بارداری یکی از دوران حساس و پرخطر برای سلامت مادر و جنین است. در این دوره، مشکلات مختلفی ممکن است بروز کنند که از جمله آن‌ها خونریزی دوران بارداری است. خونریزی در دوران بارداری یکی از مشکلات رایجی است که ممکن است در هر مرحله‌ای از بارداری رخ دهد و باعث نگرانی و استرس برای مادر و خانواده‌اش می‌شود. این مشکل می‌تواند از خفیف تا شدید باشد.
در این مقاله، به بررسی علل خونریزی در دوران بارداری پرداخته خواهد شد. به علت پیچیدگی بالای این موضوع، بررسی علل خونریزی در دوران بارداری به‌گونه‌ای است که باید باتوجه‌به مرحله بارداری که خونریزی رخ‌داده است، علل ممکن و مواردی که باید در نظر گرفته شوند، بررسی شوند. هدف این مقاله، آگاهی بیشتر مادران باردار و افزایش آگاهی عمومی درباره خونریزی در دوران بارداری است که باعث می‌شود در صورت بروز این مشکل، درمان بهتری صورت پذیرد.
علل خونریزی دوران بارداری
خونریزی دوران بارداری ممکن است از مشکلاتی باشد که در هر مرحله‌ای از بارداری رخ دهد و دلایل آن متنوع هستند. در ادامه، علل خونریزی در دوران بارداری را بررسی می‌کنیم:
نارسایی محافظ قرینه
نارسایی محافظ قرینه (پلاسنتا) یکی از علل خونریزی در دوران بارداری است. محافظ قرینه پلاسنتایی جنین را درون رحم نگه می‌دارد و درعین‌حال به انتقال مواد غذایی و اکسیژن از مادر به جنین نیز کمک می‌کند. در بعضی از موارد، این محافظ قرینه نمی‌تواند به طور کامل در برابر جدایی از دیواره رحم مقاومت کند و در نتیجه باعث خونریزی می‌شود.
عوامل متعددی می‌توانند باعث نارسایی محافظ قرینه شوند از جمله سن بالا یا پایین مادر، مشکلات پزشکی مادری نظیر فشارخون بالا، دیابت، عفونت‌های رحمی، مصرف ترکیبات مخدر و الکل و… . اگرچه بیشتر موارد نارسایی محافظ قرینه به طور اتفاقی و بدون دلیل قطعی رخ می‌دهند، اما در برخی از موارد می‌توان با مراقبت و درمان درست، خطرات آن را کاهش داد و برای مادر و جنین، بارداری بهتری فراهم کرد؛ بنابراین، در صورت بروز هر گونه خونریزی در دوران بارداری، مراجعه به پزشک جهت تشخیص و درمان نارسایی محافظ قرینه و دیگر علل خونریزی ضروری است.
پولیپ‌های رحم
پولیپ‌های رحم از سلول‌های غیرطبیعی در داخل رحم است که به‌صورت توده‌های کوچک در دیواره رحم شکل می‌گیرند. در دوران بارداری، پولیپ‌های رحم می‌توانند به علت تغییرات هورمونی در بدن مادر، به‌اندازه بیشتری رشد کنند و باعث خونریزی در طی بارداری شوند.
عوامل متعددی می‌توانند باعث رشد پولیپ‌های رحم شوند، از جمله تغییرات هورمونی، مصرف داروهای هورمونی، نارسایی تخمدان و… . پولیپ‌های رحم ممکن است در هر مرحله‌ای از دوران بارداری رشد کنند، اما اگرچه در بعضی از موارد خونریزی به دنبال رشد پولیپ‌ها رخ می‌دهد، در بعضی موارد خونریزی ناشی از پولیپ‌های رحم غیرمعمول است و باید بررسی شود.
برای تشخیص و درمان پولیپ‌های رحم در دوران بارداری، لازم است تا مادر به پزشک خود مراجعه کند. پزشک با استفاده از ابزارهایی مانند سونوگرافی و آزمایش‌های خونی، علل خونریزی را تشخیص داده و برای درمان آن‌ها، راهکارهای متنوعی اعم از داروها، جراحی و یا رعایت رژیم غذایی مناسب را به بیمار پیشنهاد می‌دهد.
