بهترین زمان پیشگیری از بارداری مجدد بعد از زایمان

اکثر زنان پس از زایمان به این فکر می‌کنند که از چه زمانی باید برای پیشگیری از بارداری مجدد بعد از زایمان اقدام کنند. جالب است بدانید که این دغدغه بسیاری از مادرانی است که به تازگی فرزند خود را به دنیا آورده‌اند. با توجه به اهمیت این موضوع و تاثیر آن در سبک زندگی و سلامت جسمی و روانی شما، بهتر است بلافاصله بعد از تولد نوزاد از بهترین و مناسب‌ترین روش‌های پیشگیری از بارداری پس از زایمان استفاده کنید. پزشک یا ماما می‌تواند به شما در انتخاب بهترین روش جلوگیری از بارداری بعد از زایمان کمک کرده و دستورالعمل‌های نحوه استفاده صحیح از آن را به شما ارائه کند. همچنین در این مطلب به بررسی تمام آن چیزی که درباره زمان و روش مناسب پیشگیری از بارداری پس از تولد نوزاد به آن نیاز دارید، پرداخته شده است.

زمان باروری بعد از زایمان

یکی از مهم‌ترین و رایج‌ترین سوالاتی که بعد از زایمان ذهن اکثر بانوان را به خود مشغول می‌کند، این است که چه زمانی بعد از زایمان بارور خواهم شد؟ پاسخ این سؤال ممکن است شما را شوکه کند، اما در واقع می‌توانید تا ۲۱ روز پس از زایمان دوباره باردار شوید. حتی اگر بعد از زایمان هنوز پریود نشده‌اید، امکان بارداری مجدد شما همچنان ادامه دارد. بنابراین اگر قصد بچه دار شدن مجدد را ندارید، بهتر است برای زمان و روش‌های مناسب پیشگیری از بارداری پس از زایمان حتما با پزشک خود صحبت کنید و بهترین و مناسب‌ترین گزینه را با توجه به اهداف و همچنین شرایط جسمی خود، انتخاب کنید.

زمان مناسب پیشگیری از بارداری بعد از زایمان

باید بدانید که روش‌ها و نحوه پیشگیری از بارداری باید ظرف یک هفته پس از زایمان، مورد توجه قرار گیرد، زیرا ممکن است برای شروع برقراری رابطه با شریک جنسی خود بعد از زایمان، به مدت زمان مشخصی نیاز داشته باشد. در صورتی که برای تغذیه کودک از شیشه شیر استفاده می‌کنید، قاعدگی شما باید حدود چهار تا شش هفته پس از تولد، به حالت عادی قبل برگردد. دانستن زمان قاعدگی، می‌تواند در زمان پیشگیری از بارداری پس از زایمان مؤثر باشد.

شاید برای شما سوال باشد که بعد از زایمان از چه زمانی می‌توانم استفاده از روش‌های پیشگیری از بارداری را شروع کنم؟ باید توجه داشته باشید که پیشگیری از بارداری پس از تولد نوزاد و بلافاصله پس از زایمان باید انجام شود. اگر نمی‌خواهید دوباره باردار شوید، پس از رسیدن نوزاد به سن ۲۱ روزگی، پیشگیری از بارداری مهم و ضروری است. برای این کار، انتخاب‌های زیادی پیش روی شما قرار دارد، به این شکل که:

• اگر احساس می‌کنید که تعداد خانواده شما کامل است، می‌توانید از روش‌های طولانی مدت یا عقیم سازی استفاده کنید.
• اما  اگر می‌خواهید بعد از گذشت مدت زمان مشخصی برای بچه دار شدن اقدام کنید، گزینه‌ای را انتخاب کنید که به راحتی برگشت‌پذیر باشد.

