فیبروم رحم یکی از شایع‌ترین بیماری‌های زنان است که تقریباً یکی از هر چهار زن دارای آن می‌باشد. این بیماری معمولاً در زنانی که در سن بعد از جوانی، یعنی در رده سنی ۳۰ تا ۵۰ سالگی هستند رخ می‌دهد. فیبروم‌رحم یا میوم به صورت توده‌ای از بافتهای ماهیچه‌ای غیر سرطانی در داخل رحم شناخته می‌شود.
در بعضی از موارد، این توده‌ها بسیار بزرگ شده و باعث شدید شدن علائم مرتبط با آن شده و نیاز به درمان دارند. این بیماری در بعضی از زنان بدون هیچگونه علامتی شناسایی می‌شود و در برخی موارد نیاز به درمان ندارد. با توجه به اینکه فیبروم رحم می‌تواند بر روی کیفیت زندگی و حتی باروری تأثیر بگذارد، بسیار مهم است که زنان درباره علائم، علت و راه‌های پیشگیری و درمان این بیماری اطلاعات کافی داشته باشند. در اینجا، به بررسی علل، علائم، تشخیص و راه‌های درمان فیبروم‌رحم پرداخته خواهد شد.
فیبروم رحم چیست؟
فیبروم‌رحم یا تومور فیبروئید رحم، عمداتا یک نوع تومور خوش‌خیم و بی خطر است که از بافت عضلانی رحم نشأت می‌گیرد و به صورت گرد و یا بیضوی در دیواره رحم قرار می‌گیرد. این تومور معمولاً به صورت چندگانه در رحم وجود دارد و در اثر رشد آن، حجم رحم افزایش می‌یابد.
فیبروم‌های رحم در عمده موارد خوش‌خیم بوده و اغلب به صورت تصادفی در سنین باروری در زنان تشخیص داده می‌شوند. علل دقیق بروز این تومور هنوز مشخص نیست، اما تحقیقات نشان داده است که افزایش هورمون‌های استروژن و پروژسترون، چاقی، استفاده از برخی داروها و مسائل وراثتی می‌تواند به بروز آن کمک کند.
علائم فیبروم رحم شامل درد شدید قاعدگی، خونریزی شدید در دوران قاعدگی، افزایش حجم شکم، نفخ، فشار در لگن و مشکلات ادراری هستند. در برخی از موارد، فیبروم‌رحم بدون علامت بوده و توسط پزشک در بررسی‌های روتین تشخیص داده می‌شود.
درمان فیبروم‌رحم به دو صورت دارویی و جراحی انجام می‌شود. در درمان دارویی، داروهایی که هورمون‌ها را کاهش می‌دهند و به کاهش اندازه فیبروم‌ها کمک می‌کنند، مورد استفاده قرار می‌گیرند. در درمان جراحی نیز، به صورت لاپاراسکوپی یا باز، فیبروم‌ها از دیوار رحم جدا شده و برداشته می‌شوند. در ادامه به بررسی دقیق تر هرکدام بیشتر می‌پردازیم.
علت به وجود آمدن فیبروم رحم
علت دقیق به وجود آمدن فیبروم رحم هنوز به طور کامل مشخص نشده است، اما تحقیقات نشان می‌دهند که چندین عامل می‌توانند در بروز این توده‌ها در رحم نقش داشته باشند. برخی از این عوامل عبارتند از:
عوامل ژنتیک: برخی از تحقیقات نشان می‌دهد که چندین ژن مختلف می‌توانند باعث بروز فیبروم‌رحم شوند.
هورمون‌ها: هورمون‌های جنسیتی مانند استروژن و پروژسترون به‌طور مستقیم با بروز این بیماری مرتبط هستند. آنها ممکن است به عنوان عامل رشد فیبروم‌های رحم عمل کنند.
عوامل محیطی: مصرف مواد مخدر، سیگار، نوع تغذیه، اضافه وزن، وضعیت استرس و کمبود ورزش می‌توانند به بروز فیبروم‌رحم مرتبط باشند.
عوامل مرتبط با سلامت رحم: برخی از مشکلات رحم مانند التهاب رحم، ترمیم بعد از زایمان، سابقه انجام عمل جراحی رحم و نارسایی قلبی می‌توانند باعث بروز فیبروم‌رحم شوند.
عوامل خارج از بدن: برخی از تحقیقات نشان داده‌اند که تابش و ارتعاشات خطرناک مانند تابش رادیواکتیو، موج‌های رادار و موج‌های صوتی ممکن است باعث بروز فیبروم‌رحم شوند.
