حاملگی مول یا بچه‌خوره (Molar Pregnancy)، یکی از نوعی حاملگی غیرطبیعی است که در آن، بافت‌های پلاسنتایی که باید برای پشتیبانی از جنین به دیوار رحم چسبیده باشند، به صورت غیرطبیعی تغییر شکل می‌دهند و به جای پلاسنتا، توده‌ای غیرقابل استفاده یا خالی از جنین (بخشی از یا تمامی پلاسنتا) درون رحم شکل می‌گیرد. این بیماری یکی از نوعی حاملگی خارج از رحم است که می‌تواند در صورت عدم تشخیص و درمان مناسب، بسیار خطرناک باشد و به عوارض جدی مانند خونریزی شدید و سرطان پلاسنتا (تروفوبلاستیک نئوپلاسم) منجر شود.
همه چیز در مورد حاملگی مول یا بچه خوره
حاملگی مول یا بچه‌خوره یک نوع بیماری جنینی است که در آن جنین به صورت غیرطبیعی رشد می‌کند. در این بیماری، پلاسنتا (جایی که جنین به خون مادر دسترسی دارد) از رشد نرمال خود باز می‌ماند و جنین به صورت غیرقابل جدا شدن به پلاسنتا متصل میشود. به عبارت دیگر جنین به جای رشد درون رحم، درون پلاسنتا رشد می‌کند.
علت بروز حاملگی مول هنوز کاملاً مشخص نیست، اما فرضیاتی وجود دارد که به عنوان علل احتمالی آن بررسی شده‌اند. برخی از این فرضیات شامل اختلالات ژنتیکی در جنین، عدم تعادل هورمونی در مادر، واکنش سیستم ایمنی بدن به جنین و عوامل محیطی مانند اشعه X و مواد شیمیایی هستند.
علائم حاملگی مول شامل خونریزی و نزدیک شدن اندازه رحم به گردن رحم هستند. برای تشخیص حاملگی مول، پزشک ممکن است با استفاده از سونوگرافی، آزمایش خون و برداشت بافت از رحم، تشخیص نهایی را بدهد.
در صورت تشخیص حاملگی مول، درمان این بیماری با برداشت کامل جنین و پلاسنتا (تحت عمل جراحی کورتاژ) صورت می‌گیرد. بعد از این عمل پیش‌بینی خوبی برای بهبود کامل بیماری وجود دارد، اما پزشکان باید پیگیری دقیقی از بیمار داشته باشند.
پس از برداشت کامل جنین و پلاسنتا، نمو بافتی باید به دقت پیگیری شود تا مطمئن شویم که هیچ بافتی به جای مانده است. اگر به جای مانده بافتی وجود داشته باشد، ممکن است به عنوان عامل بروز سرطان مولار (یک نوع سرطان) عمل کند. بنابراین، پزشکان باید با استفاده از سونوگرافی و آزمایش خون منظم، از عدم باقی‌ماندن بافت درون رحم اطمینان حاصل کنند.
از آنجا که حاملگی مول می‌تواند تاثیرات نامطلوبی بر روی باروری و سلامتی زن داشته باشد پس از برداشت جنین و پلاسنتا، زنان معمولاً توصیه می‌شوند که به مدت حداقل ۶ ماه از مصرف محصولات ضد بارداری خودداری کنند. همچنین برای رصد سلامتی زن و بررسی باروری در آینده، ممکن است پزشک برای آزمایش‌های خاصی تجویز کند.
از آنجا که در بعضی از موارد حاملگی مول ممکن است با بارداری نرمال اشتباه گرفته شود، باید در صورت وجود علائم خونریزی، تعقیب آن فوریت داشته باشد و به پزشک مراجعه کند. در نهایت، تشخیص و درمان سریع حاملگی مول می‌تواند به عنوان یک عامل مهم در کاهش احتمال بروز عوارض جانبی و بهبود سریعتر زنان مبتلا به این بیماری عمل کند.
عوارض حاملگی مول یا بچه‌خوره چیست؟
حاملگی مول یا بچه‌خوره یک نوع بیماری بارداری است که در آن، پلاسنتا (بخشی از بافت که جنین را به دیوار رحم متصل می‌کند) به شکل غیر طبیعی توسعه می‌یابد و جنین در آن نمی‌تواند به شکل معمولی رشد و تغذیه شود. این حالت ممکن است به علت یک خلل در فرایند تخصیص کروموزومی جنین رخ دهد.
