آیا می‌دانید بهترین راهکار برای درمان سرفه کودکان چیست؟ اگر شما هم جزو دسته مادرانی هستید که با اولین سرفه نوزاد یا کودکتان نگران شده و فوری به دنبال راهی برای پیدا کردن علت این سرفه‌ها و درمان آن میگردید؟ بله، کاملاً حق با شماست. معمولاً سرفه اولین و شایع‌ترین نشانه بروز یا شروع یک بیماری در کودکان است و طبیعی است که این موضوع برای والدین به ویژه مادران نگران کننده باشد. اگرچه سرفه‌ها کمی ترسناک به نظر می‌رسند اما در اغلب اوقات نشان از یک بیماری جدی نیستند و حتی با درمان خانگی می‌توان آن را برطرف کرد. با مادرشو، همراه همیشگی مادران، در این مقاله تا انتها همراه باشید تا راهکارهای درمان سریع سرفه کودکان را بررسی کنیم.
پیش از درمان سرفه کودکان ابتدا باید سعی کنید علت بروز سرفه در کودکتان را پیدا کنید. می‌دانستید سرفه برای کودکان همیشه هم بد نیست و گاهی حتی لازم است؟! چراکه این عمل به آن‌ها کمک می‌کند تا بتوانند مسیر تنفسی خود را پاکسازی کنند. سرفه یک واکنش اختیاری و گاهی غیراختیاری برای خارج کردن هرگونه محرک و ذرات خارجی از مسیر تنفسی و گلو است. همان‌طور که می‌دانید حتی گردوخاک یا پریدن قطره‌ای آب در گلو هم می‌تواند منجر به سرفه شود. بنابراین هر سرفه‌ای در کودکان نیاز به درمان پزشکی ندارد.
سرفه‌های ادامه‌دار، سرفه خشک در کودکان و سرفه خلط دار جزو سرفه‌هایی هستند که باید برای درمان آن‌ها اقدام کرد. درمان خانگی سرفه کودکان گاهی موثر است. اما اگر پس از چند روز این سرفه ادامه‌دار بود، بهتر است به پزشک مراجعه کنید تا علت این سرفه‌ها به صورت تخصصی بررسی شود و در صورت نیاز درمان پزشکی صورت بگیرد. در این مقاله با انواع سرفه در کودکان، علت بروز و راه درمان آن‌ها آشنا خواهید شد.
انواع سرفه در کودکان
یکی از دلایلی که گاهی درمان سرفه کودکان را کمی دشوار می‌کند این است که سرفه پای ثابت عارضه‌های مختلف است! برای مثال یکی از نشانه‌های سرماخوردگی‌های فصلی سرفه است؛ همان‌طور که یکی از علائم اصلی آنفولانزا نیز سرفه است. حتی حساسیت فصلی نیز می‌تواند منجر به سرفه شود. با این حال برخی از سرفه‌ها نشانه‌هایی با خود به همراه دارند که در تشخیص علت این سرفه به ما کمک می‌کنند. آشنایی با انواع سرفه به مادران آمادگی بیشتری می‌دهد که بدانند در این مواقع باید چه اقدامی در جهت بهبود سرفه کودک خود انجام دهند.
چون آنتی بیوتیک برای درمان سرفه کودکان همیشه چاره ساز نیست؛ چرا؟! چون منشا ایجاد همه سرفه‌ها باکتری‌ها نیستند که آنتی بیوتیک بر روی آن‌ها اثرگذار باشد. همان‌طور که حتما می‌دانید ویروس کرونا نیز به عنوان یکی از علائم خود، سرفه به همراه دارد. به دلیل همین تنوع در منشا ایجاد سرفه‌ها، شناخت انواع آن برای مادرانی که کودک یا نوزاد دارند ضروری است.
۱.سرفه خشک در کودکان
یکی از انواع سرفه در نوزادان یا کودکان، سرفه‌های خشک است. سرفه‌هایی که ترسناک‌تر از دیگر سرفه‌ها به نظر می‌رسند و مانند یک زنگ خطر مادر را سریعاً به واکنش وا می‌دارند. این نوع از سرفه با علائمی چون حس خارش در گلو خود را نشان می‌دهد. سرفه‌های خشک بدون مخاط هستند و معمولاً در ساعات میانی شب ممکن است شدت بیشتری بگیرند.