در کل، بروز فیبروم‌رحم به عوامل متعددی مرتبط است و برای پیشگیری از آن، بهتر است تلاش کنید که سبک زندگی سالمی داشته باشید و از مصرف مواد مخدر و سیگار خودداری کنید. همچنین، پیشگیری منظم با پزشک و آزمایش‌های سالمندی نیز می‌تواند کمک کننده باشد. اگر شما از علائمی مانند درد شدید شکمی، خونریزی شدید و بی‌قراری دائمی رنج می‌برید، بهتر است به پزشک خود مراجعه کنید و به بررسی و درمان این مشکل بپردازید. در صورت بروز فیبروم‌رحم، بهترین راه درمان ممکن است شامل داروها، جراحی، یا درمان های ترکیبی باشد، که به دلیل ویژگی‌های فیبروم‌رحم و شرایط فردی بیمار، توسط پزشک تعیین می‌شود.
علائم فیبروم‌رحم
علائم فیبروم رحم ممکن است متنوع و در برخی از موارد بی درد و بی‌علامت باشد، اما در مواردی ممکن است باعث عوارض و ناراحتی شود. برخی از علائم معمول فیبروم‌رحم عبارتند از:
- خونریزی بین دوره‌های قاعدگی
- خونریزی قاعدگی شدید
- درد در ناحیه پایین شکمی
- احساس فشار در ناحیه پایین شکمی
- تورم در ناحیه پایین شکمی
- سردرد و سرگیجه
- اختلال در تخمدان‌ها
- نفخ شکم
- درد در هنگام رابطه جنسی
در ادامه توضیحات بیشتری درباره هر یک از علائم فیبروم رحم ارائه خواهیم داد:
خونریزی بین دوره‌های قاعدگی: این علامت شامل خونریزی ناگهانی و بدون دلیل مشخصی می‌باشد. این نوع خونریزی می‌تواند در هر زمانی از ماه به طور ناگهانی رخ دهد.
خونریزی قاعدگی شدید: بعضی از بیماران با فیبروم‌رحم ممکن است خونریزی شدیدی را در طول دوره قاعدگی خود تجربه کنند که باعث ایجاد افت فشارخون و اختلال در کارایی روزانه آنها شود.
درد در ناحیه پایین شکمی: درد در ناحیه پایین شکمی در زمان‌های مختلف ماه ممکن است ایجاد شود و ممکن است به دلیل اندازه و موقعیت فیبروم‌ها در داخل رحم باشد.
درد در هنگام رابطه: برخی از بیماران با فیبروم رحم در طول رابطه جنسی درد و ناراحتی را تجربه می‌کنند. این درد ممکن است به دلیل این باشد که فیبروم‌ها به اعصاب و بافتهای دیگر در ناحیه تناسلی فشار می‌آورد.
احساس فشار در ناحیه پایین شکمی: برخی از بیماران با فیبروم‌رحم ممکن است احساس فشار و سنگینی در ناحیه پایین شکمی داشته باشند. این علائم ممکن است به دلیل اندازه و موقعیت فیبروم‌ها در داخل رحم باشد.
تشخیص فیبروم رحم بر اساس علائم ذکر شده بسیار دشوار است زیرا این علائم ممکن است با بیماری‌های دیگر نیز مرتبط باشد. در صورت تجربه هر یک از علائم فوق، بهتر است به پزشک مراجعه کرده و مشاوره درمانی دریافت کنید.
راه های درمان فیبروم رحم
درمان فیبروم‌رحم بستگی به اندازه، تعداد و موقعیت فیبروم ها دارد. در صورتی که فیبروم‌ها کوچک باشند و علائم خاصی نداشته باشید، ممکن است پزشک شما صرفاً پیگیری مکرر با سونوگرافی را توصیه کند تا نحوه عملکرد این فیبروم را تحت نظر بگیرد. در صورتی که فیبروم‌ها بزرگ باشند، علائم شدید داشته باشید یا پیگیری پزشکی به هر دلیل دیگر ناموفق بوده باشد، درمان‌های زیر می‌تواند مفید باشد:
درمان دارویی: از داروهایی مانند مهارکننده‌های هورمونی و داروهای ضد التهابی استفاده می‌شود که به کاهش حجم فیبروم‌ها و کنترل علائم آنها کمک می‌کنند.
جراحی: در مواردی که فیبروم‌ها بزرگ باشند یا علائمی شدید دارند، جراحی برای برداشتن فیبروم‌ها از رحم انجام می‌شود. در برخی موارد، جراحی با روش‌های غیرتهاجمی مانند روش فوکوس شده امواج صوتی (HIFU)، که با استفاده از امواج صوتی بدون نیاز به برش بافت رحم، فیبروم را از بین می‌برد، انجام می‌شود.