به طور کلی، علائم حاملگی مول عبارتند از:
- نبود حرکات جنین و تغییرات قابل توجه در سطح هورمون بتاHCG
دیگر نشانه‌ها شامل استفراغ، تهوع شدید، سردرد، تاری دید و تشدید رشد موی بدن (هیپرتریکوزیس) می‌باشد.
عوارض جانبی حاملگی مول شامل موارد زیر می‌شوند:
سرطان مولار: در برخی موارد، بافتی از حاملگی مول ممکن است درون رحم باقی بماند و سرطان مولار را ایجاد کند. این سرطان بسیار نادر است، اما اگر درمان آن به تأخیر بیفتد، ممکن است بیمار را به خطر ابتلا به سرطان انواع دیگر معرض کند.
پره‌پلمبی: در بعضی موارد، حاملگی مول ممکن است باعث پره‌پلمبی شود، یعنی خونریزی شدید و نارسایی کبدی که می‌تواند خطرناک باشد.
نارسایی تخمدان: برخی بیماران با حاملگی مول ممکن است نارسایی تخمدان داشته باشند که با عدم تولید هورمون‌های جنسی مرتبط است.
نقص ایمنی: بعضی بیماران با حاملگی مول ممکن است به نقص ایمنی مبتلا شوند که می‌تواند به خطرناکی بیشتر بیماری منجر شود.
نارسایی قلبی: در موارد نادر، حاملگی مول ممکن است باعث نارسایی قلبی شود.
درمان حاملگی مول شامل برداشت پلاسنتا و جنین است که به عنوان یک عمل جراحی تحت بیهوشی انجام میشود. پس از برداشت پلاسنتا و جنین، بیمار ممکن است به دنبال پیگیری‌های دوره‌ای با پزشک خود برای بررسی بیماری سرطان مولار و علائم دیگر باشد. در بعضی موارد، شیمی درمانی به عنوان درمان اضافی برای پیشگیری از بازگشت بیماری مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین، برای بیمارانی که به علت حاملگی مول نارسایی تخمدان داشته‌اند، درمان هورمونی نیز ممکن است توصیه شود.
تشخیص حاملگی مول یا بچه‌خوره چگونه انجام میشود؟
تشخیص حاملگی مول یا بچه‌خوره بر اساس علائم بالینی و نتایج آزمایشات تشخیصی انجام میشود. اگر پزشک شما شک به وجود حاملگی مول دارد، ممکن است برای شما آزمایشاتی مانند سونوگرافی ترانس‌واژینال، آزمایشات خون، آزمایش ادرار و بررسی نمونه بافتی انجام دهد.
یکی از نشانه‌هایی که پزشک می‌تواند برای شناسایی حاملگی مول استفاده کند، نوسانات نامنظم در سطح هورمون بتا -HCG است. در حاملگی عادی، سطح هورمون بتا -HCG به صورت مرتب و به اندازه‌ی مناسب افزایش می‌یابد. اما در حاملگی مول، این سطح بسیار بیشتر از آنچه در حاملگی عادی باید باشد افزایش می‌یابد و به صورت نامنظم و پرشکل است.
علاوه بر این سونوگرافی ترانس‌واژینال، که با استفاده از امواج صوتی برای تولید تصاویر از درون رحم استفاده می‌کند، می‌تواند نشان دهنده‌ی وجود پلاسنتا به صورت یک لوزالمعده بدون جنین باشد که این نشانه‌ی بارز حاملگی مول است. همچنین بررسی بافت بعد از برداشت پلاسنتا و جنین، می‌تواند تأیید کننده‌ی تشخیص حاملگی مول باشد.
بیشتر موارد حاملگی مول با سونوگرافی تشخیص داده می‌شوند، اما در برخی موارد، بررسی بافت بعد از برداشت پلاسنتا و جنین نیز لازم است. در این بررسی، نمونه بافت از پلاسنتا و جنین برداشته میشود و سپس در آزمایشگاه برای بررسی میکروسکوپی و بافت‌شناسی ارسال میشود. در حاملگی مول، بافت پلاسنتا به جای تشکیل بافت جنین، سلول‌های غیرعادی به شکل حباب‌های غیرقابل پوسیدن شکل می‌گیرند.