آیا شیردهی یک روش پیشگیری از بارداری مؤثر است؟

هنگامی که به کودک خود شیر می‌دهید، هورمونی به نام پرولاکتین توسط بدن شما تولید می‌شود که در واقع تولید شیر را تحریک می‌کند. پرولاکتین همچنین از ترشح هورمون‌هایی که باعث تولید تخمک می‌شوند، جلوگیری می‌کند. این بدان معناست که در دوران شیردهی احتمال بارداری شما کمتر است. در موارد زیر می‌توانید از شیردهی (روش آمنوره شیردهی) برای پیشگیری از بارداری استفاده کنید:

• با شیردهی کامل به کودک خود می‌توانید در پیشگیری از بارداری مجدد بعد از زایمان جلوگیری کنید. به این معنی که کودک فقط از شیر شما تغذیه کرده و هیچ ماده غذایی دیگری مانند شیر خشک نمی‌خورد. در این شرایط شما حداقل هر چهار ساعت در روز و حداقل هر شش ساعت در شب به فرزند خود شیر می‌دهید.
• هنگامی که (به طور کامل یا حدودی با وجود تغذیه‌های کمکی) شیردهی را متوقف کرده یا کاهش دهید، می‌توانید باردار شوید.
• بسیاری از زنان تصمیم می‌گیرند علاوه بر شیردهی از برخی روش‌های پیشگیری از بارداری استفاده کنند تا خطر بارداری ناخواسته را کاهش دهند. باید روش‌هایی را انتخاب کنید که بر توانایی شما در تولید شیر تأثیری نداشته باشد.

بهترین روش پیشگیری از بارداری پس از زایمان

 شرایط بدن و نیازهای شما بعد از زایمان تغییر می‌کند. اگر قبل از بارداری از برخی روش‌های پیشگیری استفاده می‌کردید، ممکن است بعد از زایمان، این روش دیگر برای شما مناسب نباشد. این تغییر می‌تواند ناشی از دلایل مختلفی باشد، به عنوان مثال ممکن است ترجیحات شما تغییر کرده باشد، در حال شیردهی باشید و یا درگیر حل مشکلات و عوارض ناشی از بارداری و زایمان باشید. به همین دلیل توصیه می‌شود، تمام گزینه‌های مختلف پیش روی خود را بررسی کرده و بهترین و مناسب‌ترین روش را انتخاب کنید. باید بدانید که انتخاب روش مناسب پیشگیری از بارداری به ویژه در دوران شیردهی بسیار مهم است. بنابراین هنگام انتخاب بهترین روش پیشگیری از بارداری پس از تولد نوزاد، به موارد زیر فکر کنید:

• روش مورد نظر چقدر موثر است؟
• خطرات و عوارض جانبی احتمالی آن چیست؟
• کدام روش پیشگیری از بارداری با برنامه‌ریزی شما برای بارداری‌های آینده، مطابقت دارد؟
• اولویت شخصی شما و شریک زندگی‌تان چیست؟
• آیا روش مورد نظر با شرایط پزشکی و یا داروهایی که استفاده می‌کنید تداخل دارد یا خیر؟
• روش مورد نظر به شیردهی شما آسیبی وارد می‌کند یا خیر؟

توصیه می‌شود پیش از انتخاب مناسب‌ترین روش پیشگیری از بارداری، حتما به این سوالات پاسخ دهید. همچنین آشنایی با انواع روش‌های پیشگیری از بارداری پس از تولد می‌تواند به شما در انتخاب بهترین گزینه کمک کند. باید بدانید که روش‌های پیشگیری دارای اثرات مختلفی در زمان هستند و به روش‌های کوتاه مدت، بلند مدت و دائمی تقسیم می‌شوند.