به علت خشک بودن این سرفه‌ها در صورتی که ادامه داشته باشند، می‌توانند منجر به زخم شدن گلو شوند به همین خاطر باید سریعاً راه درمان آن را پیش بگیرید. اما علت ایجاد این سرفه‌های خشک چیست؟ متاسفانه سرفه خشک نیز دلایل زیادی می‌تواند داشته باشد که برخی از آن‌ها عبارتنداز:
- عوامل محرک محیطی (در صورتی که والدین در اطراف کودک دخانیات مانند سیگار مصرف کنند، ممکن است منجر به سرفه خشک در کودک شود. )
- آلرژی فصلی
- قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا
- آسم
- سرماخوردگی
- ترشح بینی
- عفونت‌های ویروسی مانند ابتلا به ویروس کرونا
درمان سرفه خشک کودکان
برای درمان خانگی سرفه کودکان از نوع خشک آن می‌توانید از مایعات ولرم مانند آب، آویشن، دم کرده گل ختمی یا چای ولرم کمک بگیرید. قرقره محلول غلیظ آب با نمک نیز می‌تواند به بهبود این نوع سرفه کمک کند. توجه داشته باشید که اگر با درمان‌های خانگی طی یک هفته الی ده روز همچنان علائم سرفه باقی ماند، باید به پزشک مراجعه کنید تا منشا ایجاد این سرفه‌های خشک مشخص شود و درمان پزشکی صورت بگیرد.
۲.سرفه خلط دار در کودکان
از دیگر انواع سرفه در کودکان که نیاز به درمان دارد، سرفه‌های خلط دار هستند. به عنوان اصلی‌ترین علت ایجاد این سرفه‌ها می‌توان به سرماخوردگی‌های ویروسی اشاره کرد. به همین خاطر در فصول سرد سال احتمالاً زیاد شاهد ایجاد این سرفه‌ها در کودکان خود باشید. این سرفه نیز مانند سرفه‌های خشک با علائمی همراه هستند. وجود خلط و شنیده شدن صدایی شبیه به سوت از حنجره کودک زمانی که تنفس می‌کند، از نشانه‌های ابتلا به سرفه خلط دار است. آنتی بیوتیک برای درمان سرفه کودکان از نوع خلط دار اگر منشا سرفه باکتری باشد موثر است. از دلایل ایجاد سرفه‌های خلط دار می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سرماخوردگی
- عفونت‌های ویروسی و باکتری
- رفلاکس اسیدی (در کودکان کمتر شایع است)
- ذات الریه
- خروسک در کودکان
درمان سرفه خلط دار در کودکان
برای درمان این نوع از سرفه در کودکان می‌توان از درمان‌های طب سنتی یا خانگی کمک گرفت. در صورتی که درمان خانگی کمکی به بهبود وضعیت سرفه‌های کودکتان نکرد، حتما به پزشک مراجعه کنید. مصرف خودسرانه دارو از اشتباهاتی است که اغلب ما ایرانی‌ها مرتکب می‌شویم! اما از آنجایی که سیستم ایمنی بدن کودکان در مقایسه با بزرگسالان ضعیف‌تر است و سریع‌تر واکنش نشان می‌دهد، بهتر است بدون تجویز پزشک برای درمان سرفه کودکان از دارو استفاده نکنید.
درمان خانگی سرفه خلط دار
- آویشن: این گیاه یک ضدسرفه بسیار قوی بوده و در درمان سرفه‌های خشک و همچنین سرفه‌های خلط دار بسیار کمک کننده است. پس از مصرف آویشن ممکن است خلط موجود در گلو و مجاری تنفسی کودک خارج شود پس اگر چنین چیزی مشاهده کردید نگران نشوید! این کاملاً طبیعی است چراکه آویشن یک خلط آور فوق‌العاده است که از آن در ساخت داروهای ضد سرفه نیز استفاده می‌شود.
- عسل: همه مادرها از معجزه عسل در درمان‌های خانگی باخبر هستند! سرفه خود دلیلی برای تحریک گلو و همین تحریک دلیلی برای بروز سرفه‌های پی در پی است. عسل با تسکین گلو از تحریک آن جلوگیری می‌کند. اگر کودکتان میلی به مصرف عسل به تنهایی ندارد می‌توانید آن را با شیر ولرم یا لیموی تازه ترکیب کنید.
- زردچوبه: از دیگر راهکارهای خانگی درمان سرفه‌های خلط دار مصرف زردچوبه است. اگر علت ایجاد این خلط‌ها باکتری باشد، زردچوبه به از بین رفتن این باکتری‌ها کمک می‌کند.
- دمنوش‌ها: دمنوش‌های طبیعی مانند گل ختمی، زنجبیل یا زنجبیل با عسل در درمان این سرفه‌ها بسیار موثر هستند.
درمان دارویی سرفه‌های خلط دار
داروهای خلط آور رایج‌ترین داروهایی هستند که برای درمان این سرفه‌ها به کار می‌روند. رایج‌ترین این داروها، شربت اکسپکتورانت است که در همه داروخانه‌ها بدون نسخه در دسترس است. بهتر است این شربت را همیشه در خانه داشته باشید. آنتی هیستامین‌ها نیز در درمان این نوع سرفه کمک کننده هستند. دیفن هیدرامین از داروهای موثر است که آن را هم می‌توانید از داروخانه تهیه کنید.
