کودکان در دوران رشد و تکامل نیاز به مواد مغذی بسیار زیادی دارند، از جمله مواد معدنی مانند آهن که برای ساختن هموگلوبین در خون و رشد بافت‌های بدن ضروری هستند. در برخی موارد، ممکن است کودکان به دلیل تغذیه نامناسب، عوامل محیطی، بیماری‌ها و… کمبود آهن داشته باشند که می‌توان با مصرف قرص آهن آن را تامین کرد.
اما باید به یاد داشت که مصرف قرص آهن برای کودکان همراه با عوارض جانبی می‌باشد و باید با دقت و بر اساس توصیه پزشک یا متخصص تغذیه به کار گرفته شود. همچنین، مصرف قرص آهن در کودکان به صورت پیوسته برای مدت طولانی تر از دو ماه تنها در صورت تایید پزشک و متخصص تغذیه توصیه می‌شود. برای آشنایی بیشتر با این موضوع تا انتهای مطلب همراه ما باشید.
قطره آهن در کودکان
قطره آهن یکی از محصولاتی است که برای پیشگیری و درمان کمبود آهن در کودکان استفاده می‌شود. کمبود آهن در کودکان می‌تواند باعث ایجاد مشکلاتی مانند کاهش سطح هموگلوبین، کاهش سطح انرژی و توانایی یادگیری، اختلال در رشد و تکامل مغزی و بدنی، بیماری های قلبی و عروقی، اختلال در سیستم ایمنی بدن و سایر مشکلات بهداشتی شود.
در صورت تشخیص کمبود آهن در کودکان، پزشک معالج ممکن است تجویز قطره آهن در کودکان به عنوان یکی از درمان‌های مؤثر برای افزایش سطح آهن در بدن کودک استفاده می‌شود. قطره آهن معمولاً شامل فرمولاسیون‌های مختلفی از آهن است که به طور معمول شامل فرم‌های آهن سولفات، آهن فومارات و آهن گلوکونات می‌شود.
در مصرف قطره آهن در کودکان باید به دستور پزشک دقیق عمل شود و دستورات استفاده و دوزدهی مورد نظر رعایت شود. معمولاً قطره آهن باید با یک استراحت در روز یا قبل از غذا مصرف شود. علاوه بر این، مصرف قطره آهن همراه با مواد غذایی غنی از ویتامین C مانند پرتقال، ترشی، نارنگی و سبزیجات تازه، بهبود جذب آهن توسط بدن کودک کمک خواهد کرد.
مصرف قطره آهن در کودکان معمولاً به مدت چند هفته تا چند ماه است که به طوری که سطح آهن بدن کودک به میزان مناسب افزایش پیدا کند.
مزایای مصرف قطره آهن در کودکان
در کودکان، مصرف قطره آهن می‌تواند بسیار مفید باشد. در ادامه به برخی از مزایای مصرف قطره آهن در کودکان اشاره می کنیم:
۱- پیشگیری از کمبود آهن: کمبود آهن، یکی از مشکلات شایع در کودکان است. مصرف قطره آهن می تواند به عنوان یک روش پیشگیری از کمبود آهن در کودکان مورد استفاده قرار بگیرد.
۲- افزایش سطح آهن: مصرف قطره آهن، می تواند به افزایش سطح آهن در بدن کودک کمک کند. سطح آهن مناسب در بدن کودکان، برای رشد و توسعه سالم آنها بسیار مهم است.
۳- بهبود عملکرد شناختی: کمبود آهن می‌تواند باعث کاهش توجه و حافظه کودکان شود. مصرف قطره آهن، می‌تواند بهبود عملکرد شناختی کودکان را تحریک کند و کمک به بهبود تمرکز و حافظه آنها باشد.
۴- بهبود رشد و توسعه: سطح آهن مناسب در بدن کودکان، برای رشد و توسعه آنها بسیار مهم است. مصرف قطره آهن می‌تواند بهبود رشد و توسعه کودکان را تحریک کند.
۵- کمک به سیستم ایمنی: آهن یکی از مواد مهمی است که برای سیستم ایمنی بدن لازم است. مصرف قطره آهن در کودکان می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی کودکان کمک کند.