روش های کوتاه مدت پیشگیری از بارداری

برخی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین روش‌های پیشگیری از بارداری بعد از زایمان که دارای اثرات کوتاه مدت هستند شامل موارد زیر است:

قرص ضد بارداری خوراکی ترکیبی (COC)

در انتخاب این روش به این موارد و نکات توجه داشته باشید:

• در صورت عدم شیردهی، می‌توان مصرف قرص ضد بارداری خوراکی را از ۲۱ روز پس از تولد نوزاد، شروع کرد.
• در صورت شیردهی، نباید از روش‌های پیشگیری از بارداری ترکیبی هورمونی (CHC) تا ۶ ماهگی استفاده کنید. زیرا این روش بر میزان شیر شما که کودک از آن تغذیه می‌کند، تأثیر می‌گذارد.
• به طور کلی، اگر می‌خواهید از روش‌های CHC مانند قرص، چسب یا حلقه واژینال استفاده کنید، مزایای آن برای شما بیشتر از خطرات آن خواهد بود. اما توجه داشته باشید که این نکته برای برخی از زنان صدق نمی‌کند، به عنوان مثال، زنانی که سابقه خانوادگی قوی لخته شدن خون دارند و یا از نوع خاصی از میگرن به نام میگرن همراه با اورا رنج می‌برند، بهتر است از این روش پیشگیری از بارداری استفاده نکنند.
• پزشک شما می‌تواند شرایط جسمی و سلامتی شما را ارزیابی کرده و به شما در مورد بی‌خطر بودن یا نبودن استفاده از CHC توصیه‌هایی ارائه کند.

قرص پروژسترون (POP)

نکات مهم در استفاده از قرص POP عبارت است از:

• یک روش رایج و معمول برای پیشگیری از بارداری است، به‌ویژه اگر روش‌های CHC برای شما مناسب نباشد. به عنوان مثال اگر کودک از شیر شما تغذیه می‌کند، سیگاری هستید و بالای ۳۵ سال سن دارید و همچنین به میگرن مبتلا هستید، روش‌های CHC برای شما مناسب نخواهد بود. در این شرایط قرص پروژسترون می‌تواند جایگزین خوبی برای شما باشد.
• مطالعات نشان می‌دهد که با مصرف قرص POP، مقدار بسیار کمی از این هورمون می‌تواند وارد شیر مادر شود اما هیچ آسیبی به کودک نمی‌رساند.

پچ ضد بارداری

 این روش حاوی همان هورمون‌های COC است، اما به شکل پچ استفاده می‌شود. همچنین پچ ضد بارداری به اندازه قرص COC در پیشگیری از بارداری موثر است. اگر به کودک خود شیر نمی‌دهید، می‌توانید این روش را از ۲۱ روز پس از تولد نوزاد شروع کنید. همچنین از این روش ممکن است پس از گذشت شش هفته از زایمان و در دوران شیردهی استفاده شود، زیرا فواید آن به طور کلی بیشتر از خطرات آن است.

حلقه واژینال ضد بارداری

 حلقه واژینال یک حلقه پلاستیکی انعطاف‌پذیر است که شما آن را در واژن خود قرار می‌دهید. این حلقه حاوی هورمون‌هایی مشابه هورمون‌های موجود در قرص COC است. اگر کودک از شیر شما تغذیه نمی‌کند، می‌توانید این روش را از ۲۱ روز پس از تولد نوزادتان استفاده کنید. همچنین زنانی که به کودک خود شیر می‌دهند می‌توانند شش هفته پس از زایمان، این روش پیشگیری از بارداری بعد از زایمان را انتخاب کنند.

روش های مانع

برخی از روش‌ها و ابزارهای پیشگیری از بارداری وجود دارد که به صورت مانع برای جلوگیری از لقاح عمل می‌کنند. کاندوم‌های مردانه، کاندوم زنانه، دیافراگم‌ها و کلاهک‌ها از جمله رایج‌ترین وسایل پیشگیری هستند. آنها در واقع با جلوگیری از ورود اسپرم به رحم، به پیشگیری باردار شدن شما می‌پردازند. شما می‌توانید به محض اینکه بعد از تولد نوزادتان برای رابطه جنسی آماده شدید، از کاندوم مردانه و زنانه استفاده کنید. اگر نگران عفونت‌های مقاربتی هستید، استفاده از یک روش مانع و همچنین یک روش پیشگیری از بارداری هورمونی، معقول است.