نارسایی وریدهای رحمی
وریدهای رحمی یا رگ‌های خونی که به رحم متصل هستند، مسئول جذب خون از رحم هستند. در دوران بارداری، رشد رحم باعث افزایش جریان خون در این وریدها می‌شود؛ بنابراین، نارسایی وریدهای رحمی می‌تواند یکی از علل خونریزی در بارداری باشد.
نارسایی وریدهای رحمی می‌تواند به علت عوامل متعددی از جمله عوامل ژنتیکی، تاریخچه قبلی خونریزی و یا عوامل محیطی رخ دهد. در بعضی موارد، این نارسایی در دوران بارداری خود تشدید می‌شود و می‌تواند باعث خونریزی در دوران بارداری شود.
تشخیص نارسایی وریدهای رحمی معمولاً با استفاده از سونوگرافی و یا جراحی ممکن است. در صورت تشخیص نارسایی وریدهای رحمی، پزشک برای درمان این مشکل ممکن است از روش‌های مختلفی مانند جراحی و یا مصرف داروهای هورمونی استفاده کند. همچنین، رعایت رژیم غذایی سالم و مصرف مکمل‌هایی مانند ویتامین K نیز ممکن است در درمان نارسایی وریدهای رحمی و کاهش خطر خونریزی در دوران بارداری مؤثر باشد.
عفونت‌های رحمی
عفونت‌های رحمی یکی از علل خونریزی دوران بارداری است. این عفونت‌ها ممکن است در هر مرحله‌ای از بارداری ایجاد شوند، اما اغلب در اوایل بارداری رخ می‌دهند. عفونت‌های رحمی می‌توانند به علت ورود باکتری‌ها و ویروس‌ها به رحم ایجاد شوند. علائم این عفونت‌ها شامل تب، درد شدید در شکم، خونریزی و ترشحات واژنی غیرطبیعی می‌شوند. در بعضی موارد، خونریزی در دوران بارداری به علت عفونت‌های رحمی به‌صورت ناگهانی شروع می‌شود و به‌شدت ممکن است ادامه داشته باشد.
برای درمان عفونت‌های رحمی، عمدتاً از داروهای ضدباکتری و ویروسی استفاده می‌شود. بسته به‌شدت عفونت، پزشک ممکن است از داروهای تزریقی و یا خوراکی استفاده کند. همچنین، استراحت و مصرف مایعات زیاد نیز ممکن است در کاهش علائم و خطر خونریزی بارداری به دنبال عفونت‌های رحمی مؤثر باشند. به همین دلیل، در صورت تشخیص علائم عفونت‌های رحمی، بهتر است سریعا به پزشک مراجعه کنید.
پارگی در دیوار رحم
از دیگر عوامل خونریزی دوران بارداری پارگی در دیوار رحم است. این پارگی ممکن است به چندین دلیل ایجاد شود، از جمله فشار بالا درون رحم، تروما و آسیب‌های دیگر در اثنای بارداری که از مهم‌ترین عوامل این عارضه است.
پارگی در دیواره رحم می‌تواند منجر به خونریزی شدیدی شود که در بعضی موارد، منجر به ایجاد خطر جدی برای سلامتی مادر و جنین می‌شود. علائم پارگی در دیواره رحم ممکن است شامل درد شدید در شکم، خونریزی شدید و حالت عمومی نامطلوب باشد.
درصورتی‌که پارگی در دیواره رحم شناسایی شود، درمان به دو صورت دارویی و یا جراحی انجام می‌شود. در بعضی موارد، استفاده از داروهای ضدالتهاب و قطع‌کننده خون، کفایت می‌کند. اما در برخی موارد، بسته به‌شدت پارگی، جراحی لازم است. در این حالت، پزشک به‌منظور اصلاح پارگی، ممکن است از روش‌های جراحی باز و یا بسته استفاده کند.
به‌طورکلی، درصورت وجود هرگونه علامتی از خونریزی و یا درد شدید در شکم بارداری بهتر است که به پزشک خود مراجعه کنید تا از احتما پارگی در دیواره رحم و مشکلات مشابه جلوگیری کنید
بیماری‌های خونی
بیماری‌های خونی می‌توانند یکی از عوامل مؤثر در خونریزی بارداری باشند. در برخی از بیماری‌های خونی، مانند نقص فاکتورهای انعقادی و هموفیلی، پلاکت‌ها و فاکتورهای انعقادی و خونریزی در بارداری ممکن است تحت‌تأثیر قرار گیرند و احتمال خونریزی بیشتر شود. همچنین، بیماری‌هایی مانند سیروز و هپاتیت، ممکن است در برخی از موارد با افزایش خطر خونریزی در بارداری همراه باشند.
