امروزه شاهد رواج تک فرزندی بین بسیاری از خانواده‌ها هستیم. دلایل زیادی وجود دارد که بر تصمیم والدین برای داشتن یک فرزند تاثیر می‌گذارد. اما همچنان برخی از افراد نگران آسیب های تک فرزندی در رشد عاطفی و روانی کودک خود هستند. باید بدانید که داشتن یک فرزند، هم دارای معایب زیادی است و هم مزیت‌های فراوانی دارد. اما با مدیریت و افزایش آگاهی خود می‌توانید مزایای تک فرزندی را به حداکثر رسانده و مشکلات ناشی از آن را محدود کنید. به این شکل می‌توانید مسیری عالی برای رشد و پیشرفت فرزند خود فراهم کرده و او را به یک شخصیت هدفمند، بالغ و با اعتماد به نفس تبدیل کنید.
تعریف تک فرزندی
تک فرزندی شرایطی است که در آن والدین تصمیم می‌گیرند فقط یک فرزند داشته باشند. در واقع تک فرزند، فردی است که خواهر و برادری ندارد و تنها فرزند خانواده محسوب می‌شود. داشتن یک فرزند هم می‌تواند یک تصمیم باشد و هم اینکه برخی از والدین بعد از به دنیا آوردن فرزند اول، از نظر شرایط پزشکی توانایی به دنیا آوردن فرزند دوم را ندارند.
این در حالی است که تعداد فرزندان می‌تواند در سبک زندگی و همچنین خلق و خو و روحیات فرزند شما تاثیر بگذارد. به عنوان مثال کودکانی که تنها فرزند خانواده هستند ممکن است بیشتر اوقات احساس تنهایی کنند و یا در معاشرت با دیگران با مشکل مواجه شوند. بنابراین پیش از تصمیم برای داشتن یک فرزند، باید بدانید که معایب و مزایای تک فرزندی چیست و کودک شما چه شرایطی را از نظر رشد روانی و عاطفی تجربه خواهد کرد.
دلایل تمایل خانواده ها به تک فرزندی
همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، بسیاری از والدین تصمیم می‌گیرند فقط یک فرزند داشته باشند. با داشتن یک فرزند، می‌توانید تمام وقت و انرژی خود را برای رشد یک کودک اختصاص داده، رشد شغلی خود یا تفریحات را در اولویت قرار دهید و استرس کمتری در مورد مسائل مالی داشته باشید. این می‌تواند برخی از دلایل تک فرزندی باشد. این در حالی است که والدین می‌توانند دلایل متفاوتی برای تصمیم خود به منظور داشتن یک فرزند داشته باشند، از جمله:
شما روی حرفه خود متمرکز هستید
بسیاری از والدین به دلیل داشتن شغل حرفه‌ای ممکن است شرایط و زمان کافی برای پرورش و نگهداری از چند فرزند را نداشته باشند. به همین دلیل تصمیم می‌گیرند که فقط یک کودک به دنیا بیاورند. شکی نیست که تعداد زیاد فرزندان برای این افراد به معنای پیچیده‌تر شدن مسیر کاری و زندگی خواهد بود.
شما یک والد مجرد هستید
همان‌طور که می‌دانید خانواده‌ها با تعداد متفاوت و نسبت‌های مختلف، وجود دارند. در برخی شرایط والدین مجرد ممکن است به دلایل مختلف توانایی بچه‌دار شدن بیشتر را نداشته باشند. به عنوان مثال، اگر پدر و مادر کودک بعد از گذشت مدتی از زندگی مشترک، تصمیم به جدایی بگیرند، در واقع به یک والد مجرد تبدیل می‌شوند که امکان به دنیا آوردن فرزندان دیگر را ندارند.
شما تحت درمان ناباروری هستید
والدینی که تحت درمان ناباروری هستند، ممکن است توانایی بارداری دوم را نداشته باشند. همچنین مادرانی که سابقه سقط جنین دارند، ممکن است بارداری‌های بعدی سلامت آنها را به خطر بیندازد. به همین دلیل بعد از به دنیا آوردن فرزند اول، بنابر توصیه‌ها و شرایط پزشکی قادر نیستند برای فرزند دوم اقدام کنند.