علاوه بر این، تشخیص حاملگی مول باید با بررسی دقیق علائم بالینی صورت گیرد. در برخی موارد، علائم حاملگی مول شامل خونریزی و افت فشار خون میشود. این علائم باید توسط پزشک تحلیل شوند و در صورت شک، تشخیص حاملگی مول با استفاده از سونوگرافی و آزمایشات تشخیصی مطرح شده، قطعی‌تر شود.
در کل، تشخیص حاملگی مول یک فرایند تشخیصی دقیق است که نیازمند بررسی دقیق علائم بالینی و نتایج آزمایشات تشخیصی متنوع است. در صورتی که شما شک به وجود حاملگی مول دارید، باید به پزشک خود مراجعه کرده و تشخیص دقیقی دریافت کنید.
با درمان حاملگی مول یا بچه‌خوره آشنا شوید
درمان حاملگی مول بسته به شدت بیماری و درصد بیماری در پلاسنتا، با استفاده از یکی یا ترکیبی از روش‌های زیر انجام میشود:
برداشت پلاسنتا: در موارد شدید حاملگی مول، برداشت پلاسنتا و تمام بافت‌های آن انجام میشود. در برخی موارد، این روش به تنهایی به عنوان درمان کافی است و بهبودی بیماری را فراهم می‌کند.
کیورتاژ: در مواردی که حاملگی مول با شدت کمتری همراه است، انجام کیورتاژ به عنوان درمان انتخاب میشود. در این روش، تخلیه محتویات رحم انجام میشود.
کیمیاگرافی: در برخی موارد، بیمارانی که حاملگی مول شدید داشته‌اند و نمی‌توان به روش‌های بالا پاسخگو بود، به کیمیاگرافی پاسخ می‌دهند. در این روش، داروی متوترکسات به صورت وریدی تزریق میشود تا بافت‌های پلاسنتا رشد نکنند.
روش‌های دیگر: روش‌های دیگری همچون تزریق هورمون گونادوتروپین کوریونیک (HCG) و تحریک‌کننده‌های آمینوکسی فسفات (AMP) نیز برای درمان حاملگی مول استفاده میشود.
در صورتی که شما شک به وجود حاملگی مول دارید، باید به پزشک خود مراجعه کرده و تشخیص دقیقی دریافت کنید. پزشک شما می‌تواند به شما راهنمایی کند و درمان مناسب برای شما تعیین کند.
بعد از درمان حاملگی مول، پیگیری دقیق باید انجام شود تا مطمئن شویم که باقی‌مانده‌هایی از بافت‌های پلاسنتا نیست. پیگیری شامل آزمایش‌های خونی منظم و ام بی سی (Ultrasonography) است که به کمک آنها می‌توان مشاهده کرد که باقی‌مانده‌هایی از بافت‌های پلاسنتا وجود دارند یا خیر.
در صورتی که باقی‌مانده‌هایی از بافت‌های پلاسنتا وجود داشته باشد، درمان بعدی، انجام کیورتاژ دوم یا پلاسمای خونی نیاز است. پلاسمای خونی یک روش جایگزین درمانی است که در آن پلاسمای خونی با انواع مختلفی از داروها تزریق میشود تا بقیه‌مانده‌های بافت پلاسنتا تخلیه شود.
همچنین، برای پیشگیری از حاملگی مول، بهتر است که باروری در مدت ۶ ماه بعد از بستری شدن در بیمارستان برای درمان حاملگی مول، به تأخیر افتاده شود. همچنین، در صورت وجود حاملگی مول در یک بار بارداری، احتمال ابتلای مجدد به حاملگی مول در بارداری‌های بعدی افزایش می‌یابد. در این موارد، ممکن است پزشک برای شما آزمایش‌های خونی منظم و ام بی سی تعیین کند تا اطمینان حاصل شود که حاملگی نرمال رشد می‌کند.
در کل، باید توجه داشت که حاملگی مول یک بیماری جدی است که نیاز به تشخیص و درمان سریع دارد. بهتر است در صورت شک و یا بروز هرگونه علائمی از حاملگی مول، به سرعت به پزشک خود مراجعه کنید.