در برخی موارد، تشخیص بیماری‌های خونی در دوران بارداری می‌تواند به روش‌های پیشگیری از خطرات خونریزی کمک کند. به‌عنوان‌مثال، در بیماری هموفیلی، می‌توان به‌وسیله تزریقات فاکتورهای انعقادی، خطر خونریزی را کاهش داد.
به‌طورکلی، درصورتی‌که مادر باردار به بیماری خونی مبتلا است، بهتر است با پزشک خود درباره مواردی که باید در دوران بارداری موردتوجه قرار گیرند صحبت کند و دستورالعمل‌های لازم را دریافت کند.
در نهایت، برای تشخیص و درمان خونریزی دوران بارداری، لازم است تا مادر به پزشک خود مراجعه کند. پزشک با استفاده از ابزارهایی مانند سونوگرافی و آزمایش‌های خونی، علل خونریزی را تشخیص داده و برای درمان آن‌ها، راهکارهای متنوعی اعم از داروها، جراحی و یا رعایت رژیم غذایی مناسب را به بیمار پیشنهاد می‌دهد. درهرصورت، باید این نکته را در نظر داشت که خونریزی در دوران بارداری نباید به هر نحوی نادیده گرفته شود و بهترین راهکار برای مادر و جنین، مراجعه به پزشک و دریافت درمان صحیح است.
تأثیر خونریزی دوران بارداری در سلامت مادر و جنین
خونریزی دوران بارداری می‌تواند بر سلامت مادر و جنین تأثیرات منفی داشته باشد. در برخی موارد خونریزی می‌تواند نشانه‌ای از بیماری خطرناک باشد که باید با مراقبت‌های پزشکی درمان شود. درصورتی‌که خونریزی شدید باشد، ممکن است مادر نیاز مراجعه به بیمارستان داشته باشد تا درمان موردنیاز را دریافت کند. به همین دلیل تشخیص به‌موقع و درست، می‌تواند از بروز مشکلات جدی و شدیدتری جلوگیری نماید. طبیعتاً، مراجعه به پزشک خود، می‌تواند کمک‌کننده در این وضعیت باشد.
عوارض خطرناک خونریزی دوران بارداری شامل ایست قلبی و تنفسی، فشارخون پایین، آنمی (کمبود آهن در خون)، افزایش خطر عفونت، تشدید بیماری‌های قلبی و غیره می‌شوند.
بعضی از عوارض خونریزی در دوران بارداری می‌تواند برای جنین خطرناک باشد، به‌عنوان‌مثال:
- سقط‌جنین: خونریزی بارداری ممکن است منجر به سقط‌جنین شود. در بعضی موارد، سقط‌جنین اتفاق می‌افتد بدون اینکه هیچ خونریزی رخ دهد، اما در بعضی موارد خونریزی بارداری می‌تواند یکی از علائم سقط‌جنین باشد.
- زایمان زودرس: خونریزی می‌تواند منجر به زایمان زودرس شود. در برخی موارد، پزشکان ممکن است تصمیم بگیرند که زایمان را انجام دهند اگر خونریزی بارداری بسیار شدید باشد.
- کمبود اکسیژن: خونریزی بارداری می‌تواند منجر به کمبود اکسیژن برای جنین شود که ممکن است باعث آسیب به سلول‌های جنینی شود.
- تأخیر در رشد جنین: خونریزی بارداری ممکن است منجر به تأخیر در رشد جنین شود. اگر خونریزی بارداری در هفته‌های اول بارداری رخ دهد، ممکن است جنین نتواند به‌درستی رشد کند و در نتیجه ممکن است سقط‌جنین رخ دهد…
نحوه پیشگیری از خونریزی دوران بارداری
قاعدتاً، پیشگیری بهتر از درمان است. برای پیشگیری از خونریزی دوران بارداری، رعایت برخی روش‌ها و رفتارهای سالم و پیشگیرانه می‌تواند مفید باشد. در ادامه به چند نکته برای پیشگیری اشاره می‌کنیم که به شرح زیر است:
- مصرف مکمل‌های آهن: مصرف مکمل‌های آهن به دستور پزشک می‌تواند به جلوگیری از کمبود آهن و خونریزی در دوران بارداری کمک کند.