برای داشتن فرزند دیگر، مطمئن نیستید
در این میان برخی از والدین وجود دارند که علاوه بر داشتن شرایط فیزیکی مطلوب برای به دنیا آوردن فرزند دوم، وقت و شرایط مالی خوبی نیز دارند. اما مطمئن نیستند که فرزند دیگری می‌خواهند یا خیر. این در واقع یک تصمیم برای داشتن تنها یک فرزند است.
معایب تک فرزندی
آسیب های تک فرزندی به گونه‌ای است که می‌تواند هم کودک و هم والدین را تحت تاثیر قرار دهد. به همین دلیل بهتر است پیش از تصمیم برای داشتن یک فرزند با معایب تک فرزندی آشنا باشید. بنابراین توصیه می‌شود این موارد را در نظر بگیرید:
لوس شدن کودک
توجه بیش از حد به کودک می‌تواند مشکل ساز شود. از آنجایی که تک فرزندان تمام محبت و توجه والدین خود را دریافت می‌کنند، ممکن است این تفکر و نگرش در آنها درونی شود که تمام دنیا حول محور حضور آنها می‌چرخد. چنین بچه‌هایی تمایل دارند همه چیز باب میل آنها پیش برود و همیشه حق را به خودشان بدهند. این ویژگی می‌تواند در زندگی اجتماعی کودک، مشکلات زیادی به همراه داشته باشد.
احساس تکبر و عزت نفس کاذب
اگر والدینی که فقط یک فرزند دارند، در محبت به کودک خود اغراق کنند و همچنین تمام نیازها و خواسته‌های آنها را برآورده کنند، این باعث رشد ویژگی‌ها و احساسات کاذب در کودک می‌شود. چنین بچه‌هایی اغلب مغرور هستند و در همدلی با دیگران مشکل دارند. این در حالی است که تمام تمرکز آنها بر روی نگرش و احساسات خودشان است و به اطرافین توجه کمتری دارند.
ترس از شکست
اگر به کودک اجازه داده نشود در اوایل زندگی شکست بخورد، برای همیشه در منطقه آسایش خود باقی می‌ماند. در واقع این منطقه آسایش توسط والدین ساخته و مدیریت شده است و کودک در آن نقشی ندارد. بنابراین یکی از مهم‌ترین آسیب های تک فرزندی این است که کودک برای انجام کارهای جدید، دچار ترس شده و به حمایت والدینش در هر مرحله از زندگی خود نیاز دارد.
سایش توسط والدین تحمل بار انتظارات والدین
یکی از مهم‌ترین مزایای تک فرزندی از نظر والدین این است که ما تمام شرایط را برای شکوفا شدن استعدادهای کودک فراهم می‌کنیم. همین امر باعث ایجاد توقعات و انتظارات زیاد از کودک می‌شود. فشار توقعات والدین که توسط بسیاری از کودکان با استعداد تجربه می‌شود، در کودکان تک فرزند بیشتر است. این کودکان مدام با خود می‌گویند که باید جواب زحمت‌ها و تلاش‌های والدین خود را به بهترین نحو بدهم. همین امر باعث می‌شود این کودکان همیشه تحت استرس و اضطراب شدید باشند.
احتمال سرکش شدن کودک
در حالی که تک فرزندان می‌توانند نسبت به والدین خود عشق و مراقبت زیادی نشان دهند، اما احتمال زیادی نیز وجود دارد که آنها جزو کودکان سرکش قرار بگیرند. این رفتار بیشتر در کودکانی بروز پیدا می‌کند که تحت کنترل و محدودیت‌های زیاد والدین خود هستند اما در عین حال روحیه مستقلی دارند.