مهار هورمونی: برای کاهش ایجاد فیبروم‌های جدید و کنترل رشد فیبروم‌ها، مهارکننده‌های هورمونی مانند لوپرولید، تاموکسیفن، و آنالوگ‌های گنادوتروپین برای کاهش سطح هورمون‌های اندوژن و استروژن مصرف می‌شود.
درمان با امواج صوتی متمرکز: در این روش با استفاده از امواج صوتی با فرکانس بالا، فیبروم‌ها را تحت تاثیر قرار داده و با کاهش حجم و آسیب کمتر به بافتهای اطراف، فیبروم را از بین می‌برد. این روش به عنوان یک روش غیرتهاجمی شناخته شده است و بدون نیاز به برش بافت رحم و بدون آسیب به بافتهای اطراف، فیبروم‌ها را از بین می‌برد. این روش در بعضی موارد با روش‌های دیگر مانند جراحی ترکیب شده و بهترین روش درمان را برای هر بیمار تعیین می‌کند.
روش‌های دیگر: در برخی موارد، روش‌های دیگری نیز برای درمان فیبروم‌های رحم استفاده می‌شود که شامل انجام اسکلراتراپی، درمان با لیزر، و درمان با استفاده از دمای بالا (حرارت) می‌باشد. با این حال، این روش‌ها به دلیل داشتن مزایا و معایب خود، به صورت محدود استفاده می‌شوند.
در نهایت، بسته به وضعیت هر بیمار، پزشک معالج باید بهترین روش درمان را برای شما تعیین کند. برای کاهش احتمال ابتلای دوباره به فیبروم رحم، بهتر است به سبک زندگی سالم توجه کنید، از مصرف الکل و ترکیبات مخدر خودداری کنید، و ورزش منظم داشته باشید.
تاثیر فیبروم رحم در بارداری
فیبروم رحم می‌تواند تأثیرات مختلفی روی بارداری داشته باشد. در صورتی که فیبروم‌رحم بزرگ باشد و در نزدیکی گردش خون و رشد جنین قرار داشته باشد، ممکن است باعث مشکلاتی مانند مشکلات در حین زایمان، زایمان زود رس شود. همچنین، فیبروم رحم ممکن است باعث بروز درد شدید در زمان قاعدگی، خونریزی شدید در زمان قاعدگی یا نفاس، اختلال در رشد جنین و یا نوزادی با وزن کمتر از حد معمول شود.
با این حال، در بسیاری از موارد، فیبروم‌رحم بارداری را تحت تأثیر قرار نمی‌دهد و بارداری بدون مشکل ادامه پیدا می‌کند. در صورتی که فیبروم‌رحم در حین بارداری کوچک باشد و در محلی قرار داشته باشد که باعث مشکلی برای جنین نشود، بیشتر موارد بدون نیاز به درمان به طور طبیعی به دنیا می‌آیند.
بنابراین، در صورتی که شما دارای فیبروم‌رحم و در حال بارداری هستید، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید تا بهترین راهکار برای حفظ سلامت خود و جنین تعیین شود.
در صورتی که فیبروم‌رحم در حین بارداری بسیار بزرگ باشد و مشکلات جدی را برای جنین و مادر به دنبال داشته باشد، پزشک ممکن است به یکی از روش‌های زیر روی متوسل شود:
جراحی: در برخی موارد، پزشک ممکن است به شما پیشنهاد عمل جراحی برای برداشتن فیبروم رحم بدهد. اگر فیبروم‌رحم شما بسیار بزرگ باشد، این عمل ممکن است قبل از زایمان انجام شود. اما اگر فیبروم رحم شما کوچک باشد، پزشک ممکن است از جراحی پس از زایمان استفاده کند.
تزریق دارو: در برخی موارد، پزشک ممکن است دارویی را به شما تزریق کند تا به کوچک شدن فیبروم‌رحم کمک کند. این روش برای فیبروم‌های کوچک تر از ۵ سانتی‌متر معمولاً موثر است.
روش‌های دیگر: در برخی موارد، پزشک ممکن است از روش‌های دیگری مانند لیزر برای برداشتن فیبروم رحم استفاده کند که روش بدون پیشرفته تری نیز هست.
روش های تشخیص فیبروم رحم
برای تشخیص این بیماری، پزشک ممکن است از روش‌های تصویربرداری و آزمایشگاهی استفاده کند. روش‌های تشخیصی برای فیبروم رحم عبارتند از:
سونوگرافی: این روش تصویربرداری با فرکانس بالا استفاده می‌شود تا تصاویر سه‌بعدی از رحم و فیبروم‌های آن به دست آورد. این روش نسبتاً غیرتهاجمی است و برای تشخیص این بیماری بسیار مفید است.