اختلالات احتمالی در صورت عدم مصرف قطره آهن در کودکان
قطره آهن یکی از مکمل‌هایی است که برای پیشگیری و درمان کمبود آهن در کودکان استفاده می‌شود. در صورت عدم مصرف قطره آهن، احتمالاً کودک مبتلا به کمبود آهن خواهد شد و برخی از علائم و عوارضی که ممکن است در این موارد بروز کند، شامل موارد زیر است:
۱. کاهش تولید هموگلوبین: آهن یکی از عوامل مهم در تولید هموگلوبین است. کمبود آهن باعث کاهش تولید هموگلوبین می‌شود که باعث کاهش توانایی خون برای حمل اکسیژن به اندام‌های بدن می‌شود.
۲. ضعف عضلانی: کمبود آهن ممکن است باعث ضعف عضلانی و کاهش توان فیزیکی کودک شود.
۳. تحریک‌پذیری عصبی: کمبود آهن ممکن است باعث اختلال در تحریک‌پذیری عصبی شود و مشکلاتی مانند بی‌خوابی و عصبانیت را به دنبال داشته باشد.
۴. اختلال در رشد: کمبود آهن ممکن است باعث اختلال در رشد کودک شود.
۵. اختلال در حافظه و تمرکز: این عامل باعث اختلال در حافظه و تمرکز کودک شده و در مواقعی که باید تمرکز کند، به مشکل برخورد می‌کند.
بنابراین، مصرف قطره آهن در کودکان بسیار مهم است و عدم مصرف آن می‌تواند منجر به اختلالاتی در رشد، حافظه، تمرکز و توان فیزیکی کودک شود. در صورتی که مشکلاتی در مصرف قطره آهن وجود دارد، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید.
علاوه بر این عوارض، عدم مصرف قطره آهن در کودکان ممکن است باعث بروز مشکلات دیگری نیز شود. به طور مثال:
۱. افزایش خطر ابتلا به عفونت: کمبود آهن باعث کاهش سیستم ایمنی بدن می‌شود و ممکن است باعث افزایش خطر ابتلا به عفونت‌های مختلف شود.
۲. خستگی: کمبود آهن ممکن است باعث افزایش خستگی و کاهش توانایی کودک برای انجام فعالیت‌های روزانه شود.
۳. افسردگی: کمبود آهن باعث افزایش خطر ابتلا به افسردگی و اختلالات روانی می‌شود.
۴. اختلال در جذب مواد مغذی دیگر: کمبود آهن ممکن است باعث اختلال در جذب مواد مغذی دیگر از جمله ویتامین C و مس شود.
بنابراین، مصرف قطره آهن در کودکان بسیار حائز اهمیت است و بهتر است که پدر و مادرها به منظور جلوگیری از کمبود آهن در کودکان، از مصرف قطره آهن به موقع و به میزان مناسب اطمینان حاصل کنند. به همین منظور، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید تا بتوانید نکات لازم در مورد مصرف قطره آهن به دست آورید و در نتیجه بهبودی سلامت کودک خود را تضمین کنید.
شرایط استفاده از قرص آهن در کودکان
استفاده از قرص آهن در کودکان باید با رعایت شرایط خاصی صورت گیرد. در ادامه به برخی از این شرایط اشاره می‌کنیم:
۱. تشخیص کمبود آهن: در صورتی که کودکی دچار علائمی همچون خستگی، ضعف، کاهش توانایی جسمانی، تنگی نفس، خشکی و کم خونی باشد، باید به پزشک مراجعه کنید تا با بررسی و انجام آزمایشات لازم، کمبود آهن در کودک تشخیص داده شود.
۲. انتخاب قرص آهن: برای استفاده از قرص آهن در کودکان، باید نوع قرص و میزان آن را با توجه به سن، وزن و وضعیت سلامتی کودک، تعیین کرد. همچنین قرص آهن را بهتر است با یک لیوان آب یا شیر مصرف کرد.
۳. رعایت زمان مصرف: مصرف قرص آهن را بهتر است به صورت مرتب و در زمان های مشخص، به همراه غذاهایی که باعث جذب بهتر آهن می‌شوند، انجام داد. به طور کلی، مصرف قرص آهن باید به صورت یک دوره درمانی باشد که معمولاً برای چندین ماه تداوم دارد.
۴. عوارض جانبی: مصرف قرص آهن ممکن است باعث بروز عوارض جانبی مانند تهوع، استفراغ، اسهال، تغییر رنگ مدفوع، تاری دید و بروز تنگی نفس شود. در صورت بروز هر یک از این علائم، باید به پزشک مراجعه کنید.
بنابراین، مصرف قرص آهن در کودکان بسیار حائز اهمیت است و باید با رعایت شرایط خاصی که برای آن تعیین شده است، انجام شود.