مسئولیت مراقبت از والدین مسن
یکی دیگر از معایب تک فرزندی این است که فرد در بزرگسالی و زمان پیری والدین، مسئولیت مراقبت از آنها را باید به تنهایی به دوش بکشد. این در حالی است که داشتن خواهر و برادر می‌تواند فرصتی برای سهیم شدن آنها در این مسئولیت فراهم کند.
راهکار کاهش آسیب به تک فرزندان
درباره مزایای تک فرزندی می‌توان به موارد زیادی اشاره کرد، به عنوان مثال کودکان تک فرزند:
- می‌توانند مستقل‌تر و با اعتماد به نفس‌تر از بچه‌هایی باشند که خواهر و برادر دارند.
- این کودکان برخلاف تصور دیگران تنها نیستند و از تنهایی نمی‌ترسند.
- آنها پیوندهای قوی‌تری با والدین خود دارند.
- این کودکان از نظر تحصیلی از همسالان خود بهتر عمل می‌کنند.
- آنها می‌توانند نسبت به سن خود عاقلانه‌تر رفتار کنند.
- این فرزندان هدفمندتر و موفق‌تر هستند.
- آن‌طور که عموم مردم باور دارند، خودخواه و لوس نیستند.
- و…
اما این بدان معنی نیست که نباید به آسیب های تک فرزندی توجه داشته باشید. شما به عنوان والدین کودکی که تنها فرزند خانواده است، باید با نحوه برخورد و مدیریت این آسیب‌ها و معایب تک فرزندی(که پیش‌تر اشاره شد) آشنا باشید. با توجه به اهمیت این موضوع به معرفی برخی از راهکارها برای کاهش آسیب به تک فرزندان می‌پردازیم:
- فرزندتان را درگیر کنید. با توجه به این موضوع که فرزند شما خواهر یا برادری ندارد و اکثر مواقع تنها است، می‌تواند از این شرایط و امکاناتی که وجود دارد به نحو مطلوب استفاده کند. آنها را در گفتگوهای خود و دیگر بزرگسالان شرکت دهید. این کار به آنها کمک می‌کند سریعتر رشد کنند و ذهنیت بالغ‌تری داشته باشند. همچنین به این شکل در جمع بزرگسالان احساس تنهایی نمی‌کنند.
- برای انجام کارها و فعالیت‌های مورد علاقه خودتان، به کودک فشار نیاورید. اجازه دهید فرزندتان هر مسیر و کاری که دوست دارد را دنبال کند. تمایل شما به ورزشکار یا دانشمند بودن فرزندتان، نباید باعث شود که به جای او تصمیم بگیرید. بنابراین به او اجازه دهید تا برای رسیدن به اهداف خودش تلاش کند.
- به کودک خود برای استفاده بهینه از زمان تنهایی، آموزش دهید. زمان تنهایی ممکن است خلاقیت و یادگیری آنها را تقویت کند، زیرا آنها حداقل حواس پرتی را دارند.
- به فرزندتان بگویید که می‌تواند دوستان خود را به خانه دعوت کند. بازی و وقت گذراندن با همسالان می‌تواند در بهبود تعاملات اجتماعی فرزند شما موثر باشد.
- برای فرزند خود جانشین‌هایی به عنوان خواهر یا برادر در نظر بگیرید. ممکن است فرزندان عمو، خاله، دایی یا عمه کودک و همچنین دوستان بتوانند شرایط را برای ارتباط صمیمی‌تر و دوستانه‌تر فرزند شما فراهم کنند.
- احساسات و توجه خود را نسبت به فرزندتان کنترل و مدیریت کنید. اگر مدام وسوسه می‌شوید که کودک خود را تحت نظر داشته باشید یا او کنترل کنید، تمام آن چیزی را که می‌خواهد فراهم کنید و یا در هر شرایطی به او توجه کنید، بهتر است رفتار خود را کنترل کنید.
