل و درمان نشود، می‌تواند تهدید کننده زندگی مادر باشد. با این حال، در حالتی که تیم مراقبت پزشکی برای شرایط اضطراری آماده است، آمار نجات یافتن مادر خوب است. مادرانی که مراقبت پزشکی مربوط به این عارضه را دریافت می‌کنند، می‌توانند به زندگی سالم خود بدون عوارض طولانی مدت ادامه دهند.
آیا بعد از وارونگی رحم می‌توان باردار شد؟
افراد مبتلا به وارونگی رحم حاملگی موفقی داشته‌اند. با این حال، برای این که معنای اصلی وارونگی رحم برای بارداری‌های آینده را بدانیم، به داده‌های بیش‌تری نیاز است.
پزشک و مامای شما لازم است بدانند که آیا شما سابقه وارونگی رحم دارید یا خیر. این اطلاعات می‌تواند به آماده کردن برنامه مراقبتی شما برای زایمان در آینده کمک کند.
افزایش خطر برای بارداری‌های بعدی
مادری که وارونگی رحم را تجربه کرده است، در معرض خطر تکرار مجدد آن در بارداری‌های بعدی قرار دارد.
به همین دلیل اگر پزشک خود را عوض کردید، مطمئن شوید که عارضه خود را به پزشک بعدی بگویید تا او بتواند اقدامات احتیاطی را در بخش زایمان انجام دهد. به عنوان مثال، ممکن است پزشک شما بخواهد تجهیزات مناسبی مانند بیهوشی در دسترس داشته باشد.
چگونه از خودم مراقبت کنم؟
پس از وارونگی رحم، علاوه بر تغذیه سالم، نوشیدن مایعات زیاد و تا جایی که می‌توانید استراحت، مراقب راهنمایی‌های پزشک زنان خود باشید.
مراقبت در منزل بستگی به این دارد که درمان شما چطور بوده است، چه مقدار خون از دست داده‌اید و غیره. برای مثال، ممکن است نیاز به تکمیل آزمایش خون یا مصرف مکمل‌های آهن برای از دست دادن خون داشته باشید. مهم است که توصیه های پزشک خود را دنبال کنید.
سخن آخر
بعید است که وارونگی رحم را تجربه کنید. اگر این کار را انجام دهید، داشتن یک تیم مراقبتی که فوراً شما را درمان کنند، می‌تواند زندگی شما را نجات دهد.
در مورد هر گونه نگرانی که ممکن است در مورد عوارض اورژانسی مانند وارونگی رحم داشته باشید، با پزشک خود صحبت کنید. در مورد پروتکل‌های موجود برای ارائه مراقبت‌های اورژانسی پزشکی در صورت بروز شرایط اضطراری از پزشک خود سوال بپرسید.