ترومای هنگام تولد (BT) یک عنوان کوتاه برای اشاره به اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) پس از زایمان است. همینطور از این عبارت برای زنانی استفاده می‌شود که برخی از علائم PTSD را دارند، ولی این علائم و نشانه‌ها برای تشخیص قطعی کافی نیستند.
اختلال استرس پس از سانحه یا PTSD برای اولین بار در میان سربازانی که از جنگ ویتنام باز می‌گشتند شناسایی شد و بیش‌تر مردم هنوز آن را به عنوان یک اختلال مخصوص به سربازان تصور می‌کنند. اما در واقعیت، اختلال PTSD می‌تواند به دلیل هر نوع رویداد وحشتناکی از جمله تصادف رانندگی، سوء استفاده فیزیکی یا زایمان سخت و دشوار به وجود بیاید. اختلال PTSD ممکن است برای افرادی که شاهد یک اتفاق آسیب زا بوده‌اند نیز اتفاق بیفتد. بنابراین افرادی که به عنوان مثال شاهد کشته شدن خشونت آمیز شخص دیگری هستند، اغلب دچار اختلال PTSD می‌شوند. به همین دلیل است که برخی از همسران مادران باردار و حتی بعضی ماماها پس از دیدن یک زایمان بسیار سخت دچار اختلال PTSD می‌شوند.
در بیش‌تر موارد چیزی که زایمان را تبدیل به اتفاقی استرس آور و آسیب زا می‌کند، ترس از مرگ مادر یا نوزاد او می‌باشد. به همین دلیل اغلب در زنانی که در حین زایمان خود خون زیادی از دست داده‌اند یا به دلیل کاهش ناگهانی ضربان قلب نوزادشان مجبور به سزارین اورژانسی شده‌اند، ترومای هنگام تولد را مشاهده می‌کنیم.
علائم ترومای هنگام تولد
چهار نشانه اصلی برای ترومای هنگام تولد یا اختلال PTSD پس از زایمان وجود دارد:
- یادآوری اتفاق آسیب زا در ذهن، دیدن کابوس یا به یاد آوردن خاطرات آزار دهنده از این اتفاق: این موارد هستند که باعث می‌شوند شما دوباره احساسات ناشی از رویداد آسیب زا و استرس آور را تجربه کنید و احساس ناراحتی و وحشت داشته باشید.
- اجتناب از هر چیزی که شما را به یاد ترومای هنگام تولد می‌اندازد: برای مثال از عبور از کنار بیمارستانی که در آن زایمان کرده‌اید امتناع کنید یا از ملاقات با زنان دیگر با نوزادان تازه متولد شده خودداری کنید.
- احساس هوشیاری بیش از حد: این بدین معنی است که شما بدون دلیل خاصی مدام هوشیار، تحریک پذیر و گوش به زنگ هستید. شما نگران هستید که اتفاق وحشتناکی برای کودک شما بیفتد.
- احساس ضعف و ناراحتی: ممکن است احساس گناه کنید و خودتان را به خاطر زایمان آسیب زا سرزنش کنید. همچنین ممکن است در به خاطر سپردن قسمت‌هایی از تجربه زایمان خود مشکل داشته باشید.
لازم به ذکر است که همه افرادی که تجربه اتفاق استرس آور و آسیب زا را داشته اند از اختلال PTSD رنج نمی‌برند، اما بسیاری از افراد دچار این مشکل هستند. این یک واکنش کاملا طبیعی است و نشانه ضعف نیست. همچنین ابتلا به این اختلال کاملاً غیر ارادی است. اسکن مغزی می‌تواند تفاوت بین مغز افراد مبتلا به اختلال PTSD و افراد غیر مبتلا به آن را نشان دهد. به همین دلیل ترومای هنگام تولد که نوعی از اختلال PTSD به شمار می‌رود، بر خلاف آنچه دیگران به شما می‌گویند، چیزی نیست که بتوان آن را با توصیه‌هایی مثل «خودت را جمع کن» یا «روی نکات مثبت زندگی تمرکز کن» درمان کرد.