ماموگرافی: این روش تصویربرداری از پستان است و برای تشخیص این بیماری در صورتی که فیبروم باعث تغییر در شکل و اندازه پستان شود، مفید است.
آزمایش خون: برخی آزمایش‌های خون می‌تواند در تشخیص فیبروم‌رحم مفید باشند. برای مثال، سطح هورمون‌هایی مانند استروژن و پروژسترون که در فعالیت رحم نقش دارند، ممکن است تغییر کند و در صورتی که در سطح این هورمون‌ها تغییراتی مشاهده شود، می‌تواند نشان‌دهنده وجود این بیماری باشد.
رادیولوژی: برخی از روش‌های رادیولوژی مانند CT Scan و MRI هم می‌توانند برای تشخیص فیبروم رحم مورد استفاده قرار بگیرند.
هیستروسکوپی: در این روش، یک دستگاه به نام هیستروسکوپ به داخل رحم وارد می‌شود و تصاویری از داخل رحم گرفته می‌شود. این روش به پزشک کمک می‌کند تا بتواند موقعیت، اندازه و تعداد فیبروم‌های رحم را بررسی کند.
برش با بازکردن شکم : (laparotomy) در این روش، یک برش بر روی شکم برای دسترسی به رحم وجود دارد و پزشک می‌تواند با استفاده از تصاویر سونوگرافی یا MRI موقعیت و اندازه فیبروم‌رحم را بررسی کند.
برش با استفاده از لاپاروسکوپی : (laparoscopic surgery) این روش تشخیص و درمان این بیماری است که با استفاده از یک دستگاه به نام لاپاروسکوپ انجام می‌شود. لاپاروسکوپ به کمک یک دوربین به داخل شکم وارد می‌شود و پزشک می‌تواند فیبروم رحم را برش دهد و یا از بین برداشته شود.
با توجه به اندازه، تعداد و موقعیت این بیماری، پزشک ممکن است یکی از روش‌های تشخیصی یا درمانی را توصیه کند. همچنین، در برخی موارد ممکن است پزشک نیاز به بیش از یک روش برای تشخیص و درمان این بیماری داشته باشد.
راهکارهایی برای کاهش خطر ابتلا و پیشگیری از بروز بیماری
با توجه به عواملی که به بروز فیبروم رحم منجر می‌شوند، می‌توان از راهکارهای زیر برای کاهش خطر ابتلا و پیشگیری از بروز این بیماری استفاده کرد:
انجام فعالیت‌های ورزشی و تحرک بدنی منظم: انجام ورزش‌های منظم و تحرک بدنی می‌تواند به کاهش خطر بروز این بیماری کمک کند. بهتر است که با مشاوره پزشک قبل از شروع هر نوع فعالیت ورزشی، برنامه‌ی مناسب را برای خود تعیین کرده و از تمرینات سنگین و دشوار پرهیز کرد.
مصرف مواد غذایی سالم و کم چرب: مصرف مواد غذایی سالم و کم چرب می‌تواند به کاهش خطر بروز فیبروم رحم کمک کند. باید توجه داشت که مصرف مواد غذایی غنی از فیبر و مواد مغذی، مانند سبزیجات و میوه‌ها، بهداشت جسمی و روحی را تقویت کرده و خطر بروز فیبروم رحم را کاهش می‌دهد.
کاهش استرس: استرس می‌تواند باعث افزایش سطح هورمون‌های استروژن و پروژسترون در بدن شود که این مواد می‌توانند رشد این بیماری را تشدید کنند. بنابراین کاهش استرس، به ویژه با تمرینات تنفسی و یوگا، می‌تواند به کاهش خطر بروز فیبروم رحم کمک کند.
بررسی منظم و درمان بیماری‌های مزمن: بیماری‌های مزمن مانند دیابت، فشار خون بالا، چاقی و یا هپاتیت می‌توانند به افزایش خطر بروز این بیماری منجر شوند. بنابراین باید برای پیشگیری آن، بیماری‌های مزمن را درمان کرده و بررسی منظمی از این بیماری‌ها داشته باشید. دیگر راهکار های پیشگیری به‌وجود آمدن این بیماری:
- کنترل تنبلی تخمدان
- کنترل مصرف کمتر الکل
- اجتناب از سیگار
- بررسی و درمان به موقع
در نهایت برای پیشگیری و کاهش خطر ابتلا به فیبروم رحم، نیاز است که به سبک زندگی سالمی روی آورده و نسبت به نگهداری سلامتی خود اقدام کنید. همچنین برای اطمینان از سلامتی خود، باید به صورت منظم به پزشک مراجعه کرده و بررسی‌های لازم را انجام دهید.