۳.سرفه‌های کرونایی
از دیگر انواع سرفه‌ها که در این چند سال اخیر همه آن را تجربه کردیم، سرفه‌های ناشی از ابتلا به سویه‌های ویروس کرونا به ویژه اومیکرون است. یکی از علائم آزار دهنده این ویروس در بزرگسالان و کودکان، سرفه‌های خشک است. آبریزش بینی، تب بالا و بدن درد از دیگر علائمی هستند که می‌توانند به همراه سرفه نشانی از ابتلا به کرونا باشند. طی تجربه‌ای که طی این چند سال شیوع ویروس کرونا کسب کردیم، خوددرمانی معمولاً چندان موثر نبوده و ممکن است موجب عفونت بیشتر دستگاه تنفسی و درگیر شدن ریه‌ها شود. بنابراین اگر تشخیص داده‌اید علت سرفه‌های کودکتان ابتلا به کرونا است، برای تجویز دارو و اقدامات لازم حتما به پزشک مراجعه کنید.
۴.سیاه سرفه
نوع دیگری از سرفه وجود دارد که به آن سیاه سرفه گفته می‌شود. علامت این نوع سرفه این است که به صورت پشت سر هم بروز می‌کند و علت ایجاد آن ابتلا به یک عفونت باکتریایی است. سیاه سرفه در کودکان در هر سنی شایع است اما اگر نوزاد شما واکسن سیاه سرفه دریافت نکرده است، احتمال ابتلا بیشتر می‌شود. واکسن پنتاوالان که زیر یک سالگی به نوزادان تزریق می‌شود، تا ۵ سالگی کودک را از ابتلا به این باکتری مصون می‌کند. این باکتری قدرت سرایت بسیار بالایی دارد به همین خاطر کودکانی که در نوزادی واکسن نزده‌اند، بیشتر در معرض سرایت این بیماری در مهدکودک و مدرسه توسط سایر کودکان هستند.
درمان سیاه سرفه در کودکان
بهترین درمان برای این نوع سرفه، مصرف آنتی بیوتیک است. آزیترومایسین از آنتی بیوتیک‌های رایجی است که به هنگام سیاه سرفه تجویز می‌شود. اگر بیماری را به موقع تشخیص دهید و مصرف دارو را فوری شروع کنید، علائم بیماری با سرعت بیشتری بهبود می‌یابند. برای درمان سرفه کودکان در منزل که ناشی از سیاه سرفه است، سبزیجات، مایعات و ویتامین‌ها به خصوص ویتامین C نیز موثر است.
۵.سرفه معروف به خروسک
پر سروصداترین سرفه‌ها مربوط به این دسته هستند. سرفه‌هایی که معمولاً به هنگام شب رخ می‌دهند و حسابی موجب ترس و استرس مادران به ویژه مادران بی‌تجربه می‌شوند. این سرفه‌ها ناشی از خروسک هستند که اگر از مادران خود بپرسید همگی با آن آشنایی دارند؛ پس جای نگرانی نیست! خروسک یک بیماری ویروسی است که حنجره، نای و نایژه‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. به همین خاطر صدا دچار گرفتگی می‌شود و سرفه‌ها صدایی شبیه به پارس کردن دارند. تب، گلو درد و تنفس خشن از دیگر علائمی هستند که به همراه این نوع از سرفه خبر از گرفتار شدن کودکتان به خروسک می‌دهند.
درمان سرفه‌های ناشی از خروسک در کودکان
برای درمان سرفه کودکان که ناشی از خروسک است، از داروهای ضد سرفه استفاده نکنید چراکه این داروها بر روی تورم گلوی کودک هیچ‌گونه تاثیری نخواهند داشت. همچنین آنتی بیوتیک برای درمان سرفه کودکان که به دلیل خروسک ایجاد شده تاثیری ندارد به این دلیل که منشا خروسک ویروسی است. حمام بخار در مواقعی می‌تواند کمک کننده باشد.
اما توصیه می‌کنیم در صورتی که کودکتان به خروسک مبتلا شده است، برای درمان و بهبود علائم ناشی از آن چون سرفه به پزشک مراجعه کنید. طولانی شدن یا به عبارتی کهنه شدن این بیماری، می‌تواند وضعیت سرفه‌های کودک را بدتر کند. هرچه تورم مجاری تنفسی بیشتر شود، تنفس برای کودک دشوارتر خواهد شد. در صورت مراجعه به موقع برای درمان، می‌توان از پیشروی بیشتر بیماری جلوگیری کرد.