علائم حاملگی مول یا بچه‌خوره
حاملگی مول یا بچه‌خوره در بسیاری از موارد نشانه‌های خاصی ندارد ولی در بعضی از موارد ممکن است علائم زیر را داشته باشید:
خونریزی: خونریزی از رحم در حاملگی مول بسیار شایع است و می‌تواند به دو صورت بروز کند خونریزی دوره‌ای (مثل خونریزی دوره) و خونریزی بیشتر از حد معمول (مثل خونریزی بعد از ضربه) از انواع آن هستند.
افزایش اندازه رحم: در حاملگی مول، رشد رحم بسیار سریع است و در مقایسه با یک حاملگی نرمال، اندازه رحم بسیار بیشتر است.
افزایش هورمون بتا HCG: هورمون بتا HCG در حاملگی مول بیشتر از حاملگی نرمال است و بیشتر از سطح معمول آن در سه‌ماهه اول بارداری است.
علائم تهوع و استفراغ: در بعضی موارد، حاملگی مول ممکن است با علائم تهوع و استفراغ همراه باشد، به خصوص در سه‌ماهه اول بارداری.
نوار قلبی جنین: در حاملگی مول، نوار قلبی جنین معمولاً وجود ندارد.
نقاط قرمز رنگ روی پوست: در برخی موارد، حاملگی مول ممکن است با نقاط قرمز رنگ روی پوست همراه باشد که به نام هیپرپیگمنتاسیون پلاسنتایی شناخته میشود.
در هر صورت، در صورت بروز هرگونه علائم نامبرده، بهتر است به سرعت به پزشک خود مراجعه کنید.
نقاط خونریزی: در بعضی از موارد، حاملگی مول ممکن است با نقاط خونریزی همراه باشد که به عنوان خونریزی بین قاعده‌ها شناخته می‌شوند. این نقاط خونریزی معمولاً به شدت و شایع نیستند ولی در برخی موارد ممکن است اتفاق بیافتند.
درد شدید شکم: در حاملگی مول، درد شدید شکم ممکن است اتفاق بیافتد که به شدت بیشتر از درد‌های قاعدگی است. در صورت بروز این درد، باید به سرعت به پزشک خود مراجعه کنید.
عدم افزایش وزن: در حاملگی مول، جنین نمی‌تواند رشد کند و در نتیجه وزن شما نیز افزایش نمی‌یابد.
در کل، باید توجه داشت که حاملگی مول بدون علائم مشخص نیز ممکن است رخ دهد ولی در صورت بروز هرگونه علائم باید به سرعت به پزشک خود مراجعه کنید تا تشخیص دقیق و درمان مناسب به شما ارائه شود.
چرا حاملگی مول یا بچه‌خوره رخ می‌دهد؟
دلایل بروز حاملگی مول هنوز به طور کامل مشخص نیست، اما به طور کلی، این مشکل در نتیجه اشتباهات در فرایند تقسیم سلول‌های بارداری رخ می‌دهد. برخی از عواملی که ممکن است باعث بروز حاملگی مول شوند عبارتند از:
- خطا در ژنتیک مادری یا جنینی
- سن بالای مادر
- مشکلات بافتی در رحم
- مصرف مواد مخدر و الکل در دوران بارداری
- اختلالات تغذیه‌ای و ویتامینی
- بیماری‌های مادری مانند دیابت، بیماری‌های کبدی و گرفتگی رحم
- جراحی قبلی رحم
بچه‌خوره نیز می‌تواند در نتیجه اختلالاتی در بدن مادر رخ دهد که باعث از دست دادن جنین میشود. برخی از عوامل ممکن شامل عوامل ژنتیکی، مشکلات سلامتی مادر، عوامل خارجی مانند عفونت‌ها و استفاده از داروهای خاص و همچنین فاکتورهای محیطی مانند استفاده از تراشیده‌های پارچه و زیاده‌روی در فعالیت بدنی است.
علل دیگری هم وجود دارد که ممکن است باعث بروز حاملگی مول شوند، مانند:
خطای ژنتیکی: در برخی موارد، خطای ژنتیکی در تخمک یا اسپرم ممکن است باعث بروز حاملگی مول شود.
سن بالای مادر: در مادرانی که سنشان بالاتر از ۳۵ سال است، خطر بروز حاملگی مول بیشتر است.
سابقه حاملگی مول: در صورتی که در گذشته حاملگی مول داشته باشید، خطر بروز آن در بارداری بعدی بیشتر است.