چه افرادی دچار اختلال PTSD پس از زایمان می‌شوند؟
برخی از زنان در حین زایمان (و همچنین در بارداری یا بلافاصله پس از تولد نوزاد) حوادثی را تجربه می‌کنند که هر فرد عادی را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
برای سایر زنان که در زایمان آنها اتفاق قابل توجهی نیفتاده است، همیشه رویدادهای هیجان انگیز و وحشتناک باعث ترومای هنگام تولد نمی‌شوند؛ بلکه عوامل دیگری مانند از دست دادن کنترل، از دست دادن آبرو و حیثیت، رفتارهای خصمانه و بد اطرافیان، احساس شنیده نشدن توسط دیگران یا عدم رضایت آگاهانه به رویکردهای پزشکی نیز می‌توانند باعث ترومای تولد شوند. البته هنوز لازم است تحقیقات زیادی در رابطه با ترومای هنگام تولد انجام شود، اما برخی از عواملی که احتمال ترومای هنگام تولد را بیش‌تر می‌کنند، عبارتند از:
- زایمان طولانی یا زایمان کوتاه ولی بسیار دردناک
- القای زایمان یا اینداکشن که روشی برای تحریک جهت شروع درد زایمان است.
- استفاده از داروهای مسکن ضعیف که در کنترل درد زایمان ناموفق بوده‌اند.
- احساس از دست دادن کنترل توسط مادر
- دخالت بیش از حد پزشکان
- استفاده پزشک از فورسپس (نوعی ابزار برای بیرون کشیدن نوزاد از واژن) برای زایمان
- سزارین اورژانسی
- برخورد پزشکی بیش از حد خشک و بی رحمانه یا مشکلات رفتاری کادر بیمارستان
- گوش ندادن به مادر توسط کادر بیمارستان و اطرافیان
- فقدان اطلاعات یا توضیح به مادر
- نبود حریم خصوصی برای مادر
- ترس از امنیت نوزاد
- مرده زایی
- تولد نوزادی دارای مشکلات ناشی از زایمان آسیب زا
- ماندن نوزاد در بخش مراقبت‌های ویژه نوزاد
- مراقبت و پرستاری نامناسب از مادر پس از زایمان
- داشتن ترومای قبلی (به عنوان مثال، ترومایی در دوران کودکی، ناشی از زایمان قبلی یا خشونت خانگی)
همچنین بهتر است بدانید که افرادی که شاهد زایمان استرس آور و آسیب زای شریک زندگی خود هستند نیز ممکن است در نتیجه این مشاهده دچار آسیب شوند. بنابراین ترومای هنگام تولد تنها مختص مادران نیست.
ترومای هنگام تولد چه تفاوتی با سایر اختلالات PTSD دارد؟
زنانی که تحت تأثیر ترومای هنگام تولد قرار می‌گیرند، بر خلاف سایر افراد و کودکان مبتلا به اختلال PTSD، اغلب به تلخی متوجه می‌شوند که کسی از آنها حمایت و مراقبتی نمی‌کند. زیرا ترومای تولد و درک تأثیر زایمان آسیب زا حتی برای سایر مادرانی که تجربه زایمان استرس آور نداشته‌اند، سخت است. این موضوع می‌تواند به خصوص زنان مبتلا به این اختلال را تنها و افسرده کند و آنها اغلب احساس می‌کنند که به نوعی ضعیف تر از زنان دیگر هستند. زیرا نمی‌توانند تجربه بد زایمان خود را فراموش کنند. در نتیجه ممکن است این دسته از زنان به شدت احساس گناه کنند.
این بار روانی وحشتناکی است که روی دوش مادران دچار تروما قرار می‌گیرد. ماهیت PTSD به این معنی است که فرد نمی‌تواند جلوی این را بگیرد که مدام به تجربه زایمان خود فکر نکند. اما تعداد کمی از مردم از این موضوع آگاه هستند و حتی متخصصان بهداشتی و پزشکی هم همیشه آن را درک نمی‌کنند. متأسفانه، این عدم حمایت به این معنی است که ممکن است روابط فرد مبتلا با دوستان و خانواده خود بدتر شود.