۶.سرفه به همراه آبریزش بینی یا تب
از شایع‌ترین سرفه‌ها در پاییز و زمستان هستند. اگر سرفه در کودک با تب یا عطسه همراه بود، در بیشتر مواقع نشان از یک سرماخوردگی معمولی دارد. علائم اغلب سرماخوردگی‌ها با مراقبت‌های خانگی و مصرف داروهای رایجی که در اغلب خانه‌ها وجود دارد، طی چند روز بهبود می‌یابد. اگر علائم شدیدتر شد، با مراجعه به پزشک می‌توانید این نوع سرفه را به راحتی درمان کنید.
۷.سرفه به همراه استفراغ
استفراغ کودک اگر ادامه‌دار نباشد موضوع نگران کننده‌ای نیست. سرفه شدید در برخی از کودکان ممکن است موجب استفراغ شود. بنابراین اگر کودکتان به همراه سرفه یکبار استفراغ کرده است نگران نشوید؛ خطر جدی او را تهدید نمی‌کند. برای درمان این نوع سرفه بهتر است حتما به پزشک مراجعه کنید چراکه اگر سرفه‌ای موجب استفراغ شود، نشان از شدید بودن آن سرفه دارد که درمان‌های خانگی برای درمان آن موثر نبوده‌اند.
۸.سرفه بدون همراه بودن هیچ علائم دیگری
یکی دیگر از انواع سرفه‌ها، سرفه‌هایی هستند که با هیچ علائم دیگری همراه نیستند. سرفه‌هایی که منشا بیماری، باکتری یا ویروس دارند حتما با یک یا چند علائم دیگر مانند تب، گلو درد، آبریزش بینی، عطسه و… همراه هستند. اما اگر در طول روز کودک شما بدون اینکه هیچ علامتی داشته باشد سرفه می‌کند، می‌تواند به خاطر خشکی هوا باشد. در پاییز و زمستان از دستگاه‌های بخور برای مرطوب کردن محیط خانه استفاده کنید.
اگر فکر می‌کنید خشکی هوا هم باعث این سرفه‌ها نیست، مطمئن شوید که چیزی در گلوی کودک گیر نکرده باشد. مجاورت با حیوانات خانگی و دود سیگار یا قلیان نیز می‌تواند منجر به سرفه در نوزاد یا کودک در طول روز شود. این سرفه‌ها معمولاً به صورت تک سرفه هستند و ادامه‌دار نخواهند بود. با این حال اگر سرفه‌ها ادامه‌دار بود و نتوانستید منشا آن را پیدا کنید به پزشک مراجعه کنید.
درمان سرفه کودکان در خواب
یکی از دلایل بی‌خوابی مادران به هنگام مریضی کودکانشان، سرفه‌های پی در پی آن‌ها در خواب است. کمی پیش انواع سرفه‌ها، علت بروز و راه‌های درمان آن‌ها را بررسی کردیم. همان‌طور که خواندید سرفه ایجاد تورم در مجاری تنفسی کودک می‌کند. همین موضوع نفس کشیدن را برای کودک مخصوصاً در خواب سخت‌تر کرده و سرفه کودکان در شب و موقع خواب شدت بیشتری می‌گیرد.
مرطوب نگه داشتن اتاق خواب کودک و دادن مایعات گرم در شب می‌تواند به کودک کمک کند که راحت‌تر بخوابد. اگر برای درمان سرفه‌های کودک به او دارو می‌دهید، از آنجایی که اغلب داروهای سرماخوردگی خواب آور هستند، ساعت دادن داروها را طوری تنظیم کنید که آخر شب و موقع خواب باشد. داروهای ضدسرفه هم به بهبود علائم کمک می‌کنند و هم به خاطر خواب آور بودن در نهایت موجب خواب راحت‌تر کودک می‌شوند.
چه زمانی برای درمان سرفه کودکان باید سریعاً به پزشک مراجعه کنیم؟
- کودک برای نفس کشیدن تلاش زیادی می‌کند.
- سرفه‌ها با خون همراه شده‌اند.
- لب یا ناخن‌های کودک دچار رنگ پریدگی شده و رنگی متمایل به آبی گرفته است.
- رنگ صورت کودک به هنگام سرفه به قرمزی و بنفشی می‌رود.
- سرفه با خس خس شدید سینه همراه است.
- کودک زیر ۴ ماه است و به همراه سرفه تب بالای ۳۸ درجه دارد.
- سرفه‌ها به هیچ عنوان قطع نمی‌شوند و چندین ساعت پشت سر هم ادامه‌دارند.
- برنامه واکسیناسیون کودک در نوزادی تکمیل نشده و سیستم ایمنی ضعیفی دارد.
- احتمال می‌دهید علت بروز سرفه‌ها گیر کردن یک شی خارجی در گلو باشد.
- سرفه‌ها با درد شدید سینه همراه هستند.
- کودک قادر به صحبت کردن نبوده و در حال خفگی است.