فواید تک فرزندی
در صورتی که با نحوه ارتباط صحیح با تنها فرزند خود آشنا باشید، شما و فرزندتان می‌توانید از مزایای تک فرزندی بهره‌مند شوید. به طور کلی اگر بتوانید آسیب های تک فرزندی را شناسایی و مدیریت کنید، می‌توانید از داشتن یک خانواده سه نفره لذت ببرید. برخی از مهم‌ترین فواید تک فرزندی عبارت است از:
هدفمند و آینده نگر هستند
کودکانی که تنها فرزند خانواده هستند به دلیل توجه زیاد به آنها و همچنین داشتن امکانات بیشتر، روی اهداف خود تمرکز بیشتری دارند. همچنین این کودکان حس جاه طلبی بیشتری نسبت به سایر همسالان خود داشته و به همین دلیل برای رسیدن به خواسته‌های خود تلاش می‌کنند. این کودکان اغلب چشم اندازهای ایده‌آلی برای آینده خود دارند و با حمایت والدین می‌توانند توانایی‌ها و استعدادهای خود را برای رسیدن به اهداف خود صرف کنند. کودکان تک فرزند همچنین اعتماد به نفس بیشتری در شناخت و استفاده از توانایی‌های خود دارند.
پیوند قوی با والدین خود دارند
تک فرزندی، به والدین این امکان را می‌دهد که زمان کافی را با فرزند خود سپری کنند. این ارتباط اغلب فراتر از جنبه‌های ساده تربیتی است و به ایجاد حس دوستی و رفاقت در کودک کمک می‌کند. این امر در ایجاد یک پیوند قوی بین کودک و والدین موثر است. همچنین تک فرزندان حس مراقبت و مسئولیت بیشتری نسبت به والدین خود در زمان بزرگسالی خواهند داشت.
مستقل هستند
سبک زندگی خانواده‌هایی که تنها یک فرزند دارند به گونه‌ای است که این کودکان زمان زیادی را به تنهایی سپری می‌کنند. در صورت شناختن آسیب های تک فرزندی و مدیریت زمان تنهایی کودک خود، می‌توانید در احساس استقلال او نقش موثری داشته باشید. زیرا این شرایط به فرزند شما کمک می‌کند که خیلی از مسائل را به تنهایی کشف کرده و برای حل یا مدیریت آن اقدام کند.
در انجام فعالیت‌های فردی موفق هستند
یکی دیگر از مزایای تک فرزندی که می‌تواند در تمام مراحل زندگی کودک موثر باشد، ترجیح و توانایی بالای کودک در انجام فعالیت‌های انفرادی است. این مزیت به کودک کمک می‌کند تا توانایی خود را در یک فعالیت منحصر به فرد متمرکز کرده و برای حرفه‌ای شدن در آن تلاش کند. فعالیت‌هایی مانند نقاشی، کارهای هنری، آواز خواندن یا نواختن ساز که نیاز به خلوت و تمرکز دارند و این شرایط برای تک فرزندان فراهم است.
عاقل‌تر و بالغ‌تر هستند
تک فرزندان به طور قابل ملاحظه‌ای بالغ‌تر از همتایان خود هستند. قرار گرفتن در معرض دنیای بزرگسالان به ویژه در اوایل زندگی کودک، باعث می‌شود که آنها بالغ‌تر از سایر بچه‌ها باشند.
سخن پایانی
برخی از والدین به دلایل مختلف تمایل دارند که فقط یک فرزند داشته باشند. این کار می‌تواند توسط اطرافیان مورد انتقاد قرار گیرد و برای صحبت درباره آن به معایب تک فرزندی و تنها بودن کودک اشاره می‌کنند. این در حالی است که خیلی از والدین به دلایل پزشکی و یا شرایط اجتماعی، امکان به دنیا آوردن فرزند دوم را ندارند. اگر جزو والدینی هستید که تنها یک فرزند دارید، بهتر است با شناخت آسیب های تک فرزندی، از داشتن یک خانواده سه نفره لذت ببرید. به این صورت می‌توانید تمام تمرکز خود را برای به حداکثر رساندن مزایای تک فرزندی صرف کنید.
منابع