روش های بلند مدت پیشگیری از بارداری

برخی روش‌های پیشگیری از بارداری بعد از زایمان وجود دارد که برای آن دسته از زوج‌هایی مناسب است که نمی‌خواهند تا چند سال آینده بچه دار شوند. رایج‌ترین و مهم‌ترین روش‌های جلوگیری از بارداری پس از زایمان شامل موارد زیر است:

تزریق ضد بارداری

تزریق ضد بارداری حاوی یک هورمون پروژسترون است که به آرامی در بدن آزاد می‌شود. این روش بسیار موثر است و بلافاصله پس از زایمان می‎توان آن را انجام داد.

 ایمپلنت ضد بارداری

 ایمپلنت ضد بارداری وسیله کوچکی است که در زیر پوست قرار می‌گیرد. هر ایمپلنت سه سال از بارداری پیشگیری می‌کند. روش ایمپلنت را می‌توانید بلافاصله پس از تولد نوزادتان انجام دهید.

دستگاه پیشگیری از بارداری داخل رحمی (IUCD)

 IUCD یک دستگاه کوچک ساخته شده از پلاستیک و مس است که در رحم قرار می‌گیرد. بسته به نوع آن ۵-۱۰ سال از بارداری جلوگیری می‌کند. در انتخاب و انجام این روش به این نکات توجه داشته باشید:

• این دستگاه را می‌توان در دو روز اول پس از زایمان یا چهار هفته پس از زایمان در داخل رحم قرار داد.
• خطرات قرار دادن یکی از دو روز تا چهار هفته پس از زایمان معمولا بیشتر از فواید آن است.
• می‎توان آن را در اتاق زایمان بعد از زایمان طبیعی یا در اتاق عمل بعد از سزارین، در رحم قرار داد.

 سیستم داخل رحمی(IUS)

IUS   یک دستگاه پلاستیکی است که حاوی هورمون پروژسترون است. این دستگاه در رحم قرار می‌گیرد و بسته به مارک مورد استفاده، سه، پنج یا شش سال دوام می‌آورد. نحوه استفاده از IUS  درست مانند IUCD است، به این شکل که:

• می‌توان آن را در دو روز اول پس از زایمان یا چهار هفته پس از زایمان در رحم قرار داد.
• می‌توان آن را بعد از زایمان طبیعی در اتاق زایمان و بعد از سزارین در اتاق عمل در رحم قرار داد.

انتخاب بهترین روش پیشگیری از بارداری پس از زایمان

حالا که با روش‌های مختلف پیشگیری از بارداری بعد از زایمان آشنا شدید، شاید این سوال ذهن شما را درگیر کند که کدام روش پیشگیری از بارداری برای من مناسب‌تر است؟ در پاسخ به این سوال باید گفت که بهتر است انتخاب روش‌های پیشگیری از بارداری مجدد بعد از زایمان را با راهنمایی پزشک و ماما انجام دهید. همچنین پیش از انتخاب مناسب‌ترین روش جلوگیری از بارداری بعد از تولد نوزاد، بهتر است به این موارد توجه داشته باشید:

• چه روش‌هایی در دسترس است؟
• هر کدام از روش‌ها چگونه کار می‌کنند؟
• چه روش‌هایی برای شرایط بدن و سبک زندگی شما مناسب‌تر است؟
• چگونه شما و همسرتان می‌توانید مسئولیت پیشگیری از بارداری را به اشتراک بگذارید؟
• روش مورد نظر چقدر از انتقال بیماری‌ها و عفونت‌های مقاربتی جلوگیری می‌کند؟
• قبل از زایمان از کدام روش‌های جلوگیری از بارداری استفاده می‌کردید؟
• آیا روش مورد نظر بر میزان و حجم شیر شما تاثیر دارد؟
• عوارض جانبی احتمالی هر کدام از روش‌ها چیست؟
• تصمیمات شما برای فرزندآوری مجدد چگونه است؟
• آیا روش‌های هورمونی، سلامتی شما را تهدید می‌کند؟
• آیا از نظر پزشکی واجد شرایط استفاده از روش خاصی هستید؟
• اولویت شخصی شما کدام است؟
• آیا به حفظ حریم خصوصی با استفاده از روشی غیرقابل کشف، تمایل دارید؟
• آیا می‌خواهید شریک جنسی شما درگیر روش‌های پیشگیری از بارداری باشد؟
• میزان دسترسی شما به خدمات بهداشتی مناسب چگونه است؟
• هزینه روش پیشگیری از بارداری برای شما اهمیت دارد یا خیر؟