اصلی‌ترین قرص‌ها برای افزایش سلامتی کودکان
علاوه بر قرص آهن که برای پیشگیری و درمان کم خونی در کودکان مهم است، تعدادی از قرص های دیگر نیز برای افزایش سلامتی کودکان بسیار مهم هستند. برخی از این قرص ها عبارتند از:
ویتامین D: ویتامین D برای رشد و سلامت استخوان ها در کودکان ضروری است. بعضی از کودکان نیاز به مصرف این ویتامین بیشتر از دیگران دارند، به عنوان مثال کودکانی که زیر نور خورشید کافی قرار نمی‌گیرند.
ویتامین C: ویتامین C برای حفظ سلامتی سیستم ایمنی بسیار مهم است. این ویتامین در میوه ها و سبزیجات وجود دارد، اما مصرف قرص های ویتامین C نیز برای کودکانی که کمبود این ویتامین را دارند مفید است.
ویتامین A: ویتامین A برای رشد و توسعه سلامت چشم‌ها، پوست، مو و استخوان‌های کودکان مهم است. این ویتامین در مواد غذایی مانند کدو تنبل، هویج و تخم مرغ وجود دارد.
اسید فولیک: اسید فولیک برای سلامتی مغز و اعصاب و رشد سلامتی سیستم عصبی کودکان بسیار مهم است. این ویتامین در مواد غذایی مانند نخود، انواع سبزیجات و مغزها وجود دارد.
روغن ماهی: روغن ماهی حاوی اسیدهای چرب امگا ۳ است که برای تقویت سلامت قلب و عروق، مغز و اعصاب کودکان مفید است.
پروبیوتیک: پروبیوتیک ها، موادی هستند که به بهبود و تقویت سیستم گوارشی و سیستم ایمنی بدن کمک می‌کنند. برای کودکان، مصرف پروبیوتیک ها می تواند به پیشگیری و درمان مشکلات گوارشی مانند دیس‌تونی، عفونت های گوارشی و زخم های دهان و لثه کمک کند. پروبیوتیک ها در مواد غذایی مانند ماست، کیک و نوشیدنی های پروبیوتیک وجود دارند، همچنین در قالب قرص و کپسول نیز در دسترس هستند.
ویتامین B12: ویتامین B12 برای رشد و توسعه عصبی کودکان بسیار مهم است. این ویتامین در مواد غذایی مانند گوشت، مرغ، ماهی، شیر و محصولات لبنی وجود دارد.
کلسیم: کلسیم برای رشد و سلامت استخوان‌ها و دندان‌ها در کودکان بسیار مهم است. این مواد در مواد غذایی مانند شیر و محصولات لبنی، بادام و گردو، سبزیجات وجود دارد. همچنین، قرص کلسیم در دسترس است که برای کودکانی که نیاز به مصرف بیشتری از کلسیم دارند، مفید است.
مهم است که قبل از مصرف هر نوع قرص، با پزشک کودکان مشورت شود و دوز مناسب محصول تعیین شود. همچنین، باید توجه داشت که قرص ها به تنهایی نمی‌توانند جایگزین یک رژیم غذایی سالم و تنوع دادن به غذاهای مختلف نمایند، لذا بهتر است تغذیه مناسب برای کودکان همواره در برنامه روزانه آنها قرار داشته باشد.
آیا می‌توان به جای استفاده از قرص آهن برای کودکان، از جایگزین‌های دیگری استفاده کرد؟
می‌توان از جایگزین‌های دیگری برای تامین نیاز آهن کودکان استفاده کرد. در واقع، بهتر است که در صورت امکان، از مواد غذایی غنی از آهن برای تامین نیاز آهن کودکان استفاده شود. برخی از منابع خوب غنی از آهن عبارتند از:
گوشت قرمز، گوشت مرغ و ماهی
لوبیا، نخود و عدس
تخم مرغ، تخم مرغ مسلوق و تخم مرغ سرخ شده
سبزیجاتی مانند اسفناج، گیاه بومی، بروکلی و کلم
میوه‌هایی مانند خرما، زردآلو، آلبالو، هلو، انگور و آناناس
غلاتی مانند جو، ذرت، گندم، برنج و آرد گندم کامل
در صورتی که کودک نتواند غذاهایی که غنی از آهن هستند، مصرف کند، یا نیاز به مقدار بیشتری آهن دارد، می‌توان از مکمل‌های غذایی حاوی آهن استفاده کرد. با این حال، برای تعیین میزان و نوع مکمل غذایی مورد نیاز، بهتر است با پزشک کودکان مشورت کرد.