سابقه نارسایی تخمدان: اگر نارسایی تخمدان داشته باشید و تخمک‌های شما برای تولید جنین بهتر نباشند، خطر بروز حاملگی مول بیشتر است.
مصرف داروهایی مانند داروهای ضد تشنج، داروهای ضدویروسی و داروهای ضد سرطان: برخی داروها ممکن است باعث بروز حاملگی مول شوند.
در کل، برای کاهش خطر بروز حاملگی مول، بهتر است به سلامت عمومی خود توجه کنید و در صورت بروز هرگونه علائم خود را به پزشک خود اطلاع دهید.
برای جلوگیری از بروز حاملگی مول یا بچه‌خوره چه اقداماتی را انجام دهیم؟
برای جلوگیری از بروز حاملگی مول یا بچه‌خوره می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:
مراجعه به پزشک: اگر شما یا همسرتان قبلاً تجربه حاملگی مول یا بچه‌خوره داشته‌اید، بهتر است برای بررسی مشکل به پزشک مراجعه کنید و نظر او را در این مورد بپرسید.
مراقبت از سلامتی: مراقبت از سلامتی بدن شما و مراجعه به پزشک در صورت بروز هرگونه علائم غیرعادی می‌تواند کمک کننده باشد.
بررسی ژنتیکی: برای بررسی احتمال بروز حاملگی مول یا بچه‌خوره در مورد ژن‌های خاص، بهتر است این بررسی را انجام دهید.
جلوگیری از عفونت‌ها: برای جلوگیری از بروز حاملگی مول یا بچه‌خوره، باید از عفونت‌های مختلفی که می‌توانند بارداری را تحت تأثیر قرار دهند، مانند عفونت‌های عفونی، تناسلی و یا واکنش‌های حساسیتی جلوگیری کنید.
مراقبت در دوران بارداری: مراقبت و رعایت موارد مربوط به دوران بارداری مانند تغذیه مناسب، استفاده از مکمل‌های ویتامینی، خواب کافی، اجتناب از مصرف مواد مخدر و الکل، و مراجعه به پزشک در صورت بروز علائم غیرعادی می‌تواند کمک کننده باشد.
میزان و آمار شیوع حاملگی مول یا بچه‌خوره
شیوع حاملگی مول و بچه‌خوره کمی پایین است، اما این حالت‌ها همچنان در جامعه وجود دارند. در حدود ۱۰۰۰۰۰ حاملگی در سال در ایالات متحده، تقریبا ۱۰۰ یا کمتر به صورت حاملگی مول به پایان می‌رسد. همچنین، حدود ۱ به هر ۱۰۰۰ حاملگی در ایالات متحده به بچه‌خوره منجر میشود.
شیوع حاملگی مول در کشورهای مختلف متفاوت است، با این حال، میانگین جهانی آن حدود ۱ به هر ۱۰۰۰ حاملگی است. در برخی مناطق جهان، شیوع حاملگی مول بیشتر است، به عنوان مثال، در آسیا، شیوع حاملگی مول بیشتر از آمریکای شمالی است.
میزان شیوع بچه‌خوره نیز در سراسر جهان متفاوت است. در برخی مناطق، این حالت بسیار نادر است، در حالی که در برخی دیگر، میزان آن بالاتر است. به طور کلی، شیوع بچه‌خوره حدود ۱ به هر ۱۰۰۰ حاملگی است.
در کل، باید گفت که حاملگی مول و بچه‌خوره هر دو حالت‌های نادر هستند، اما به علت جدی بودن عواقب آنها برای سلامتی زنان، تشخیص زودرس و درمان سریع آنها بسیار مهم است.
با توجه به آمارهای موجود، حاملگی مول در حدود ۱ تا ۲ درصد از تمامی حاملگی‌ها رخ می‌دهد، اما در برخی مناطق دنیا نرخ شیوع این بیماری بیشتر است. به طور مثال، در برخی کشورهای آفریقایی و آسیایی، شیوع حاملگی مول بیشتر از آمریکا و اروپا است. همچنین، میزان بروز بچه‌خوره پس از حاملگی مول بین ۱۰ تا ۲۰ درصد است. در مجموع، باید گفت که این بیماری نادر است، اما به دلیل خطرهای جانبی و بالا برای سلامتی مادر و نوزاد، بهتر است برای جلوگیری از بروز آن، اقدامات لازم را انجام داد.