پیشگیری از بارداری چقدر مؤثر است؟

تمام روش‌های پیشگیری از بارداری که پیش‌تر به آنها اشاره شد، مؤثر هستند اما هیچ کدام ۱۰۰٪ قابل اعتماد نیستند. برای دانستن میزان قابلیت اطمینان هر روش، بهتر است به تعداد شکست هر روش برای هر ۱۰۰۰ زن که از آن استفاده می‌کنند، توجه کنید:

• بین ۲ تا ۶۰ زن از هر ۱۰۰۰ زن که به مدت یک سال از تزریق ضد بارداری استفاده می‌کنند، باردار می‌شوند.
• در صورت عدم استفاده از روش‌های پیشگیری از بارداری، از هر ۱۰۰۰ زن فعال جنسی، بیش از ۸۰۰ نفر در عرض یک سال باردار می‌شوند.
• از هر ۱۰۰۰ زن، ۳ زن که به مدت یک سال به طور کامل از قرص ضد بارداری استفاده می‌کنند، باردار می‌شوند.
• نزدیک به ۹۰ زن از هر ۱۰۰۰ زن که به طور معمولی از قرص استفاده می‌کنند (عدم استفاده کامل) باردار می‌شوند.
• روش طبیعی جلوگیری از بارداری، نرخ شکست بالایی دارد، به طوری که حدود ۲۴۰ زن در ۱۰۰۰ زن، با این روش باردار می‌شوند.

باید توجه داشته باشید که اثربخشی برخی از روش‌ها به نحوه استفاده شما از آنها بستگی زیادی دارد. بنابراین بهتر است هر کدام از روش‌های جلوگیری از بارداری را به درستی استفاده کنید، زیرا در غیر این صورت کارایی کمتری خواهند داشت. نمونه‌هایی از استفاده نادرست می‌تواند شامل کاهش اثرات قرص به دلیل بیماری یا استفراغ باشد. همچنین تمدید روش‌های طولانی مدت پیشگیری از بارداری مانند تزریق ضد بارداری، ایمپلنت ضد بارداری، دستگاه‌های ضد بارداری داخل رحمی (IUCD) و … باید به موقع انجام شود.

بهترین روش پیشگیری از بارداری در مراحل مختلف پس از زایمان

برخی از روش‌های پیشگیری از بارداری، در مراحل مختلف پس از زایمان مناسب‌تر بوده و کارایی بیشتری دارند، به این موارد توجه داشته باشید:

 بلافاصله پس از تولد

پس از تولد نوزاد، تا زمانی که هیچ خطر پزشکی ندارید، می‌توانید از موارد زیر استفاده کنید:

• ایمپلنت ضد بارداری (بیش از ۹۹٪ مؤثر)
• تزریق ضد بارداری (بیش از ۹۹٪ مؤثر)
• قرص پروژسترون (در صورت مصرف صحیح ۹۹% مؤثر است)
• کاندوم مردانه (در صورت استفاده صحیح ۹۸% مؤثر است)
• کاندوم زنانه (در صورت استفاده صحیح ۹۵ درصد مؤثر است)
• IUD  یا همان دستگاه داخل رحمی (بیش از ۹۹٪ مؤثر)
• IUSیا همان سیستم داخل رحمی (بیش از ۹۹٪ مؤثر)

دستگاه‌های داخل رحمی باید در عرض ۴۸ ساعت پس از تولد، در رحم قرار داده شود. در غیر این صورت به شما توصیه می‌شود تا ۴ هفته پس از زایمان صبر کنید.