- مصرف غذاهای حاوی ویتامین C: مصرف غذاهای حاوی ویتامین C مانند پرتقال، گوجه‌فرنگی، بروکلی و نشاسته به پیشگیری از خونریزی در دوران بارداری کمک می‌کند.
- مصرف مکمل‌های کلسیم: مصرف مکمل‌های کلسیم باتوجه‌به دستور پزشک، به تقویت استخوان‌ها و جلوگیری از خونریزی در دوران بارداری کمک می‌نماید.
- اجتناب از فعالیت‌های شدید: اجتناب از فعالیت‌های شدید؛ مانند بلندکردن وسایل سنگین، ورزش‌های شدید و سفرهای طولانی، به جلوگیری از خونریزی دوران بارداری کمک می‌کند.
- مراجعه به پزشک: برای پیشگیری از خونریزی در دوران بارداری و در صورت بروز خونریزی باید حتماً به پزشک مراجعه کرد. پزشک می‌تواند مشاوره‌های لازم را به شما دهد و درمان‌های مناسب را تجویز کند.
- مراقبت‌های لازم بعد از زایمان: بعد از زایمان نیز مراقبت‌های لازم برای جلوگیری از خونریزی باید به عمل آید و مادر نیاز به استراحت کافی دارد
عوارض جانبی خونریزی دوران بارداری
خونریزی دوران بارداری ممکن است عوارض جانبی مهمی برای سلامت مادر و جنین داشته باشد. برخی از عوارض جانبی شایع خونریزی دوران بارداری عبارت‌اند از:
- افت فشارخون: خونریزی شدید می‌تواند باعث افت فشارخون شود که ممکن است منجر به سکته قلبی یا سکته مغزی شود.
- عفونت: خونریزی دوران بارداری می‌تواند منجر به عفونت رحم می‌شود که در صورت عدم درمان ممکن است خطرناک باشد.
- ایجاد انحراف رحم: خونریزی مکرر در دوران بارداری ممکن است باعث ایجاد انحراف در رحم شود که می‌تواند به مشکلات باروری در آینده منجر شود.
- ایجاد مشکلات باروری: خونریزی شدید می‌تواند باعث کاهش تعداد سلول‌های تخمدان شود که در نتیجه آن، باروری مادر را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.
- خطر سقط: خونریزی در دوران بارداری می‌تواند باعث افزایش خطر سقط در دوران بعدی بارداری شود.
- خطرزایمان زودرس: خونریزی شدید در دوران بارداری ممکن است باعث زایمان زودرس شود که می‌تواند به مشکلات جنینی و باروری در آینده منجر شود.
- کم‌خونی: خونریزی شدید در دوران بارداری می‌تواند منجر به کم‌خونی شود که می‌تواند باعث ایجاد مشکلات جدی در مادر و جنین شود.
- خطر ایجاد انسداد در گردش خون: خونریزی شدید ممکن است باعث ایجاد انسداد در گردش خون شود که باعث ایجاد خطر برای جان مادر و جنین شود.
عوارض جانبی خونریزی دوران بارداری ممکن است شامل ازدست‌دادن خون و آنمی (کمبود آهن در خون)، افت فشارخون، افزایش خطر عفونت، افزایش خطر تشکیل لخته‌های خونی و در صورت عدم مداخله درمانی، خطر ایجاد اختلالات جدی در سلامت مادر و جنین است. به‌علاوه، خونریزی شدید در دوران بارداری می‌تواند منجر به بیماری‌های قلبی، افت فشارخون و افت شدید حجم خون بدن شود.
در موارد خیلی نادر، خونریزی شدید می‌تواند منجر به شوک و مرگ مادر یا جنین گردد. برای این دلیل است که اگر خونریزی دوران بارداری رخ داد، بهتر است به‌سرعت به پزشک مراجعه کرده و درمان لازم را انجام داد.
روش‌های درمانی برای خونریزی در دوران بارداری: مصرف داروها، جراحی و روش‌های درمانی دیگر
درمان خونریزی دوران بارداری بستگی به علت و شدت خونریزی دارد. برای درمان خونریزی خفیف در دوران بارداری، ممکن است پزشک شما توصیه به استراحت بیشتر داشته باشد. همچنین مصرف داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن (Advil) یا پاراستامول (Tylenol) ممکن است به شما تجویز شود.