بهترین و مغذی‌ترین مواد غذایی برای کودکان
برای رشد و سلامتی کودکان، تنوع غذایی و مصرف مواد غذایی مغذی و متعادل بسیار مهم است. در زیر به برخی از بهترین و مغذی‌ترین مواد غذایی برای کودکان اشاره شده است:
۱- سبزیجات و میوه‌ها: سبزیجات و میوه‌ها حاوی ویتامین‌ها، مواد معدنی، فیبر و آنتی‌اکسیدان‌هایی هستند که برای سلامتی بدن کودکان بسیار مفید هستند. بنابراین، باید به کودکان شما غذاهایی مانند اسفناج، کلم، گوجه فرنگی، هویج، سیب، موز و خرما ارائه شود.
۲- غلات کامل: غلات کامل، نان سبوس‌دار، برنج قهوه‌ای و برنج قهوه‌ای برگ‌دار، نخود و عدس حاوی فیبر، ویتامین‌های گروه ب، مواد معدنی و آنتی‌اکسیدان‌هایی هستند که برای رشد و سلامتی کودکان بسیار مفید هستند.
۳- ماهی: ماهی حاوی امگا ۳ است که برای سلامت قلب، مغز و چشم‌ها بسیار مفید است. ماهی‌های چرب مانند ماهی سالمون، ماهی تن حاوی ویتامین د نیز هستند.
۴- تخم مرغ: تخم مرغ حاوی پروتئین، چربی، ویتامین‌های گروه ب و د و مواد معدنی مانند سلنیوم است. همچنین، تخم مرغ می‌تواند به کودکان کمک کند تا احساس سیر شدن کنند.
۵- گوشت قرمز و گوشت مرغ: گوشت قرمز و گوشت مرغ حاوی پروتئین، آهن و زینک هستند که برای سلامتی کودکان بسیار مفید هستند.
۶- لبنیات: محصولات لبنی مانند شیر، پنیر، ماست و دوغ حاوی کلسیم و ویتامین د هستند که برای سلامتی استخوان‌ها و دندان‌های کودکان بسیار مفید هستند.
۷- آجیل: آجیل مانند بادام، پسته، فندق و گردو حاوی چربی‌های سالم، پروتئین، فیبر، ویتامین‌ها و مواد معدنی هستند که برای سلامتی کودکان بسیار مفید هستند. اما بهتر است توجه داشته باشید که به دلیل خطر آلرژی‌ها، آجیل‌ها به کودکان زیر دو سال توصیه نمی‌شوند.
۸- حبوبات: حبوبات مانند نخود، عدس و لوبیا حاوی فیبر، پروتئین، ویتامین‌ها و مواد معدنی هستند که برای رشد و سلامتی کودکان بسیار مفید هستند.
۹- آب: مصرف آب مناسب برای کودکان بسیار مهم است. آب به عنوان یک ماده غیرقابل جایگزین در مصرف غذا، برای ترشح مواد مضر از بدن و همچنین به حفظ رطوبت بدن کودکان کمک می‌کند.
به هرحال، برای موفقیت در ارائه مواد غذایی بهترین راه این است که برای کودکان غذاهای متنوع و مغذی برای صبحانه، ناهار و شام ارائه دهید و از مصرف مواد غذایی ناسالم و پرچرب خودداری کنید. همچنین، از تجویز خودسرانه و مصرف مکمل‌های غذایی برای کودکان خودداری کنید و در صورت نیاز به توصیه پزشک مراجعه کنید.
مصرف قرص آهن در کودکان با توجه به جنسیت و سن
مصرف قرص آهن در کودکان باید با توجه به جنسیت و سن آنها تعیین شود.
در کودکان زیر ۶ ماه از قرص آهن استفاده نمی‌شود و در این سنین، تنها منابع تغذیه‌ای که باید به کودک ارائه داده شود شیر مادر است.
در کودکان بین ۶ ماه تا ۶ سال، مصرف مواد غذایی حاوی آهن بسیار حائز اهمیت است، زیرا در این سنین کودکان به دلیل رشد و توسعه بدنی بیشتر نیاز بیشتری به آهن دارند. میزان قرص آهنی که باید به این کودکان تجویز شود، بستگی به سن و جنسیت آنها دارد. برای مثال:
کودکان ۶ تا ۱۲ ماه: ۱۱ میلی گرم در روز
کودکان ۱ تا ۳ سال: ۷ میلی گرم در روز
کودکان ۴ تا ۸ سال: ۱۰ میلی گرم در روز
در کودکان بالای ۹ سال، نیاز به آهن تغذیه‌ای بیشتری نسبت به کودکان کمترسن دارند. دختران نیاز بیشتری به آهن دارند نسبت به پسران، به دلیل شروع قاعدگی در سنین بالاتر.