۳ هفته پس از تولد

 اگر به کودک خود شیر نمی‌دهید و پزشک تشخیص داده است که هیچ خطر پزشکی برای لخته شدن خون در ورید شما وجود ندارد، می‌توانید بعد از گذشت ۳ هفته از زایمان خود، این روش‌های پیشگیری از بارداری را استفاده کنید:

• قرص ترکیبی (بیش از ۹۹٪ در صورت مصرف صحیح موثر است)
• حلقه واژینال (در صورت استفاده صحیح بیش از ۹۹ درصد موثر است)
• پچ ضد بارداری (بیش از ۹۹ درصد در صورت استفاده صحیح موثر است)

توجه داشته باشید که اگر به کودک خود شیر می‌دهید، شرایط سلامت خاصی دارید یا خطر لخته شدن خون توسط پزشک تشخیص داده شده است، توصیه می‌شود استفاده از قرص، حلقه یا پچ ترکیبی را حداقل تا ۶ هفته پس از زایمان به تعویق بیندازید.

۴ هفته پس از تولد

 اگر تا ۴۸ ساعت پس از تولد IUD یا IUS  را در رحم قرار نداده‌اید، بهتر است این کار را در هفته چهارم پس از تولد نوزاد انجام دهید.

 6 هفته پس از تولد

اگر به نوزاد خود شیر می‌دهید یا در طول بارداری یا زایمان دچار بیماری‌های خاصی شده‌اید، باید حداقل تا ۶ هفته صبر کنید تا بتوانید از موارد زیر استفاده کنید:

• قرص ترکیبی
• حلقه واژینال
• پچ ضد بارداری
• دیافراگم یا کلاهک (در صورت استفاده صحیح ۹۲ تا ۹۶ درصد مؤثر است)

اگر قبل از باردار شدن از دیافراگم یا کلاهک ضد بارداری استفاده می‌کردید، پس از زایمان به پزشک عمومی، ماما یا پرستار در کلینیک پیشگیری از بارداری مراجعه کنید تا مطمئن شوید که هنوز به درستی در جای خود قرار دارد. به این دلیل که زایمان و عوامل دیگر، مانند افزایش یا کاهش وزن، می‌تواند به این معنا باشد که شما به سایز متفاوتی نیاز دارید.

سخن پایانی

یکی از رایج‌ترین دغدغه زنان، پس از زایمان این است که بهترین روش و زمان پیشگیری از بارداری پس از زایمان کدام است؟ پاسخ به این سؤال به ویژه برای آن دسته از زنانی که قصد بچه دار شدن مجدد ندارند، بسیار مهم است. برای جلوگیری از بارداری بعد از زایمان باید با شروع مجدد زمان باروری بعد از تولد نوزاد، روش‌های پیشگیری از بارداری و موثرترین گزینه با توجه به شرایط جسمی و بدنی خود، آشنا باشید. برای این منظور بهتر است بلافاصله بعد از تولد کودک برای استفاده از روش‌های پیشگیری از بارداری تحت نظر پزشک اقدام کنید.

منابع

1. https://www.nct.org.uk/life-parent/your-body-after-birth/fertility-and-contraception-after-birth
2. https://patient.info/sexual-health/contraception-methods/contraception-after-having-a-baby
3. https://shvic.org.au/for-you/contraception/postnatal-contraception
4. https://www.betterhealth.vic.gov.au/health/healthyliving/Contraception-after-childbirth
5. https://www.nhs.uk/conditions/contraception/when-contraception-after-baby/#:~:text=Contraception%20choices%20immediately%20after%20birth&text=a%20contraceptive%20injection%20(more%20than,95%25%20effective%20if%20used%20correctly)