برای خونریزی متوسط و شدید، پزشک ممکن است داروهایی مانند هورمون‌های استروژن یا پروژسترون را به شما تجویز کند. این داروها کمک می‌کنند که رشد بافت رحم را کنترل کنند و در نتیجه، خونریزی را کاهش دهند.
در موارد شدیدتر، ممکن است پزشک به شما مصرف داروهای بیشتری مانند آنتی‌دیون‌های فیبرینولیتیک (مثل اکسی‌توسین) تجویز کند. این داروها کمک می‌کنند تا پاره شدن عروق خونی متوقف شود و خونریزی کنترل شود.
در موارد خطرناک‌تر، ممکن است پزشک به شما جراحی توصیه کند. جراحی‌هایی مانند کورتاژ (برداشتن بافت از داخل رحم)، هستروسکوپی (مشاهده داخل رحم با دستگاه هستروسکوپ) و دسترسی واژینال (برداشتن بافت از داخل رحم از طریق مجرای واژینال) می‌تواند انجام شود.
و در مواردی، ممکن است نیاز به خونریزی درون رحمی (جایگزینی خون از طریق ورید) یا حتی انتقال خون از دیگران باشد.
درمان‌های دیگر: در بعضی موارد، خونریزی بارداری ممکن است با روش‌های درمانی دیگری مانند برقراری کورتاژ رحم، لیزردرمانی و درمان هورمونی کنترل شود.
لازم به ذکر است که در هر صورتی، باید با پزشک خود در مورد درمان خونریزی دوران بارداری صحبت کنید و تنها بعد از تشخیص درست، درمان را آغاز کنید زیرا هرگونه اقدام خودسرانه امکان ایجاد مشکل برای شما یا نوزادتان می‌شود.
چه‌کارهای را نباید در خونریزی زمان بارداری انجام داد
در خونریزی دوران بارداری، برخی کارها و فعالیت‌هایی که ممکن است منجر به تشدید خونریزی یا ایجاد مشکلات دیگری شوند، باید اجتناب شود. به‌عنوان‌مثال:
- انجام ورزش‌های سنگین یا فعالیت‌های بیش از حد جسمانی
- حمام رفتن در حوض یا جکوزی
- استفاده از تمامی نوع داروهای بدون مشورت با پزشک، به‌خصوص آسپرین و داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی
- استفاده از شیوه‌هایی مانند لوازم جنسی، کفش‌های با تعویض‌ناپذیر یا وسایلی که به رحم آسیب وارد کنند
- روابط جنسی و استفاده از اشیایی که به رحم آسیب وارد کنند
- استفاده از دستگاه‌های الکترونیکی مانند دستگاه‌های الکتریکی لاغری، ماساژورها و غیره
لازم به ذکر است که اگر خونریزی بارداری با شدت بالا و یا همراه با درد شدید و تشنج رخ داد، باید فوراً به پزشک مراجعه کرد.
نتیجه‌گیری
در نتیجه، خونریزی دوران بارداری یکی از مشکلات شایع در دوران بارداری است که ممکن است به عوارض جدی برای مادر و جنین منجر شود. علل این خونریزی‌ها متنوع هستند از جمله پولیپ‌های رحم، نارسایی محافظ قرینه، نارسایی وریدهای رحمی، پارگی دیواره رحم و بیماری‌های خونی. در صورت بروز خونریزی بارداری باید سریعاً به پزشک مراجعه کرده و برای درمان آن از روش‌های مختلفی از جمله مصرف داروها، جراحی و روش‌های درمانی دیگر استفاده شود.
همچنین، پیشگیری از خونریزی بارداری با مراجعه به پزشک مربوطه، انجام معاینات منظم، مصرف مکمل‌های ویتامینی، استفاده از داروهای پیشگیری از خونریزی و نگهداری از وزن مناسب و فعالیت بدنی مطلوب انجام می‌شود. در کل، درک و آگاهی از علل، عوارض و روش‌های پیشگیری و درمان خونریزی دوران بارداری می‌تواند به بهبود سلامتی مادر و جنین در دوران بارداری کمک شایانی نماید.