بسیاری از زنان بین تمایل برای داشتن فرزندان بیش‌تر و عزم خود برای جلوگیری از بارداری دیگر دچار سردرگمی می‌شوند. آنها همچنین ممکن است علاقه خود را به رابطه جنسی از دست بدهند و این مشکلات می‌تواند فشار زیادی بر روابط عاطفی فرد وارد کند. برخی از زنان حتی از هرگونه مداخله پزشکی که تجربه زایمان آنها را به یادشان می‌آورد، مانند آزمایش پاپ اسمیر اجتناب می‌کنند. برای بسیاری از زنان، بزرگ‌ترین نگرانی آنها مشکلات روزمره‌ای است که در برقراری ارتباط با نوزادشان با آن مواجه می‌شوند و آن را به عنوان یادآوری مداومی از آسیب‌هایی روانی که تجربه کرده‌اند، به شمار می‌برند.
تفاوت بین ترومای هنگام تولد و افسردگی پس از زایمان چیست؟
ترومای هنگام تولد می‌تواند با افسردگی پس از زایمان (PND) هم‌پوشانی داشته باشد؛ زیرا برخی از علائم این دو اختلال مشابه یکدیگر هستند. اما در عمل این دو بیماری از یکدیگر متمایز هستند و نیاز به درمان مجزا دارند.
متأسفانه، مشکل بسیاری از زنان مبتلا به ترومای هنگام تولد به هنگام مراجعه به پزشک به اشتباه افسردگی پس از زایمان تشخیص داده می‌شود و داروهایی برای آنها تجویز می‌شود که ممکن است کمک چندانی به وضعیت آنها نداشته باشد یا هیچ تاثیر مفیدی نداشته باشد. بسیاری از زنان مبتلا به ترومای هنگام تولد می‌گویند که متخصصان بهداشتی و پزشکان خود اغلب به آنها توصیه می‌کنند که باید تلاش کنند و به زندگی خود ادامه دهند یا این که صرفاً باید از داشتن یک نوزاد سالم سپاسگزار باشند. این کار می‌تواند احساس گناه و انزوایی را که زنان قبلاً هم احساس می‌کردند تشدید کند. این دسته از زنان ممکن است در نهایت نسخه داروهای ضد افسردگی را دریافت کنند؛ چون بسیاری از پزشکان اختلال ترومای هنگام تولد را درک نمی‌کنند.
با این حال، گاهی اوقات افسردگی پس از زایمان می‌تواند همراه با ترومای هنگام تولد باشد و در این موارد ممکن است داروهای ضد افسردگی برای فرد مبتلا مناسب باشند. اگر نگران این هستید که افسردگی پس از زایمان برای شما به اشتباه تشخیص داده شده است، بهتر است با پزشک عمومی یا پزشک خود در این رابطه صحبت کنید. در صورتی که به نظر می‌رسد که پزشک شما از ترومای هنگام تولد یا این واقعیت که این اختلال نیاز به درمان تخصصی دارد بی خبر هستند، منابع معتبر پزشکی را در اینترنت به آنها نشان دهید.
آیا می توان از ترومای زایمان پیشگیری کرد؟
همیشه نمی‌توان از ترومای هنگام تولد پیشگیری کرد؛ اما راهکارهایی وجود دارند که می توانید برای کاهش احتمال ابتلا به این اختلال انجام دهید. اگر علائم ترومای تولد را در خود مشاهده می‌کنید، پشتیبانی و درمان در دسترس است. شما ممکن است عوامل استرس آور و تجربیاتی داشته باشید که خارج از کنترل شما هستند، اما راه‌هایی وجود دارند که به شما کمک می‌کنند از نظر روانی برای زایمان آماده شوید:
- درباره زایمان بیاموزید: به عنوان مثال، کلاس‌های قبل از زایمان یا پادکست‌های مرتبط به زایمان به شما کمک می‌کنند تا بدانید باید چه انتظاری داشته باشید و گزینه‌های شما چه چیزهایی است.