در هر صورت، تعیین میزان مناسب قرص آهن برای کودکان باید توسط پزشک یا کارشناس تغذیه انجام شود و نباید به صورت خودسرانه اقدام به تجویز قرص آهن به کودکان شوید.
مصرف قرص آهن در کودکان به چه عواملی بستگی دارد؟
مصرف قرص آهن در کودکان به عوامل زیر وابسته است:
۱. سن کودک: کودکان در دوره‌های مختلف رشدی، نیازهای مختلفی به آهن دارند. بنابراین، دوز مصرف قرص آهن برای کودکان در سنین مختلف متفاوت است. به طور کلی، کودکان بین ۶ تا ۲۴ ماهه بیشترین نیاز به آهن دارند.
۲. وضعیت سلامتی کودک: برخی بیماری‌ها و وضعیت‌های سلامتی مانند کم‌خونی، اختلالات گوارشی، کم‌بودی ویتامین C و مس، می‌تواند نیاز به آهن را افزایش دهد.
۳. رژیم غذایی: رژیم غذایی کودکان شامل مواد غذایی غنی از آهن مانند گوشت، مرغ، ماهی، لوبیا، نخود، برگ سبزی‌ها و میوه‌های خشک نیز باید مورد توجه قرار گیرد. در صورتی که رژیم غذایی کودک کمبود آهن داشته باشد، مصرف قرص آهن برای کودک ضروری خواهد بود.
۴. ذائقه کودک: بعضی از قرص‌های آهن برای کودکان در مزه و عطر مختلفی تولید می‌شوند. بنابراین، ذائقه کودک نیز باید مدنظر قرار گیرد.
چه کودکانی بیشتر در معرض خطر کمبود آهن هستند؟
کودکانی که دارای بیماری های خاصی هستند مانند:
۱- کودکان با مشکلات تنفسی: کودکانی که در مرحله نوزادی یا کودکی دچار بیماری های تنفسی بوده و یا با دستگاه نفس کشیده‌اند، بیشتر در معرض خطر کمبود آهن هستند.
۲- کودکانی که زود تر از موئد به دنیا آمده‌اند: این کودکان، از آنجایی که قبل از زایمان به مادران آنها آهن کافی نرسیده است، ممکن است در ماه‌های بعد از تولد به کمبود آهن برخورد کنند.
۳- کودکان دوقلو: کودکان دوقلو احتمالاً نسبت به کودکان تک‌قلو در معرض خطر کمبود آهن بیشتری هستند.
۴- کودکانی که از مادرانی به دنیا آمده‌اند که در دوران بارداری کمبود آهن داشته‌اند.
۵- کودکانی که در دوران شیردهی به شیر مادر خود دسترسی کافی ندارند.
۶- کودکانی که در شرایط زندگی نامناسب و ناکافی هستند و از تغذیه‌ی مناسبی برخوردار نیستند.
۷- کودکانی که به دلیل بیماری‌های مزمن، مصرف داروهایی که جذب آهن را مختل کرده‌اند یا بیماری‌های گوارشی مانند کولیت و یا سلیاک، در معرض خطر کمبود آهن بیشتری هستند.
۸- کودکانی که تغذیه‌ی غیرسالم دارند و مصرف غذاهای پرفیبر، مواد تشکیل دهنده‌ی دستگاه گوارش و مواد معدنی کمک کننده‌ی جذب آهن را ندارند.
۹- کودکانی که مبتلا به عفونت هستند، به خصوص عفونت‌های شدید مانند سل، آنمی، مالاریا و همچنین عفونت‌های روده‌ای.
۱۰- کودکانی که در مناطقی با آب و هوای گرم و مرطوب زندگی می‌کنند و بیشتر در معرض عفونت‌هایی مانند مالاریا و بیماری‌هایی که منجر به از دست دادن آهن می‌شوند، قرار دارند.
در کل، کودکانی که در محیط‌هایی با شرایط نامساعد زندگی می‌کنند، دارای مشکلات جدی تغذیه‌ای هستند و بیشتر در معرض خطر کمبود آهن قرار دارند. بهترین راه برای جلوگیری از این مشکل، ارائه‌ی تغذیه‌ی مناسب و سالم به کودکان است. در صورتی که شما به هر دلیلی نگرانی در مورد کمبود آهن در کودک خود دارید، به پزشک خود مراجعه کنید.