- سعی کنید انتظارات واقع بینانه داشته باشید: هیچ سناریوی از پیش برنامه ریزی شده‌ای به طور صد در صد برای زایمان وجود ندارد. در زایمان همه چیز همیشه طبق برنامه پیش نمی‌رود و برخی اتفاقات و موارد خارج از کنترل شما هستند.
- سعی کنید ذهن خود را باز نگه دارید: هیچ کس نمی‌تواند پیش بینی کند که در دوران بارداری و زایمان چه اتفاقی خواهد افتاد یا نخواهد افتاد.
- یک شبکه حمایتی ایجاد کنید: اطراف خود را با افرادی احاطه کنید که می‌توانند از شما حمایت عاطفی کنند. از پزشک یا ماما بخواهید که یک گروه حمایتی برای مادران را به شما معرفی کند.
- ماما یا پزشک خود را راهنمایی کنید: تمرکز آنها بر روی زایمان ایمن برای شما و کودکتان است. با راهنمایی آنها در صورت لزوم به این کار کمک می‌کنید.
- به دنبال مراقبت از سلامت روان خود باشید: اگر در مورد سلامت عاطفی خود در دوران بارداری نگران هستید، با پزشک خود صحبت کنید. او می‌تواند گزینه‌های مراقبت از سلامت روان موجود را به شما توصیه کند.
با توجه به این که تروما اغلب به مغایرت بین انتظارات شخص و رویدادهای زندگی واقعی ارتباط دارد، تصمیم گیری در مورد زایمان شما باید یک فرآیند تصمیم گیری مشترک بین شما و پزشک یا ماما باشد. قبل از این که بتوانید رضایت آگاهانه خود را بدهید، تیم بهداشتی شما باید توضیحاتی را در مورد هر گونه مداخله پزشکی و همچنین خطرات و فواید آن برای شما و نوزاد شما ارائه کند.
تاثیر عاطفی ترومای هنگام تولد چیست؟
برخی از علائم روان شناختی ترومای هنگام تولد از جمله بیبی بلوز، در حوالی زمان تولد نوزاد بسیار شایع هستند. اگر هنوز به مدت دو هفته یا بیش‌تر پس از تولد نوزاد خود احساس ناراحتی می‌کنید، ممکن است دچار افسردگی یا اضطراب پس از زایمان یا اختلال پی تی اس دی زایمان شده باشید. در این صورت مهم است که از پزشک خود کمک بگیرید.
چگونه از ترومای تولد بهبود پیدا کنم؟
بهبودی پس از ترومای هنگام تولد برای افراد مختلف معنای متفاوتی خواهد داشت. در ادامه چند پیشنهاد از راهکارهایی موجود که می‌توانید برای کمک به بهبودی خود انجام دهید را مرور می‌کنیم:
- بپذیرید که زایمان ناراحت کننده‌ای را تجربه کرده‌اید و احتمالاً از حمایت عاطفی بهره مند خواهید شد.
- از دوستان و خانواده خود درخواست حمایت عاطفی و عملی کنید. حمایت اطرافیان می‌تواند فضایی برای بهبود از ترومای تولد به شما بدهند.
- در مورد تجربه خود با یکی از اعضای خانواده یا دوستان مورد اعتماد خود صحبت کنید. این کار می‌تواند احتمال تکرار این تجربه یا سرکوب کردن احساسات ناراحت کننده در شما را کاهش دهد.
- هنگامی که احساس کردید برای یک جلسه مشاوره آماده هستید یا می‌خواهید در مورد احساسات خود صحبت کنید، با پزشک، ماما یا پرستار بهداشت کودک مادر خود در مورد تجربه خود صحبت نمایید.
- از فعالیت هایی مانند ورزش و تمرین‌های تمرکز حواس استفاده کنید.
- گاهی اوقات می‌توانید از مشاوره، روان درمانی یا داروها نیز به عنوان درمان استفاده کنید. پزشک شما بهترین فردی است که در این مورد می‌تواند به شما تشخیص خود را اعلام کند.